Dieta mieszana misiów i innych

Ta ćma rozmnaża się na otwartych łąkach i polach uprawnych w zachodnich Stanach Zjednoczonych. Dorosłe osobniki migrują latem na wyższe wzniesienia, gdzie nocą żywią się nektarem, a w ciągu dnia gromadzą się pod skałami. Te skupiska ciem są łatwym posiłkiem dla niedźwiedzia grizzly, który może pożreć 40 000 ciem dziennie. Posiłek z ciem, ile by ich nie było, może wydawać się niewystarczający dla stworzenia o wadze od 180 do 360 kg (samce). Dopóki nie dowiadujemy się, że ćmy te są najtłustszymi zwierzętami pod słońcem: aż 72% ich masy ciała to tłuszcz (płetwal błękitny plasuje się daleko w tyle z 35% tłuszczu). Ćmy potrzebują takiej ilości tłuszczu jako źródła energii do swoich lotów migracyjnych, podczas których mogą pokonywać 100 km dziennie. Niedźwiedzie grizzly bardzo cenią te latające kąski tłuszczu, które mają średnią zawartość energii 7,0 kcal/g suchej masy: to więcej niż mogą zaoferować jagody (4,5), wiewiórki ziemne (5,3), pstrągi (5,7) czy orzeszki pinii (6,5). Zobacz zdjęcia niedźwiedzi szukających ciem wśród skał w artykule Bear Butter (na równą wagę zawartość energii brutto ćmy i masła są takie same).

Ryc. 2. Ćma młyńska: tłusty posiłek, który zawstydzi każdą frytkarnię © Robert Webster , Wikimedia Commons.

Ryc. 3. Zaokrąglony i zadowolony klient © Katmai National Park and Preserve.

Niedźwiedzie grizzly to tylko niewielka mniejszość zwierząt żywiących się owadami. Nietoperze owadożerne spożywają co noc 30–100% swojej masy ciała. Sikory (Parus major i P. caeruleus) dostarczają swoim pisklętom setki gąsienic dziennie, z szybkością sięgającą prawie jednej na minutę podczas szczytowego zapotrzebowania. Większość ptaków jest owadożerna lub zjada owady i inne stawonogi i są żarłoczne: na całym świecie ptaki zjadają około 400 milionów ton biomasy zdobyczy rocznie. Ta zadziwiająca liczba odpowiada rocznemu zużyciu energii w mieście wielkości Nowego Jorku. To nie tylko ptaki i nietoperze: inne ssaki, żaby i jaszczurki żywią się różnymi owadami i pająkami.

Kiedy mówimy o bioróżnorodności, zwykle myślimy o różnorodności gatunków, ich rozmieszczeniu i interakcjach. Ale liczba osobników jest również ważna, ponieważ wielkość populacji dyktuje jej produktywność i określa, czy dany gatunek ma to, czego potrzeba, aby wpłynąć na usługi ekologiczne, takie jak obieg składników odżywczych, regulacja przeciwpowodziowa, oczyszczanie wody i zapylanie. Ale proste liczenie życia na Ziemi daje nam wypaczony obraz względnego znaczenia gatunków — z oczywistego powodu, ponieważ rozmiary są ogromnie zróżnicowane: wiele małych organizmów ma znacznie mniejszy wpływ niż większe organizmy, których jest mniej. Dla bardziej użytecznego porównania, życie można określić ilościowo jako biomasę. To jest dokładnie to, co zrobili Bar-On i inni (PNAS 115: 6506-6511, 2018): zebrali setki badań w celu oszacowania ilości węgla – elementu budulcowego życia i zastępczego dla biomasy – produkowanego przez każdą z głównych grup taksonomicznych.

Nic dziwnego, że na pierwszym miejscu znalazły się rośliny, które stanowią ponad 81% całej biomasy planety. Nic dziwnego, że bakterie znalazły się na drugim miejscu z ~13%. Zwierzęta stanowią zaledwie 3,6%. Rośliny rządzą Ziemią, ale stawonogi (głównie owady, pająki i skorupiaki) dominują w życiu zwierząt. Rzuć okiem na poniższy rysunek. Jeśli weźmie się razem każdego człowieka, słonia, wieloryba, krowę, ptaka i każde inne zwierzę domowe, dzikiego ptaka czy ssaka na naszej planecie, nie wystarczy to by przebić ziemskich stawonogów. Te liczby pomagają nam spojrzeć na nasze znaczenie z właściwej perspektywy.

Rys. 4. Szacowana względna biomasa niektórych taksonów zwierząt. Dane z Bar-On i in., 2018. PNAS 115: 6506-6511 https://www.pnas.org/doi/abs/10.1073/pnas.1711842115 .

Nie mamy danych dotyczących owadów, a tym bardziej ciem. Jednak biorąc pod uwagę ich bogactwo gatunkowe, liczebność i stosunkowo duże rozmiary, rozsądne jest założenie, że utrzymanie niektórych grizzly w amerykańskich górach to tylko niewielka część ich wkładu w funkcjonowanie ekosystemów na całym świecie.

Kiedy umiera gruby niedźwiedź, staje się źródłem energii i składników odżywczych dla innych stworzeń, które konsumują jego świeże resztki (gatunki nekrofagiczne) i rozkładające się resztki (gatunki saprofagiczne). Rozkładając materię organiczną i przetwarzając składniki odżywcze, te „rozkładacze” podtrzymują ekosystemy; sukcesja roślin, regeneracja siedlisk i każdy inny naturalny proces zależy od cyklu życia i śmierci.

Niektóre gatunki ptaków, much i chrząszczy są głównymi trupojadami w gotowości, aby przygotować posiłek z niedawno zmarłego zwierzęcia. Ale w lasach tropikalnych Ameryki Południowej i Środkowej ten klub wyspecjalizowanych smakoszy ma kilku niezwykłych członków: pszczoły sępowe Trigona hypogea, T. crassipes i T. necrophages.

Ryc. 5. Pszczoła Trigona © José Reynaldo da Fonseca, Wikimedia Commons.

Te bezżądłe pszczoły nie zbierają pyłku z kwiatów, jak większość ich krewnych. Zamiast tego spożywają mięso martwych ptaków, małp, jaszczurek, węży i ryb. Pszczoły sępowe mają duże, spiczaste zęby, których używają do włamywania się do tuszy przez oczy, podobnie jak robią to robaki. Odcinają kawałki mięsa od zwłok i przechowują je w ciałach. Z powrotem w swoich gniazdach pszczoły zwracają mięso i mieszają je z miodem. Po około dwóch tygodniach mieszanka zamienia się w pastę bogatą w wolne aminokwasy, białka i cukry. Tą pożywną papką karmią następnie larwy pszczół. Można tu oglądać pszczoły sępowe przy obiedzie.

Ryc. 6. Pszczoły sepowe zwabione do przynęty z kurczaka © Rachael Bonoan, Tufts Pollinator Initiative.

Pszczoły sępowe są dość wydajne: gdy wędrująca pszczoła znajduje zwłoki, układa ślad feromonów, aby zwabić swoje koleżanki z gniazda. Po zebraniu się banda może skonsumować całą tuszę w dzień lub dwa. I są dobre w obronie swojej zdobyczy: potencjalni konkurenci, tacy jak muchy plujki, trzymają się na dystans, nie mogąc dorównać silnym zębom pszczół.

Nekrofagiczne pszczoły mogą brzmieć dziwacznie, ale ten nawyk żywieniowy ma swoje wyjaśnienie. Pszczoły wyewoluowały z mięsożernych os polujących w połowie kredy, więc pszczoły można postrzegać jako osy, które stały się wegetarianami. Jedzenie mięsa to nic innego jak powrót do stylu życia przodków. Ale dlaczego miałyby to zrobić? Mięso jest bogatszym źródłem białka niż pyłek, o ile konsument jest w stanie je strawić. A pszczoły sępowe mają to, czego potrzeba: ich mikroby jelitowe są podobne do tych, które znajdują się w jelitach ptaków padlinożernych.

A jeśli myślicie, że mięsożerne pszczoły to tylko kolejna dziwaczna opowieść z egzotycznych, odległych miejsc, pomyślcie jeszcze raz. Pszczoły sępowe są obowiązkowymi trupojadami, co oznacza, że nie mają innego wyjścia niż wygrzebywanie padliny. Jednak wiele pszczół i innych owadów to fakultatywne trupojady: czasami otrzymują składniki odżywcze ze zwłok, aby uzupełnić swoją dietę. Do tych sporadycznych mięsożernych należą mezoamerykański trzmiel (Bombus ephippiatus) z Ameryki Środkowej i wszechobecny trzmiel ziemny (B. terrestris), który żywi się padliną. Trzmiel pospolity (B. impatiens) z USA i Kanady oraz pszczoła miodna (Apis mellifera) zostały przyłapane na karmieniu się płynami wydzielanymi z tusz wieprzowych. Inne wykwintne nieroślinne produkty spożywcze przyjmowane przez niektóre z tych pszczół to odchody ssaków, ludzki mocz i ptasie odchody.

Ryc. 7. Trzmiel mezoamerykański © Patylandavr, Wikimedia Commons (A) i trzmiel ziemny (B) Vera Buhl, Wikimedia Commons (B); dwa okazjonalne podgryzacze mięsa.

A.

Nie wiemy, dlaczego pszczoły czasami żywią się tymi nieroślinnymi substancjami; mogą być pozbawione białka lub innych składników odżywczych normalnie pobieranych z pyłku. Mogą też korzystać z alternatywnych, łatwo dostępnych źródeł. Niektóre motyle robią to cały czas i jest na to nazwa: kałuża błota. Wtedy gromadzą się na kałużach błota, łajna lub padliny, aby wysysać minerały i składniki odżywcze. Wegetarianie, którzy stają się mięsożercami, nie występują tylko wśród owadów: zające i jelenie mogą pożerać martwe ryby, króliki, szczątki ludzkie, a nawet żywe ptaki, zwłaszcza w miesiącach zimowych, kiedy brakuje minerałów w diecie.

Ryc. 8. Motyle w kałuży błota © Rahans, Wikimedia Commons.

Myśl o naszych ukochanych pszczołach pożerających kawałki trupów, kał i inne nieapetyczne substancje może być dla nas odpychająca, ale to antropocentryczny pogląd na naturę. Jeśli gatunek ma środki, aby je spożywać i trawić, nie ma powodu, aby unikać doskonałych źródeł energii i składników odżywczych. Rzeczy, które sprawiają, że skręcamy się z obrzydzenia, mogą mieć ogromny wpływ na przetrwanie i sukces niektórych gatunków.

Ryc. 9. Co Bum Bill Bee zje dzisiaj na obiad? © George Herriman’s Krazy Kat, 1928.

Reader’s wildlife narrative

Why Evolution Is True, 7 lipca 2022

Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska

* Athayde Tonhasca Júnior jest brytyjskim entomologiem.