Prawda

Wtorek, 19 marca 2024 - 09:26

« Poprzedni Następny »


Ewolucyjne ślepe zaułki i lepkie urządzenia: botanik Darwin


Athayde Tonhasca Júnior 2022-12-14

Stary gabinet w Down House, gdzie Darwin ukończył O powstawaniu gatunków drogą doboru naturalnego. Ewolucjonistów, jeśli tylko mogą, zachęca się do pielgrzymowania do Down House.
Stary gabinet w Down House, gdzie Darwin ukończył O powstawaniu gatunków drogą doboru naturalnego. Ewolucjonistów, jeśli tylko mogą, zachęca się do pielgrzymowania do Down House.

W 1842 roku rodzina Darwinów – Charles, jego żona Emma i dwoje dzieci, William i Anne – przeniosła się do Down House w wiosce Downe w Anglii. Darwin, który podróżował po świecie na pokładzie HMS Beagle (1831–1836), pozostałe 40 lat życia spędził w cichej izolacji w domu z powodu złego stanu zdrowia. Stan zdrowia Darwina (którego przyczyna wciąż stanowi zagadkę dla uczonych) nie spowolnił jego aktywności; podjął się kilku projektów, takich jak monografie raf koralowych i pąkli, i oczywiście nadzorował publikację O powstawaniu gatunków. Ale Darwin spędzał większość czasu pracując z roślinami, które są wygodnym obiektem badań dla osoby prowadzącej osiadły tryb życia. Z pomocą ogrodników, a czasami swoich dzieci, Darwin obserwował i eksperymentował z kapustą, naparstnicą, hibiskusem, storczykami, grochem, tytoniem, fiołkami i wieloma innymi gatunkami w swoim ogrodzie i w szklarni.

Szklarnia Darwina w Down House, gdzie przeprowadził wiele eksperymentów © Tony Corsini, Wikimedia Commons.



Wśród wielu ważnych wkładów w botanikę (szczegółowo opisanych przez Barretta, 2010), Darwin udokumentował znaczenie krzyżowego zapylania (tj. przenoszenia pyłku między różnymi roślinami) dla uzyskania zdrowego potomstwa. Zawsze skrupulatnie wspierając swoje teorie danymi, Darwin przez jedenaście lat ciągłych obserwacji zebrał dane dla pokazania wyższości zapłodnienia krzyżowego nad samozapłodnieniem, tj. przeniesieniem pyłku w obrębie tego samego kwiatu lub między różnymi kwiatami tej samej rośliny.


Rzeczywiście, zdecydowana większość roślin kwitnących przeważnie lub wyłącznie krzyżuje się – to znaczy łączą się w pary z innymi osobnikami – mimo że mogą łatwo zapładniać się samoczynnie, ponieważ są hermafrodytami (ich kwiaty zawierają zarówno męskie, jak i żeńskie narządy płciowe). W rzeczywistości wiele kwiatów ma mechanizmy zapobiegające samozapłodnieniu. W najlepszym przypadku wiele samozapylających się gatunków (lub „samozapylaczy”) wykazuje mieszane systemy.


Dwulistnik pszczeli (Ophrys apifera). Pomimo swojej nazwy storczyk jest głównie samozapylaczem w północnej Europie. W basenie Morza Śródziemnego, gdzie ten storczyk występuje liczniej, jego kwiaty są zapylane przez pszczoły © Bernard Dupont, Wikimedia Commons. 



Samozapylanie ma pewne zalety: pomaga zachować pożądane cechy rodzicielskie, gdy roślina jest dobrze przystosowana do swojego środowiska. Ponieważ samozapylacze nie są zależne od nosicieli pyłku, mogą skolonizować nowe siedliska z garstką osobników. Samozapylacze nie muszą wydawać energii na nektar, zapachy czy znaczne ilości pyłku. Samozapylanie jest przydatne dla rolników, ponieważ tożsamość genetyczna odmiany jest łatwa do utrzymania, bez konieczności powtarzania selekcji pożądanych cech.


Samozapylanie brzmi jak wygodny i racjonalny styl życia, ale są też wady i to znaczne. Ograniczona zmienność genetyczna samozapylaczy czyni je podatnymi na zmiany środowiskowe; dotychczas dobrze przystosowana populacja może zostać doprowadzona do wyginięcia, jeśli żaden osobnik nie przystosuje się do nowych warunków – a zmiany są nieuniknione, jeśli jest wystarczająco dużo czasu. Samozapylacze są również szczególnie podatne na depresję wsobną: jeśli populacja jest jednorodna, defektów genetycznych nie można wyeliminować przez rekombinację genetyczną.


Biorąc pod uwagę długoterminowe zagrożenia samozapylania, wydaje się paradoksalne, że 10 do 15% wszystkich roślin kwitnących z wielu grup taksonomicznych przeszło od krzyżowania do pełnego samozapłodnienia. Darwin zaproponował wyjaśnienie tej zagadki: gatunki zapylane krzyżowo zwracają się ku samozapłodnieniu, gdy zapylacze lub potencjalni partnerzy stają się rzadkością. Innymi słowy, samozapłodnienie zapewnia przetrwanie, gdy krzyżowanie zewnętrzne staje się nierealne. Hipoteza Darwina, obecnie znana jako „hipoteza gwarancji reprodukcji”, nadal jest najbardziej akceptowanym wyjaśnieniem ewolucji samozapłodnienia.


Co ciekawe, naukowcom udało się szybko zainicjować przejście od zapylenia krzyżowego do samozapylenia u kroplika żółtego (Erythranthe guttata, wcześniej znanego jako Mimulus guttatus), zapobiegając kontaktowi roślin z zapylaczami (np. Busch i in., 2022). Kropliki żółte trzymane w szklarni bez zapylaczy przez pięć pokoleń zwiększyły produkcję samozapylających nasion i wykazały zmniejszenie odległości znamienia od pylników – cecha ta, znana jako herkogamia, jest jednym ze wskaźników „zespołu samozapylania”: im większa odległość między znamieniem a pylnikiem, tym większe prawdopodobieństwo otrzymania przez znamię pyłku z zewnątrz, a tym samym mniejsze prawdopodobieństwo samozapylenia. Po dziewięciu pokoleniach rośliny doświadczyły znacznego zmniejszenia zmienności genetycznej. Kropliki żółte trzymane w innej szklarni ze swobodnym dostępem do trzmiela zwyczajnego (Bombus impatiens), jednego z głównych zapylaczy rośliny, nie uległy żadnej z tych zmian.


Po lewej: Kwiaty kroplika żółtego, pochodzącego z zachodniej części Ameryki Północnej. Szeroka korona i platforma do lądowania są wygodne dla głównych owadów zapylających, trzmieli © Rosser 1954, Wikimedia Commons. Po prawej: Diagram przedstawiający duży kwiat kroplika żółtego z usuniętą górną koroną w celu pokazania struktur rozrodczych © Bodbyl-Roels & Kelly, 2011.



Trzmiel zwyczajny; jego nieobecność powoduje samozapylanie u dużych kwiatów kroplika żółtego © US Geological Survey Bee Inventory and Monitoring Lab.



Co mówią nam te obserwacje dotyczące kroplika żółtego? Po pierwsze, są to ostrzegawcze opowieści o ryzyku utraty zapylaczy. Różnorodne zakłócenia spowodowane przez człowieka, takie jak intensyfikacja rolnictwa, utrata siedlisk i choroby, spowodowały spadek liczebności niektórych populacji owadów, w tym owadów zapylających. Niedobór odwiedzających kwiaty zapylaczy może bezpośrednio zagrozić usługom zapylania lub skłonić niektóre rośliny do szybkiej adaptacji i samozapylania. Adaptacja brzmi dobrze, ale mniejsza różnorodność genetyczna samozapylaczy i ograniczona zdolność dostosowywania się do zmiennych warunków środowiskowych sprawiają, że są one podatne na wyginięcie.


Znany botanik i genetyk G. Ledyard Stebbins (1906-2000) uważał, że samozapylanie jest ewolucyjną ślepą uliczką: jest korzystne na krótką metę, ale szkodliwe na dłuższą metę. A ponieważ przejście od krzyżowania się do samozapylania jest nieodwracalne, zgodnie z prawem Dollo (utracone struktury prawdopodobnie nie zostaną odzyskane w tej samej formie, w jakiej istniały u ich przodków), samozapłodnienie kończy się nieodwracalnie łzami. A kroplik żółty pokazał, że to wszystko może się wydarzyć, zanim zauważymy.


Podczas gdy Darwin pracował w swoim ogrodzie, gdzieś na brytyjskiej wsi ćma przewieżgnica żałobka (Tyta luctuosa) wylądowała na storczyku koślaczku stożkowatym (Anacamptis pyramidalis), zamierzając wypić trochę nektaru. Ćma z pewnością nie spodziewała się, że jej trąbka – wydłużony aparat gębowy używany do ssania przez motyle i ćmy – pokryje się drobinkami pyłku. Ale to był najmniejszy z problemów ćmy, gdy zbliżała się katastrofa: nieszczęsny wędrowiec został schwytany przez nieznanego kolekcjonera i stał się wzorem dla George'a B. Sowerby'ego (1812-1884), ilustratora arcydzieła Karola Darwina o zapłodnieniu orchidei - O różnych sposobach zapładniania przez owady brytyjskich i zagranicznych storczyków oraz o dobrych skutkach krzyżowania.


Ilustracja z książki Karola Darwina o zapylaniu storczyków przedstawiająca głowę ćmy przewieżgnicy żałobki z trąbką obładowaną kilkoma parami pyłkowiny ze storczyków koślaczków stożkowatych. Od tego czasu nazwy gatunków, których to dotyczy, uległy zmianie.



Te grudki pyłku przyczepione do trąbki ćmy są znane jako pyłkowina. Każda grudka zawiera od pięciu tysięcy do czterech milionów ziaren pyłku, w zależności od gatunku. Ziarna są sklejone razem kitem pyłkowym, kleistym materiałem, który znajduje się w niemal wszystkich roślinach okrytozalążkowych zapylanych przez zwierzęta. Struktura przypominająca łodygę łączy pyłkowinę z lepką poduszką znaną jako tarczka nasadowa, a cały zestaw jest często określany jako pollinarium.


Pollinarium: pyłkowiny na wykałaczce są utrzymywane na miejscu przez wiscinę (lepką, śluzowatą substancję) © Frederick Depuydt , Wikimedia Commons.



Ziarna pyłku zlepione razem w lepki pakunek nie są łatwo przenoszone przez wodę lub wiatr. Jak Darwin dowiedział się ze swoich obserwacji i eksperymentów, robią to wektory zwierzęce, głównie osy i pszczoły (chociaż ćmy, chrząszcze, muchy i ptaki wykonują tę pracę w przypadku sporej liczby gatunków storczyków). Posiadanie ziaren pyłku w jednym pakunku zmniejsza straty podczas rozprzestrzeniania się, ale jest to ryzykowna strategia: utracony pyłek oznacza całkowity brak zapylania. Tak więc kwiaty storczyka przeszły dramatyczne przemiany morfologiczne, aby zapewnić, że pyłkowinę zabiera właściwy zapylacz:

„Gdyby storczyki wytwarzały tyle pyłku, ile wytwarzają inne rośliny, w stosunku do liczby nasion, które dają, musiałyby wyprodukować najbardziej ekstrawaganckie ilości, a to spowodowałoby wyczerpanie. Unikają takiego wyczerpania dzięki temu, że nie wytwarzają pyłku w nadmiernych ilościach dzięki wielu specjalnym urządzeniom do jego bezpiecznego transportu z rośliny do rośliny i bezpiecznego umieszczania go na znamieniu. W ten sposób możemy zrozumieć, dlaczego storczyki są lepiej wyposażone w swój mechanizm zapłodnienia krzyżowego niż większość innych roślin. (Darwin, 1862, Fertilisation of Orchids).

O jakich urządzeniach mówił Darwin? Pręciki storczyków (składające się z pylników i nitek, męskich części rozrodczych) są połączone ze słupkami (które są żeńskimi częściami rozrodczymi: znamieniem, szyjką i zalążnią), tworząc jedną strukturę. Pylnik (narząd wytwarzający pyłek) znajduje się na oddalonym od środka końcu, a znamię (narząd zbierający pyłek) znajduje się blisko. Bezpośrednio pod tym znajduje się powiększony listek wewnętrzny zwany warżką, który często wyraźnie różni się od innych części kwiatu kolorem, oznaczeniami lub kształtem. W przypadku gatunków nektarotwórczych nektarniki znajdują się u podstawy warżki.


Części kwiatu storczyka © Thomas Cizauskas , CC BY-NC-ND 2.0:



Scena została więc skrupulatnie przygotowana. Wyraźnie widoczna warżka jest idealnym lądowiskiem dla owada zwabionego nagrodami storczyka, czy to prawdziwymi (nektar), czy nie (kiedy wabiki są fizyczne lub chemiczne). Zapylacz ląduje na warżce, dotyka czubka pylnika i odchodzi z pyłkowiną bezpiecznie przyczepioną do jego ciała przez wiscinę, które działa lepiej na gładkich powierzchniach, takich jak oczy i aparat gębowy owadów oraz dzioby ptaków. Kiedy zapylacz odwiedza inny kwiat, pyłkowiny prawdopodobnie zostaną na znamieniu słupka. Lepkie pyłkowiny i wiscina zapewniają bezpieczne usuwanie pyłku, minimalne straty podczas transportu i duże prawdopodobieństwo osadzania się na znamieniu przyjmującym.


Pszczoła storczykowa (Euglossa sp.) z przyczepionymi pyłkowinami © Eframgoldberg, Wikimedia Commons:



Te cechy morfologiczne wyewoluowały niezależnie w dwóch grupach roślin: storczyków (rodzina Orchidaceae) i trojeści (podrodzina Asclepiadaceae z rodziny Apocynaceae). Ale pyłkowiny są stosunkowo ważniejsze dla storczyków; z ponad 26 tysięcy opisanych gatunków, stanowią one około 8% wszystkich roślin naczyniowych i obejmują wachlarz siedlisk na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy; na świecie jest więcej gatunków storczyków niż ssaków, ptaków i gadów razem wziętych.


Wysoce wyspecjalizowany system zapylania storczyków na zasadzie „zamek i klucz” zmniejsza ryzyko zebrania pyłku przez niewłaściwego gościa lub przeniesienia go na niewłaściwy gatunek rośliny; selektywne adaptacje w kierunku właściwego skojarzenia kwiat-zapylacz musiały przyczynić się do ogromnego bogactwa i różnorodności form storczyków. To niesamowite, co może zdziałać odrobina kleju tu i tam.


Rycina z wydania Fertilisation of Orchids z 1877 roku. Ołówek włożony w kwiat storczyka męskiego (Orchis mascula) zabiera przyczepiony pyłek. W ciągu 30 sekund utrata wilgoci wygina łodygę do przodu. Gdyby pyłkowina była przyczepiona do pszczoły, byłaby idealnie ustawiona, aby dotknąć receptywnego znamienia.



Readers’ wildlife photos

Why Evolution Is True, 3 grudnia 2022

Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska


Athayde Tonhasca Júnior jest brytyjskim entomologiem.


Skomentuj Tipsa en vn Wydrukuj






Nauka

Znalezionych 1467 artykuły.

Tytuł   Autor   Opublikowany

Ideolodzy: dlaczego nauczanie genetyki musi mieć charakter społeczno-polityczny   Coyne   2024-03-19
Przepływ genów od neandertalczyków i denisowian do ludzi „współczesnych” i odwrotnie   Coyne   2024-03-14
Wejdź – skoro nalegasz   Tonhasca Júnior   2024-03-09
Czy “bezpłciowe” bakterie tworzą biologiczne gatunki?   Coyne   2024-03-06
Carl Zimmer o gatunkach i ochronie     2024-02-29
Kolejna błędna próba skorygowania ewolucji   Coyne   2024-02-22
Ryjący w ziemi przedsiębiorcy   Tonhasca Júnior   2024-02-15
Olbrzymie armie o niezliczonych umiejętnościach    Tonhasca Júnior   2024-02-08
Wejdź, powiedziała, dam ci schronienie przed burzą   Tonhasca Júnior   2024-01-15
Czy ludzie wyewoluowali w wodzie?   Coyne   2024-01-08
Jak upadają wielcy   Tonhasca Júnior   2024-01-04
Oczy reniferów zmieniają kolor, żeby łatwiej im było dostrzec jadalne porosty   Coyne   2023-12-30
Życzliwi przestępcy   Tonhasca Júnior   2023-12-28
Conor Friedesdorf (i Alexander Barvinok) o ideologicznym przymusie na amerykańskich uczelniach   Coyne   2023-12-26
Zdumiewający manipulatorzy   Tonhasca Júnior   2023-12-25
Nie gryzie się ręki, która cię zapyla   Tonhasca Júnior   2023-10-19
Rewolucja komunikacyjna   Hannam   2023-10-18
BBC szerzy propagandę rolnictwa organicznego, a biedni na świecie cierpią   i Kathleen Hefferon   2023-10-13
Niezwykły przypadek koewolucji i specyficzności zapylacz/storczyk   Coyne   2023-10-07
Płeć męska lub żeńska: nie ma nic pomiędzy   Elliot   2023-10-03
Myślenie intuicyjne i analityczne   Novella   2023-09-29
„Kryzys klimatyczny” to mistyfikacja   Williams   2023-09-25
Jak (i dlaczego) ośmiornica edytuje swój RNA   Lewis   2023-09-23
„Najbardziej znany zabójca ludzi”: jakie są prawdziwe początki XIV-wiecznej Czarnej Śmierci?   Lewis   2023-09-15
Do jakiego stopnia pary mają wspólne cechy?   Novella   2023-09-14
Kenia daje zielone światło 58 projektom GMO – naukowcy na całym świecie kontynuują badania w dziedzinie biotechnologii, mimo procesów sądowych i dezinformacji   Ombogo   2023-09-08
Lancet atakuje anty-przebudzenie, a czytelnik odpowiada   Coyne   2023-08-24
Więcej wyrafinowanej teologii: uczony religijny zastanawia się, czy neandertalczycy mieli nieśmiertelne dusze   Coyne   2023-08-16
Aktywiści anty-GMO w Afryce szerzą mity i strach, ale nie przedstawiają żadnych naukowych dowodów   Abutu   2023-08-14
Mało znana strona ryjkowców   Tonhasca Júnior   2023-08-11
Dlaczego nie można być osobą transrasową?   Coyne   2023-08-10
Walka z malarią za pomocą inżynierii genetycznej   Novella   2023-08-08
Jak restrykcje Unii Europejskiej podsycały głosy przeciwko GMO, jak również głód na globalnym Południu, a zwłaszcza w Afryce   Oria   2023-08-02
Nieznośni mali pomocnicy   Tonhasca Junior   2023-07-29
Macedońskie skarby   Tonhasca Júnior   2023-07-26
GMO i motyle   Novella   2023-07-25
Narzucanie ideologii naturze: Kew Garden celebruje „rośliny queer”   Coyne   2023-07-24
Smak miesiąca   Tonhasca Júnior   2023-07-20
Kłopoty na wylocie   Szczęsny   2023-07-18
Ideologiczne podważanie biologii   i Luana S. Maroja   2023-07-17
Role mężczyzn i kobiet w polowaniu, raz jeszcze   Coyne   2023-07-15
David Hillis o specjacji   Coyne   2023-07-13
Niechętni dawcy i pracowici biorcy   Tonhasca Júnior   2023-07-08
Grube problemy z jelitem   Szczęsny   2023-07-07
Badaczka z Leakey Foundation twierdzi, że kości orangutanów mówią nam, że biologiczna płeć jest spektrum, a nie binarna   Coyne   2023-06-30
Przez dziurkę od klucza   Szczęsny   2023-06-24
Nowa (nie podparta żadnymi dowodami) hipoteza, która eliminuje role płciowe w społecznościach łowców-zbieraczy   Coyne   2023-06-22
Błędne wyobrażenia o ewolucji   Coyne   2023-06-16
Influencerzy z podziemia   Tonhasca Júnior   2023-06-13
Jak wyewoluowało ubarwienie ostrzegawcze?   Coyne   2023-06-12
„San Francisco Chronicle” bardzo myli się w sprawie biologicznej płci   Coyne   2023-06-09
Kolczasty problem   Tonhasca Júnior   2023-06-06
Wpaść w amok. Empiryczna analiza szaleńczych zabójstw pokazuje, że wyłaniają się dwa różne wzorce.   King   2023-06-03
Błędna krytyka genetycznych testów na pochodzenie   Coyne   2023-06-02
Zdatny do lotu   Tonhasca Júnior   2023-06-01
‘Raniąca’ idea merytorycznych podstaw nauki    i Jerry Coyne   2023-05-29
Główny problem w filogenezie zwierząt wydaje się być rozwiązany   Coyne   2023-05-26
Americana   Tonhasca Júnior   2023-05-24
Czy uprawa jabłek odzwierciedla bigoterię?   Coyne   2023-05-18
Kenia: Musimy zająć się brakiem bezpieczeństwa żywnościowego, ale najpierw musimy położyć kres dezinformacji na temat upraw modyfikowanych genetycznie   Oria   2023-05-16
Czytanie myśli z fMRI i AI   Novella   2023-05-05
Jest lepiej niż myślisz   Lomborg   2023-05-03
Dwudziestu dziewięciunaukowców publikuje artykuł w obronie merytorycznych podstaw w nauce     2023-05-01
Niewygodna historia   Ferguson   2023-04-28
Biologia rezygnacji z działania: kiedy kontynuować, a kiedy spasować   Coyne   2023-04-26
Porywacze ciał   Tonhasca Júnior   2023-04-25
Porażka jest kluczowym składnikiem innowacji   Ridley   2023-04-22
Używanie roślin jako biofrabryk   Novella   2023-04-14
Dawno zmarli przemawiają do nas   Tonhasca Júnior   2023-04-12
Wątpliwi pomocnicy    Tonhasca Júnior   2023-04-08
Uganda: aktywiści przeciwni biotechnologii szerzą dezinformację   Wetaya   2023-04-05
Anglia pozwala na uprawy poddane edycji genów   Novella   2023-04-03
Recenzja z książki  Can “The Whole World” Be Wrong?   Rose   2023-04-01
Psychologia ewolucyjna dla początkujących   Coyne   2023-03-27
“Konwergentna” ewolucja mrówek grzybiarek Starego i Nowego świata   Coyne   2023-03-23
Gigantyczna armia małych zabójców   Tonhasca Júnior   2023-03-22
Colin Wright broni binarności płci u zwierząt   Coyne   2023-03-15
AI: gorąca randka z “Sydneyem ”   Gotefridi   2023-03-15
Zmienić język w ekologii i biologii ewolucyjnej! Przykład anemii sierpowatej   Coyne   2023-03-13
Wzrost liczby nieobecnych ojców i towarzyszące temu społeczne problemy   Geary   2023-03-11
No pasarán    Tonhasca Júnior   2023-03-04
Dezinformacja o GMO: Kenijczykom będzie trudno podejmować racjonalne decyzje i to może kosztować życie   Mykonyo   2023-02-24
Twardy kwiat do zgryzienia    Tonhasca Júnior   2023-02-22
ChatGPT niemal zdaje lekarski egzamin końcowy   Novella   2023-02-21
“Rogi” trylobitów mogły być używane jako broń w walkach między samcami   Coyne   2023-02-15
Postmodernizm obnażony   Dawkins   2023-02-14
Powody naszych wierzeń. Jak i dlaczego irracjonalność trzyma nas w swoich szponach i jak możemy z tym walczyć?   Pinker   2023-02-13
Kiedy zapada noc i ziemia jest ciemna   Tonhasca Júnior   2023-02-10
W nowej książce jest słuszna krytyka idei, że są lepsze i gorsze gatunki, ale jest także błędne twierdzenie, że gatunki nie są realne   Coyne   2023-02-06
Kolczatki wydmuchują bąbelki śluzu z nosa, żeby się ochłodzić   Coyne   2023-02-02
Mali i zręczni influencerzy   Tonhasca Júnior   2023-01-31
Dowody na ewolucję: Bezwłose zwierzęta mają martwe geny na sierść   Coyne   2023-01-23
Krew, znój, łzy i pot   Tonhasca Júnior   2023-01-19
Bąkojady czyszczą nosorożce   Coyne   2023-01-18
Mózg używa geometrii hiperbolicznej   Novella   2023-01-16
O wspaniały nowy świecie   Tonhasca Júnior   2023-01-12
Ciepło zabija. Zimno zabija wielu więcej   Jacoby   2023-01-09
Po co badać przestrzeń kosmiczną?   Jacoby   2023-01-04
Rdzenni Amerykanie żądają doczesnych resztek pumy z Griffith Park   Coyne   2023-01-03
Świetny artykuł o epigenetyce   Coyne   2022-12-30

« Poprzednia strona  Następna strona »
Polecane
artykuły

Lekarze bez Granic


Wojna w Ukrainie


Krytycy Izraela


Walka z malarią


Przedwyborcza kampania


Nowy ateizm


Rzeczywiste łamanie


Jest lepiej


Aburd


Rasy - konstrukt


Zielone energie


Zmiana klimatu


Pogrzebać złudzenia Oslo


Kilka poważnych...


Przeciwko autentyczności


Nowy ateizm


Lomborg


„Choroba” przywrócona przez Putina


„Przebudzeni”


Pod sztandarem


Wielki przekret


Łamanie praw człowieka


Jason Hill


Dlaczego BIden


Korzenie kryzysu energetycznego



Obietnica



Pytanie bez odpowiedzi



Bohaterzy chińskiego narodu



Naukowcy Unii Europejskiej



Teoria Rasy



Przekupieni



Heretycki impuls



Nie klanial



Cervantes



Wojaki Chrystusa


Listy z naszego sadu
Redaktor naczelny:   Hili
Webmaster:   Andrzej Koraszewski
Współpracownicy:   Jacek, , Małgorzata, Andrzej, Henryk