Jesień na dobre już się u nas zadomowiła. Ta słoneczna, złota, na przemian z klasyczną szarugą jesienną, która jednakowoż nie odstrasza amatorów/ek jesiennych spacerów, grzybobrania i innych gier i zabaw terenowych. Osobom mniej za jesienią przepadającym i unikającym spacerów innych aniżeli te pomiędzy domem a pracą (z uwzględnieniem ewentualnych środków komunikacji) wieści z frontu przynoszą media społecznościowe przepełnione zdjęciami opadających liści, kolorowych krajobrazów, koszy pełnych grzybów oraz jesiennie przyodzianych osób epatujących swetrami, kołderkami i kubkami czekolady (ponoć słowo “jesieniara” ma szanse na sukces równy sukcesom słowa “dzban”). Na patologach jesień i opadające liście nieodmiennie kojarzą się ze śmiercią, jeśli do kogoś nie przemawiają jednak mroczne apoptotyczne bąbelki, znajdą się dlań i inne jesienne atrakcje. Żywsze i pogodniejsze.

Swędzik jesienny podczas spaceru; MK – fotky, https://www.flickr.com/photos/m_klimes/33173969244/

Swędzik jesienny (Neotrombicula lub Trombicula autumnalis) to maleńkie (dorosłe osiąga 1,7-2mm), żwawe, żywo wybarwione zwierzątko jesienne spacery wprost uwielbiające. Na pewno już uważnie liczycie nóżki swędzika z sąsiedniej fotografii. Tak, jest ich osiem. To pajęczak, roztocz konkretniej. Tak, zupełnie jak nużeńce, które przecież lubicie, zupełnie jak generujące nieco mniejszy jednak entuzjazm świerzbowce, zupełnie jak wzbudzające powszechną niechęć kleszcze czy ptaszyńce. Cóż, roztocz roztoczowi nierówny. Swędzik na szczęście nie jest parazytkiem przesadnie groźnym.

Larwa swędzika; London (No. 15 Brewer Street) : F.P. Nodder & Co., 1 Septr. 1790, Wellcome Collection, CC BY 4.0, https://wellcomecollection.org/works/fjvrz7a4

Lęgnie się z jaj złożonych na glebie i pośród wilgotnych liści. Głównie późnym latem i jesienią. Swędzikowe larwy, sześcionogie zaokrąglone złocistopomarańczowe lub czerwoniutkie maluchy długości około 0,2mm, pokryte od strony grzbietowej pierzastymi ułożonymi w rządkach szczecinkami, wychodzą na zewnątrz po mniej więcej tygodniu, by udać się na wędrówkę. Znalazłszy sobie odpowiednie miejsce, na przykład źdźbło trawy, zaczajają się, oczekując na swego przyszłego gospodarza, przy czym ten zazwyczaj wcale nie będzie człowiekiem, swędziki pasożytują chętnie na najrozmaitszych ssakach, bez przesadnej wybiórczości, nie gardząc też zresztą ptakami, a całe rozdziały poświęcają im podręczniki medycyny nie tylko ludzkiej, ale też weterynaryjnej.

Złocistopomarańczowa larwa na nodze pacjenta; https://s3-eu-west-1.amazonaws.com/thejournalhub/10.15570/actaapa.2017.14/actaapa.2017.14.pdf

Larwa swędzika przyssie się na chwilę, uczepi, natnie skórę ostrzami swych chelicerów (bardzo piękne słowo oznaczające po prostu szczękoczułki), napluje, nadtrawi nieco śliną powłoki, wessie poprzez wytworzony w uszkodzonych tkankach w kontakcie z larwią wydzieliną stwardniały tunelik (stylostom), “słomkę” tkankową jak gdyby, rezultat nadtrawienia – taką komórkową zupkę (nie, nie jest krwiożerczym zwierzątkiem, nie stara się nawet o kontakt z krwią, nadtrawionego płynu tkankowego też nazbyt wiele nie wypija), spędzi tak parę – trzy, cztery, pięć dni – i odpadnie. Daleko im do intymnych związków łączących nas z naszymi nużeńcami i – nie aż tak często na szczęście – świerzbowcami.

Szczeciniasta larwa z bliska; https://www.esccapuk.org.uk/page/Mites/35/

Nakarmiona larwa, syta i szczęśliwa nieco większa teraz (potrafi, żerując, nawet podwoić lub potroić swój rozmiar) i nieco bledsza (traci na kolorze) czerwoniutka czy żółtawa kuleczka, gdy już opuści swego dobroczyńcę, może się zająć w spokoju samorozwojem. Dojrzewa, znaczy. Przepoczwarza się. Jako wolno już żyjąca ośmionoga nimfa przechodzi kolejne linienia, osiągając swą dorosłą drapieżną (spokojnie, zainteresowaną raczej innymi stawonogami, wam nijak już nie zaszkodzi) formę. Z czasem samiczka złoży jaja – nawet kilkaset, ponownie rozpoczynając całą zabawę. Cały cykl zajmuje pajęczakowi jakieś 50-70 dni.

Świąd i zaczerwienienia związane z żerowaniem larw swędzika; https://s3-eu-west-1.amazonaws.com/thejournalhub/10.15570/actaapa.2017.14/actaapa.2017.14.pdf

Gdzie tkwi tutaj problem medyczny? W końcu, jak już wcześniej zdążyłam zauważyć, maleństwo wielkości jednej piątej milimetra nie zuboży zanadto swego karmiciela czy karmicielki, niezależnie w sumie od zaatakowanego przez zwierzątko gatunku, prawda? Ano prawda. Nie w tym kłopot. Rzecz w tym, że nasz zwierzak, wgryzając się i rozpuszczając okolicę, przyczynia się do powstania stanu zapalnego, że składnikami swej śliny podrażnia i alarmuje nadgryzany organizm.

<span>Objawy skórne bywają nieprzyjemne; </span>https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28686755

Objawy skórne bywają nieprzyjemne; https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28686755

Wokół miejsca żerowania pojawia się zaczerwienienie, powstają grudki, pęcherze, dokucza świąd, czasem powiększają się okoliczne węzły chłonne. Drapanie się prowadzi do powstawania mniejszych czy większych ranek, grożąc nadkażeniami i innymi przykrymi powikłaniami. Cały ten nieprzyjemny stan nazywamy trombikulozą (niekiedy możecie zetknąć się z piękniejszymi jeszcze określeniami “lądzienica”, “lądziennica” lub “świąd żniwiarzy“). Tyle dobrego, że “nasze” roztocze nie przenoszą dodatkowych, potencjalnie szkodliwych pasażerów na gapę. Co warto zresztą podkreślić, bo już ich pomieszkujących w cieplejszych rejonach świata krewniaków przyłapywano na przenoszeniu riketsji na przykład, a dur to wszak żadna przyjemność.

Udanego spaceru

Swędzik jesienny podczas spaceru; MK – fotky, https://www.flickr.com/photos/m_klimes/33173969244/

Edit: Pojawiły się zastrzeżenia odnośnie poprawności oryginalnych opisów dorosłych swędzików z fotografii i sugestie, że zdjęcia mogą raczej przedstawiać lądzienie, prawdopodobnie Trombidium holosericeum.

(Przypominam też, że patologów możecie śledzić również na fejsbuku – warto tam zaglądać, bo strona jest codziennie aktualizowana)

Literatura:

Veterinary Ectoparasites: Biology, Pathology, and Control (2nd ed.). R Wall, D Shearer, 2001

Zarys parazytologii lekarskiej (wyd. VII). R Kadłubowski, A Kurnatowska (red.), 2001

Pushing the edge of dermoscopy in new directions: entomodermoscopy of Trombicula autumnalis. N di Meo, M Fadel, G Trevisan; Acta Dermatovenerologica Alpina, Pannonica et Adriatica 2017;26:45-6

What’s eating you? chiggers. ME Hohenberger, DM Elston; Cutis 2017;99(6):386-388

Trombiculiasis: an underreported ectoparasitosis in Sicily. V Caputo, F Santi, A Cascio, M Trizzino, C Colomba; Le Infezioni in Medicina 2018;1:77-80

Stylostome formation in trombiculid mites (Acariformes: Trombiculidae). AB Shatrov; Experimental & Applied Acarology 2009;49(4):261-80

Dermatozy pasożytnicze wieku dziecięcego. R Fölster-Holst, H Hamm; Dermatologia po Dyplomie 2010;1(4):64-73

Paulina Łopatniuk

Lekarka ze specjalizacją z patomorfologii, pasjonatka popularyzacji nauki, współtwórczyni strony poświęconej nowinkom naukowym Nauka głupcze, ateistka, feministka. Prowadzi blog naukowy Patolodzy na klatce, autorka wydanej przez Wydawnictwo Poznańskie książki Patolodzy. Panie doktorze, czy to rak?

Skomentuj Tipsa en vn Wydrukuj

Nauka

Znalezionych 1475 artykuły.

Tytuł	Autor	Opublikowany

Dlaczego kod genetyczny nie jest uniwersalny	Cobb	2014-10-06
Zachwycający rabuś, który liczy sto milionów lat	Cobb	2014-04-28
Twoja wewnętrzna mucha	Cobb	2014-01-22
Ćma gynandromorf wychodzi na światło dzienne - opowiada historię o nauce	Cobb	2015-09-15
Seksizm w nauce: czy Watson i Crick naprawdę ukradli dane Rosalind Franklin?	Cobb	2015-07-07
Uroczy wykres, który opowiada naszą historię	Cobb	2017-10-17
12 podstawowych punktów biologii ewolucyjnej	Cobb	2016-03-02
Świat RNA	Cobb	2014-11-27
Jak karakara wygrywa z osami	Cobb	2013-12-29
Seymour Benzer: humor, historia i genetyka	Cobb	2014-03-21
Dlaczego powinny nas fascynować liczące 100 tysięcy lat ludzkie zęby z Chin?	Cobb	2015-10-30
DNA: zoptymalizowany kod źródłowy?	Cobb	2015-11-30
Urodziny Rosalind Franklin!	Cobb	2020-07-31
Wszystkiego najlepszego w dniu 60. urodzin, centralny dogmacie!	Cobb	2017-10-04
Dziwaczne, wysysające krew czerwie jurajskie	Cobb	2014-06-28
Geny neandertalskie są wszędzie	Cobb	2015-10-23
Technologia pomaga w kryzysach wodnych na całym globie	Cohen	2019-04-02
Ptasia grypa w czasach ludzkiej zarazy	Collins	2022-01-11
Oszaleć na punkcie nietoperzy w czasach korony i politykierstwa	Collins	2020-07-25
Oxitec rozszerza próby z komarami GMO, by zredukować szerzenie się malarii	Conrow	2022-04-28
Nigeria daje zielone światło kukurydzy GMO	Conrow	2021-11-22
Rośliny zmodyfikowane: odkłamać opinię o GMO	Conrow	2022-04-07
Bakłażan GMO jest udokumentowaną wygraną ubogich farmerów	Conrow	2021-09-23
Selektywnie stosowana koncepcja tabula rasa i ideologicznie motywowane nieporozumienia	Cory Clark	2019-05-09
Dlaczego zwierzęta są urocze?	Coyne	2014-12-30
Trzecia droga ewolucji? Nie sądzę	Coyne	2015-03-05
Lekcja ewolucji: specjacja w akcji!	Coyne	2015-01-12
Moda na kopanie nauki	Coyne	2014-02-03
Niezwykłe pasikoniki naśladujące liście, u których samce i samice są różnych kolorów	Coyne	2017-01-24
Francis Crick był niesamowitym geniuszem	Coyne	2015-04-02
Ogon ćmy i nietoperze	Coyne	2015-02-23
Skąd bóbr? To są szczuroskoczki, a nie wiewiórki!	Coyne	2017-04-11
Dan Brown - akomodacjonista	Coyne	2015-01-31
Ideologiczna opozycja wobec prawdy biologicznej	Coyne	2016-12-28
Nowe niezwykłe skamieniałości typu “Łupki z Burgess”	Coyne	2014-02-22
Kolejny gatunek wron używa narzędzi	Coyne	2016-10-06
Seks paproci i kreacjoniści	Coyne	2015-03-27
Mistyfikacja Sokala: dwadzieścia lat później	Coyne	2017-01-13
Dobór naturalny w naszym gatunku na przestrzeni ostatnich dwóch tysiącleci	Coyne	2016-10-22
Nowa data udomowienia kotów: około 5300 lat temu – i to w Chinach	Coyne	2013-12-26
Pisklę przypominające wyglądem i zachowaniem trującą gąsienicę	Coyne	2014-12-18
Czy rozum jest “większy niż nauka”? Kiepska próba deprecjonowania nauki	Coyne	2015-04-28
Ewolucyjny poziom ludzkiej przemocy	Coyne	2016-10-14
Ciąg dalszy sporu o dobór grupowy	Coyne	2015-04-22
Eureka! Sprytne wrony to odkryły	Coyne	2014-04-07
Koniec humanistyki?	Coyne	2014-01-15
Nowe skamieniałości: najwcześniejszy na świecie znany ptak	Coyne	2015-05-12
Facet od nauki przeciwko GMO	Coyne	2014-11-12
Najstarsze organizmy: 3,7 miliarda lat?	Coyne	2016-09-13
Montezuma i jego flirty	Coyne	2014-05-11
Specjacja hybryd może być rzadka	Coyne	2016-10-29
Trawa w uchu. Ale po co?	Coyne	2014-07-09
Koszmar kreacjonisty: ewolucja w działaniu	Coyne	2016-09-21
Nowy, opierzony i czteroskrzydły dinosaur	Coyne	2014-07-23
Zmień swoje geny przez zmianę swojego życia	Coyne	2014-05-15
Czy człowiek musiał wyewoluować?	Coyne	2015-05-15
Selektywne używanie narzędzi wśród mrówek	Coyne	2017-01-17
Adam i Ewa: dwoje, czy więcej niż dwoje przodków?	Coyne	2017-01-07
Historia porostów i człowieka, który ją skorygował	Coyne	2017-01-26
Delfiny umyślnie narkotyzują się truciznami rozdymków	Coyne	2014-01-04
Przedwczesna wiadomość o śmierci samolubnego genu	Coyne	2013-12-22
Homo floresiensis, hominin “hobbit”, w Internecie	Coyne	2016-11-25
Modliszka storczykowa: czy upodabnia się do storczyka?	Coyne	2015-03-13
Cuda genetyki: arbuz bez pestek	Coyne	2014-08-25
Pająk upodabnia się do ptasich odchodów	Coyne	2014-06-17
Ewolucja i Bóg	Coyne	2014-01-29
Intelektualne danie dnia The Big Think	Coyne	2014-03-04
Tajemnica pasków zebry rozwiązana – a przynajmniej tak mówią naukowcy	Coyne	2017-01-31
Mimikra chemiczna u mszyc	Coyne	2015-02-19
Jak często geny przeskakują między gatunkami?	Coyne	2015-04-18
Marnie napisany artykuł o uroczym gryzoniu	Coyne	2014-07-03
Ślepa salamandra z Teksasu ma nerw wzrokowy, ale nie ma prawdziwych oczu	Coyne	2016-10-11
Ukwiał żyje w antarktycznym lodzie!	Coyne	2014-01-25
Żebropławy, czyli dziwactwa ewolucji	Coyne	2013-12-30
OLBRZYMI owad wodny (i kilka innych)	Coyne	2014-07-28
Seksizm w nauce o jaskiniowych owadach	Coyne	2014-04-26
Dobór krewniaczy pozostaje wartościowym narzędziem	Coyne	2015-04-06
Najstarsza jak dotąd identyfikacja medycyny sądowej	Coyne	2014-12-10
Pradawnym płazom odrastały kończyny	Coyne	2014-09-29
Dymorfizm płciowy i ideologia	Coyne	2014-12-01
Bajka o kaczkach karolinkach	Coyne	2016-12-16
Grantowie na Galápagos i ich hybrydowe gatunki	Coyne	2014-08-18
Czy humaniści boją się nauki?	Coyne	2014-02-07
Fantastyczna mimikra tropikalnego pnącza	Coyne	2014-05-03
Nowy opierzony dinozaur sugeruje, że większość dinozaurów miała pióra	Coyne	2014-08-03
Dowody ewolucji: wideo i nieco dłuższy wywód	Coyne	2014-10-22
O pochodzeniu dobra i zła	Coyne	2014-02-05
Genetyka kocich łat	Coyne	2014-11-26
Wierzący nagradzani za życia	Coyne	2014-12-21
Lucy mogła umrzeć spadając z drzewa	Coyne	2016-09-07
Opierzony ogon dinozaura w bursztynie!	Coyne	2016-12-19
Nowa i dziwaczna, zmieniająca kształt żaba	Coyne	2015-04-10
Z nowego artykuły wynika, że istnieje nie jeden, a cztery gatunki żyraf, nie jestem jednak pewien	Coyne	2016-09-27
John van Wyhe obala mity o Darwinie	Coyne	2016-11-09
Ewolucja, ptaki i kwiaty	Coyne	2014-06-02
Pradawne rośliny kwitnące znalezione w bursztynie	Coyne	2014-01-10
Najstarsze żyjące organizmy	Coyne	2014-04-03
Użycie ognia przez homininy: przykład szybkiej ewolucji kulturowej?	Coyne	2021-08-04
Cztery prawa biologii ewolucyjnej	Coyne	2015-10-13
Znaleziono najstarszego “bilaterian”: odkryto podobne do robaka stworzenie wraz z jego skamieniałymi śladami	Coyne	2020-04-16

« Poprzednia strona Następna strona »