Ewolucja teistyczna kiepsko się sprzedaje

Pisałem o tym poprzednio i dane wydają się pokazywać stały wzrost odsetka ludzi, którzy wierzą w czysto naturalistyczną ewolucję (tylko 19%, ale jest to niemal podwojenie w stosunku do roku 1982); zastój dla tych, którzy akceptują kreacjonizm młodej Ziemi; i w ciągu ostatnich trzech latach 7% spadek odsetka tych, którzy akceptują ewolucję „teistyczną”: ewolucję w jakiś sposób kierowaną przez Boga. Ważną rzeczą jest zrozumienie, że w kwestii ewolucji człowieka 62% tych, którzy to akceptują [31%/31%+19%] uważa, że Bóg maczał w tym palce. Nawet więc w 2014 r. mniej niż jeden z pięciu Amerykanów akceptuje ewolucję tak, jak widzą ją naukowcy.

Trend dodaje otuchy, ale nie Karlowi Gibersonowi. Jest on pobożnym chrześcijaninem i, jako pracownik BioLogos, poświęcał się pomaganiu ewangelicznym chrześcijanom w zaakceptowaniu ewolucji jako czegoś, co nie koliduje z ich wiarą. W tym celu musiał promować ewolucję teistyczną, bo jest to jedyny rodzaj ewolucji, jaką mogliby zaakceptować kreacjoniści młodej Ziemi. Giberson sam jest ewolucjonistą teistycznym.

Dla Karla wzrost w grupie akceptującej naturalistyczną ewolucję jest zrozumiały, bo odsetek tych, którzy nie wyznają żadnej z ustalonych religii rośnie w Ameryce, a Barna Group odkryła , że wielu młodych chrześcijan porzuca kościół, bo uważają, że jest „antynaukowy”.

Gibersona niepokoi jednak to, że nie wzrasta grupa akceptująca ewolucję teistyczną:

Bardziej mnie jednak interesuje niepowodzenie “drogi pośredniej” w zdobyciu większego poparcia. Wiara, że Bóg w jakiś nieokreślony sposób kieruje ewolucją, jest „posiadaniem ciastka i jedzeniem go równocześnie” i spodziewałbym się większego napływu do tej kategorii. Możesz zaakceptować naukę, o której dowiedziałeś się w liceum, i po prostu potwierdzić, że w jakimś niezdefiniowanym sensie, ewolucja jest „Bożym sposobem tworzenia”. Jest to znane jako ewolucja teistyczna lub stworzenie ewolucyjne i energicznie opowiadają się za tym ludzie tacy jak Francis Collins, Ken Miller (chociaż on odrzuca tę nazwę) Sir John Polkinghorne, ja i inni. Organizacja BioLogos, którą Collins i ja utworzyliśmy kilka lat temu, oraz niedawno stworzone  Colossian Forum propagują ten pogląd. Jest to także pogląd, który był stale – choć po cichu – promowany w większości amerykańskich uczelni ewangelicznych od dziesięcioleci. Dlaczego więc idziemy do tyłu zamiast do przodu?  

No cóż, nie jestem zdziwiony. Skąd obóz ewolucji teistycznej miałby zdobywać zwolenników? Z pewnością nie z obozu ewolucji naturalistycznej, bo jeśli zaakceptujesz ewolucję jako proces czysto naturalistyczny, dlaczego miałbyś nagle zacząć uważać, że Bóg jednak przy tym procesie majsterkował?

Czy ewolucja teistyczna mogłaby podkradać kreacjonistów młodej Ziemi? Mogłaby, ale tylko gdyby akomodacjonizm działał. Gdyby wysiłki grup takich jak BioLogos lub Clergy Letter Project albo “projekt wiary” z National Center for Science Education naprawdę działały, odsetek kreacjonistów młodej Ziemi malałby, a odsetek ewolucjonistów teistycznych rósł.

Tak się nie dzieje. W rzeczywistości dzieje się coś odwrotnego – jeśli zaakceptujemy, że spadek liczby akceptujących ewolucję teistyczną jest rzeczywisty. To naprawdę zastanawia Gibersona, ale nieświadomie podaje odpowiedź pod koniec swojego artykułu:

Moja flaga była zatknięta na tym malejącym polu środkowym jeszcze zanim Gallup zaczął prosić ludzi, by wybrali stronę. Ale przez te kilkadziesiąt lat rozczarowywał mnie mały postęp, jaki uczyniliśmy w sformułowaniu tego, co to znaczy „ewolucja kierowana przez Boga”. Kiedy rozpoczął się ruch Inteligentnego Projektu, wielu z nas miało nadzieję, że posunie debatę do przodu, ale ugrzązł w tych samych ruchomych piaskach antyewolucyjnych, które pochłonęły jego poprzednika – kreacjonizm naukowy. Nie potrafi zrobić dużo więcej, jak powiedzieć, że Bóg – lub, jak twierdzą, „nieznana inteligencja” – jest wyjaśnieniem tej lub tamtej zagadki ewolucyjnej.

Nie lepiej jednak powodzi się ewolucyjnemu stworzeniu/ewolucji teistycznej. Nie możemy wyjaśnić różnicy między naszym stanowiskiem – „Bóg kieruje ewolucją” – a stanowiskiem ateistów – „ewolucja dzieje się sama”. Nawet tak zasadnicza kwestia, jak historyczność Adama i Ewy wprowadza takie podziały wśród kreacjonistów ewolucyjnych, że wielu proponuje zestaw wzajemnie wykluczających się możliwości, zamiast bezpośrednio zająć się problemem.

Powyżej odpowiedziałem na pytanie, dlaczego pole środkowe traci: akomodacjonizm nie działa ani nie nawraca naturalistów na ewolucję teistyczną. Nie ma więc powodu, by pole środkowe rosło. Powód, dla którego maleje, jest namacalnie oczywisty: Ameryka staje się mniej religijna w miarę, jak młodzi ludzie albo tracą wiarę, albo żadnej nie przyjmują. Ponadto, kiedy stają się mniej religijni, stają się bardziej przyjaźni wobec nauki (religijność jest barierą dla akceptowania nauki). A jeśli jesteś przyjazny wobec nauki i nie wyznajesz żadnej religii, ewolucja teistyczna po prostu nie jest wiarygodna.

Wiele mówi to, że Giberson, który ma doktorat z fizyki i jest ewolucjonistą teistycznym, mówi coś takiego: “Nie możemy wyjaśnić różnicy między naszym stanowiskiem – ‘Bóg kieruje ewolucją’ – a stanowiskiem ateistów – ‘ewolucja dzieje się sama’. Nawet tak zasadnicza kwestia, jak historyczność Adama i Ewy wprowadza takie podziały wśród kreacjonistów ewolucyjnych, że wielu proponuje zestaw wzajemnie wykluczających się możliwości, zamiast bezpośrednio zająć się problemem”. Jestem niemal pewien, że Giberson, podobnie jak jego były kolega z BioLogos, Pete Enns, widzi Adama i Ewę jako kompletny mit, który może mieć jakąś wartość metaforyczną.

Twierdzenie Gibersona jednak, że ewolucja teistyczna nie potrafi wyjaśnić, gdzie i jak Bóg działa, by “kierować” ewolucją – twierdzenie, które jest całkowicie prawdziwe – jest odpowiedzią, której szuka. Ewolucja teistyczna nie jest naukowa; jest to po prostu rodzaj kreacjonizmu. Określenie „ewolucja teistyczna” obejmuje rozmaitość poglądów: wszystko od łagodniejszych postaci inteligentnego projektu do Boga tworzącego konkretne mutacje, by pozwolić na pojawienie się człowieka, lub do Boga, który zaprojektował cały proces, by uzyskać dany wynik, a potem nie ingerował. „Ewolucja teistyczna” jest w istocie mieszaniną zasadniczo odmiennych teorii, z których żadnej nie można poprzeć dowodami (lub odróżnić od innych postaci ewolucji teistycznej). Tym, co jest wspólne dla nich wszystkich, jest to, że doklejają teologiczne dodatki na proces, który wydaje się być czysto naturalny. Jeśli więc jesteś zwolennikiem nauki – co znaczy, że już jesteś albo w obozie ewolucji teistycznej, albo w obozie ewolucji naturalistycznej – masz przed sobą tylko jedną drogę: do naturalizmu.

Na zakończenie Giberson mówi:

Najnowszy sondaż sugeruje, że najbardziej zdecydowane stanowiska w kwestii pochodzenia człowieka w Ameryce znajdują się na krańcach, z niepewnym polem środkowym. W kwestii pochodzenia, jak w polityce w Waszyngtonie, umiarkowani powoli wymierają.

Ale ewolucjoniści teistyczni wcale nie są umiarkowani. Akceptują dziwną mieszankę nauki i przesądu. Dlaczego stanie w rozkroku, z jedną nogą w każdym obozie, ma być „umiarkowane”? Czy Giberson zaakceptowałby jako „umiarkowaną” postać chemii, która odrzuca biegunowe koncepcje, że 1) Bóg wykuwa każde wiązanie chemiczne własnoręcznie; i 2) wiązania tworzą się w wyniku praw fizycznych, ale akceptuje, że 3) Bóg majsterkuje przy niektórych wiązaniach chemicznych – szczególnie tych, które biorą udział w promowaniu życia (na przykład wiązania nici DNA)? Dlaczego akceptowanie tylko małego kawałka Boga jest „umiarkowane”? Dla mnie jest to pogląd skrajny, taki, który przyjmuje tezy bez żadnych dowodów.

Dlaczego klasa “umiarkowanych” nie rośnie? Z dwóch powodów: Ameryka staje się mniej religijna, a akomodacjonizm nie działa.

Karl  Giberson is puzzled why theistic evolution isn,t gaining adherents

Why Evolution Is True, 24 czerwca 2014

Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska