Prawda

Piątek, 1 listopada 2024 - 00:54

« Poprzedni Następny »


Choroba zielonych mięśni


Paulina Łopatniuk 2019-09-14

Drób niezbyt przyjaźnie nastawiony; Irina Iordachescu, https://www.flickr.com/photos/19907124@N00/226367570/, CC BY-NC-ND 2.0
Drób niezbyt przyjaźnie nastawiony; Irina Iordachescu, https://www.flickr.com/photos/19907124@N00/226367570/, CC BY-NC-ND 2.0

Patologia weterynaryjna nie pojawia się na blogu często jako główny temat, bo to nie do końca moja przecież dziedzina. Jasne, sporo zagadnień powtarza się, wiele mechanizmów chorobowych jest podobnych, liczne zmiany bywają identyczne lub przynajmniej nie aż tak bardzo odmienne, ale jednak anatomia i histologia człowieka nie jest taka sama jak anatomia i histologia innych zwierząt, zwłaszcza gdy porzucamy ssaki na rzecz ptaków, gadów, płazów czy ryb, nie mówiąc już o bezkręgowcach (tak, istnieje literatura na temat patologii bezkręgowców i bywa fascynująca). Owszem, zdarza mi się wypowiadać na temat chorób innych gatunków, ale staram się to czynić ostrożnie i wpierw podoczytywać.



Podobnie było z tytułową chorobą. Nie jest to pewnie temat, którym zajęłabym się z własnej inicjatywy, ale zdarzało wam się podsyłać na bloga fotografie z pytaniami, zdarzało się, że ktoś mnie wołał do dyskusji na fejsbuku, zdjęcia budziły niepokój i przyciągały uwagę.

Strzałki wskazują na niepokojące was niejednokrotnie zmiany; https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4988535/, CC BY-NC 4.0

Strzałki wskazują na niepokojące was niejednokrotnie zmiany; https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4988535/, CC BY-NC 4.0



Przysiadłam zatem, pogrzebałam, doczytałam. Wszak skoro rzecz budzi zaciekawienie, warto coś o niej napisać. Przy czym od razu z góry podkreślę, że może to być zagadnienie dla części czytających nieprzyjemne, mowa bowiem o patologii dość mocno związanej z przemysłową hodowlą zwierząt, ptaków w tym przypadku, oraz z ich zastosowaniem spożywczym, a część z was – wiem z komentarzy – to wegetarianie/nki i weganie/nki. Zresztą to kwestia zastosowania spożywczego właśnie jest zazwyczaj główną przyczyną waszego zainteresowania. Badania autopsyjne czy to ludzkie, czy zwierzęce, nie są czymś, z czymś szeroka publiczność miałaby często do czynienia. Zdjęcia różnorakich uszkodzeń poszczególnych tkanek czy narządów – o ile nie mówimy o skórze czy co bardziej powierzchownie dostępnych śluzówkach, również – o ile nie zajmujecie się zawodowo ludzką czy weterynaryjną medycyną – nie są dla większości z was codziennością, o ile akurat nie zdarza wam się zaglądać regularnie na strony podobne patologom. Tymczasem wegetarianizm i weganizm nie są jeszcze aż tak częste, by widok rozporcjowanych ciał zwierzęcych stał się czymś niespotykanym. A choroba zielonych mięśni wymaga do powzięcia choćby podejrzeń albo – przeżyciowo jeszcze – specjalistycznych badań laboratoryjnych lub obrazowych, albo rozpreparowania zajętego mięśnia. I właśnie rozpreparowanie kurzych “piersi” ujawniające oczom zdezorientowanej osoby dziwne zielonkawo przebarwione obszary najczęściej jest przyczynkiem do stawiania pytań i wyrażania wątpliwości – bo co to właściwie? Skąd to? Czy to groźne (dla kogokolwiek innego niż sama kura)?

Charakterystyczne zielonkawe obszary w obrębie kurzęcych piersi; mykonos2, https://www.flickr.com/photos/anaeli_/17547072265

Charakterystyczne zielonkawe obszary w obrębie kurzęcych piersi; mykonos2, https://www.flickr.com/photos/anaeli_/17547072265



Pierwsze wzmianki o DPM, miopatii mięśni piersiowych mniejszych (Deep Pectoral Myopathy), pojawiły się w 1968 roku, pisano wówczas o niej jako o obserwowanej u indyków miopatii degeneracyjnej zarówno w prasie, jak i w doniesieniach konferencyjnych. Niedługo później skonstatowano, że problem dotyczy nie tylko indyków, ale też innego hodowanego “na mięso” ptactwa, szczególnie zaś kurcząt. Tajemniczo dla osób bez związków z naukami medycznymi brzmiąca “miopatia” służy tu opisowi schorzenia o dość w sumie banalnym mechanizmie. To po prostu martwica niedokrwienna. Co? Nie brzmi banalnie? OK, przyjrzyjmy się zatem sprawie bliżej.

Hodowla brojlerów w brojlerni, Larry Rana, USDA, domena publiczna; https://pl.wikipedia.org/wiki/Brojler

Hodowla brojlerów w brojlerni, Larry Rana, USDA, domena publiczna; https://pl.wikipedia.org/wiki/Brojler



U odmian drobiu hodowanych na mięso udało się dzięki odpowiedniej selekcji osiągnąć niespotykane wcześniej tempo wzrostu – literatura podkreśla, że “w ciągu ostatnich 30 lat dwukrotnie zwiększyła się masa ubojowa kurcząt brojlerów przy jednoczesnym skróceniu o połowę okresu ich odchowu” – i przyrostu masy mięśniowej (w tym przyrostu ukierunkowanego na mięśnie piersiowe zwłaszcza – to samo źródło podaje: “Udział mięśni piersiowych w tuszce zwiększa się rocznie od 0,2 do 0,25%“), proces ten jednak nie pozostał bez pewnych, nawet jeśli pominąć już w całej sprawie dobrostan samego ptactwa, skutków ubocznych, działań niepożądanych, do których zalicza się właśnie między innymi tytułową chorobę.

Mięśnie piersiowe mniejsze zwane też głębokimi czy – bardziej anatomicznie – nadkruczymi (to od kości kruczej, która u ssaków uległa niemal całkowitej redukcji) leżą sobie w kurzej klatce piersiowej ograniczone mostkiem i mięśniami piersiowymi powierzchownymi (tymi dużymi najbardziej kojarzonymi z kurzą piersią), otoczone przez nieelastyczne powięzie. Główną funkcją “naszych” mięśni jest poruszanie skrzydłami, konkretniej – unoszenie ich i supinacja (czyli odwracanie). Powiększony mięsień piersiowy mniejszy z racji swego położenia nie jest w stanie swobodnie do końca się się rozkurczać w czasie ruchu ptaka, zwłaszcza ruchu intensywnego (przy gwałtownych ruchach skrzydeł mięśnie piersiowe mniejsze zwiększają objętość nawet o 25%), a poszerzając się w ograniczonej przestrzeni uciska zaopatrujące go w krew naczynia, co doprowadza do ogniskowego niedokrwienia i niedotlenienia, to zaś z kolei może doprowadzić do zmian martwiczych niedotlenionego mięśnia – wygłodzone i podduszone komórki mięśniowe zaczynają obumierać. Na początku zachodzące w mięśniu procesy manifestują się obrzękiem, wybroczynami i zaczerwienieniem, z czasem zmieniony obszar przybiera bladoróżowy odcień, który docelowo przechodzi w zieleń, a sam mięsień staje się jak gdyby obkurczony i włóknisty w strukturze. Skąd ten apetyczny zielonkawy kolorek? O taki właśnie efekt barwny obwinia się zazwyczaj pochodne mioglobiny, zawartego w mięśniach białka zdolnego dzięki żelazu wiązać tlen – choleoglobinę i sulfomioglobinę – powstające w warunkach beztlenowych.


Martwicze, intensywnie różowe i obrzękłe komórki mięśniowe ogniskowo rozpadające się i nacieczone zapalnie (fioletowe kropy białych krwinek); https://www.revmedvet.com/artdes-us.php?id=1899

Martwicze, intensywnie różowe i obrzękłe komórki mięśniowe ogniskowo rozpadające się i nacieczone zapalnie (fioletowe kropy białych krwinek); https://www.revmedvet.com/artdes-us.php?id=1899



Jak rzecz wygląda pod mikroskopem? Na początku mało specyficznie – obrzęk i przekrwienie, odczyn zapalny. Z czasem dochodzą cechy martwicy, z rozpadem włókien mięśniowych, docelowo zaś dochodzi do tego włóknie.

 

Czy podobne zmiany mogą wystąpić w innych mięśniach ptactwa hodowlanego? Tak. Rzadziej, ale jednak. W pewnym odsetku przypadków obszary martwicy tego typu obserwowane są również w mięśniu piersiowym powierzchownym. 


Niekiedy zmiany mogą rozwijać sie w obu mięśniach piersiowych; http://www.medycynawet.edu.pl/images/stories/pdf/pdf2009/072009/200907466471.pdf

Niekiedy zmiany mogą rozwijać sie w obu mięśniach piersiowych; http://www.medycynawet.edu.pl/images/stories/pdf/pdf2009/072009/200907466471.pdf



Często będą to zmiany mniej zaawansowane, czyli w mniejszym stopniu rzucające się w oczy, ale niekiedy choroba zielonych mięśni straszy w swej w pełni rozwiniętej formie barwnej. A dzikie ptactwo? Ha, tak jak wspomniałam, schorzenie uważa się za efekt selektywnej hodowli i – jak można się domyślić – nie obserwowano jej dotąd u gatunków niepoddanych takiej presji selekcyjnej. Co więcej, poza samą odmianą drobiu, sprzyjają jej też warunki życia tegoż. Otóż szczególne zagrożenie stwarza dla ptaków stres – bodziec stresowy, na który zwierzęta zareagują gwałtownym i dłużej trwającym trzepotaniem skrzydeł, może być tym właśnie, co doprowadzi do niedokrwienia i rozwoju martwicy. I rzeczywiście, pośród czynników ryzyka literatura wymienia hałas, nadmierne bądź gwałtownie zmieniane oświetlenie, płoszenie zwierząt i niewłaściwie obchodzenie się z nimi czy zbytnie zagęszczenie ptactwa i zaburzenia jego hierarchii stada, a poprawę warunków hodowli wymienia – obok rezygnacji z intensywnego chowu i wysokowydajnych linii genetycznych – jako podstawowy czynnik zmniejszający szanse na rozwój schorzenia (według części badań istotniejszy niż czynniki genetyczne). I nie, nie o troskę o dobrostan kur czy indyków tu chodzi bynajmniej, a o proste względy ekonomiczne, o spadek zysków związany z wadami mięsa. W końcu “filety z piersi” uchodzą za cenny surowiec spożywczy.

Na pewno spytacie o potencjalną szkodliwość takiego mięsa dla osoby spożywającej tak zmienione kurze zwłoki – uspokoję was. Badania nie sugerują żadnych zagrożeń, choć podkreślają jednocześnie obniżenie walorów smakowych zmienionego martwiczo mięsa, zarówno ze względu na zmienioną – włóknistą i mniej kruchą – teksturę, jak i na “hemowy”, żelazisty posmak.

Kury; https://www.flickr.com/photos/slukom/26677113872/; Tushta & Tma, CC BY-NC-SA 2.0

Kury; https://www.flickr.com/photos/slukom/26677113872/; Tushta & Tma, CC BY-NC-SA 2.0



Pozostaje kwestia aspektów etycznych całej sytuacji. Nie mamy danych klinicznych dotyczących chorujących kurcząt, bo też i – jak wspominałam – to problem rozpoznawany zazwyczaj pośmiertnie. Z literatury wiemy, że potencjalnie można by go wyłapać na wcześniejszym etapie, w końcu uszkodzenie mięśni wiąże się chociażby ze wzrostem poziomu kinazy kreatyninowej (enzymu, którego inne formy, typowe dla mięśnia sercowego, wykrywamy przy zawale serca, też w końcu martwicy niedokrwiennej w obrębie mięśnia przecież) oraz że zmiany świadczące o rozwoju choroby są potencjalnie wykrywalne w USG, jednak ani nie ma zwyczaju przeprowadzania podobnych badań w całej przeznaczonej na ubój populacji (prawdopodobnie nie miałoby to żadnego sensu ekonomicznego), ani właściwie nie bardzo wiadomo co można by w razie wykrycia zmian zrobić – nie leczyć przecież, skoro mowa o hodowli zwierząt w założeniu niedrogich, o przeznaczeniu spożywczym, a ewentualny zabieg chirurgiczny to zawsze kwestia dodatkowych nakładów. Można w każdym razie podejrzewać, że choroba zielonych mięśni jest dla dotkniętych kurcząt czy innego ptactwa bolesna – literatura nie podaje danych o symptomach, nie dziwota to w końcu przy braku diagnostyki, jednak zmiany martwicze często wiążą się z dolegliwościami bólowymi (jeśli obserwujące patologów osoby z wykształceniem weterynaryjnym mogą te podejrzenia zweryfikować, chętnie przyjmę uwagi). Ot, kolejny aspekt intensywnej hodowli.


(Przypominam też, że patologów możecie śledzić również na fejsbuku – warto tam zaglądać, bo strona jest codziennie aktualizowana)


Literatura:


Wady mięsa i miopatie pojawiające się u kurcząt brojlerów: implikacje dla współczesnego przemysłu drobiarskiego
. G Maiorano; Roczniki Naukowe Polskiego Towarzystwa Zootechnicznego 2017;13(3):43-51

Dylematy ograniczania miopatii mięśni piersiowych typu DPM u kurcząt brojlerów. J Kijowski, E Kupińska; ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość 2013;6(91):32-44

Paradigm of deep pectoral myopathy in broiler chickensJ Kijowski, E Kupińska, J StangierskiJ Tomaszewska-Gras, T Szablewski; World’s Poultry Science Journal 2014;70(1):125-138

Occurrence and characteristics of chicken breast muscles with DPM symptoms. J Kijowski, J, E Kupińska, A Kaczmarek, J Stangierski, A Popiół, A; Medycyna Weterynaryjna 2009;65(7):466-71

Deep Pectoral Myopathy in Broiler Chickens. J Kijowski, M Konstanczak;  Bulletin of the Veterinary Institute in Pulawy 2009;53:487-491

Miopatia mięśni piersiowych typu DPM u kurcząt brojlerów. J Nowak, K Połtowicz; Wiadomości Zootechniczne R. LII 2014;4:168-172

The Incidence of Muscle Abnormalities in Broiler Breast Meat – A Review. X Huang, DU Ahn; Korean journal for food science of animal resources 2018;38(5):835–850

Deep Pectoral Myopathy: A Penalty of Successful Selection for Muscle GrowthWG Siller; Poultry Science,1985;64(8):1591-5

The occurrence of deep pectoral myopathy in roaster chickens. M Bianchi, M Petracci, A Franchini, C Cavani; Poultry Science 2006;85(10):1843-6

Deep pectoral myopathy: prevalence in 7 weeks old broiler chickens in Bulgaria. I Dinev, D Kanakov; Revue de médecine vétérinaire 2011;162(6):279-283

Study of green muscle disease in some condemned broiler chicken from Iran. M Pajohi-Alamoti, S Khaledian, M Mohammadi; Comparative Clinical Pathology 2016;25(6):1193-96

The genetic basis of pectoralis major myopathies in modern broiler chicken lines. RA Bailey, KA Watson, SF Bilgili, S Avendano; Poultry Science 2015;94(12):2870-79

The effect of deep pectoral myopathy on the properties of broiler chicken muscles characterised by selected instrumental techniquesJ Stangierski, J Tomaszewska-Gras, HM Baranowska, M Krzywdzińska-Bartkowiak, P Konieczny; European Food Research and Technology 2019;245(2):459-467

Pathological Examination of Deep Pectoral Myopathy in House Reared Broilers. O Ozmen; Kafkas Universitesi Veteriner Fakultesi Dergisi 2017;23(5):831-834



Paulina Łopatniuk


Lekarka ze specjalizacją z patomorfologii, pasjonatka popularyzacji nauki, współtwórczyni strony poświęconej nowinkom naukowym Nauka głupcze, ateistka, feministka. Prowadzi blog naukowy Patolodzy na klatce.

Skomentuj Tipsa en vn Wydrukuj






Nauka

Znalezionych 1496 artykuły.

Tytuł   Autor   Opublikowany

Anglia pozwala na uprawy poddane edycji genów   Novella   2023-04-03
Recenzja z książki  Can “The Whole World” Be Wrong?   Rose   2023-04-01
Psychologia ewolucyjna dla początkujących   Coyne   2023-03-27
“Konwergentna” ewolucja mrówek grzybiarek Starego i Nowego świata   Coyne   2023-03-23
Gigantyczna armia małych zabójców   Tonhasca Júnior   2023-03-22
Colin Wright broni binarności płci u zwierząt   Coyne   2023-03-15
AI: gorąca randka z “Sydneyem ”   Gotefridi   2023-03-15
Zmienić język w ekologii i biologii ewolucyjnej! Przykład anemii sierpowatej   Coyne   2023-03-13
Wzrost liczby nieobecnych ojców i towarzyszące temu społeczne problemy   Geary   2023-03-11
No pasarán    Tonhasca Júnior   2023-03-04
Dezinformacja o GMO: Kenijczykom będzie trudno podejmować racjonalne decyzje i to może kosztować życie   Mykonyo   2023-02-24
Twardy kwiat do zgryzienia    Tonhasca Júnior   2023-02-22
ChatGPT niemal zdaje lekarski egzamin końcowy   Novella   2023-02-21
“Rogi” trylobitów mogły być używane jako broń w walkach między samcami   Coyne   2023-02-15
Postmodernizm obnażony   Dawkins   2023-02-14
Powody naszych wierzeń. Jak i dlaczego irracjonalność trzyma nas w swoich szponach i jak możemy z tym walczyć?   Pinker   2023-02-13
Kiedy zapada noc i ziemia jest ciemna   Tonhasca Júnior   2023-02-10
W nowej książce jest słuszna krytyka idei, że są lepsze i gorsze gatunki, ale jest także błędne twierdzenie, że gatunki nie są realne   Coyne   2023-02-06
Kolczatki wydmuchują bąbelki śluzu z nosa, żeby się ochłodzić   Coyne   2023-02-02
Mali i zręczni influencerzy   Tonhasca Júnior   2023-01-31
Dowody na ewolucję: Bezwłose zwierzęta mają martwe geny na sierść   Coyne   2023-01-23
Krew, znój, łzy i pot   Tonhasca Júnior   2023-01-19
Bąkojady czyszczą nosorożce   Coyne   2023-01-18
Mózg używa geometrii hiperbolicznej   Novella   2023-01-16
O wspaniały nowy świecie   Tonhasca Júnior   2023-01-12
Ciepło zabija. Zimno zabija wielu więcej   Jacoby   2023-01-09
Po co badać przestrzeń kosmiczną?   Jacoby   2023-01-04
Rdzenni Amerykanie żądają doczesnych resztek pumy z Griffith Park   Coyne   2023-01-03
Świetny artykuł o epigenetyce   Coyne   2022-12-30
Śmiało podążaj tam, gdzie nie dotarł jeszcze żaden owad   Tonhasca Júnior   2022-12-28
Rzecz o splątaniu nauki i wiary   Koraszewski   2022-12-26
Pradawny ekosystem zrekonstruowany przy użyciu skamieniałego DNA   Coyne   2022-12-19
Rozważania heretyckiego mediewisty o historii, wartościach i zdumiewającej głupocie   Landes   2022-12-16
Ewolucyjne ślepe zaułki i lepkie urządzenia: botanik Darwin   Tonhasca Júnior   2022-12-14
Ewolucja nie idzie prostą drogą   Novella   2022-12-08
Geny i języki   Novella   2022-11-26
Uporczywa obecność religijnego mitu   Winegard   2022-11-24
Znaleziono skrytkę posągów z brązu   Novella   2022-11-23
W oparach zrównoważonej ignorancji   Koraszewski   2022-11-21
10 twierdzeń działaczy walczących w Afryce z GMO o tym, dlaczego postępy w biotechnologii upraw powinny zostać odrzucone – i dlaczego są one błędne   Maina   2022-11-17
List otwarty do wszystkich oszołomów   Novella   2022-11-03
Po prostu nie mogę się doczekać, aby znów wyruszyć w trasę   Tonhasca Júnior   2022-10-27
Czy mizoandria może być zakaźna?   Tonhasca Júnior   2022-10-24
Niezwykła fizjologia hibernujących niedźwiedzi   Coyne   2022-10-22
Cuchnąca pułapka i przytulna kryjówka   Tonhasca Júnior   2022-10-21
Obraz Izraela na amerykańskich uniwersytetach   Mansour   2022-10-19
Kenia aprobuje GMO po 10 latach zakazu   Maina   2022-10-18
Pangenom jedwabnika morwowego   Novella   2022-10-14
Czy Samolubny gen zaszkodził publicznemu rozumieniu biologii?   Coyne   2022-10-13
Nieokrzesani goście   Tonhasca Júnior   2022-10-11
Niezrozumienie równości   Winegard   2022-10-07
Zyski klimatyczne to „niewygodna prawda” — nie wszystkie wiadomości o środowisku są złymi wieściami   Lomborg   2022-10-06
Gorzko-słodki, uzależniający lek   Tonhasca Júnior   2022-09-30
Przeciwko autentyczności   Winegard   2022-09-27
Biomedyczne znaczenie płci (i jej binarnej natury)   Coyne   2022-09-22
Mózgi neandertalczyków   Novella   2022-09-20
Oszuści i oszukani w grze w zapylanie   Tonhasca Júnior   2022-09-15
Po raz kolejny “Scientific American” wypacza biologię, a teraz także historię, by podeprzeć swoją ideologię   Coyne   2022-09-14
Upadek czasopisma “Nature”   Winegard   2022-09-08
Instynkt macierzyński i “New York Times”   Coyne   2022-09-07
Ćmy ze złym public relations   Tonhasca Júnior   2022-09-05
Studenci Uniwersytetu Ghany debatują nad wykorzystaniem upraw GMO w ich kraju   Gakpo   2022-09-02
“Scientific American” poświęca się polityce, a nie nauce; odmawia publikowania krytycznych analiz swoich fałszywych lub wprowadzających w błąd twierdzeń   Coyne   2022-09-01
Dysonansy poznawcze: czekolada a muszki, wino a osy   Júnior   2022-08-29
Patrick Matthew: prawdziwy autor idei doboru naturalnego?   Coyne   2022-08-26
Odporny na choroby, genetycznie modyfikowany maniok zapowiada przełom w Kenii   Maina   2022-08-25
Niekochane, ale czasem pożyteczne   Tonhasca Júnior   2022-08-23
Trwałość laktazy w populacjach pijących mleko: ponowna ocena klasycznej historii z ewolucji człowieka   Coyne   2022-08-19
Pierwszy znany drapieżnik: nowo opisana skamieniałość   Coyne   2022-08-16
Nie karm mózgu śmieciowym jedzeniem   Bhogal   2022-08-10
Kot Mehitabel pisze w “Science”   Coyne   2022-08-09
Nauka o wolności: rozmowa z Anną Kryłow   i Anna Kryłow   2022-08-06
Pierwsze dowody kopalne na opiekę nad lęgiem i niezwykły przypadek asymetrii kierunkowej   Coyne   2022-08-05
Badania dowodzą, że fakty nie mają znaczenia: jak propaganda wykorzystuje i normalizuje antysemityzm     2022-08-03
Horyzontalny transfer genów u owadów: jest rozpowszechniony, ale co to znaczy?   Coyne   2022-08-02
Dokonane w Afryce badanie genomu fasolnika egipskiego oznacza krok naprzód w dywersyfikacji światowego zaopatrzenia w żywność   Karavolias   2022-08-01
Grupy anty-GMO przegrywają sprawę sądową w Nigerii    i Nkechi Isaak   2022-07-30
Raz jeszcze: czy rasy są tylko społecznym konstruktem bez naukowego lub biologicznego znaczenia?   Coyne   2022-07-28
„New Yorker” pisze o hoacynie, sugeruje, że koncepcja Darwina drzew ewolucyjnych może być urojeniem   Coyne   2022-07-25
Nazistowscy lekarze i dzisiejsi antysemici: redefinicja etyki, żeby usprawiedliwić prześladowania Żydów     2022-07-18
Carl Sagan i wolność wątpienia   Jacoby   2022-07-18
Jak Darwin spowodował globalne ocieplenie swoją teorią doboru płciowego   Coyne   2022-07-16
Dieta mieszana misiów i innych   Júnior   2022-07-14
Londyńskie Natural History Museum popełnia błąd naturalistyczny - wielokrotnie   Coyne   2022-07-11
Nigeria gotowa na spełnienie oczekiwań rolników     2022-07-08
Szczepionki przeciwko grypie związane ze zmniejszonym ryzykiem choroby Alzheimera   Novella   2022-07-07
Nowoczesność Darwina: w O powstawaniu jest antycypacja neutralnej teorii i przerywanej równowagi   Coyne   2022-07-06
Pinker: “Wojna o ewolucję jest także wojną kulturową”   Coyne   2022-07-05
Raz jeszcze: błędny artykuł o tym, dlaczego teoria ewolucji jest przestarzała   Coyne   2022-07-04
Niech Moc będzie z pszczołą   Júnior   2022-06-28
Dramatyczny wzrost cen paliw kopalnych jest bolesny, ale daje niewielkie korzyści w walce z globalnym ociepleniem   Lomborg   2022-06-25
Efekt grupy – paskudny błąd poznawczy   Novella   2022-06-22
Nasiona z edytowanymi genomami będą miały przystępną cenę   Maina   2022-06-15
„Zapylisz mnie!”: nachalni bohaterowie świata roślin   Júnior   2022-06-11
Agroekologia zmienia biednych farmerów w biedniejszych   Muhumuza   2022-06-09
Kartofel z Matką Boską w jednej klapie i Karolem Marksem w drugiej   Koraszewski   2022-06-06
Jak nasze wspomnienia są powiązane   Novella   2022-06-04
Wielka Brytania dąży do zezwolenia na edytowanie genów   Novella   2022-06-02
„Grubogłowi przedsiębiorcy pogrzebowi w noc żywych trupów”   Júnior   2022-05-31
Coraz mniejsza część głównych plonów roślin jadalnych na świecie idzie na wyżywienie głodnych, a coraz więcej wykorzystuje się do celów niespożywczych     2022-05-28

« Poprzednia strona  Następna strona »
Polecane
artykuły

Demokracje powinny opuścić


Zarażenie i uzależnienie


Nic złego się nie dzieje


Chłopiec w kefiji


Czerwone skarby


Gdy­by nie Ży­dzi


Lekarze bez Granic


Wojna w Ukrainie


Krytycy Izraela


Walka z malarią


Przedwyborcza kampania


Nowy ateizm


Rzeczywiste łamanie


Jest lepiej


Aburd


Rasy - konstrukt


Zielone energie


Zmiana klimatu


Pogrzebać złudzenia Oslo


Kilka poważnych...


Przeciwko autentyczności


Nowy ateizm


Lomborg


„Choroba” przywrócona przez Putina


„Przebudzeni”


Pod sztandarem


Wielki przekret


Łamanie praw człowieka


Jason Hill


Dlaczego BIden


Korzenie kryzysu energetycznego



Obietnica



Pytanie bez odpowiedzi



Bohaterzy chińskiego narodu



Naukowcy Unii Europejskiej



Teoria Rasy


Listy z naszego sadu
Redaktor naczelny:   Hili
Webmaster:   Andrzej Koraszewski
Współpracownicy:   Jacek, , Małgorzata, Andrzej, Henryk