|
Swędzikami jesień się zaczyna
|
Paulina Łopatniuk
| 2019-10-11
|
Jesienne zdjęcia opanowały media społecznościowe
Jesień na dobre już się u nas zadomowiła. Ta słoneczna, złota, na przemian z klasyczną szarugą jesienną, która jednakowoż nie odstrasza amatorów/ek jesiennych spacerów, grzybobrania i innych gier i zabaw terenowych. Osobom mniej za jesienią przepadającym i unikającym spacerów innych aniżeli te pomiędzy domem a pracą (z uwzględnieniem ewentualnych środków komunikacji) wieści z frontu przynoszą media społecznościowe przepełnione zdjęciami opadających liści, kolorowych krajobrazów, koszy pełnych grzybów oraz jesiennie przyodzianych osób epatujących swetrami, kołderkami i kubkami czekolady (ponoć słowo “jesieniara” ma szanse na sukces równy sukcesom słowa “dzban”). Na patologach jesień i opadające liście nieodmiennie kojarzą się ze śmiercią, jeśli do kogoś nie przemawiają jednak mroczne apoptotyczne bąbelki, znajdą się dlań i inne jesienne atrakcje. Żywsze i pogodniejsze.
Swędzik jesienny (Neotrombicula lub Trombicula autumnalis) to maleńkie (dorosłe osiąga 1,7-2mm), żwawe, żywo wybarwione zwierzątko jesienne spacery wprost uwielbiające. Na pewno już uważnie liczycie nóżki swędzika z sąsiedniej fotografii. Tak, jest ich osiem. To pajęczak, roztocz konkretniej. Tak, zupełnie jak nużeńce, które przecież lubicie, zupełnie jak generujące nieco mniejszy jednak entuzjazm świerzbowce, zupełnie jak wzbudzające powszechną niechęć kleszcze czy ptaszyńce. Cóż, roztocz roztoczowi nierówny. Swędzik na szczęście nie jest parazytkiem przesadnie groźnym.
Lęgnie się z jaj złożonych na glebie i pośród wilgotnych liści. Głównie późnym latem i jesienią. Swędzikowe larwy, sześcionogie zaokrąglone złocistopomarańczowe lub czerwoniutkie maluchy długości około 0,2mm, pokryte od strony grzbietowej pierzastymi ułożonymi w rządkach szczecinkami, wychodzą na zewnątrz po mniej więcej tygodniu, by udać się na wędrówkę. Znalazłszy sobie odpowiednie miejsce, na przykład źdźbło trawy, zaczajają się, oczekując na swego przyszłego gospodarza, przy czym ten zazwyczaj wcale nie będzie człowiekiem, swędziki pasożytują chętnie na najrozmaitszych ssakach, bez przesadnej wybiórczości, nie gardząc też zresztą ptakami, a całe rozdziały poświęcają im podręczniki medycyny nie tylko ludzkiej, ale też weterynaryjnej.
Larwa swędzika przyssie się na chwilę, uczepi, natnie skórę ostrzami swych chelicerów (bardzo piękne słowo oznaczające po prostu szczękoczułki), napluje, nadtrawi nieco śliną powłoki, wessie poprzez wytworzony w uszkodzonych tkankach w kontakcie z larwią wydzieliną stwardniały tunelik (stylostom), “słomkę” tkankową jak gdyby, rezultat nadtrawienia – taką komórkową zupkę (nie, nie jest krwiożerczym zwierzątkiem, nie stara się nawet o kontakt z krwią, nadtrawionego płynu tkankowego też nazbyt wiele nie wypija), spędzi tak parę – trzy, cztery, pięć dni – i odpadnie. Daleko im do intymnych związków łączących nas z naszymi nużeńcami i – nie aż tak często na szczęście – świerzbowcami.
Nakarmiona larwa, syta i szczęśliwa nieco większa teraz (potrafi, żerując, nawet podwoić lub potroić swój rozmiar) i nieco bledsza (traci na kolorze) czerwoniutka czy żółtawa kuleczka, gdy już opuści swego dobroczyńcę, może się zająć w spokoju samorozwojem. Dojrzewa, znaczy. Przepoczwarza się. Jako wolno już żyjąca ośmionoga nimfa przechodzi kolejne linienia, osiągając swą dorosłą drapieżną (spokojnie, zainteresowaną raczej innymi stawonogami, wam nijak już nie zaszkodzi) formę. Z czasem samiczka złoży jaja – nawet kilkaset, ponownie rozpoczynając całą zabawę. Cały cykl zajmuje pajęczakowi jakieś 50-70 dni.
Gdzie tkwi tutaj problem medyczny? W końcu, jak już wcześniej zdążyłam zauważyć, maleństwo wielkości jednej piątej milimetra nie zuboży zanadto swego karmiciela czy karmicielki, niezależnie w sumie od zaatakowanego przez zwierzątko gatunku, prawda? Ano prawda. Nie w tym kłopot. Rzecz w tym, że nasz zwierzak, wgryzając się i rozpuszczając okolicę, przyczynia się do powstania stanu zapalnego, że składnikami swej śliny podrażnia i alarmuje nadgryzany organizm.
Wokół miejsca żerowania pojawia się zaczerwienienie, powstają grudki, pęcherze, dokucza świąd, czasem powiększają się okoliczne węzły chłonne. Drapanie się prowadzi do powstawania mniejszych czy większych ranek, grożąc nadkażeniami i innymi przykrymi powikłaniami. Cały ten nieprzyjemny stan nazywamy trombikulozą (niekiedy możecie zetknąć się z piękniejszymi jeszcze określeniami “lądzienica”, “lądziennica” lub “świąd żniwiarzy“). Tyle dobrego, że “nasze” roztocze nie przenoszą dodatkowych, potencjalnie szkodliwych pasażerów na gapę. Co warto zresztą podkreślić, bo już ich pomieszkujących w cieplejszych rejonach świata krewniaków przyłapywano na przenoszeniu riketsji na przykład, a dur to wszak żadna przyjemność.
Udanego spaceru
Edit: Pojawiły się zastrzeżenia odnośnie poprawności oryginalnych opisów dorosłych swędzików z fotografii i sugestie, że zdjęcia mogą raczej przedstawiać lądzienie, prawdopodobnie Trombidium holosericeum.
(Przypominam też, że patologów możecie śledzić również na fejsbuku – warto tam zaglądać, bo strona jest codziennie aktualizowana)
Literatura:
Veterinary Ectoparasites: Biology, Pathology, and Control (2nd ed.). R Wall, D Shearer, 2001 Zarys parazytologii lekarskiej (wyd. VII). R Kadłubowski, A Kurnatowska (red.), 2001 Pushing the edge of dermoscopy in new directions: entomodermoscopy of Trombicula autumnalis. N di Meo, M Fadel, G Trevisan; Acta Dermatovenerologica Alpina, Pannonica et Adriatica 2017;26:45-6 What’s eating you? chiggers. ME Hohenberger, DM Elston; Cutis 2017;99(6):386-388 Trombiculiasis: an underreported ectoparasitosis in Sicily. V Caputo, F Santi, A Cascio, M Trizzino, C Colomba; Le Infezioni in Medicina 2018;1:77-80 Stylostome formation in trombiculid mites (Acariformes: Trombiculidae). AB Shatrov; Experimental & Applied Acarology 2009;49(4):261-80 Dermatozy pasożytnicze wieku dziecięcego. R Fölster-Holst, H Hamm; Dermatologia po Dyplomie 2010;1(4):64-73 Paulina ŁopatniukLekarka ze specjalizacją z patomorfologii, pasjonatka popularyzacji nauki, współtwórczyni strony poświęconej nowinkom naukowym Nauka głupcze, ateistka, feministka. Prowadzi blog naukowy Patolodzy na klatce, autorka wydanej przez Wydawnictwo Poznańskie książki Patolodzy. Panie doktorze, czy to rak?
Znalezionych 1479 artykuły.
|
|
|
|
|
|
|
| Centrala muszek owocowych: Bloomington Drosophila Stock Center |
|
Coyne |
|
2020-12-29 |
| Rdzenna matematyka: zasłona dymna |
|
Coyne |
|
2024-05-02 |
| Raz jeszcze: błędny artykuł o tym, dlaczego teoria ewolucji jest przestarzała |
|
Coyne |
|
2022-07-04 |
| Moja ostatnia praca badawcza. Część 3: Znaczenie |
|
Coyne |
|
2020-02-04 |
| Czy genetyka może pomóc wyeliminować nierówność? |
|
Coyne |
|
2021-11-26 |
| Maleńkie stworzenia morskie budują olbrzymie, fantastyczne domy, by chronić się i zdobywać pokarm |
|
Coyne |
|
2020-06-25 |
| Czy koniki morskie coś nam mówią o LGBT? Błąd naturalistyczny popełniony przez Sussex Wildlife Trust |
|
Coyne |
|
2022-01-25 |
| Psychologia ewolucyjna dla początkujących |
|
Coyne |
|
2023-03-27 |
| „Gryzoń skunksowy”, który żuje trujące rośliny i wypluwa truciznę na swoje futro |
|
Coyne |
|
2020-12-02 |
| Artykuł w piśmie „Science”: rozszerzyć DEI w STEMM |
|
Coyne |
|
2024-04-19 |
| Dziwaczne życie seksualne żabnicy |
|
Coyne |
|
2018-04-04 |
| Michio Kaku całkowicie myli ewolucję człowieka w programie The Big Think |
|
Coyne |
|
2017-03-15 |
| Czy ludzie wyewoluowali w wodzie? |
|
Coyne |
|
2024-01-08 |
| Darwin znowu się myli! Artykuł pokazuje, że jego hipoteza o „samcach większych u ssaków” wydaje się błędna |
|
Coyne |
|
2024-04-06 |
| Pierwszy znany drapieżnik: nowo opisana skamieniałość |
|
Coyne |
|
2022-08-16 |
| Nowe pająki pawie |
|
Coyne |
|
2017-09-12 |
| “Czarne tygrysy” w małym indyjskim rezerwacie sugerują losowy dryf genetyczny |
|
Coyne |
|
2021-10-26 |
| Colin Wright broni binarności płci u zwierząt |
|
Coyne |
|
2023-03-15 |
| Larwy rybie upodobniają się do nieprzyjemnego, niejadalnego, bezwartościowego odżywczo zooplanktonu bezkręgowców |
|
Coyne |
|
2016-06-22 |
| Nasiona roślin ewoluują, by upodobnić się odchodów antylopy, a oszukane żuki gnojowe odtaczają i zagrzebują nasiona |
|
Coyne |
|
2020-12-10 |
| Nowa (nie podparta żadnymi dowodami) hipoteza, która eliminuje role płciowe w społecznościach łowców-zbieraczy |
|
Coyne |
|
2023-06-22 |
| Czy hieny rozbijają ludzki patriarchat? |
|
Coyne |
|
2018-06-30 |
| Patyczaki mogą rozprzestrzeniać się jak nasiona roślin: w ptasich odchodach |
|
Coyne |
|
2018-06-08 |
| Bąkojady czyszczą nosorożce |
|
Coyne |
|
2023-01-18 |
| Główny problem w filogenezie zwierząt wydaje się być rozwiązany |
|
Coyne |
|
2023-05-26 |
| Feministyczna geografia w Dartmouth |
|
Coyne |
|
2018-04-19 |
| Artykuł w naukowym piśmie ”Nature” dyskredytuje naukę i „scjentyzm”, kwestionuje wartości Oświecenia |
|
Coyne |
|
2019-10-22 |
| Genomowa i ewolucyjna analiza wymarłego kota szablozębnego |
|
Coyne |
|
2020-10-31 |
| Okropne informowanie o nauce w “Guardianie”: mamut włochaty” na progu wskrzeszenia? Watpię, a Matthew prostuje błędy |
|
Coyne |
|
2017-03-03 |
| Skomplikowana ewolucja wielkich kotów |
|
Coyne |
|
2017-08-03 |
| Czy uprawa jabłek odzwierciedla bigoterię? |
|
Coyne |
|
2023-05-18 |
| Czy wyrazy ludzkiej twarzy są uniwersalne w okazywaniu emocji? |
|
Coyne |
|
2020-09-02 |
| Jak małpy człekokształtne (włącznie z ludźmi) straciły swoje ogony |
|
Coyne |
|
2024-03-26 |
| Pinker: “Wojna o ewolucję jest także wojną kulturową” |
|
Coyne |
|
2022-07-05 |
| Kolejna nieudana i podyktowana ideologią próba wykazania, że płeć u ludzi nie jest binarna |
|
Coyne |
|
2022-05-18 |
| Żaby używają bardzo jadowitych kolców na głowie jako broni przeciwko drapieżnikom |
|
Coyne |
|
2015-08-19 |
| Specjacja zięb z Galápagos przez hybrydyzację |
|
Coyne |
|
2017-12-04 |
| Czy falsyfikowalność jest zasadnicza dla nauki? |
|
Coyne |
|
2015-12-30 |
| Krąg mimikry müllerowskiej |
|
Coyne |
|
2018-01-12 |
| Czy problem zwijania białka został rozwiązany? |
|
Coyne |
|
2020-12-05 |
| Cud? Ryba-piła urodzona z dziewiczej matki |
|
Coyne |
|
2015-06-23 |
| Najmniejszy gad (i owodniowiec) świata: BARDZO mały kameleon |
|
Coyne |
|
2021-02-05 |
| Najwcześniejsze znane zwierzę? |
|
Coyne |
|
2018-09-27 |
| Jeremy, samotny, lewoskrętny ślimak wreszcie kojarzy się – a potem umiera |
|
Coyne |
|
2017-10-24 |
| Intelektualna pustka numeru “New Scientist” o ewolucji: 1. Genetyczna plastyczność |
|
Coyne |
|
2020-10-03 |
| Po raz pierwszy użyto edytowania genów CRISPR do leczenia zaburzenia genetycznego – anemii sierpowatej |
|
Coyne |
|
2019-08-08 |
| Możliwe życie znalezione w osadach liczących między 3,8 a 4,3 miliardów lat |
|
Coyne |
|
2017-03-28 |
| Nowy gatunek orangutana? Wątpię. |
|
Coyne |
|
2017-11-10 |
| Piękny skoczek, który upodabnia się do mrówki |
|
Coyne |
|
2020-08-03 |
| Sfuszerowany artykuł o biologii w „Washington Post” |
|
Coyne |
|
2020-01-24 |
| Badaczka z Leakey Foundation twierdzi, że kości orangutanów mówią nam, że biologiczna płeć jest spektrum, a nie binarna |
|
Coyne |
|
2023-06-30 |
| Niezwykły przypadek koewolucji i specyficzności zapylacz/storczyk |
|
Coyne |
|
2023-10-07 |
| Uparty antropolog twierdzi, że ludzie nie są małpami człekokształtnymi |
|
Coyne |
|
2015-11-16 |
| Pielęgnice z jeziora w Kamerunie prawdopodobnie nie podlegały specjacji sympatrycznej: Część 1 |
|
Coyne |
|
2015-07-09 |
| O marnej powtarzalności badań psychologicznych |
|
Coyne |
|
2015-09-17 |
| List otwarty do Charlotte Allen |
|
Coyne |
|
2018-01-31 |
| No to dlaczego zebra ma paski? |
|
Coyne |
|
2016-02-11 |
| Intelektualna pustka numeru “New Scientist” o ewolucji: 3. Rzekome znaczenie epigenetyki w ewolucji |
|
Coyne |
|
2020-10-07 |
| Postmodernizm wyjaśniony i krytykowany |
|
Coyne |
|
2019-09-30 |
| Kłusownictwo narzuca na słonie dobór w kierunku ewolucji słoni bez ciosów |
|
Coyne |
|
2021-11-01 |
| Maleńki, 10-centymetrowy dinosaur, który zjadał owady |
|
Coyne |
|
2020-08-06 |
| “Rogi” trylobitów mogły być używane jako broń w walkach między samcami |
|
Coyne |
|
2023-02-15 |
| Najnowsze drzewo życia: wiele nowych grup (wszystkie to bakterie), niektóre tajemnicze i zagadkowe |
|
Coyne |
|
2016-05-05 |
| Miodowody i ludzie: cudowny mutualizm między naszym gatunkiem i dzikim ptakiem |
|
Coyne |
|
2016-07-29 |
| Biolog ewolucyjny błądzi pisząc o doborze płciowym na łamach “New York Times” |
|
Coyne |
|
2017-05-17 |
| Czy “bezpłciowe” bakterie tworzą biologiczne gatunki? |
|
Coyne |
|
2024-03-06 |
| “Daily Beast” wypacza epigenetykę oszukańczymi twierdzeniami, że dzieci mogą “odziedziczyć wspomnienia Holocaustu” |
|
Coyne |
|
2017-10-05 |
| Ślimaki nagoskrzelne mają kolczaste penisy jednorazowego użytku, którymi usuwają plemniki rywala ze swojej partnerki |
|
Coyne |
|
2019-03-01 |
| Czy kruki mają teorię umysłu? Nowy eksperyment sugeruje, że “tak” |
|
Coyne |
|
2016-05-25 |
| Gąsienica zmienia kolor, żeby dopasować się do podłoża nie używając oczu: potrafi widzieć skórą! |
|
Coyne |
|
2019-08-16 |
| Marność dowodów na przekazywanie wprowadzonych środowiskowo, „epigenetycznych” zmian w DNA kolejnym pokoleniom u ludzi |
|
Coyne |
|
2018-06-04 |
| Biologia męskiej agresji i dlaczego nie jest to tylko „socjalizacja” |
|
Coyne |
|
2019-12-24 |
| Prawdziwy artykuł czy mistyfikacja jak z Sokala? |
|
Coyne |
|
2016-03-31 |
| Czy ludzie nadal ewoluują? Tak, zarówno globalnie, jak lokalnie |
|
Coyne |
|
2015-09-28 |
| Biomedyczne znaczenie płci (i jej binarnej natury) |
|
Coyne |
|
2022-09-22 |
| Kiedy ideologia przebija biologię |
|
Coyne |
|
2017-04-04 |
| Chwytówka modliszkowata ma chodzącą poczwarkę, która wspina się na drzewa przed przekształceniem |
|
Coyne |
|
2017-12-19 |
| Horyzontalny transfer genów u owadów: jest rozpowszechniony, ale co to znaczy? |
|
Coyne |
|
2022-08-02 |
| Więcej wyrafinowanej teologii: uczony religijny zastanawia się, czy neandertalczycy mieli nieśmiertelne dusze |
|
Coyne |
|
2023-08-16 |
| Zapisy lotów ptaków z dzielnym kulikiem mniejszym, który przeleciał przez huragan |
|
Coyne |
|
2015-10-10 |
| Sprytne kruki odmawiają współpracy z oszustami |
|
Coyne |
|
2015-11-11 |
| Oczy reniferów zmieniają kolor, żeby łatwiej im było dostrzec jadalne porosty |
|
Coyne |
|
2023-12-30 |
| W nowej książce jest słuszna krytyka idei, że są lepsze i gorsze gatunki, ale jest także błędne twierdzenie, że gatunki nie są realne |
|
Coyne |
|
2023-02-06 |
| “Konwergentna” ewolucja mrówek grzybiarek Starego i Nowego świata |
|
Coyne |
|
2023-03-23 |
| Nowe dane o tym, jak działają grzyby „mrówek zombie” |
|
Coyne |
|
2020-06-15 |
| Epigenetyka - Neil deGrasse Tyson wszystko pomylił |
|
Coyne |
|
2016-06-02 |
| Nowa praca o nielotnych chruścielach rażąco przesadzona i wypaczona w popularnych mediach |
|
Coyne |
|
2019-05-22 |
| Niemający rozeznania filozof twierdzi, że gatunki nie istnieją |
|
Coyne |
|
2019-07-23 |
| Moja ostatnia praca badawcza: Część 1: Cele i metody |
|
Coyne |
|
2020-02-01 |
| Czaszka maleńkiego dinozaura/ptaka znaleziona w bursztynie |
|
Coyne |
|
2020-03-27 |
| Używające narzędzi mrówki budują struktury, by spijać roztwór cukru w pojemnikach, nie topiąc się |
|
Coyne |
|
2020-10-22 |
| Intersekcjonalny feminizm kwantowy |
|
Coyne |
|
2017-06-13 |
| Nietoperze używają sonaru, by zlokalizować kwiaty kaktusa |
|
Coyne |
|
2017-05-06 |
| Najstarsza sztuka jaskiniowa w Europie, to niemal z pewnością dzieło neandertalczyków |
|
Coyne |
|
2018-03-06 |
| Przodek wtóroustych? Nowy raport. |
|
Coyne |
|
2017-02-14 |
| Czy gąbki są najbliższymi krewnymi pozostałych zwierząt? |
|
Coyne |
|
2021-03-26 |
| Czy kruki robią plany na przyszłość? |
|
Coyne |
|
2017-07-29 |
| Kilka myśli o altruizmie |
|
Coyne |
|
2018-12-10 |
| Świetny artykuł o epigenetyce |
|
Coyne |
|
2022-12-30 |
| Kondor wielki: ptak, który rzadko kiedy macha skrzydłami |
|
Coyne |
|
2020-07-28 |
|
| « Poprzednia strona Następna strona » |
| | |
