Prawda

Poniedziałek, 23 czerwca 2025 - 14:00

« Poprzedni Następny »


Powiadom znajomych o tym artykule:
Do:
Od:

Ale tego wija lepiej zostaw w spokoju


Paulina Łopatniuk 2018-08-24

<span>Jedzenie bezkręgowców nie wydaje się niczym ekstremalnym; jennifer durban, CC BY-NC 2.0, </span>https://www.flickr.com/photos/durbanator/476296770/
Jedzenie bezkręgowców nie wydaje się niczym ekstremalnym; jennifer durban, CC BY-NC 2.0, https://www.flickr.com/photos/durbanator/476296770/

Jedzenie bezkręgowców nie brzmi wcale jak sport ekstremalny – ślimaki, małże, krewetki. Nic niezwykłego, prawda? Spróbujmy wyrzucić z listy mięczaki. I jak? Nadal bułka z masłem. W końcu skorupiaki nie są przecież żadną kulinarną ekstremą. Krewetki, podobnie jak bliższe naszej zupełnie wszak tradycyjnej kuchni raki, nie uchodzą za składniki w najmniejszym choćby stopniu niezwykłe. Odrobinę może bardziej ekscentrycznie zaczyna się robić, gdy z grona eksploatowanych spożywczo stawonogów wykluczymy skorupiaki i zostaniemy z resztą stawonożnego światka.

 

 


<span>Larwy mączników (o podobno lekko orzechowym smaku); Pengo, Wikipedia, </span>https://en.wikipedia.org/wiki/Mealworm#/media/File:Mealworm_01_Pengo.jpg
Larwy mączników (o podobno lekko orzechowym smaku); Pengo, Wikipedia, https://en.wikipedia.org/wiki/Mealworm#/media/File:Mealworm_01_Pengo.jpg

 Przynajmniej w naszej części świata, bo generalnie jedzenie owadów, choć nie jest standardem w Polsce czy w krajach ościennych, nie jest wcale na świecie taką rzadkością. Zresztą, by skosztować owadów, nie musicie wcale udawać się na odległe wyprawy – entomofagia i tu wkracza na salony.


Nie tak znowuż dawno głośno było o otwierającej się w Warszawie restauracji mającej się specjalizować w owadach właśnie – mączniki i drewnojady, szaszłyki z szarańczy i podobne przysmaki; podobna przez chwilę funkcjonowała w Łodzi, a choć obie zawiesiły już podobnoswą działalność, szlaki, można by rzec, zostały przetarte, choć zderzyły się z regulacjami prawnymi (czy też raczej ich niedoborem). Zresztą – by nie szukać daleko – larw jedwabnika można spróbować chociażby na słynnym stołecznym Nocnym Markecie (nie, nie były smaczne).


Na świecie jada się nie tylko małże i skorupiaki; 5oulscape, CC BY-NC-SA 2.0, https://www.flickr.com/photos/felstone/6773375472/
Na świecie jada się nie tylko małże i skorupiaki; 5oulscape, CC BY-NC-SA 2.0, https://www.flickr.com/photos/felstone/6773375472/

Ale entomofagia jako zbiorcze określenie znacząco zawęża tematykę. W końcu stawonogi to bynajmniej nie tylko owady i skorupiaki. I bynajmniej nie tylko owady i skorupiaki się na świecie jada.

<span>Arachnofagia może (u nas przynajmniej) nie brzmieć swojsko, nie na takie rzeczy jednak można się natknąć podczas wakacyjnych wyjazdów; częściowo nadjedzony smażony ptasznik; Paul Mannix, CC BY 2.0, </span>https://www.flickr.com/photos/paulmannix/3189391556/
Arachnofagia może (u nas przynajmniej) nie brzmieć swojsko, nie na takie rzeczy jednak można się natknąć podczas wakacyjnych wyjazdów; częściowo nadjedzony smażony ptasznik; Paul Mannix, CC BY 2.0, https://www.flickr.com/photos/paulmannix/3189391556/

Cóż, arachnofagia weszła do języka (tego potocznego przynajmniej) na dużo mniejszą skalę. Ze skorpionofagią jeszcze gorzej, nie mówiąc już o takich kuriozach jak chilopodofagia. Gorzej jest z ich wejściem do języka oczywiście (i to naszego), nie do kuchni. Kuchnie różnych rejonów świata uwzględniają w menu zarówno pająki i skorpiony, jak też pareczniki. Spośród wymienionych pareczniki mogły wam zabrzmieć szczególnie mało znajomo – nie jest to określenie powszechnie kojarzone, jeśli kogoś te akurat zwierzątka nie zajmują na co dzień. Chilopodofagia też pewnie zabrzmiała obco? Pareczniki (Chilopoda) to gromada stawonogów zaliczanych do wijów (Myriapoda). Na pewno kojarzycie wije, prawda? Dużo nóżek (do 750 nawet!), szczęki, żuwaczki, szeroki wachlarz rozmiarów – od mikroskopowych po ponad trzydziestu nawet centymetrów, prawie czterdziestu właściwie (a wymarłe Arthropleuridea potrafiły przekraczać dwa metry). Do tego atrakcyjnego towarzystwa obok dwuparców zaliczamy skąponogi, drobnonogi i pareczniki właśnie.


<span>Na pewno kojarzycie wije; ten tu akurat to samiczka zieminka, Geophilus sp., wraz z potomstwem; Katja Schulz, CC BY 2.0, </span>https://www.flickr.com/photos/treegrow/22684845147/
Na pewno kojarzycie wije; ten tu akurat to samiczka zieminka, Geophilus sp., wraz z potomstwem; Katja Schulz, CC BY 2.0, https://www.flickr.com/photos/treegrow/22684845147/


<span>Wije również gdzieniegdzie się spożywa; Denise Chan, CC BY-SA 2.0, </span>https://www.flickr.com/photos/denn/2617191437/
Wije również gdzieniegdzie się spożywa; Denise Chan, CC BY-SA 2.0, https://www.flickr.com/photos/denn/2617191437/

Skąpo- i drobnonogi to maleństwa nie budzące – o ile wiem – zainteresowania kulinarnego. Co innego ich więksi krewni. Jada się zarówno dwuparce (choć raczej rzadko ze względu na pewne parametry biochemiczne), jak i pareczniki. U nas rzeczywiście niekoniecznie, jasne. Choć pamiętam z niegdysiejszej lektury  “Podręcznika robakożercy” Łukasza Łuczaja, że gorąco polecał wije drewniaki jako zwierzęta niezwykle smaczne (powraca zresztą do tematu w wywiadach prasowych) i wspominał, jak to łapał je i spożywał na surowo, przycinając niegdyś żywopłoty. Niektóre zresztą pareczniki są w pewnych krajach cenione zarówno jako produkt kulinarny, jak i jako element medykamentów ludowych. Poprzestańmy na chwilę na tej informacji, przechodząc do historii pewnych dolegliwości. Bo tak, wbrew pozorom nie ma to być wpis ani kulinarny przede wszystkim, ani nawet zoologiczny. Zaraz pojawią się problemy natury medycznej.


<span>Chora padła ofiarą pasożyta! (dorosła samiczka Angiostrongylus cantonensis); pasek podziałki odpowiada 1mm; </span>https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2732477/
Chora padła ofiarą pasożyta! (dorosła samiczka Angiostrongylus cantonensis); pasek podziałki odpowiada 1mm; https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2732477/

Pierwsza dzisiejsza pacjentka, siedemdzisięcioośmioletnia kobieta, trafiła do szpitala w Guangzhou (Kanton), skarżąc się na bóle głowy, senność i zaburzenia poznawcze, bez gorączki, bez wymiotów, generalnie bez innych objawów. Jedynym, co zwracało uwagę w badaniu fizykalnym, była niewielka sztywność karku, co w połączeniu z resztą symptomów skłoniło ekipę lekarską do pobrania płynu mózgowo-rdzeniowego do badań. A badania? Badania przyniosły niejaką niespodziankę. Nie, nie, znaleziska nie były czymś zupełnie niespotykanym, jednak były interesujące i skłoniły do dalszej diagnostyki. Podwyższony poziom białych krwinek w płynie mózgowo-rdzeniowym pacjentki sugerował infekcję. Konkretny skład – obok granulocytów obojętnochłonnych liczne granulocyty kwasochłonne (eozynofile) – może się wam kojarzyć z chorobami pasożytniczymi i będzie to w tym przypadku skojarzenie słuszne. Dalsze badania, w tym, wykryte w MRI zmiany w mózgowiu (w śródmózgowiu i prawym płacie czołowym), naprowadziły medyków na trop. Kilka kolejnych badań, zestaw odpowiednich przeciwciał i… Eureka! Winowajca został odnaleziony. Chora padła ofiarą pasożyta.


<span>Odlegli kuzyni naszego nicienia, z “sąsiedniego” rodzaju, Skrjabingylus nasicola, wypełzają z przewodów nosowych zabitego w wypadku drogowym gronostaja; </span>https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27052849
Odlegli kuzyni naszego nicienia, z “sąsiedniego” rodzaju, Skrjabingylus nasicola, wypełzają z przewodów nosowych zabitego w wypadku drogowym gronostaja; https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27052849

Angiostrongylus cantonensis nie jest zapewne zwierzątkiem, które spędzałoby wam sen z powiek. To nicień, podobnie jak znane wam dobrze glisty ludzkieLoa loa czy – z zupełnie innej, niepasożytniczej półki, Caenorhabditis elegans, jednak jest przedstawicielem robaczej rodziny dotąd na blogu nieco niedoreprezentowanej. Wszystkie gatunki z rodzaju Angiostrongylus należą do rodziny Metastrongylidae, w której wyróżnia się też rodzaj Metastrongylus, którego przedstawiciele wywołują np. robaczyce płucne u świń (żywicielkami pośrednimi są, wyobraźcie sobie, dżdżownice) lub Skrjabingylus nasicola, nicienia pasożytującego w zatokach przynosowych łasicowatych, sam zaś kuzyn naszego bohatera, Angiostrongylus vasorum, uchodzi za zagrożenie dla psów (i nie tylko psów zapewne) także i w Polsce, ale o psim nicieniu może kiedy indziej. O świniach, gronostajach i innych ofiarach nicieni może również. Wróćmy do naszej chińskiej pacjentki.


Ogon samczyka A. cantonensis; Punlop Anusonpornperm, Wikipedia, https://en.wikipedia.org/wiki/Angiostrongylus_cantonensis

Ogon samczyka A. cantonensis; Punlop Anusonpornperm, Wikipedia, https://en.wikipedia.org/wiki/Angiostrongylus_cantonensis



Bo w końcu na pierwszy rzut oka nie ma nic niecodziennego w jej historii, prawda? No OK, parazytek nie jest zwierzakiem typowym dla naszej części świata, ale pewnie nie jest taki znowuż zaskakujący tam, gdzie natknęła się nań kobieta, czyż nie? No właśnie trochę tak, a trochę nie. Rzeczywiście  nie jest rzadkością w Azji Południowo-Wschodniej (choć zwierzątko bynajmniej się do tych rejonów nie ogranicza).

<span>Samiczka A. cantonensis – widać charakterystyczny wzór utworzony przez ciemny przewód pokarmowy i białawy podłużny układ rozrodczy; </span>https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2668237/
Samiczka A. cantonensis – widać charakterystyczny wzór utworzony przez ciemny przewód pokarmowy i białawy podłużny układ rozrodczy; https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2668237/

Problem w tym, że pacjentka nijak nie była sobie w stanie przypomnieć spożywania niczego, co mogłoby być źródłem niechcianych gości. Tu wkracza na scenę cykl życiowy naszego nicienia. Otóż nie bez powodu anglojęzyczne piśmiennictwo określa go niekiedy mianem szczurzego robaka płucnego. Dorosły robalek żyje sobie (i kopuluje) w tętnicach płucnych szczura, w ich odgałęzieniach wykluwają się też młode z jaj złożonych uprzednio przez samiczki, a te są nader płodne – potrafią złożyć nawet po kilkanaście tysięcy jaj dziennie. Wyklute larwy penetrują do światła pęcherzyków płucnych, po czym wędrują w stronę gardła, gdzie połknięte, trafiają do przewodu pokarmowego szczura, a wydalone wraz z – pardon le mot – kupą są następnie pożerane przez ślimaka. Jeśli nie znajdzie się żaden chętny na tak atrakcyjny posiłek mięczak, larwy i tak sobie poradzą – potrafią aktywnie przedostawać się przez ślimacze pokrycie ciała. Jeśli następnie zalarwionego mięczaka spożyje kręgowiec – szczur optymalnie (choć zdarzają się przypadki, gdy nicień trafia ostatecznie do ptasich nawet wnętrzności), larwa w kolejnym swym stadium rozwojowym przedziera się przez ścianę jelita, docierając w ten sposób do naczyń krwionośnych.


Żywiciele naszego nicienia – na górze szczury – śniady i zaroślowy, na dole po lewej robaki wypełzające z tętnic płucnych szczura śniadego, na dole po prawej żywiciel pośredni, ślimak Helix aspersa; https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4511779/ 

Żywiciele naszego nicienia – na górze szczury – śniady i zaroślowy, na dole po lewej robaki wypełzające z tętnic płucnych szczura śniadego, na dole po prawej żywiciel pośredni, ślimak Helix aspersa; https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4511779/

 



Nie, to jeszcze nie ten moment, gdy trafiają do naczyń płucnych. To trochę bardziej skomplikowane. Larwy wędrują sobie powolutku naczyniami, by wreszcie po paru dniach dotrzeć do mózgu.


Larwa nicienia drąży w móżdżku kitanki lisiej (Trichosurus vulpecula), australijskiego tormacza zwanego też lisem workowatym; https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2213224415000140 

Larwa nicienia drąży w móżdżku kitanki lisiej (Trichosurus vulpecula), australijskiego tormacza zwanego też lisem workowatym; https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2213224415000140 



Tu linieją i w świetle naczyń opon mózgowych w końcu osiągają postać dorosłą, która ostatecznie dopłynie do płuc i zadomowi się w tamtejszych tętnicach.  Przynajmniej o ile trafią na odpowiedniego gospodarza. Nie każdy żywiciel będzie dobrym żywicielem ostatecznym – u ludzi na przykład wcale nie jest robalkom wygodnie. U człowieka robak zazwyczaj raczej obumrze, wcześniej jednak pokrąży sobie po okolicy, pogmera w tkankach, wywoła reakcję obronną ze strony naszego układu odpornościowego i ściągnie zewsząd białe krwinki – generalnie narobi bałaganu. Do płuc dotrze jedynie w wyjątkowych, zupełnie pojedynczych przypadkach, zazwyczaj poprzestanie na wywołaniu eozynofilowego zapalenia opon mózgowych, a czasem i mózgu, czyli na tym właśnie, co dotknęło pacjentkę z opisanej historii. Potrafią zahaczyć też o kanał kręgowy i rdzeń – również nic zabawnego, a z rzadka przyczyniają się do tak nietypowych zmian, jak zapalenie nerwu wzrokowego z postępującą utratą wzroku.


Przekrój larw A. cantonensis w rdzeniu kręgowym (c- oskórek, i – jelito, r – sznury płciowe); https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4312175/

Przekrój larw A. cantonensis w rdzeniu kręgowym (c- oskórek, i – jelito, r – sznury płciowe); https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4312175/




<span>Kilkucentymetrowy drapieżny płaziniec Platydemus manokwari również potrafi przenosić larwy A. cantonensis; </span>https://peerj.com/articles/1037/
Kilkucentymetrowy drapieżny płaziniec Platydemus manokwari również potrafi przenosić larwy A. cantonensis; https://peerj.com/articles/1037/

Teoretycznie zatem można by oczekiwać, że pacjentka powinna pamiętać, że jadła mięczaki, co załatwiłoby sprawę źródła infekcji. Teoretycznie. Bo praktycznie rzecz nie jest wcale taka prosta. Larwy można zjeść wraz z zainfestowanym ślimakiem, ale nie tylko i nie zawsze celowo czy świadomie. Co mam na myśli, mówiąc o spożyciu nieświadomym? A chociażby niewielkie mięczaki przycupnięte na liściach zielonych warzyw – ot, pech. Zarówno dla ślimaka, jak i dla osoby posilającej się. Ale to nie wszystko. Uważa się, że larwy można znaleźć także w pozostawionym przez chorego ślimaka na liściach śluzie czy w wodzie użytej do mycia lub opłukiwania zanieczyszczonych warzyw.  Takiej właśnie przyczyny badacze dopatrują się u źródeł serii przypadków robaczycy (łącznie 23 osoby), które pojawiły się na Jamajce w roku 2000 w gronie studentów medycyny spędzających tam wakacje. Ba, znajdowano je nawet w deszczówce! A jeśli nie to? Ha, na pewno się domyślacie. Skoro ostatecznie larwy mogą trafić do organizmów nie tylko szczurzych, to i ślimaka może jakiś pechowiec zastąpić w robaczym cyklu życiowym. Znajdowano już larwy A. cantonensis w krewetkach, znajdowano w żabach, znajdowano w innych robakach (np. w kilkucentymetrowym drapieżnym płazińcu, Platydemus manokwari, który sam żywi się ślimakami). Wystarczy zjeść je surowe bądź niedogotowane, niedosmażone, etc. Zatem to, że kobieta nie pamiętała spożywania ślimaków czy krewetek jeszcze o niczym nie świadczy, ale lekarzy byli dociekliwi i w tym przypadku dociekliwość przyniosła efekty.


<span>Scolopendra subspinipes mutilans, Yasunori Koide, Wikipedia, </span>https://en.wikipedia.org/wiki/Chinese_red-headed_centipede
Scolopendra subspinipes mutilans, Yasunori Koide, Wikipedia, https://en.wikipedia.org/wiki/Chinese_red-headed_centipede

Spójrzmy, co działo się dalej. Niecały miesiąc później do tej samej placówki trafił czterdziestosześcioletni mężczyzna, syn pierwszej pacjentki. Z bólami głowy i sztywnością karku. I co za niespodzianka – również z niepożądanymi gośćmi w organizmie. Co łączyło naszych chorych – poza pokrewieństwem i przyczyną dolegliwości? Otóż łączyły ich niedawno jedzone wije, co przywodzi nas ponownie do początku tekstu i do wykorzystywanych kulinarnie pareczników. Artykuł źródłowy nie wchodzi w szczegóły i nie podaje konkretnego gatunku nabytych na lokalnym rynku i spożytych zwierzaków, jednak szczególną popularnością w Chinach cieszy się w tej materii (podobnie zresztą jak w tamtejszej ludowej medycynie) pewna skolopendra zwana z angielska czerwonogłową, Scolopendra subspinipes mutilans. Nie było dotąd raportów, które choćby sugerowałyby udział wijów w roznoszeniu Angiostrongylus cantonensis, więc poprzestanie na samym tylko związku czasowym z obserwowaną robaczycą byłoby niejakim nadużyciem i spokojnie – medycy wcale na tym nie poprzestali.


<span>Larwy Angiostrongylus cantonensis odzyskane z pareczników nabytych na lokalnym targu; </span>https://www.ajtmh.org/content/journals/10.4269/ajtmh.18-0151
Larwy Angiostrongylus cantonensis odzyskane z pareczników nabytych na lokalnym targu; https://www.ajtmh.org/content/journals/10.4269/ajtmh.18-0151

Udali się na targ i nabyli tam nieszczęsne zwierzaki celem przebadania ich. A ich wysiłki zwieńczył sukces. Okazało się, że rzeczywiście – były zamieszkane. Spośród szczątków pozyskanych z tego samego, co chorzy, źródła wijów udało się odzyskać do badań larwy naszego pasożytniczego nicienia. Ot, niby obserwacja niewielkiego naukowo kalibru, jednak “pierwsze razy” w nauce zawsze są cenne, a to pierwszy raz, gdy udało się zaobserwować takie właśnie źródło choroby.


A czy to w ogóle ważne (poza tym, że ciekawe i że zawsze fajnie jest wiedzieć więcej)? Taki egzotyczny dla nas robak? Cóż, świat się kurczy, podróżujemy coraz dalej. Poza tym, jak już wspominałam, Angiostrongylus cantonensis bynajmniej nie ogranicza się w swym występowaniu do Azji Południowo-Wschodniej, dociera też w rejony dużo bliższe nam geograficznie i częściej eksploatowane turystycznie. Taka Teneryfa chociażby – niby u człowieka angiostrongylozy dotąd tam nie notowano, ale chore szczury znajdowano, więc czemu nie? Ewidentnie zwierzak w lokalnym ekosystemie ma się nieźle. Zresztą – abstrahując już nawet od naszego nicienia – nieprzetworzone termicznie bezkręgowce w ogóle wiążą się z pewnymi zagrożeniami zdrowotnymi, o których zazwyczaj się nie pamięta. Nie chodzi tylko o parazytozy bynajmniej – w końcu stawonogi mogą stanowić rezerwuar także rozlicznych bakterii. W larwach jedwabników potrafią się czaić gronkowce, w wijach – bakterie z rodzaju Pseudomonas, w pająkach – Bacillus cereus. Lista jest długa. Uważajcie, co jecie, a jeśli jecie to na surowo, miejcie świadomość ryzyka.

 

(Przypominam też, że patologów możecie śledzić też na fejsbuku – warto tam zaglądać, bo strona jest codziennie aktualizowana)


Literatura:


Bacteria encountered in raw insect, spider, scorpion, and centipede taxa including edible species, and their significance from the food hygiene point of view
. NTh Grabowski, G Klein; Trends in Food Science & Technology 2017;63:80-90

Eating Centipedes Can Result in Angiostrongylus cantonensis Infection: Two Case Reports and Pathogen Investigation. H Wang, L Lu, D She, Z Wen, Z Mo, J Li, H Li; The American Journal of Tropical Medicine and Hygiene 2018;Jul 30. doi: 10.4269/ajtmh.18-0151. [Epub ahead of print]

Researchers in China link dangerous foodborne pathogen to centipedes. Komunikat prasowy

Central nervous system manifestations of Angiostrongylus cantonensis infection. YC Martins, HB Tanowitz, KR Kazacos;Acta tropica. 2015;141PA:46-53

Human angiostrongyliasis. QP Wang, DH Lai, XQ Zhu, XG Chen, ZR Lun; Lancet Infectious Diseases 2008;8(10):621-30

Species of Angiostrongylus (Nematoda: Metastrongyloidea) in wildlife: A review. DM Spratt; International Journal for Parasitology: Parasites and Wildlife 2015;4(2):178-89

Update on Eosinophilic Meningoencephalitis and Its Clinical Relevance. C Graeff-Teixeira, ACA da Silva, K Yoshimura; Clinical Microbiology Reviews 2009;22(2):322-348

A survey of Angiostrongylus species in definitive hosts in Queensland. M Aghazadeh, SA Reid, KV Aland, AC Restrepo, RJ Traub, JS McCarthy, MK Jones; International Journal for Parasitology: Parasites and Wildlife 2015;4(3):323-328

Eosinophilic meningitis caused by Angiostrongylus cantonensis after ingestion of raw frogs. CH Lai, CM Yen, C Chin, HC Chung, HC Kuo, HH Lin; The American Journal of Tropical Medicine and Hygiene 2007;76(2):399-402

Geographic distribution of Angiostrongylus cantonensis in wild rats (Rattus rattus) and terrestrial snails in Florida, USA. HD Stockdale Walden, JD Slapcinsky, S Roff, J Mendieta Calle, Z Diaz Goodwin, J Stern, R Corlett, J Conway, A McIntosh; PLoS One 2017;12(5):e0177910

Human Angiostrongylus cantonensis: an update. Q-P Wang, Z-D Wu, J Wei, RL Owen, Z-R Lun; European Journal of Clinical Microbiology & Infectious Diseases 2012;31(4):389–395

Angiostrongylus cantonensis: a review of its distribution, molecular biology and clinical significance as a human pathogen. J Barratt, D Chan, I Sandaradura, R Malik, D Spielman, R Lee, D Marriott, J Harkness, J Ellis, D Stark; Parasitology 2016;143(9):1087-118

Biology, systematics, life cycle, and distribution of Angiostrongylus cantonensis, the cause of rat lungworm disease. RH Cowie; Hawaii Journal of Medicine and Public Health 2013;72(6 Suppl 2):6–9



Paulina Łopatniuk


Lekarka ze specjalizacją z patomorfologii, pasjonatka popularyzacji nauki, współtwórczyni strony poświęconej nowinkom naukowym Nauka głupcze, ateistka, feministka. Prowadzi blog naukowy Patolodzy na klatce.
 

Skomentuj Tipsa en vn Wydrukuj











Roztargnienie
Hili: Po co ja tu przyszłam?
Ja: A gdzie byłaś?
Hili: Koło studni.
Ja: Wróć tam, może sobie przypomnisz.

Więcej

Iran jest z Ameryką
w stanie wojny od 46 lat
Daniel Greenfield


„Ameryka nie może nam nic zrobić” – przechwalał się ajatollah Chomeini, przetrzymując naszych zakładników. Administracja Cartera osłabiła rządy szacha na korzyść islamistów, którzy przejęli władzę, a następnie uniemożliwili żołnierzom piechoty morskiej obronę amerykańskiej ambasady i ludzi w niej przebywających przed muzułmańskimi grupami „studenckimi”, które twierdziły, że przybywają z pokojową intencją. „Pokojowi” działacze studenccy przejęli amerykańską ambasadę i wzięli jej pracowników jako zakładników.
Najwyższy Przywódca Ali Chamenei drwił z prezydenta Trumpa w tym samym przekonaniu, że „Ameryka nie może nam nic zrobić” — w czerwcu, po tym jak zaproponowano mu porzucenie irańskiego programu produkcji broni jądrowej. Najwyższy Przywódca powiedział: „Nasza odpowiedź na amerykańskie bzdury jest jasna: nie mogą nic zrobić w tej sprawie”.

Więcej

Kolejne
„Boskie zwycięstwo”
Hussain Abdul-Hussain


Wygląda na to, że Chamenei powtórzy błędy Saddama i Nasrallaha: bombastyczne przemówienia, nierealne obietnice zniszczenia Izraela i machina wojenna zdziesiątkowana przez państwo żydowskie. Niezależnie od wyniku wojny między Iranem a Izraelem, Teheran ogłosi zwycięstwo. Najwyższy Przywódca Iranu Ali Chamenei już zacytował werset Koranu „zwycięstwo od Boga i nieuchronny podbój”. Obserwatorzy Bliskiego Wschodu widzieli ten film wiele razy i zawsze kończy się tak samo: dzięki swojej potędze militarnej Izrael zwycięża — podczas gdy pobity Iran i jego sojusznicy pokazują znak zwycięstwa na gruzach, które kiedyś nazywali domem. Zwycięstwo militarne nigdy nie zdarza się przez czysty przypadek. Jest to jedynie wierzchołek góry lodowej — wynik zbudowany na sukcesie w innych dziedzinach, w tym wolności, dobrych rządach, rządach prawa, wzroście gospodarczym i postępie naukowym.

Więcej
Blue line

Ciąg dalszy „Listów
z naszego sadu”
Andrzej Koraszewski


Dostaję pytania, co dalej z „Listami”. Nie umiem jeszcze odpowiedzieć. Chwilowo wyjmowałem ze spiżarni teksty przełożone przez Małgorzatę, ale to się skończyło. Wózek zaprojektowany na dwa konie trzeba będzie przerobić. Małgorzata poświęcała sześć godzin dziennie na przeglądy źródeł — jedne referowała ustnie, inne z adnotacją „przeczytaj koniecznie”, jeszcze inne „zobacz, czy to dla nas”.


Czy jest szansa, żeby ciągnąć te „Listy” bez obniżenia ich poziomu? Rozważam różne koncepcje: ograniczenie publikacji do pięciu dni w tygodniu albo do jednego tekstu dziennie. Nie wiem, być może będę trochę eksperymentował, sprawdzał, ile potrafię. Pewnie będzie nieco więcej moich tekstów, mniej tłumaczeń. (Czasu potrzebnego na śledzenie tego, co ważne, nie można nadmiernie redukować.)

Więcej

Niech przemówi mój
podziw dla Żydów
Paul Finlayson


Zacznijmy od szczerej obserwacji: naród żydowski, stanowiący zaledwie 0,2% populacji świata, nie tylko przetrwał, ale wręcz rozkwitł, uderzając tak mocno, że równie dobrze mogliby boksować w wadze ciężkiej.

Tymczasem ich przeciwnicy — szczególnie w świecie arabskim — tkwią w bagnie, które sami stworzyli, miotając się w lamentach, podczas gdy ich gospodarki i społeczeństwa są w rozpadzie. Teza jest prosta: Żydzi wygrywają, ich wrogowie  obsesyjnie myślą o Izraelu i jego mieszkańcach, być może nadszedł czas, aby nienawistnicy spojrzeli w lustro i zajęli się swoją katastrofalną impotencją.

Więcej
Blue line

Rewolucja już jest,
ale jaka to rewolucja?
Alberto M. Fernandez


Co zrobiłbyś, aby powstrzymać to, co uważasz za ostateczne zło? Jeśli jesteś naprawdę szczery, prawdopodobną odpowiedzią jest, że zrobiłbyś wszystko, co konieczne. „Ludobójstwo”, żarzące się, podżegające słowo, często używane w dzisiejszych czasach, wydaje się być częścią tego, co wielu uważa za zło.  Ale w dzisiejszych czasach podżeganie, jeśli chodzi o retorykę publiczną, jest używane niemal wyłącznie w odniesieniu do państwa Izrael, Żydów i głównego zwolennika Izraela, Stanów Zjednoczonych Ameryki.

Więcej

Granice nieposłuszeństwa
obywatelskiego
Patrycja Walter


Współczesny dyskurs na temat antysyjonizmu, antysemityzmu oraz odpowiedzialności cywilnej ujawnia głębokie napięcia między prawem do protestu a moralnymi i prawnymi granicami demokratycznego sporu. Coraz częściej akty sprzeciwu przybierają radykalne formy, a język solidarności wykorzystywany jest do usprawiedliwiania przemocy zarówno symbolicznej, jak i fizycznej.

Więcej

Myśli o dziennikarstwie
zależnym
Andrzej Koraszewski


Co to takiego dziennikarz niezależny, zastanawia się mój przyjaciel i mogłem mu to wyjaśnić na przykładzie „Listów z naszego sadu.” Mam doświadczenie pracy w BBC, bardzo poważnie traktuję to, co BBC pisze w swoich poradnikach dla swoich pracowników. Nasza strona jest utrzymywana przez BBC, bo pewnie bez mojej emerytury z tej firmy mielibyśmy trudności. 

Więcej

Antysemityzm  gorszy niż
twojej babci
Avi Herbatschek


Oprogramowanie moralne, którego używamy do wykrywania antysemityzmu, nie było aktualizowane od lat. Nie rozpoznaje już nowych odmian nienawiści do Żydów. Dlatego właśnie jest tak niebezpieczne.


Kilka tygodni temu mój paryski przyjaciel zapytał mnie, czy sądzę, że po ośmiu latach spędzonych za granicą wrócę kiedyś do Francji.


Powiedziałem mu, że jestem zadowolony z życia, jakie zbudowałem za granicą, i nie jest to kwestia, która zaprząta mi myśli. Myślałem, że ta odpowiedź go zadowoliła. Ale po chwili przerwy dodałem: „Poza tym nie jestem pewien, czy jest w Europie przyszłość dla Żydów”.

Więcej

Wojna Izraela z Iranem
jest przysługą dla ludzkości
Z materiałów MEMRI 


 Na saudyjskiej stronie internetowej Elaph w artykule zatytułowanym „Izraelskie Siły Obronne – Obrona Ludzkości przed Siłami Ciemności” Muhmmad Sa'd Chairallah, egipski pisarz i politolog mieszkający w Szwecji, wyraził bezwarunkowe poparcie dla izraelskiej operacji wojskowej przeciwko Iranowi i jego obiektom nuklearnym oraz skrytykował wszystkich w świecie arabskim, którzy potępiają tę operację. Twierdził, że występując przeciwko reżimowi irańskiemu, który jest odpowiedzialny za ogromny rozlew krwi w wielu krajach arabskich i za poważne zbrodnie przeciwko samym Irańczykom, Izrael oddaje wielką przysługę regionowi i całemu światu. Ponadto, powiedział, atakując irańskie obiekty nuklearne, Izrael uwalnia ludzkość od egzystencjalnego zagrożenia. „Izrael nie tylko broni siebie, ale prowadzi kampanię w imieniu [całego] wolnego świata przeciwko siłom ciemności kierowanym przez Iran”.

Więcej

Izrael musi powiedzieć
kim jest wróg
Yonatan Daon


To nie jest po prostu wojna z Hamasem. To jest wojna z "Palestyną".

Pamiętam popularny w izraelskich wiadomościach klip z 2017 r., z kolejnej izraelskiej operacji militarnej będącej odpowiedzią na ataki Hamasu z Gazy. (Straciłem rachubę, ile ich było).


W panelu zasiadł Moshe Feiglin, były poseł Knesetu, i Giora Inbar, były generał brygady w IDF. Feiglin zadał proste pytanie: „Kto jest wrogiem: Hamas czy tunele?”


Inbar nie wahał się. „Tunele” – powiedział.


I to była informacja: cały wysiłek wojenny sprowadzony do problemu infrastruktury. Nie wróg, nie ideologia, nawet nie ludzie — ale beton i pręty zbrojeniowe. Najwyraźniej nie byliśmy w stanie wojny z Gazą. Byliśmy w stanie wojny z projektem budowlanym.

Więcej
Blue line

Komiczny upadek
kultu kefiji
Brendan O’Neill


Od statku Grety po Globalny Marsz w Strefie Gazy, biali zbawcy grupy „pro-palestyńskiej” nigdy nie byli tacy zdziwieni
Czy nie narasta w tobie nienawiść, kiedy ludzie z ciemną skórą odrzucają twoje białe zbawicielstwo? Jakież to chamskie! Taka brzydka niewdzięczność powitała w zeszłym tygodniu Globalny Marsz do Gazy. Ta garstka dzielnych ludzi ze Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Irlandii i innych miejsc planowała wyprawę do Rafah w Gazie, żeby ratować biednych, głodnych Palestyńczyków przed Złym Izraelem. 

Więcej

Świat pogrążył się
w moralnej otchłani
David Collier

Świat chciał żeby to było żydowskie ludobójstwo, a zginęli tylko terrorytści.

Dlaczego nikt oprócz Izraela i USA nie zażądał, aby cywile z Gazy mogli opuścić to miejsce? I wstrzymaj się na chwilę z odpowiedzią na to pytanie.


Chcę tu porozmawiać o cywilach z Gazy – społeczność międzynarodowa 
uważa większość z nich  za uchodźców (ponad 70%, choć ja osobiście kwestionuję ten status). I zamierzam zrobić coś, co niewielu innych wydaje się robić w tej kwestii – zamierzam mówić jasno, uczciwie i moralnie.

Więcej
Blue line

Powinniśmy poważnie traktować
hasło „Śmierć Ameryce”
Daniel Greenfield


Najwyższy przywódca ajatollah Chamenei powiedział w zeszłym miesiącu rozwścieczonemu tłumowi islamistów, że wypowiedzi prezydenta Trumpa „nie są nawet warte odpowiedzi”.


Gdy tłum skandował „Śmierć Ameryce”, przywódca Iranu nazwał Trumpa kłamcą i ostrzegł, że „Ameryka powinna opuścić region i tak się stanie”. Następnie wezwał do zniszczenia państwa żydowskiego, podczas gdy tłum skandował „Śmierć Izraelowi”.


Jedyne pytanie brzmiało, czy Ameryka i Izrael potraktują groźby reżimu poważnie.

