Co przychodzi na myśl ludziom, kiedy słyszą „Cypr”? Piękny kraj wyspiarski, na Morzu Śródziemnym? Wymarzone miejsce na urlop? Ciepła pogoda i malownicze plaże? To wszystko jest prawdą. Jednak ten mały i wytrwały kraj ma także mroczną i tragiczną historię – historię ukształtowaną przez turecką okupację od 1974 roku.
Cypr zdobył niepodległość od Wielkiej Brytanii w 1960 roku, ale pełna niepodległość na całej wyspie nie trwała długo. Latem 1974 roku turecka armia dwukrotnie najechała na północny Cypr – najpierw 20 lipca, a potem 14 sierpnia, dokonując etniczno-religijnej czystki i zbrodni przeciwko ludzkości w akcji terroryzowania greckich Cypryjczyków i wypchnięcia ich na południe.
Turcja “przypuściła agresywny atak na pełną skalę na Cypr, mały, niezaangażowany i dosłownie bezbronny kraj, który nie ma lotnictwa, marynarki ani armii poza niewielką gwardią narodową”, napisał w liście z 6 grudnia 1974 roku do sekretarza generalnego ONZ ówczesny przedstawiciel Cypru przy Narodach Zjednoczonych, Zenon Rossides. "I tak przytłaczająca machina militarna Turcji rozpoczęła zbrojny atak, obejmujący bombardowanie napalmem otwartych miast i wsi, siejąc spustoszenie, podpalając lasy i na oślep siejąc śmierć i cierpienie wśród cywilnej populacji wyspy”.
Jako pretekst inwazji na wyspę Turcja użyła zamachu stanu zorganizowanego przez rządzącą Grecją juntę przeciwko cypryjskiemu prezydentowi, Makariosowi. Według strony internetowej Kypros.org:
"Zamach stanu dał Turcji pretekst, jakiego od dawna szukała. Roszcząc sobie prawo do jednostronnej interwencji militarnej jako gwarant konstytucji z 1960 roku, Turcja 5 dni później najechała Cypr…. Kiedy armia turecka była już na Cyprze, zamiast przywrócić sytuację zgodną z konstytucją 1960 r. i chronić prawa człowieka wszystkich mieszkańców Cypru, jak to było jej obowiązkiem i rzekomym uzasadnieniem, Turcja, mimo że zamach nie udał się i demokratyczny rząd powrócił w Grecji do władzy, 14 sierpnia 1974 roku niezmiernie rozszerzyła inwazję, by okupować 36,4% Cypru, wyganiając ponad 170 tysięcy greckich Cypryjczyków i przemieszczając armię do trafnie nazwanej ‘linii Atylli’. To, że Turcja popełniła potworności w trakcie inwazji nie jest zaskakujące, patrząc na jej historię działań na Bałkanach, w Syrii, w Armenii i w Anatolii oraz na jej tradycyjną politykę wydalania, transferów i dyskryminacji nie-tureckich grup etnicznych”.
Te potworności obejmują mordowanie cywilnych greckich Cypryjczyków, włącznie z dziećmi, arbitralnymi aresztowaniami, porywaniem cywilów, masowymi i wielokrotnymi gwałtami, eksmisjami i wysiedleniami greckich Cypryjczyków z ich domów i ziemi, rabunkami, rekwirowaniem domów i przedsiębiorstw należących do greckich Cypryjczyków, przymusową pracą więźniów i niszczeniem kościołów i cmentarzy.
Raport Europejskiej Komisji Praw Człowieka z 1976 roku potwierdził fakt dokonywania gwałtów.
"Nawet kobiety w wieku 80 lat były barbarzyńsko gwałcone przez członków tureckiej armii – napisano w raporcie. – Na niektórych terenach przymusowa prostytucja dziewcząt greko-cypryjskich praktykowana jest nadal. Wiele kobiet, które pozostały na terenach okupowanych przez Turcję, zaszło w ciążę w wyniku gwałtów popełnionych przez tureckich żołnierzy”.
Gwałty były tak powszechne, że kościół na Cyprze był zmuszony do złagodzenia poprzednich zakazów aborcji. Podobno także Czerwony Krzyż wysyłał tabletki dla więźniarek i kobiet zamkniętych w obozach na okupowanych terenach.
5 sierpnia 1974 roku “New York Times” donosił, że "Greccy Cypryjczycy z małych wsi wokół Kyrenii opowiadali o morderstwach, gwałtach i rabunkach tureckiej armii po inwazji na Cypr”.
“New York Times” przeprowadził wywiady z ofiarami i naocznymi świadkami potworności. Jedną z nich była młoda kobieta w wieku 20 lat, która odmówiła podania nazwiska.
"Opowiedziała, jak została zgwałcona po tym, jak była świadkiem zabicia strzałami z karabinu maszynowego swojego narzeczonego wraz z innymi mężczyznami ze wsi. ‘Kiedy mój narzeczony został zabity, rzuciłam się do rowu, żeby się schować – byłam przerażona – powiedziała. – Kiedy tam leżałam, chwycił mnie turecki żołnierz. Rzucił mnie na ziemię i zdarł ze mnie ubranie. Rozpaczliwie próbowałam uciec ale wycelował we mnie broń. Powiedział, że mnie zabije. W pewnym momencie podszedł inny żołnierz z niemowlęciem na rękach. Zapytał, kto jest jego matką. Pomyślałam, że jeśli powiem, że to moje dziecko, może mnie to uratować. Jednak, kiedy powiedziałam, że jestem jego matką, cisnął nim o ziemię’.”
Zbrodnie popełnione podczas tureckiej inwazji są dobrze udokumentowane.
“14 sierpnia - napisała autorka Victoria Hislop – populacja greckich Cypryjczyków uciekała w przerażeniu samochodami, autobusami, piechotą, nie zabierając ze sobą niczego poza ubraniami, w których byli. Spodziewali się pomocy z zagranicy, ale żadna pomoc nie przyszła i ich ewakuacja zamieniła się w tygodnie, miesiące, a potem dziesięciolecia”.
Podobnie jak w wypadku dziesiątków tysięcy innych Cypryjczyków, życie Marii Hadjivasili, która dorastała w latach 1960 w Famaguście, także zmieniło się całkowicie po okupacji jej miasta:
“Słyszeliśmy, że cywile są zabijani a kobiety gwałcone – powiedziała. – Ludzie niepokoili się o swoje córki. Słyszałam, że jedna z moich koleżanek szkolnych została zgwałcona i zabita”.
Niestety, w czasie tureckiej inwazji, opinia światowa nie wyraziła wielkiego oburzenia. Nadal nie ma międzynarodowego oburzenia, okupacja trwa i towarzyszą jej podobne łamania prawa.
Na przykład, 21 czerwca 2013 roku Koray Başdoğrultmacı i Çinel Senem Hüseyin, tureckojęzyczna para Cypryjczyków, która żyje w północnej, okupowanej części Cypru, została aresztowana i trzymana w więzieniu przez 6 1/2 godziny. Ich proces trwał miesiącami, aż wszystkie oskarżenia zostały wycofane w czerwcu 2015 roku.
Ich przestępstwo? Wywieszenie trzech flag cypryjskich przed swoim domem i sklepem.
Turecki rząd nie uznaje nawet Republiki Cypru i nazywa ją “Administracją południowych greckich Cypryjczyków”. “Roszczenie wysunięte przez greckich Cypryjczyków do reprezentowania ‘Republiki Cypru’ jest nielegalne i nie zostało uznane przez Turcję” – oznajmia ministerstwo spraw zagranicznych Turcji. Twierdzi także, że Cypr jest „geograficznie przedłużeniem półwyspu anatolijskiego” i „nigdy nie był grecką wyspą”.
Ministerstwo nie może bardziej się mylić. Cypr przez tysiąclecia był wyspą z grecką większością – był grecki demograficznie i kulturowo. Turecka obecność na Cyprze datuje się zaledwie od czasów osmańskiej okupacji w okresie od 1571 do 1878 roku. Nigdy do czasu tureckiej interwencji militarnej w 1974 roku północna część Cypru nie miała tureckiej większości. Zarówno północ, jak południe wyspy miały do tego czasu grecką i chrześcijańską większość. Niemniej mit Cypru jako tureckiej wyspy jest popularny wśród wielu Turków. W 2018 roku Erdogan nawet powiedział na konferencji prasowej: “Nie ma żadnego kraju o nazwie Cypr”.
Jednak, zanim Turcja najechała na Cypr w 1974 roku, jego granice były międzynarodowo uznane. Dokument przyznający Cyprowi niepodległość w 1960 roku został podpisany przez trzy państwa “gwarantujące” – Wielką Brytanię, Grecję i Turcję – które wszystkie zobowiązały się do respektowania niepodległości i terytorialnej integralności Cypru. Turecka inwazja w 1974 roku była więc pogwałceniem tureckiego zobowiązania. W wyniku tej inwazji Turcja zmieniła demograficzny charakter północnej części wyspy i zamieniła ją w obszar o tureckiej większości.
Po dziś dzień uchodźcy i wysiedleni nie odzyskali prawa powrotu do swoich domów i ziemi na okupowanej przez Turków północy. Obywatele Republiki Cypru nie mają swobody mieszkania, gdzie chcą, w swoim kraju. „Turecka Republika Północnego Cypru” ("TRNC") na okupowanej północy została stworzona w 1983 roku przez Turków i dla Turków. Uznaje ją jedynie Turcja.
Od 1974 roku nic się nie zmieniło w okupowanym północnym Cyprze poza wielką liczbą osadników importowanych z Turcji. Turecki rząd nadal nawet nie zamierza tolerować cypryjskiej flagi na Cyprze i nielegalnie utrzymuje wyspę podzieloną w systemie apartheidu i etniczno-religijnej segregacji. Przez 46 lat północna część Cypru pozostaje etnicznie wyczyszczona i skolonizowana przez Turcję, członka NATO i wiecznego kandydata na członka Unii Europejskiej.
Cyprus: 46 Years of Turkish Occupation
Frontpage.mag, 31 sierpnia 2020
Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska
