Krótka odpowiedź na pytanie – jak wzmocnić mój układ odpornościowy brzmi: nie da się tego zrobić. Samo pojęcie ”wzmacniania” układu odpornościowego nie jest naukowe i nie istnieje w medycynie głównego nurtu. Jest tak dlatego, że opiera się ono na fundamentalnym niezrozumieniu odporności i biologicznych układów. Istnieją natomiast zasadne działania, jakie można podjąć dla optymalizacji funkcji odpornościowych, które są po prostu sposobami unikania rzeczy, które hamują funkcje odpornościowe. Najpierw jednak zajmijmy się podstawowymi zasadami.
Podstawowe zasady
Biologiczne organizmy są złożonymi, dynamicznymi, homeostatycznymi układami. To może wydawać się oczywiste, kiedy pomyślisz o tym, ale wiele podejrzanych twierdzeń o zdrowiu łamie to podstawowe zrozumienie biologii. Sam układ odpornościowy jest wysoce złożonym systemem – tak złożonym, że chociaż mamy olbrzymią wiedzę o układzie odpornościowym, trudno nam przewidzieć efekt netto danej zmiany w układzie. Badaliśmy, na przykład, leki w chorobach autoimmunologicznych, które miały odwrotny od przewidzianego efekt netto. To znaczy, że musimy być bardzo nieufni wobec każdego badania, które utrzymuje, że pokazało zmianę w jakimś pomiarze funkcji odpornościowej, a następnie wnioskuje, że jest to dobra rzecz, „wzmocnienie” odporności.
Być może jednak jeszcze ważniejsza jest część homeostatyczna. Odporność jest delikatną równowagą i ewolucja majsterkowała przy tym układzie przez setki milionów lat. Gdyby istniał prosty sposób spowodowania, by ten układ działał lepiej, już byśmy go wyewoluowali. Mówiąc inaczej, nie ma prostego sposobu na włamanie się do tego systemu z suplementem lub jakimś innym środkiem. Odporność jest także obosiecznym mieczem – zwalcza najeźdźców i uszkodzone komórki, próbując równocześnie minimalizować szkody dla własnych tkanek. Pomyślcie o zapaleniu – jest dobre, kiedy zabija bakterie, ale powoduje także wiele szkód. Kiedy narusza się tę delikatną równowagę, wynikiem może być choroba autoimmunologiczna.
Dlatego powinniśmy pomyśleć dwa lub trzy razy zanim zrobimy coś, co ma na celu zakłócenie tej delikatnej równowagi. Prawdopodobieństwo jest większe, że pogorszymy sprawy niż że je polepszymy. Musimy starannie prowadzić badania kliniczne, by ustalić efekt netto robienia czegokolwiek z odpornością w określonych kontekstach klinicznych. A także, nie ma nic lepszego niż zdrowy układ odpornościowy – nie ma żadnej „super” odporności, jaką możesz uzyskać przez dietę lub przyjmowanie suplementów.
Co działa
Dla utrzymania optymalnych funkcji układu immunologicznego musisz dobrze się odżywiać. Najlepszym sposobem zrobienia tego jest dobra, urozmaicona dieta. Przyjmowanie suplementów na ogół nie jest potrzebne i nie zastępują one zdrowej diety. Podawanie suplementów powinno być celowe i oparte na dowodach – czyli, jeśli masz za mało jakiegoś składnika odżywczego, co wykazało badanie krwi, lub cierpisz na chorobę, o której wiadomo, że powoduje wzmożone zapotrzebowanie na jakiś konkretny składnik, wówczas suplementacja jest rozsądna i wskazana. Nie ma dowodów na jakiekolwiek korzyści z ogólnej i rutynowej suplementacji. Po prostu zjadaj owoce i warzywa i ogólnie urozmaicone pokarmy.
W wielu badaniach wykazano, że niedobory snu obniżają funkcje odpornościowe (chociaż wielu autorów zachowuje ostrożność w kwestii interpretacji klinicznych implikacji wyników ich badań). Jedną z hipotez jest to, że jest tak, ponieważ podczas snu nasze organizmy przesuwają zasoby, które są potrzebne do aktywności, kiedy jest się obudzonym, do aktywności immunologicznej. A więc sen jest dobrym czasem do zwalczania infekcji.
Innym sposobem podtrzymania zdrowych funkcji odpornościowych jest unikanie stresu. Są setki badań, które pokazują zmiany w funkcji odpornościowej jako część reakcji na stres. Kliniczne implikacje tych zmian nie są jednak jasne. Aby zacytować jeden z artykułów przeglądowych:
“…jest niewiele, lub nie ma w ogóle dowodów, wiążących związane ze stresem zmiany immunologiczne u zdrowych ludzi z podatnością na choroby. Nawet duże zmiany immunologiczne spowodowane stresem mają małe kliniczne konsekwencje z powodu nadmiarowości składników układu odpornościowego lub dlatego, że nie trwają wystarczająco długo, by zwiększyć podatność na choroby. Krótko mówiąc, układ odpornościowy jest zdumiewająco elastyczny i zdolny do znacznej zmiany bez zaszkodzenia zdrowemu gospodarzowi”.
To doprowadza nas do najważniejszego chyba czynnika – przede wszystkim, być ogólnie zdrowym. Stany chorobowe mogą osłabić solidność naszej reakcji immunologicznej. Mogą także wyczerpać nasze zasoby, więc jest ich mniej do walki z infekcją. Widzimy to przy obecnej pandemii – najbardziej podatnymi ludźmi są osoby starsze z chronicznymi chorobami. Nie możemy magicznie wyeliminować chronicznych chorób, ale ważne jest zapewnienie, że każda chroniczna choroba jest leczona w optymalny sposób, by zmniejszyć negatywne skutki dla układu odpornościowego.
Inne ostre choroby są także olbrzymim czynnikiem. Jeśli, na przykład, masz grypę, czyni cię to bardziej podatnym na COVID-19, podczas gdy twój organizm używa zasobów do walki z pierwsząa infekcją. Dlatego takie ważne jest szczepienie na grypę – i uaktualnianie wszystkich innych szczepień. Szczepienia są jedynym prawdziwym sposobem wzmocnienia funkcji odpornościowych. Dają układowi odpornościowemu pamięć konkretnego czynnika zakaźnego, kiedy więc organizm natknie się na niego, układ odpornościowy może zmobilizować szybszą i mocniejszą reakcję.
Co nie działa
Właściwie wszystko inne nie działa, ale jest kilka popularnych przykładów. Najpowszechniejszym chyba jest twierdzenie, że witamina C pomaga w walce z infekcjami. Jest wiele badań, w których szukano ochronnych efektów witaminy C i ogólnie nie wykazują one żadnych korzyści. Jeśli spojrzymy na przeziębienie (które jest najczęściej badane), nie ma dowodów na ochronny efekt rutynowego przyjmowania witaminy C w ogólnej populacji. Jest możliwe, że istnieje bardzo niewielki efekt w długości trwania przeziębienia, jeśli przyjmuje się witaminę C podczas choroby. Może także istnieć korzyść dla osób, które są w trakcie wykonywania krótkotrwałego, skrajnego wysiłku fizycznego. Zasadniczo więc, jeśli nie należysz do tej ostatniej grupy, nie ma powodu do przyjmowania witaminy C, chyba że masz jej braki w organizmie.
Witamina D ma wyraźną rolę w funkcji odpornościowej i wiadomo, że niedobór witaminy D jest związany z podniesionym ryzykiem choroby autoimmunologicznej i zwiększoną podatnością na infekcje. Jeśli więc lekarz sprawdza twój poziom witaminy D i odkrywa, że jest zbyt niski, przepisuje właściwy suplement. To jest dobre miejsce do powtórzenia zasady, że istnieją optymalne poziomy witamin i że więcej nie znaczy lepiej. W rzeczywistości możesz nabawić się hiperwitaminozy (toksycznego nadmiaru witaminy), włącznie z witaminą D. A więc – nacelowana suplementacja: tak, rutynowe lub „mega” dawki: nie.
A co z przeciwutleniaczami? Są one nadal bardzo popularnym suplementem mimo faktu, że nie ma żadnej dowiedzionej korzyści rutynowego przyjmowania przeciwutleniaczy. Ponadto, jeśli weźmie się ich wystarczająco dużo, mają hamujący efekt na funkcję immunologiczną. Części układu odpornościowego używają wolnych rodników tlenowych jako broni przeciwko inwazyjnym organizmom. Dławienie tych wolnych rodników częściowo rozbraja układ odpornościowy. Tu wracamy do zasady homeostazy. Już wyewoluowaliśmy optymalną równowagę (w zdrowym stanie) między oksydacyjnym stresem a naturalnymi przeciwutleniaczami. Nie majstruj przy homeostazie.
Wnioski
Jak to się często dzieje, łatwo jest dać się odciągnąć przez wątpliwe i mało znaczące efekty od tych, które są olbrzymie i dobrze dowiedzione. Jeśli chcesz uniknąć COVID-19, to unikaj narażenia na ten wirus – myj ręce, nie dotykaj twarzy, zachowaj fizyczną izolację i poradź się lekarza, jeśli masz jakiekolwiek objawy wskazujące na zarażenie. Jeśli chcesz zmaksymalizować szansę na zwalczenie zarażenia lub zminimalizowanie choroby, to bądź ogólnie zdrowy. Śpij dużo, jedz dobrze, lecz swoje chroniczne choroby i miej aktualne szczepienia. Unikałbym każdego produktu, o którym twierdzi się, że „wzmocni” układ odpornościowy. Nie są one zatwierdzone przez FDA i medycznie są bezsensowne.
Boosting Your Immune System During a Pandemic
NeuroLogica Blog, 26 marca 2020
Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska
