|
Swędzikami jesień się zaczyna
|
Paulina Łopatniuk
| 2019-10-11
|
Jesienne zdjęcia opanowały media społecznościowe
Jesień na dobre już się u nas zadomowiła. Ta słoneczna, złota, na przemian z klasyczną szarugą jesienną, która jednakowoż nie odstrasza amatorów/ek jesiennych spacerów, grzybobrania i innych gier i zabaw terenowych. Osobom mniej za jesienią przepadającym i unikającym spacerów innych aniżeli te pomiędzy domem a pracą (z uwzględnieniem ewentualnych środków komunikacji) wieści z frontu przynoszą media społecznościowe przepełnione zdjęciami opadających liści, kolorowych krajobrazów, koszy pełnych grzybów oraz jesiennie przyodzianych osób epatujących swetrami, kołderkami i kubkami czekolady (ponoć słowo “jesieniara” ma szanse na sukces równy sukcesom słowa “dzban”). Na patologach jesień i opadające liście nieodmiennie kojarzą się ze śmiercią, jeśli do kogoś nie przemawiają jednak mroczne apoptotyczne bąbelki, znajdą się dlań i inne jesienne atrakcje. Żywsze i pogodniejsze.
Swędzik jesienny (Neotrombicula lub Trombicula autumnalis) to maleńkie (dorosłe osiąga 1,7-2mm), żwawe, żywo wybarwione zwierzątko jesienne spacery wprost uwielbiające. Na pewno już uważnie liczycie nóżki swędzika z sąsiedniej fotografii. Tak, jest ich osiem. To pajęczak, roztocz konkretniej. Tak, zupełnie jak nużeńce, które przecież lubicie, zupełnie jak generujące nieco mniejszy jednak entuzjazm świerzbowce, zupełnie jak wzbudzające powszechną niechęć kleszcze czy ptaszyńce. Cóż, roztocz roztoczowi nierówny. Swędzik na szczęście nie jest parazytkiem przesadnie groźnym.
Lęgnie się z jaj złożonych na glebie i pośród wilgotnych liści. Głównie późnym latem i jesienią. Swędzikowe larwy, sześcionogie zaokrąglone złocistopomarańczowe lub czerwoniutkie maluchy długości około 0,2mm, pokryte od strony grzbietowej pierzastymi ułożonymi w rządkach szczecinkami, wychodzą na zewnątrz po mniej więcej tygodniu, by udać się na wędrówkę. Znalazłszy sobie odpowiednie miejsce, na przykład źdźbło trawy, zaczajają się, oczekując na swego przyszłego gospodarza, przy czym ten zazwyczaj wcale nie będzie człowiekiem, swędziki pasożytują chętnie na najrozmaitszych ssakach, bez przesadnej wybiórczości, nie gardząc też zresztą ptakami, a całe rozdziały poświęcają im podręczniki medycyny nie tylko ludzkiej, ale też weterynaryjnej.
Larwa swędzika przyssie się na chwilę, uczepi, natnie skórę ostrzami swych chelicerów (bardzo piękne słowo oznaczające po prostu szczękoczułki), napluje, nadtrawi nieco śliną powłoki, wessie poprzez wytworzony w uszkodzonych tkankach w kontakcie z larwią wydzieliną stwardniały tunelik (stylostom), “słomkę” tkankową jak gdyby, rezultat nadtrawienia – taką komórkową zupkę (nie, nie jest krwiożerczym zwierzątkiem, nie stara się nawet o kontakt z krwią, nadtrawionego płynu tkankowego też nazbyt wiele nie wypija), spędzi tak parę – trzy, cztery, pięć dni – i odpadnie. Daleko im do intymnych związków łączących nas z naszymi nużeńcami i – nie aż tak często na szczęście – świerzbowcami.
Nakarmiona larwa, syta i szczęśliwa nieco większa teraz (potrafi, żerując, nawet podwoić lub potroić swój rozmiar) i nieco bledsza (traci na kolorze) czerwoniutka czy żółtawa kuleczka, gdy już opuści swego dobroczyńcę, może się zająć w spokoju samorozwojem. Dojrzewa, znaczy. Przepoczwarza się. Jako wolno już żyjąca ośmionoga nimfa przechodzi kolejne linienia, osiągając swą dorosłą drapieżną (spokojnie, zainteresowaną raczej innymi stawonogami, wam nijak już nie zaszkodzi) formę. Z czasem samiczka złoży jaja – nawet kilkaset, ponownie rozpoczynając całą zabawę. Cały cykl zajmuje pajęczakowi jakieś 50-70 dni.
Gdzie tkwi tutaj problem medyczny? W końcu, jak już wcześniej zdążyłam zauważyć, maleństwo wielkości jednej piątej milimetra nie zuboży zanadto swego karmiciela czy karmicielki, niezależnie w sumie od zaatakowanego przez zwierzątko gatunku, prawda? Ano prawda. Nie w tym kłopot. Rzecz w tym, że nasz zwierzak, wgryzając się i rozpuszczając okolicę, przyczynia się do powstania stanu zapalnego, że składnikami swej śliny podrażnia i alarmuje nadgryzany organizm.
Wokół miejsca żerowania pojawia się zaczerwienienie, powstają grudki, pęcherze, dokucza świąd, czasem powiększają się okoliczne węzły chłonne. Drapanie się prowadzi do powstawania mniejszych czy większych ranek, grożąc nadkażeniami i innymi przykrymi powikłaniami. Cały ten nieprzyjemny stan nazywamy trombikulozą (niekiedy możecie zetknąć się z piękniejszymi jeszcze określeniami “lądzienica”, “lądziennica” lub “świąd żniwiarzy“). Tyle dobrego, że “nasze” roztocze nie przenoszą dodatkowych, potencjalnie szkodliwych pasażerów na gapę. Co warto zresztą podkreślić, bo już ich pomieszkujących w cieplejszych rejonach świata krewniaków przyłapywano na przenoszeniu riketsji na przykład, a dur to wszak żadna przyjemność.
Udanego spaceru
Edit: Pojawiły się zastrzeżenia odnośnie poprawności oryginalnych opisów dorosłych swędzików z fotografii i sugestie, że zdjęcia mogą raczej przedstawiać lądzienie, prawdopodobnie Trombidium holosericeum.
(Przypominam też, że patologów możecie śledzić również na fejsbuku – warto tam zaglądać, bo strona jest codziennie aktualizowana)
Literatura:
Veterinary Ectoparasites: Biology, Pathology, and Control (2nd ed.). R Wall, D Shearer, 2001 Zarys parazytologii lekarskiej (wyd. VII). R Kadłubowski, A Kurnatowska (red.), 2001 Pushing the edge of dermoscopy in new directions: entomodermoscopy of Trombicula autumnalis. N di Meo, M Fadel, G Trevisan; Acta Dermatovenerologica Alpina, Pannonica et Adriatica 2017;26:45-6 What’s eating you? chiggers. ME Hohenberger, DM Elston; Cutis 2017;99(6):386-388 Trombiculiasis: an underreported ectoparasitosis in Sicily. V Caputo, F Santi, A Cascio, M Trizzino, C Colomba; Le Infezioni in Medicina 2018;1:77-80 Stylostome formation in trombiculid mites (Acariformes: Trombiculidae). AB Shatrov; Experimental & Applied Acarology 2009;49(4):261-80 Dermatozy pasożytnicze wieku dziecięcego. R Fölster-Holst, H Hamm; Dermatologia po Dyplomie 2010;1(4):64-73 Paulina ŁopatniukLekarka ze specjalizacją z patomorfologii, pasjonatka popularyzacji nauki, współtwórczyni strony poświęconej nowinkom naukowym Nauka głupcze, ateistka, feministka. Prowadzi blog naukowy Patolodzy na klatce, autorka wydanej przez Wydawnictwo Poznańskie książki Patolodzy. Panie doktorze, czy to rak?
Znalezionych 1496 artykuły.
|
|
|
|
|
|
|
| Ludzie i wymieranie megafauny |
|
Novella |
|
2021-03-10 |
| Banany edytowane przez CRISPR |
|
Novella |
|
2021-03-02 |
| Nikczemne grzyby naśladują kwiaty trawy, by ułatwić własne rozmnażanie się |
|
Coyne |
|
2021-02-26 |
| Co zabiło megafaunę Ameryki Północnej? |
|
Novella |
|
2021-02-25 |
| Stresy i nowe szczepy wirusa |
|
Ridley |
|
2021-02-12 |
| EWOLUCJA wirusa Covid-19 |
|
Coyne |
|
2021-02-10 |
| Czy „toksyczna kobiecość” jest główną przyczyną bojów o społeczną sprawiedliwość? |
|
Coyne |
|
2021-02-08 |
| Najmniejszy gad (i owodniowiec) świata: BARDZO mały kameleon |
|
Coyne |
|
2021-02-05 |
| Dlaczego kocimiętka i matatabi doprowadzają koty do szaleństwa? Grupa badaczy mówi, że te rośliny mogą chronić je przed komarami |
|
Coyne |
|
2021-02-02 |
| Bądźcie sceptyczni wobec wideo pokazujących “skutki uboczne” szczepionki |
|
Novella |
|
2021-01-28 |
| Szaleństwo odnawialnej energii |
|
Ridley |
|
2021-01-23 |
| Głębia ludzkiej historii |
|
Novella |
|
2021-01-19 |
| Dlaczego szczepionki mRNA mogą zrewolucjonizować medycynę? |
|
Ridley |
|
2021-01-02 |
| Szczepionka mRNA na koronawirusa: świadectwo ludzkiej pomysłowości i mocy nauki |
|
Coyne |
|
2021-01-01 |
| Dziwaczny rodzaj rasistowskiego patriarchatu |
|
Arora |
|
2020-12-31 |
| Centrala muszek owocowych: Bloomington Drosophila Stock Center |
|
Coyne |
|
2020-12-29 |
| Pierwszy raport o używaniu narzędzi przez pszczoły: rodzimy gatunek używa grudek łajna, by odeprzeć drapieżne szerszenie |
|
Coyne |
|
2020-12-23 |
| Nie – żadne chi nie istnieje |
|
Novella |
|
2020-12-21 |
| Moc nauki dostarczyła najlepszej możliwej wiadomości w tym koszmarnym roku |
|
Ridley |
|
2020-12-18 |
| Szczątkowa cecha ptaków, która mogła być funkcjonalna u przodków: zdalne wyczuwanie drgań dziobem (nadal czynne u kiwi) |
|
Coyne |
|
2020-12-16 |
| Paradoks wielce niedoskonałego dobra |
|
Koraszewski |
|
2020-12-11 |
| Nasiona roślin ewoluują, by upodobnić się odchodów antylopy, a oszukane żuki gnojowe odtaczają i zagrzebują nasiona |
|
Coyne |
|
2020-12-10 |
| AI – asystent lekarza |
|
Novella |
|
2020-12-09 |
| Czy problem zwijania białka został rozwiązany? |
|
Coyne |
|
2020-12-05 |
| „Gryzoń skunksowy”, który żuje trujące rośliny i wypluwa truciznę na swoje futro |
|
Coyne |
|
2020-12-02 |
| Intensywne zbieranie leczniczej rośliny przez ludzi prowadzi do ewolucji nowych kolorów liści i kwiatów |
|
Coyne |
|
2020-11-28 |
| Jak ewoluuuje altruizm? |
|
Coyne |
|
2020-11-25 |
| Filozof zainfekowany efektem potwierdzenia wyjaśnia, dlaczego ewolucja dowodzi Boga |
|
Coyne |
|
2020-11-23 |
| Według nowych badań są cztery gatunki pingwinów białobrewych, a nie tylko jeden |
|
Coyne |
|
2020-11-19 |
| Gra w łajdactwo, by zrozumieć łajdaków |
|
Novella |
|
2020-11-18 |
| Ewolucja psów |
|
Novella |
|
2020-11-09 |
| Genomowa i ewolucyjna analiza wymarłego kota szablozębnego |
|
Coyne |
|
2020-10-31 |
| Zakład Simon-Ehrlich po 40 latach |
|
Gale L. Pooley |
|
2020-10-23 |
| Używające narzędzi mrówki budują struktury, by spijać roztwór cukru w pojemnikach, nie topiąc się |
|
Coyne |
|
2020-10-22 |
| Czego pandemia nauczyła nas o nauce? |
|
Ridley |
|
2020-10-19 |
| Przeddarwinowscy “darwiniści” |
|
Berry |
|
2020-10-16 |
| Covid 19 może przejmować kontrolę nad receptorami bólu, uśmierzając ból i podnosząc szerzenie się choroby: możliwy rezultat doboru naturalnego |
|
Coyne |
|
2020-10-15 |
| Znowu wrzawa, że “teoria ewolucji wywrócona”, ale jak zwykle, robią z igły widły |
|
Coyne |
|
2020-10-13 |
| Intelektualna pustka numeru “New Scientist” o ewolucji: 4. Rzekome znaczenie dryfu genetycznego w ewolucji |
|
Coyne |
|
2020-10-09 |
| Chromosomy Y ludzi, neandertalczyków i denisowian |
|
Novella |
|
2020-10-08 |
| Intelektualna pustka numeru “New Scientist” o ewolucji: 3. Rzekome znaczenie epigenetyki w ewolucji |
|
Coyne |
|
2020-10-07 |
| Intelektualna pustka numeru “New Scientist” o ewolucji: 2. Rzekome nieistnienie gatunków |
|
Coyne |
|
2020-10-05 |
| Intelektualna pustka numeru “New Scientist” o ewolucji: 1. Genetyczna plastyczność |
|
Coyne |
|
2020-10-03 |
| “New Scientist”: Darwin jednak miał rację |
|
Coyne |
|
2020-10-01 |
| Uprawy GMO i wzrost plonów |
|
Novella |
|
2020-09-28 |
| Książka o psychologii ewolucyjnej, która pokazuje wartość tej dziedziny – ale nie wartość memów |
|
Coyne |
|
2020-09-22 |
| Przyjemności seksu i jagód |
|
Ridley |
|
2020-09-18 |
| Czy można falsyfikować naukowe teorie? Naukowiec odpowiada, że “nie” |
|
Coyne |
|
2020-09-12 |
| Naukowe pismo “Nature” przystaje do Przebudzonych twierdząc, że zarówno płeć, jak gender są niebinarne |
|
Coyne |
|
2020-09-09 |
| Wybór ostatecznej wolności |
|
Witkowski |
|
2020-09-07 |
| Polio zlikwidowane w Afryce |
|
Novella |
|
2020-09-05 |
| Czy wyrazy ludzkiej twarzy są uniwersalne w okazywaniu emocji? |
|
Coyne |
|
2020-09-02 |
| Barwny erudyta J.B.S. Haldane |
|
Coyne |
|
2020-08-28 |
| Modelowanie zbijania się pingwinów cesarskich w gromadę: każdy dostaje równie dużo ciepła |
|
Coyne |
|
2020-08-25 |
| Jak algorytmy wpływają na twoje życie |
|
Novella |
|
2020-08-24 |
| Z okazji dziewięćdziesiątych urodzin Thomasa Sowella |
|
Jacoby |
|
2020-08-22 |
| Prawdziwie długa szyja: 6-metrowy wodny gad z triasu z szyją długości 2,7 metra |
|
Coyne |
|
2020-08-19 |
| Wątrobiane duszki |
|
Novella |
|
2020-08-17 |
| Rozrzedzanie krwi bez groźby krwawienia |
|
Novella |
|
2020-08-14 |
| Nowy raport: Bakteria po stu milionach lat nadal żywa! |
|
Coyne |
|
2020-08-08 |
| Modlitwa to nie jest lekarstwo |
|
Nowella |
|
2020-08-07 |
| Maleńki, 10-centymetrowy dinosaur, który zjadał owady |
|
Coyne |
|
2020-08-06 |
| Piękny skoczek, który upodabnia się do mrówki |
|
Coyne |
|
2020-08-03 |
| Urodziny Rosalind Franklin! |
|
Cobb |
|
2020-07-31 |
| Kondor wielki: ptak, który rzadko kiedy macha skrzydłami |
|
Coyne |
|
2020-07-28 |
| Czy ludzie byli w Nowym Świecie ponad 30 tysięcy lat temu? |
|
Coyne |
|
2020-07-26 |
| Oszaleć na punkcie nietoperzy w czasach korony i politykierstwa |
|
Collins |
|
2020-07-25 |
| Dwa gatunki dały zdolną do życia hybrydę, mimo że rozeszły się 150 milionów lat temu |
|
Coyne |
|
2020-07-23 |
| Niccolo Tartaglia jego tajemnica |
|
Jacoby |
|
2020-07-20 |
| Akcja afirmatywna w wieloetnicznym narodzie |
|
Hyams |
|
2020-07-17 |
| Dekolonizacja ewolucji (i Darwina) była nieunikniona |
|
Coyne |
|
2020-07-15 |
| Filtr mózgu (czyli czego nie widzimy) |
|
Novella |
|
2020-07-14 |
| Homeopatia jest bezwartościowa a czasami szkodliwa |
|
Novella |
|
2020-07-10 |
| Pięć błędnych wyobrażeń o ewolucji: jedno jest wątpliwe, jedno niesłuszne |
|
Coyne |
|
2020-07-08 |
| Wiecznie kurczący się tranzystor i wynalezienie Google |
|
Ridley |
|
2020-07-06 |
| Postmodernizm: filozofia, która stoi za naszymi wojnami kulturowymi i postępującym nihilizmem |
|
Hill |
|
2020-07-02 |
| Bodźce do innowacji w końcu pokonają COVID-19 |
|
Ridley |
|
2020-06-27 |
| Maleńkie stworzenia morskie budują olbrzymie, fantastyczne domy, by chronić się i zdobywać pokarm |
|
Coyne |
|
2020-06-25 |
| Rośliny uprawne z edytowanym genomem pomagają farmerom i środowisku |
|
Ridley |
|
2020-06-20 |
| Czy klucz do COVID można znaleźć w rosyjskiej pandemii? |
|
Ridley |
|
2020-06-18 |
| Skąd więc wziął się ten wirus? |
|
Ridley |
|
2020-06-16 |
| Nowe dane o tym, jak działają grzyby „mrówek zombie” |
|
Coyne |
|
2020-06-15 |
| Czy brytyjski naukowy establishment popełnił największy błąd w historii? |
|
Ridley |
|
2020-06-13 |
| Błysk światła w mroku |
|
Sheagren |
|
2020-06-12 |
| Poczucie pewności napędza efekt potwierdzenia |
|
Novella |
|
2020-06-08 |
| Czy możemy zobaczyć osobowość? |
|
Novella |
|
2020-06-05 |
| Rozwiązanie dla obecnego kryzysu |
|
Ridley |
|
2020-06-02 |
| Lokalizacja funkcji wykonawczych |
|
Novella |
|
2020-05-30 |
| Przestańcie wierzyć w naukę |
|
Greenfield |
|
2020-05-28 |
| Ewolucyjne korzenie sztuki |
|
Koraszewski |
|
2020-05-27 |
| Innowacji nie można wymusić, ale można je zdławić |
|
Ridley |
|
2020-05-26 |
| Stymulowanie kory wzrokowej |
|
Novella |
|
2020-05-23 |
| Pora na telemedycynę |
|
Novella |
|
2020-05-19 |
| Czy mrożącą krew w żyłach prawdą jest, że decyzja o zamknięciu społeczeństwa opierała się na luźnych matematycznych spekulacjach? |
|
Ridley |
|
2020-05-15 |
| MMR jest bezpieczna i skuteczna |
|
Novella |
|
2020-05-14 |
| Odporność stada na fakty |
|
Koraszewski |
|
2020-05-13 |
| O COVID wiemy wszystko – i nie wiemy niczego |
|
Ridley |
|
2020-05-12 |
| Nanotechnologia zastosowana do leczenia choroby Alzheimera |
|
Novella |
|
2020-05-11 |
| COVID-19 – To są szkody |
|
Novella |
|
2020-05-05 |
| Nadmiar teorii wszystkiego |
|
Koraszewski |
|
2020-05-04 |
|
| « Poprzednia strona Następna strona » |
| | |
