Najmniejszy gad (i owodniowiec) świata: BARDZO mały kameleon

Jego wymiary: długość od pyska do otworu stekowego wynosi 13,5 mm, a cała długość włącznie z ogonem wynosi 21,6 mm. Wyciągnij linijkę, żeby zobaczyć jaki jest malutki! Samica schwytana w tym samym czasie jest nieco większa: 19,2 mm od pyska do otworu stekowego i 28,9 mm w całości. Tutaj jest kilka dodatkowych zdjęć obu okazów (niestety, zabili oba osobniki, żeby je zachować):

Kliknij na link pod zrzutem z ekranu, żeby zobaczyć artykuł, pdf jest tutaj. Jest także popularne streszczenie w IFL Science.

Gatunek mieści się w grupie (“kladzie”) innych miniaturowych kameleonów, a żaden nie jest dłuższy niż 30 mm. Nazwa gatunku, nana, pochodzi od tego samego greko-łacińskiego korzenia, który dał nam “nano” w znaczeniu „mały”. Autorzy analizowali także jego DNA, aby umieścić ten gatunek w grupie, ale nie musimy się w to wdawać, bo wyniki są użyteczne tylko dla herpetologów.

Ciekawą rzeczą jest to, że podobnie jak jego krewni, ten gatunek jest maleńki i skrajnie ograniczony geograficznie. Znajdują się w górskim lesie deszczowym. Tutaj jest mapa dystrybucji pokrewnych gatunków na Madagaskarze i widzicie, że żaden gatunek nie znajduje się poza zasięgiem około 100 km. B. nana (żółta gwiazdka) znajduje się tylko w jednym miejscu i może być bardzo niewiele osobników w tym gatunku. Większość tych gatunków prawdopodobnie jest zagrożona: autorzy piszą, że habitat B. nana (obecnie „chroniony teren”) zmniejsza się z powodu ludzkiego zagarniania, głównie na cele rolne. Jeśli te stworzenia można rozmnażać w niewoli, mogliby wziąć kilka, bo Madagaskar jest znany z utraty miejscowych gatunków z powodu ludzkich zakłóceń.

U wszystkich krewnych B. nana samice są większe od samców, co jest niezwykłe u gadów. B. nana, podobnie jak jego krewni, odżywia się owadami i prawdopodobnie żyje na drzewach, chociaż to ostatnie nie wynika jasno z artykułu, bo nie podano informacji o zbieraniu ich.

Warto wspomnieć o kilku innych cechach tej grupy. W odróżnieniu od wielu kameleonów nie mają ozdób na głowach ani kolców na grzbiecie. Dlaczego? Nie wiemy. Nie mamy także pojęcia, dlaczego są tak małe, bo ich habitaty nie wydają się szczególnie przyjazne dla ewolucji miniaturyzacji. Jest możliwe, ale mało prawdopodobne, że te dwa osobniki, jakie znaleziono, przypadkiem były takie malutkie i nie są reprezentatywne dla gatunku. Byłby to jednak niezwykły zbieg okoliczności, bo nie znalezione ich równocześnie (różnica kilku dni) i oba były dojrzałe płciowo.

Jedną z ich cech, która może być zrozumiała, są stosunkowo duże genitalia samca B. nana. Podobnie jak wszystkie jaszczurki i węże, samce mają “półprącie” czyli parzysty penis. Osobniki kopulują używając przemiennie tylko jednej z dwóch stron przy każdej kopulacji. Ponieważ samice tego gatunku są znacznie większe niż samce o niemal 50% (nie wiemy, dlaczego istnieje taka nierówność) samce muszą mieć stosunkowo większe wyposażenie, by przekazać plemniki samicy. Tutaj jest samiec z wystającym prawym półprąciem:

I zbliżenie wystającego lewego półprącia, które samo też jest rozdwojone.

Mamy więc najmniejszego znanego gada, mniejszego niż jakikolwiek inny owodniowiec, ale także dobrze wyposażonego. Jest uroczy (płaski pysk, duże oczy – wszystkie cechy, które pociągają ludzi u zwierzęcych maluszków), ale także jest zagrożony. Obecnie r-f bardzo niewiele o jego ekologii i zachowaniu, chociaż znamy jego filogenetyczne miejsce w grupie krewnych. I możemy nie dowiedzieć się wiele więcej zanim gatunek wyginie.  

h/t: Ursula, Greg

____________________

Glaw, F., Köhler, J., Hawlitschek, O. et al. 2021. Extreme miniaturization of a new amniote vertebrate and insights into the evolution of genital size in chameleons. Sci Rep 11, 2522. https://doi.org/10.1038/s41598-020-80955-1

World’s smallest reptile (and amniote) described: A VERY tiny chameleon

Why Evolution Is True, 29 stycznia 2021

Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska