Jak BBC tworzy materialy edukacyjne dla szkół

Jedna z sekcji w kategorii “historia” jest zatytułowana ‘The Middle East class clips’ i zawiera siedem klipów wideo. Trzecie wideo, (chronologicznie) odnosi się do kryzysu sueskiego z 1956 roku i jest zatytułowane “Suez and the arrival of the Cold War in the Middle East” [Suez i przybycie zimnej wojny na Bliski Wschód].

“W 1956 roku Bliski Wschód był kotłem nasilającej się zimnej wojny między Rosją a Stanami Zjednoczonymi, która dominowała światową politykę i sprawy świata przez kolejne 30 lat. W 1956 roku Gamal Abdel Naser ponownie znacjonalizował Kanał Sueski i wyzwolił serię wydarzeń, w których Izraelczycy dokonali inwazji na Synaj i stanęli w odległości 15 kilometrów od kanału. Inwazji dokonały również siły brytyjskie i francuskie. Tę sytuację uknuli Brytyjczycy i Francuzi w zmowie z Izraelczykami. Choć był to militarny triumf Ben Guriona i Izraela, osłabiło to pozycje Wielkiej Brytanii i Francji, które działały bez wiedzy Amerykanów. W wyniku tego wydarzenia zostały zastąpione przez Stany Zjednoczone i Rosję jako główni gracze w regionie i rozpoczęła się epoka zimnej wojny na Bliskim Wschodzie. Egipt zwrócił się  do ZSRR, by otrzymać broń i poparcie, podczas gdy Izrael zbliżył się do Ameryki. Profesor Noam Chomsky ujął to ostrzej, nazywając to walką o kontrolę nad ropą naftową i zasobami w regionie”.

Czytelnicy mogą zastanawiać się, dlaczego BBC wybrała specjalistę, prezentowanego jako “profesor lingwistyki i filozofii z MIT”, do wyjaśnienia uczniom gimnazjalnym problemu zasobów ropy naftowej na Bliskim Wschodzie. Poza nim występują w tym wideo Rashid Khalidi “profesor studiów arabskich, Columbia University” i Avi Shlaim “profesor stosunków międzynarodowych, Oxford University”. Podobnie jak w poprzednich dwóch wideo skierowanych do uczniów w wieku 14 do 16 lat, widzowie nie zostają poinformowani o antyizraelskiej działalności Noama Chomsky’go ani dwóch pozostałych, pozornie neutralnych  komentatorów z uniwersyteckimi tytułami, Shlaima i Khalidiego.

Podobnie jak dwa poprzednie wideo, prezentuje je niedawno emerytowany dziennikarz, Noel Thompson.

[kursywa jest z oryginału, pogrubienie dodane]

Thompson: “W 1952 roku Gamal Abdel Naser przeprowadził w Egipcie zamach stanu i obalił monarchię. Dla Izraela arabski nacjonalizm Nasera zwiększył zagrożenie ze strony Egiptu. W Egipcie był jeden z najważniejszych na świecie szlaków transportowych: Kanał Sueski. Właścicielami jego byli jednak Wielka Brytania i Francja i bardzo niewiele z olbrzymich zysków, jakie przynosił kanał, znajdowało drogę do egipskiej gospodarki. W 1956 Naser znacjonalizował Kanał Sueski, biorąc go pod swoją kontrolę. Rozwścieczone Wielka Brytania i Francja spiskowały, by odzyskać ten szlak wodny.

Autor pozostawia bez wyjaśnienia, dlaczego Izrael uważał “arabski nacjonalizm Nasera” za zagrożenie, nie przypomina również, że Egipt sprzedał swoje udziały w Kanale Sueskim Wielkiej Brytanii w 1875 roku, widzowie zobaczyli niezidentyfikowany, archiwalny materiał filmowy, zanim im powiedziano:

Thompson: “Izrael zmówił się z Wielką Brytanią i Francją co do planu odebrania Suezu”.

Shlaim: “Izrael skorzystał z okazji przyłączenia się do wojny. Jedną rzeczą, co do której tych trzech uczestników zgadzało się, było to, że Naser jest niebezpieczny i celem wszystkich trzech państw była próba obalenia Nasera przez pokonanie jego armii. Nie było jednak bezpośredniego zagrożenia militarnego dla Izraela.”

Widzowie nie zostają poinformowani o tym, że “w latach 1955 – 1956 terroryści-fedaini nieustannie atakowali granice Izraela. Rekrutował ich Egipt i działali oni ze Strefy Gazy” i że “tylko w 1955 roku fedaini zabili i ranili 260 Izraelczyków” 

Ani też nie powiedziano im, że w dodatku do wcześniejszego zakazu przepływania  izraelskich statków przez Kanał Sueski, Naser zablokował Cieśninę Tirańską dla izraelskiej żeglugi, nie pozwalając na dostęp do portu Ejlat na Morzu Czerwonym. Zamiast tego, widzowie pozostają z tendencyjnie przedstawioną przez Shlaima izraelską motywacją.

Thompson: “Izraelskie wojska najechały na Egipt i doszły na odległość piętnastu kilometrów od Kanału Sueskiego. To był pretekst do interwencji Brytyjczyków i Francuzów. Wywołało to międzynarodowy kryzys. Ameryka potępiła ten atak na forum Narodów Zjednoczonych. USA były wściekłe, że Wielka Brytania i Francja pozostawiły je w nieświadomości i nie miały żadnego zamiaru popierać ich ambicji na tym obszarze. W końcu ONZ wypracowała umowę z Egiptem i Izraelem, zgodnie z którą Izrael miał się wycofać. Izrael wycofał się, ale dla niego kryzys sueski był militarnym triumfem. David Ben Gurion pokazał światu, że Izrael jest i pozostanie. Wielka Brytania i Francja zostały upokorzone. Nigdy nie odzyskały swojej władzy w tym regionie. Tę próżnię zapełnili rywale w zimnej wojnie: Ameryka i ZSRR”.

Khalidi: “Dopiero w 1956 roku stało się jasne, wraz z wynikiem wojny sueskiej, że Amerykanie i Rosjanie zastąpili Brytyjczyków i Francuzów, i że teraz na podwórku byli nowi, duzi chłopcy”.  

Widzowie nie zostają poinformowani o umowie z 1955 roku w sprawie broni między ZSRR a Egiptem, zgodnie z którą ZSRR miał dostarczać broni Egiptowi via Czechosłowacja, co raczej obala teorię Khalidiego.

Thompson: “Za zainteresowaniem supermocarstw w terytorialnych kłótniach stoi wspólny, nadrzędny motyw: ropa naftowa.”

Chomsky: “Zatoka Perska, Półwysep Arabski i Zatoka są bez porównania najbogatszymi zasobami energii na świecie. Mają największe rezerwy, najłatwiej dostępne. Rozumiano to od długiego czasu, z pewnością od II wojny światowej, że kontrola nad zasobami energii w tym regionie jest istotnym elementem kontroli nad światem”.

Thompson: “Dla promowania własnych strategicznych i ekonomicznych interesów oba mocarstwa szukały w regionie przyjaciół. Budowano stosunki na umowach o dostawach broni i pożyczkach w równym stopniu jak na ideologicznej solidarności”.

Shlaim: “Państwa na Bliskim Wschodzie były zadowolone, że to się dzieje. Importowały zimną wojnę, ponieważ widziały możliwość rozgrywania supermocarstw jednego przeciwko drugiemu. Prezydent Naser z Egiptu był szczególnie oportunistyczny w próbach rozgrywania supermocarstw, ale kiedy Ameryka nie była chętna do współpracy i odmówiła dostaw broni, skończył jako bliski sojusznik Związku Radzieckiego”.

Widzowie oglądają następnie niewyjaśniony, archiwalny materiał filmowy, któremu towarzyszy wypowiedź, że „izraelski radar wychwytuje każdy start arabskich myśliwców”.  

Thompson: “USA użyły tych samych narzędzi do zbudowania stosunków z Izraelem”.

Khalidi: “Okres po II wojnie światowej widziano nie tylko w kategoriach wpływu Holocaustu, ale także w kategoriach wyrafinowanego zrozumienia ze strony najbardziej wnikliwych przywódców syjonistycznych, że Stany Zjednoczone są światowym mocarstwem, z którym powinni się sprzymierzyć. I to się opłaciło”.  

Film kończy się niczym nie popartym i niewyjaśnionym twierdzeniem Thompsona, po którym następuje krótki flirt z antysemickimi stereotypami o „żydowskim lobby.

Thompson: “Izrael przyjął rolę regionalnego policjanta Ameryki. To oraz trwający wpływ syjonistycznego lobby na kolejne rządy, służyło wzrostowi arabskiej wrogości wobec Izraela”.

Co ciekawe, BBC nie ma niczego do powiedzenia swoim młodym widzom o roli odegranej przez ZSRR w podsycaniu płomieni arabskiego antysemityzmu podczas zimnej wojny.

Innym tematem, którym BBC wolała nie zajmować się, jest potraktowanie przez Nasera starożytnej społeczności żydowskiej w Egipcie podczas kryzysu sueskiego, które warto przypomnieć:

“…Naser oświadczył, że Żydzi są wrogami państwa i wygnano 25 tysięcy Żydów. Żydzi dostawali dwa dni na opuszczenie swoich nieruchomości (które następnie były skonfiskowane przez rząd) i zmuszano ich do wyjazdu z jedną walizką i nie więcej niż dwudziestoma dolarami w ręku. Niemal tysiąc z tych, którzy pozostawali w Egipcie, zostało uwięzionych i wielu było torturowanych”.   

Podobnie jak poprzednie, to edukacyjne wideo daje brytyjskim uczniom powierzchowny i niepełny obraz tego rozdziału z historii Bliskiego Wschodu, bez wyjaśnienia niezmiernie istotnych “osobliwych opinii” jego akademickich uczestników.  

REVIEWING BBC MIDDLE EAST EDUCATIONAL VIDEOS – PART ONE

REVIEWING BBC MIDDLE EAST EDUCATIONAL VIDEOS – PART TWO

Reviewing BBC Middle East Educational Videos: Part Three Camera, 6 października 2020

Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska

Hadar Sela

Brytyjska dziennikarka, zastępca redaktora naczelnego, Camera.uk