Więcej

Antysemityzm bywa wyrokiem
śmierci
Joshua Hoffman


Przez całą historię potężne imperia popełniały ten sam fatalny błąd: wierzyły, że mogą wymazać naród żydowski. Republika Islamska jest następna na długiej liście tych, którzy nienawidzą Żydów, a którzy zniknęli.

Trzy tysiące lat temu, w dolinie na zachód od Jerozolimy, młody pasterz zmienił równanie.

Stało się to w Dolinie Elah, strategicznej linii podziału między nadmorskimi twierdzami Filistynów a górskimi miastami starożytnego Izraela — Jerozolimą, Hebronem i Betlejem. Filistyni przybyli, aby podzielić Izrael na pół. Król Saul odpowiedział, sprowadzając swoją armię z wyżyn. Ale obie strony znalazły się w impasie. Szarża oznaczała śmierć.

Więcej

Izrael wykonuje
brudną robotę za innych
Elder of Ziyon


Można było przewidzieć reakcje społeczności międzynarodowej na błyskotliwy i zuchwały atak Izraela na irański program nuklearny.

 

Francuski minister spraw zagranicznych powiedział: „Wzywamy wszystkie strony do zachowania powściągliwości i unikania eskalacji, która mogłaby zagrozić stabilności regionu”.

 

Keir Starmer, premier Wielkiej Brytanii, powiedział: „Eskalacja nie służy nikomu w regionie. Stabilność na Bliskim Wschodzie musi być priorytetem i wzywamy partnerów do deeskalacji. Teraz nadszedł czas na powściągliwość, spokój i powrót do dyplomacji”.

Więcej

Chirurgiczny atak
na tyranię islamistyczną
Brendan O’Neill


Odważny atak Izraela na Iran zadał druzgocący cios barbarzyńskiemu, wojowniczemu reżimowi.
Świat obudził się do wiadomości o dekapitacji. W piątek wczesnym rankiem, czasu izraelskiego, siły powietrzne państwa żydowskiego uderzyły ze zdumiewającą precyzją w tyranów i infrastrukturę reżimu irańskiego. Najważniejsi przywódcy republiki islamskiej zostali wyeliminowani. Jej obiekty nuklearne zostały zredukowane do spopielonych ruin. Nikt nie może sobie pozwolić na luksus politycznej obojętności w tej chwili, a tym bardziej na moralne tchórzostwo, które maskuje się jako pacyfizm. Stawka jest zbyt wysoka. Wydarzenia zmuszają nas do wyrwania się z beztroski i opowiedzenia się po którejś stronie.

Więcej

Tak wygląda
„Nigdy więcej”
Joshua Hoffman


Przez dziesięciolecia Zachód grał w ciuciubabkę z Iranem, mając nadzieję, że dyplomacja, sankcje lub układy mogą powstrzymać zagrożenie. Ale Izrael żyje w prawdziwym świecie, a nie w międzynarodowych salach konferencyjnych.
Przez pewien czas świat uważał, że Izrael utracił swój pazur. Po szoku i zniszczeniach, jakie miały miejsce 7 października — kiedy Hamas i inni terroryści wkroczyli do izraelskich społeczności, mordując 1200 osób i porywając ponad 250 w ciągu jednego dnia — wielu zastanawiało się, czy państwo żydowskie jest już tak osłabione, że nie da się go już naprawić.

Więcej

Skorumpowana sprawa
sądowa przecuiw Netanjahu
David Isaac

Premier Beniamin Netanjahu przybywa na rozprawę w swoim procesie w Sądzie Okręgowym w Tel Awiwie, 16 grudnia 2024 r. Zdjęcie: Yossi Zeliger/POOL.

Trzeciego czerwca 2025 r. w piątym już roku procesu rozpoczęło się przesłuchanie krzyżowe premiera Izraela, Benjamina Netanjahu, przed Sądem Okręgowym w Tel Awiwie.


Podczas gdy proces trwa, eksperci prawni mówią JNS, że sprawa upadła z powodu braku  dowodów. Netanjahu miał rację mówiąc, sprawa jest motywowana politycznie i coraz więcej Izraelczyków zaczyna to rozumieć.

Więcej

Wczoraj był piątek
trzynastego
Andrzej Koraszewski


Napięcie rosło od kilku dni, w czwartek prasa bębniła, że Witkoff ostrzega przed uderzeniem, bo reakcja Iranu będzie straszliwa. Prawdą jest, że maleńki Izrael muzułmanie mogliby zarzucić turbanami, ale mogą z tym mieć problemy techniczne. Ostrzeżenia ostrzeżeniami, wiedzieliśmy, że coś się zbliża, a jednak to było niesamowite zaskoczenie i już wiemy, że ta data weszła do historii. Oczywiście w najbliższych dniach bardzo wiele może się wydarzyć, jednak to, co stało się wczoraj, wydaje się już przerastać sukces z czerwca 1967 roku.

Więcej

Dwadzieścia lat
amerykańskiej głupoty
Jonathan S. Tobin 

W piątek nad ranem niektóre apartamentowce w Teheranie zostały uszkodzone. Czasem zniszczeniu ulegało mieszkanie generała, a czasem uczonego. Szczególnie ucierpiała dzielnica Halati, co mieszkańców innych dzielnic irańskiej stolicy dziwnie ucieszyło.

Bush bagatelizował, Obama i Biden ugłaskiwali, Trump w drugiej kadencji grał na korzyść Teheranu, opóźniając decyzję bezskutecznymi działaniami dyplomatycznymi, nie pozostawiając Netanjahu innego wyboru, jak tylko działać. Konflikt między Izraelem a Iranem nie musiał się wydarzyć. 

Więcej
Blue line

Logika i uprzedzenia:
od starożytności do BBC
Noru Tsalic


Międzynarodowe media znów huczą od doniesień o izraelskich okrucieństwach. Podobno po zorganizowaniu dostaw żywności przy pomocy amerykańskiej organizacji o nazwie Gaza Humanitarian Foundation (GHF) i intensywnym jej promowaniu jako alternatywy dla ONZ i innych organizacji, Izraelczycy przystąpili do zabijania niewinnych cywilów próbujących dotrzeć do punktów rozdzielania żywności GHF. I – również oczywiście rzekomo – nie była to nawet jednorazowa pomyłka, ale to samo działo się przez 3 dni z rzędu. Takie oskarżenia, jeśli są prawdziwe, budzą podejrzenie, że popełniono przestępstwo.

Więcej

Dlaczego administracja Trumpa
sprzedaje broń Katarowi?
Robert Williams

Najwyższy czas, aby Stany Zjednoczone uwolniły się od wywrotowych sił, które próbują je zniszczyć od wewnątrz, zwłaszcza jeśli Ameryka ma pozostać symbolem wolności na świecie, nie mówiąc już o „ponownym uczynieniu jej wielką”. Dobrym początkiem byłoby nie sprzedawanie broni Katarowi i nie udawanie, że jest on przyjaznym sojusznikiem. Na zdjęciu: Katarski F-150A (Zrzut z ekranu wideo)

Administracja Trumpa podobno sprzeda Katarowi duży pakiet broni, w tym osiem dronów dalekiego zasięgu do obserwacji morskiej oraz setki pocisków i bomb o wartości około 2 miliardów dolarów. Dokument Defense Security Cooperation Agency, informujący Kongres o pierwotnie zatwierdzonej sprzedaży, stwierdzał:

„Proponowana sprzedaż wesprze politykę zagraniczną i cele bezpieczeństwa narodowego Stanów Zjednoczonych, pomagając poprawić bezpieczeństwo zaprzyjaźnionego kraju, który w dalszym ciągu jest ważną siłą zapewniającą stabilność polityczną i postęp gospodarczy na Bliskim Wschodzie.

Więcej

Gaza – Palestyna
- kalifat
Andrzej Koraszewski


Piszę ten tekst dziesiątego czerwca 2025 roku. Dzień wcześniej, o godzinie piątej rano izraelskiego czasu, izraelska marynarka wojenna zatrzymała na wodach terytorialnych Izraela luksusowy jacht z dwunastką pasażerów. Jacht od kilku dni wzbudzał zainteresowanie świata, gdyż jak twierdzili jego pasażerowie, jego celem było przełamanie żydowskiej blokady i nakarmienie głodującej Gazy. Czołową bohaterką tej medialnej wrzawy była dwudziestodwuletnia Szwedka, która niegdyś jako piętnastoletnia uczennica postanowiła poruszyć sumienie świata, odmawiając dalszej nauki w szkole, w proteście przeciw globalnemu ociepleniu.

Więcej

Prawdziwym kryzysem
klimatycznym jest antysemityzm
Ruthie Blum

Antyizraelscy aktywiści upamiętniają „Dzień Nakby” („katastrofę” powstania państwa Izrael) w Londynie maj 2025.  Zdjęcie: Zrzut z ekranu wideo.

Dosłowny i metaforyczny wybuch ataków na Żydów i Izraelczyków nie odbywa się w próżni. A jak zauważa ambasador Huckabee, „dezinformacja medialna” odgrywa kluczową rolę w tej ponurej farsie.
Krzycząc „Koniec z syjonistami” i „Wolna Palestyna”, Mohamed Sabry Soliman — 45-letni nielegalny imigrant do Stanów Zjednoczonych z Egiptu — podpalił Żydów w niedzielne popołudnie w Pearl Street Mall w Boulder w stanie Kolorado. Dosłownie. Koktajlami Mołotowa. Jedną z ośmiu osób, które trafiły do szpitala z poważnymi oparzeniami, była ocalała z Holokaustu. Jej przestępstwo? Udział w marszu „Run for Their Lives”, by przypominać o zakładnikach, którzy wciąż są w niewoli Hamasu.

Więcej
Dorastać we wszechświecie

Krzyż na drogę
jachtowi głupków
Brendan O’Neill

Palestyńczycy
zabierają głos
Khaled Abu Toameh

Mem o „głodujących
dzieciach” w Strefie Gazy
Elder of Ziyon

Toksyczne środowisko
przeciwko Izraelowi
Liat Collins

Bractwo Muzułmańskie
i jego podżeganie do terroru
Z materiałów MEMRI

Podwójna niewidzialność
Hamasu i odwrócona moralność
Adam Louis-Klein

Nie wszyscy terroryści
noszą opaskę dżihadu
GlobalDisconnect

Golda Meir
- Żelazna Dama Izraela
Patrycja Walter

Nikt ich nie przekona,
że białe jest białe
Andrzej Koraszewski

Antyizraelska prawica
łączy się z proirańską lewicą
Lee Smith

Rzadki proizraelski
artykuł Egipcjanina
Elder of Ziyon

To Amerykanie zmienią
stanowisko, a nie Iran
Z materiałów MEMRI

Zachód zwraca się
ku faszyzmowi 
Brendan O’Neill

Antysemityzm należy badać
jako chorobę psychiczną
Joshua Hoffman

Kolonialista, okupant,
czy tylko Żyd?
Andrzej Koraszewski 

Blue line
Polecane
artykuły

Hamasowscy mordercy


Stawianie czoła


 Dyplomaci, pokerzyści i matematycy


Dlaczego BIden


Nie do naprawy


Brednie


Rafizadeh


Demokracje powinny opuścić


Zarażenie i uzależnienie


Nic złego się nie dzieje


Chłopiec w kefiji


Czerwone skarby


Gdy­by nie Ży­dzi


Lekarze bez Granic


Wojna w Ukrainie


Krytycy Izraela


Walka z malarią


Przedwyborcza kampania


Nowy ateizm


Rzeczywiste łamanie


Jest lepiej


Aburd


Rasy - konstrukt


Zielone energie


Zmiana klimatu


Pogrzebać złudzenia Oslo


Kilka poważnych...


Przeciwko autentyczności


Nowy ateizm


Lomborg


&#8222;Choroba&#8221; przywrócona przez Putina


&#8222;Przebudzeni&#8221;


Pod sztandarem


Wielki przekret


Łamanie praw człowieka


Jason Hill

Listy z naszego sadu
Redaktor naczelny:   Hili
Webmaster:   Andrzej Koraszewski
Współpracownicy:   Jacek, , Małgorzata, Andrzej, Henryk