Byłem okropnym naukowcem; jestem znacznie lepszy jako człowiek piszący. Brak mi kreatywnej iskry do projektowania pomysłowych eksperymentów, ale potrafię ulepić przyzwoitą przenośnię. Moja intelektualna narowistość nie pozwalała mi zagłębiać się w jedną dziedzinę, ale jest zaletą, kiedy trzeba mieć do czynienia z szerokim zakresem tematów.
Zrozumienie tego zabrało mi dwa nieudane lata jako doktorant, a potem znalazłem pracę lepiej pasującą do moich umiejętności i temperamentu. Z tego powodu zazdroszczę pająkowi
Anelosimus studiosus. Naturalnie dochodzi do właściwej dla niego kariery.
Podczas gdy większość pająków poluje sama, jest kilkaset gatunków pająków społecznych, które żyją w koloniach. A. studiosus jest jednym z nich. Grupa licząca do 50 osobników zbiera się razem, żeby prząść duże, spółdzielcze sieci, które chwytają większą zdobycz niż potrafiłby złapać każdy pająk z osobna.
Wszyscy członkowie kolonii wyglądają tak samo, ale nie wszyscy zachowują się w ten sam sposób. Samice mogą być agresywne lub potulne. Jest zadziwiająco łatwo połapać się w ich osobowościach: po prostu włóż dwie do małego pudełka na noc i rano sprawdź, co się stało. Jeśli obie są potulne, zbudują wspólną sieć w jednym kącie pudełka. Jeśli jedna z nich jest agresywna, para będzie siedziała w przeciwnych kątach pudełka (można następnie zestawić każdą ze znaną potulną samicą, żeby potwierdzić osobowość).
Colin Wright z University of Pittsburgh odkrył teraz, że te różne typy osobowości wykonują różne zadania, tworząc naturalny podział pracy. Przypominają nieco mrówki i termity, gdzie małe robotnice czyszczą i zaopatrują w żywność, a duzi żołnierze stoją na straży i bronią. Inaczej jednak niż te owady społeczne, pająki społeczne nie mają odrębnych kast o różnej budowie. Zamiast tego ich role są zdefiniowane właśnie przez ich różne osobowości.
Kiedy zespół Wrighta pod kierownictwem Jonathana Pruitta rozpoczął badania nad A. studiosus, nie mogli dojść do tego, co robią potulne pająki. Wydawało się, że nie naprawiają pajęczyny, nie odpierają najeźdźców ani nie łapią zwierzyny. „Panującą teorią było, że są prawdopodobnie pasożytami społecznymi, rodzajem samolubnej odmiany pasażerów na gapę, jadących na sukcesie pająków agresywnych” – mówi Wright.
Kiedy jednak badacze sprawdzili losy kolonii w naturze, odkryli, że te, które miały mieszankę potulnych i agresywnych członków, miały większe prawdopodobieństwo przeżycia niż te, które miały tylko jeden typ. Potulni członkowie najwyraźniej robili coś ważnego.
Okazuje się, że działają jako wychowawczynie kolonii. Spędzają większość czasu pilnując jaj, siedząc między grupami pajączątek lub bezpośrednio karmiąc dzieci zwracaną żywnością – tak jak robią to ptasie matki. Tymczasem agresywne pająki na ogół unikają tych obowiązków; zamiast tego spędzają większość czasu na budowaniu komunalnej sieci, chwytaniu ofiar i obronie kolonii. (Chociaż agresywne pająki odpychają potulne w prostych pojemnikach, te dwa typy nie mają nic przeciwko dzieleniu wspólnej pajęczyny – ich różne zadania oznaczają, że rzadko mają ze sobą kontakt.)
Zespół odkrył także, że pająki wykazują doskonałe dopasowanie między skłonnościami a karierą. To jest, wykonują tę pracę, w której są najlepsze.
W porównaniu do potulnych pająków agresywne są lepsze w odpieraniu rywalizujących gatunków pająków ze swoich sieci, w budowaniu pajęczyny, która najdłużej przytrzyma świerszcza i w skutecznym opanowaniu świerszcza, który wpada w ich sieć. Prawdopodobnie jest tak dlatego, że potulne samice rzadko reagują na intruzów – także potencjalne ofiary – a kiedy już reagują, robią to powoli.
W odróżnieniu od tego potulne pająki były lepsze w opiece nad młodymi w kolonii. Kiedy miały duże lęgi, wychowywały dwukrotnie więcej młodych do momentu, kiedy te już nie potrzebowały dłużej opieki. Jest tak prawdopodobnie dlatego, że mniej walczyły z młodymi o pokarm. Rzadziej także zjadały pajączątka – jedna z ważniejszych oznak dobrego rodzica.
“Wyniki badań rzadko są tak jasne i łatwe do interpretacji – mówi Wright. – Dziękujemy naszym pająkom, że praca z nimi była taką przyjemnością”.
Wyniki pokazują wyraźnie, że coś tak subtelnego i ukrytego, jak osobowość pająka, może pomóc w zorganizowaniu społeczności. Zdaniem Wrighta „większość ludzi zajmuje się bardziej fizycznymi cechami gatunku i sama myśl, że pająki mają osobowości, brzmi jak temat książki dla dzieci, ale osobowości pająków są czymś bardzo rzeczywistym i jeśli je pominiesz, przynajmniej w tym gatunku, stracisz bardzo wiele z ich historii!”
Na razie nie jest jasne, dlaczego pająki automatycznie rozpoczynają swoje różne kariery, a także, co powoduje ich różne osobowości. Wydają się one w dużej mierze dziedziczne, ale nikt nie wie, czy pająki także uczą się zachowywać w pewien sposób lub czy potrafią zmieniać osobowość w pewnych sytuacjach.
Jest jeszcze jedna brakująca, ale istotna informacja, mówi Trine Bilde z Uniwersytetu w Aarhus, która także bada pająki społeczne; nie jest jasne, czy te dwa rodzaj pająków rzeczywiście pomagają sobie nawzajem. „Nie wiemy, czy potulne pająki wychowują potomstwo agresywnych samic, ani czy agresywne samice dzielą się zdobyczą z potulnymi”.
Zespół próbuje obecnie odpowiedzieć na te pytania. Tymczasem Wright sugeruje, że biolodzy powinni zwracać większą uwagę na typy osobowości, kiedy próbują zrozumieć, jak działają społeczności zwierzęce. Na przykład, podział pracy tego typu, jaki badał Wright, bywa łączony z ewolucyjnym pochodzeniem fizycznie odrębnych kast u mrówek, pszczół i termitów. Choć jednak fizycznie różne kasty istnieją w niewielkim wachlarzu grup zwierzęcych, „różnice indywidualne w osobowości odkryto w niemal każdym wyobrażalnym systemie zwierzęcym” – mówi Wright.
“Uważamy, że niemal w każdym przypadku można po prostu zastąpić słowo kasta osobowością” – mówi Wright. Podobnie jak z pająkami, takie podejście może pomóc naukowcom w odkryciu ukrytych różnic zachowań zwierząt, które wyglądają dokładnie tak samo – różnic, które mogą pod ważnymi względami kształtować strukturę ich społeczności.
Źródlo: Wright, Holbrook & Pruitt. 2014. Animal personality aligns task specialization and task proficiency in a spider society. PNAS http://dx.doi.org/10.1073/pnas.1400850111
Social spiders pick the best careers for their personalities
Not Exactly Rocket Science, 15 czerwca 2014
Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska
