Rozdzielenie religii i państwa – warunkiem demokracji

Poniżej podajemy fragmenty artykułów Gada:

Egipt ma cechy państwa religijnego

W artykule z 20 czerwca 2016 r. Gad napisał: “W kilka dni po rozpoczęciu miesiąca ramadanu Egipt był świadkiem zjawisk, które należą do przeszłości i które są oparte na sztywnym i monolitycznym pojmowaniu religii, sekty i myśli. W tych kulturach ekstremizm i fanatyzm odgrywają centralną rolę. W naszym kraju było kilka nalotów sił bezpieczeństwa lojalnych wobec reżimu na kawiarnie działające podczas ramadanu. Kiedy rozległy się wezwania do modlitw porannych, policja goniła obywateli egipskich na ulicach starego miasta w Kairze, zmuszając ich albo do modlenia się w meczetach, albo powrotu do domu… Ponadto siły bezpieczeństwa są wyraźnie pobłażliwe, kiedy mają do czynienia z przestępczą  przemocą religijną i sekciarską i z atakami na kościoły i ich instytucje. To są atrybuty państwa religijnego – widoki, które należą do przeszłości, kiedy reżim miesza religię i politykę i szkodzi przy tym obu…

Przez całą historię władca zawsze potrzebował duchownego, by pobłogosławił jego władzę i zabronił buntowania się przeciwko niej. Tak było w starożytnym Egipcie z faraonami i kapłanami, kiedy faraonów traktowano jak bogów. W wypadku religii monoteistycznych, związek między religią a polityką widoczny był na najwcześniejszych etapach historycznych judaizmu. W chrześcijaństwie, królowie wykorzystywali papieży katolickich do własnych celów, a w islamie emirowie i władcy również używali religii dla celów politycznych.

Związek religii z polityką wynika z wspólnych interesów. Władcy nieustannie potrzebowali duchownych, by błogosławili ich rządy, zabraniali rebelii przeciwko nim i dostarczali religijnego uzasadnienia akceptacji autorytetu władcy. Szczytowym punktem tego związku… była średniowieczna Europa i wszechobecne związki między Kościołem katolickim a królami i władcami. Sprowadziło to na kontynent europejski Czarne Wieki, podczas których ograniczano myśl i naukę, kreatywność była uważana za przestępstwo, a naukowców i pisarzy mordowano i palono razem z ich książkami, które uważano za heretyckie lub za odchylenie od tradycji…

Europa wyłoniła się z tych mrocznych czasów dopiero po tym, jak ludzie powstali przeciwko temu powiązaniu religii z polityką. Z powodu ciężkiego brzemienia narzuconego ludziom przez posługiwanie się religią we wszelkich postaciach w polityce, powszechna reakcja przeciwko religii była daleko idąca: powstały ruchy ateistyczne, zaczęły się ataki na religię i ludzie ją porzucali – wszystko to dlatego, że była używana na rzecz władzy…

Ludy Europy powstały, oddzieliły religię od polityki i zmusiły duchownych, by wrócili do kościołów. Wówczas zaczęło się Odrodzenie, zaczęła rozwijać się demokracja i zakwitły prawa człowieka.

Żaden kraj ani naród nie może odrodzić się lub realizować rozwoju demokratycznego, dopóki nie oddzieli religii od polityki -  dopóki nie oddzieli absolutnej świętości religii od relatywnej, stworzonej przez człowieka polityki. Ogólnie, rozdzielenie religii od polityki ma na celu zachowanie świętości i honoru religii oraz pozycji duchownych oraz zagwarantowanie, by władca nie używał religii do usprawiedliwiania ucisku i agresji przeciwko prawom człowieka. Rozdzielenie oznacza przywrócenie statusu religii w duszach ludzi i wiernych, torując równocześnie drogę do demokratycznych rządów politycznych – to właśnie jest istotą władzy ludu, dla ludu i przez lud.

Są jednak wśród nas tacy, którzy nie wyciągnęli lekcji z historii i którzy chcą łączenia religii i polityki, oczekując, że przyniesie to inne rezultaty niż w przeszłości..."[2]

Fanatyzm religijny odgrywał centralną rolę w historii politycznej Egiptu i nadal jest bardzo wyraźny dzisiaj

W innym artykule, opublikowanym 25 czerwca 2016 r., Gad napisał: “Jednym z atrybutów demokratycznego kraju jest świeckość – to znaczy, że władza oddziela religię od polityki, traktuje równo wszystkie religie, wyznania i opinie i nie rozróżnia między swoimi obywatelami w oparciu o ich religię, wiarę lub sektę. Centralną rolą władzy jest obrona swoich obywateli i zaspokajanie ich potrzeb najlepiej jak potrafi… Kraj nie ma prawa i nie jest jego rolą wspieranie religii i wyznań (spośród których obywatel może swobodnie wybierać), i nie jest jego rolą faworyzowanie jednej religii przed drugą lub wynoszenie jednej sekty kosztem innej.

Po gorzkich doświadczeniach i beznadziejnych wojnach... Europa postanowiła rozdzielić religię i politykę i zaczęła eksperymentować z demokracją i postępem.

Sytuacja w Egipcie, jest zupełnie inna. Po na wpół liberalnym okresie, który skończył się z zamachem stanu w 1952 r., religia została pomieszana z polityką, kiedy reżim lipcowy [Gamala Abdela Nassera][3] użył religii w służbie polityki. Sytuacja Egiptu zaczęła pogarszać się wraz z przybyciem prezydenta Anwara Sadata. Szukał poparcia lub bazy dla swojego reżimu i niczego nie znalazł – podczas gdy organizacje nacjonalistyczne i lewicowe na uniwersytetach egipskich działały przeciwko niemu. Dlatego Sadat postanowił założyć religijną czapkę i utworzyć zbrojne organizacje islamskie na uniwersytetach egipskich, by uderzyć w nasserystów i nurty lewicowe…

Sadatowi udało się zislamizować egipskie przestrzenie publiczne i w ciągu kilku lat podzielić ludzi w Egipcie. Określał siebie jako pobożnego prezydenta, a Egipt jako kraj wiary i prawa religijnego. Nazywał siebie prezydentem muzułmańskim, a Egipt krajem islamskim. W efekcie religijne bojówki wkroczyły do akcji i zabijały Koptów, szczególnie w Górnym Egipcie. Pod koniec lat 1970. Egipt był na krawędzi pożogi religijnej i zabicie Sadata przez organizację, którą sam założył zapobiegło wojnie domowej lub powszechnym krwawym zamieszkom.

Potem prezydent Hosni Mubarak kontynuował formułę Sadata – choć nie kultywował ekstremizmu religijnego (chociaż z nim nie walczył za wyjątkiem utrzymywania elementów politycznego islamu z dala od kręgów rządzących)...  Mubarak pozwolił im korzystać z areny społecznej jako swojego boiska i praktycznie przekazał im działalność edukacyjną, a także duże obszary działalności obywatelskiej… Nie działał przeciwko nim, kiedy nie dochodzili blisko reżimu w próbie obalenia go. Ustanowił z Bractwem Muzułmańskim podział zadań. Zapewnił, że BM będzie obecne na arenie politycznej, ratyfikował porozumienia z nim i promował je – a równocześnie przedstawiał je jako tyrańską siłę, która jest jedyną alternatywą wobec niego i jego reżimu i tym samym przekonywał swoich sojuszników, że ponieważ BM jest siłą ekstremistyczną, która nienawidzi Izraela i Zachodu, to jego [Mubaraka] reżim, chociaż autorytarny i tyrański, nadal jest lepszy dla Zachodu…

Fanatyzm religijny jest w naszych społeczeństwach powszechny, rodzi ekstremizm i umysłową ciasnotę niezdolną, by zaakceptować kogokolwiek innego. Ten ekstremizm, którego szczyt widzieliśmy podczas roku rządów BM, zmalał nieznacznie po rewolucji 30 czerwca, tj. obaleniu reżimu Morsiego, ale dzisiaj jest znowu zauważalnie aktywny w instytucjach biurokratycznych i państwowych aparatach bezpieczeństwa. Jest na to wiele przykładów – od przestępstwa wobec starej kobiety we wsi Al-Karam in Al-Minia...[4] do spisku sił bezpieczeństwa z salafitami we wsi Al-Bajda w Al-'Amarija w prowincji Aleksandrii, mającego na celu uniemożliwienie Koptom odprawianie modłów[5]. Pytanie brzmi: Czy jest droga wyjścia z tego religijnego szaleństwa i moralnej deprawacji?"[6]

Musimy wybrać między ustanowieniem świeckiego państwa a zachowaniem religijnego państwa, które zlikwiduje Egipt?

W trzecim artykule, opublikowanym 27 czerwca 2016 r., Gad napisał: “Nasz kraj jest na nadzwyczajnym etapie swojej historii – uniknął wielkiego spisku, podczas którego Przewodnik Generalny BM i jego ruch spowodowali zagrożenie kraju przez próbę zmiany jego tożsamości i zamianę go w państwo religijne. Ludzie wyszli na ulice 30 czerwca 2013 r., obalili władzę Bractwa Muzułmańskiego i udaremnili olbrzymi spisek przeciwko całemu regionowi. Ludzie oczekiwali, że armia narodowa, która ucieleśniała to, czego chciał naród, pomoże im w tym…

Naród egipski miał wielką nadzieję, że po odsunięciu Bractwa Muzułmańskiego od władzy  może zostać zbudowane nowoczesne państwo obywatelskie. Te nadzieje wzrosły po tym, jak prezydent Abd Al-Fattah Al-Sisi otrzymał klucze królestwa. Zaimponował ludziom, kiedy rozpoczął świecki dyskurs narodowy, który skupiał się na pojęciu obywatelstwa i równości. Były wielkie nadzieje, że prezydent położy kamień węgielny pod świeckie państwo i że na pierwszym etapie powstrzyma działanie zatrutego owocu Sadata przez zakończenie polityki dyskryminacji sekciarskiej i ucisku społecznego; przez sumienne działanie na rzecz ustanowienia komisji do zapobiegania dyskryminacji i uchwalenie prawa o budowie kościołów; walka ze zbrodniami sekciarskimi popełnianymi przez dużą część biurokracji i przez aparaty bezpieczeństwa państwowego; i zainwestowanie poważnego wysiłku w kulejący system edukacji… Do teraz oczekiwaliśmy jakichś kroków na rzecz ustanowienia nowoczesnego państwa i nie widzieliśmy niczego poza powrotem na drogę godnego pogardy państwa Sadata. Nie podjęto żadnych wysiłków, by ustanowić praworządne państwo i instytucje i nie ma nic nowego w sprawie roli parlamentu.

Wręcz przeciwnie, zdążamy do ustanowienia fundamentów państwa religijnego; czego dowodem są narastające incydenty podczas ramadanu w tym roku – od policji goniącej ludzi, którzy, ich zdaniem, łamią post ramadanu, do pozwolenia salafitom na otwarte działanie w meczetach kontrolowanych przez Ministerstwo Dziedzictwa Religijnego, do próbnych balonów wypuszczanych przez kilku członków rządu, dotyczących pojednania z ruchem terrorystycznym[7] i większą akceptacją saudyjskiego wahabizmu.

Jesteśmy na rozstajach dróg i mamy dwie opcje – albo zwrócić się ku państwu religijnemu, co jest drogą bez powrotu i co zlikwidowałoby Egipt taki, jaki znamy, albo praca nad położeniem fundamentów pod nowoczesne państwo świeckie, oparte na nauce, prawie i świeckich instytucjach państwa. Którą drogą pójdzie nasz kraj?"[8] 

Przypisy:

[1] Więcej o rozczarowaniu rządami Al-Sisiego w MEMRI Seria Specjalnych Komunikatów - Nr 6549 - 29 lipca 2016, Trzy lata później: zwolennicy egipskiego prezydenta Al-Sisiego wyrażają rozczarowanie, nazywają jego rządy tyrańskimi

[2] „Al-Watan”(Egipt), 20 czerwca 2016.

[3] Nasser doszedł do władzy przez wojskowy zamach stanu w lipcu 1952 r.

[4] Chodzi o incydent z maja 2016 r., kiedy napadnięto na starszą Koptyjkę i przeciągnięto ją nagą ulicami, bo jej syn był podejrzany o romans z muzułmanką.  

[5] Chodzi o aresztowania, a później wypuszczenie w czerwcu 2016 r. sześciu Koptów, oskarżonych o nielegalne zbudowanie budynku i odprawianie rytuałów religijnych.  

[6] „Al-Watan” (Egipt), 25 czerwca 2016.

[7] Chodzi o wywiad przeprowadzony 11 czerwca 2016 r. przez gazetę “Al-Yawm Al-Sabi'” z ministrem ds. parlamentarnych, Magdim Al-Agadim, w sprawie możliwości pojednania z BM. Al-Agadi odpowiedział, że nie ma nic złego w pojednaniu z tymi, “którzy nie mają krwi na rękach” i którzy nie uczestniczyli w przemocy.

[8] „Al-Watan” (Egipt), 27 czerwca 2016.

Źródło: MEMRI,Specjalny komunikat Nr 6592, 30 sierpnia 2016

Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska