Prawda

Wtorek, 19 marca 2024 - 08:17

« Poprzedni Następny »


Raz jeszcze: czy rasy są tylko społecznym konstruktem bez naukowego lub biologicznego znaczenia?


Jerry A. Coyne 2022-07-28

Zestawienie ras ludzkich z 1962 r., wg taksonomii Carletona Stevensa Coona (prof. Harwardu): kongijska, mongoidalna, australijska, mongoidalna (dżungla amazońska), kaukazoidalna, kadyjska (Afryka Wschodnia).

Zestawienie ras ludzkich z 1962 r., wg taksonomii Carletona Stevensa Coona (prof. Harwardu): kongijska, mongoidalna, australijska, mongoidalna (dżungla amazońska), kaukazoidalna, kadyjska (Afryka Wschodnia).



Wydaje mi się, że każdego dnia słyszę, że „rasy nie mają biologicznej rzeczywistości ani znaczenia; są konstruktami czysto społecznymi”. To stwierdzenie jest mylące, ponieważ nawet prymitywnie określone rasy „biała, czarna, latynoska i wschodnioazjatycka” w USA są, jak pokazuje dzisiejsza publikacja, biologicznie rozróżnialne do tego stopnia, że jeśli spojrzy się na geny nieznanej osoby, jest 99,86% szans na potwierdzenie samozidentyfikowanej „rasy” jako jednej z czterech powyższych grup. Oznacza to, że jeśli zapytasz osobę, z jaką z czterech grup SIRE (self identified race/ethnicity czyli  samo- zidentyfikowana rasa/pochodzenie etniczne) identyfikuje się, a następnie wykonasz dość obszerną analizę genetyczną każdej osoby, okaże się, że grupy te tworzą wielowymiarowe zbitki.


Co ważniejsze, nie ma wielkiej różnicy między SIRE danej osoby, a klastrem genetycznym, do którego należy. Dla ponad 99% osób w próbce w tym badaniu patrzenie na zaledwie 326 odcinków genomu daje dokładne potwierdzenie ich samoidentyfikowania się do danej rasy lub grupy etnicznej.


To z kolei oznacza, że istnieją biologiczne różnice między różnymi SIRE, więc rasa nie może być po prostu „konstruktem społecznym”. Stoi to w bezpośredniej sprzeczności między poglądem na „rasę” skrajnie przebudzonych w oświadczeniu opublikowanym  na łamach „Journal of the American Medical Association”, które omawiałem we wcześniejszym poście:


„Rasa i pochodzenie etniczne są konstruktami społecznymi, bez znaczenia naukowego czy biologicznego.”


Nie, a my od prawie 20 lat wiemy, że to stwierdzenie jest błędne. Oczywiście, jeśli przyjmiemy „znaczenie biologiczne” jako „dane pokazują, że istnieje skończona liczba odrębnych grup o ogromnych różnicach genetycznych”, to jest to stwierdzenie poprawne. Ale nikt już tak nie myśli, z wyjątkiem rasistów lub tych, którzy nie znają współczesnej genetyki.


Znaczenie
 rzeczywistości biologicznej przytaczane w artykułach takich jak ten, o którym dzisiaj dyskutujemy, jest następujące: geny można wykorzystać do diagnozowania biologicznego pochodzenia, które z pewnością jest związane z czyimś SIRE. A zatem „rasy” czy „grupy etniczne” nie są tylko wymyślonymi grupami, ale mówią coś o ewolucyjnym pochodzeniu członków grupy.


Jak powiedziałem, „stara koncepcja” ras jako niewielkiej liczby grup genetycznych, które silnie różnią się genami, jest martwa. Ale nadal istnieją grupy i są grupy w grupach i grupy w grupach w grupach. Tak więc zmienność genetyczna naszego gatunku jest hierarchiczna, jak można się spodziewać, jeśli zmienność między grupami ewoluowała w geograficznie odizolowanych populacjach, między którymi nastąpiło pewne, ale nie całkowite wymieszanie.


Ten pogląd na ludzką zmienność skłania mnie do porzucenia używania słowa „rasa” i używania zamiast tego słowa „etniczność”. W tym artykule będę jednak używał słowa „rasa”, ponieważ odnoszę się do powyższego stwierdzenia JAMA, a także używam własnej diagnozy „rasy” danej osoby.


Podkreślałem to już wcześniej – w sierpniu zeszłego roku. Zacytowałem tam pracę Rosenberga i in. z 2002 roku informującą, że „można wykazać za pomocą danych z wielu genów i miejsc genów oraz algorytmów grupowania, że ludzkość tworzy klastry genetyczne odpowiadające geografii (różnym kontynentom lub subkontynentom), które oczywiście odpowiadają historii ewolucyjnej”. Jak powiedziałem wtedy:

. . . . artykuł Rosenberga i in.,. . . pokazuje, że wyposażenie genetyczne grup ludzkich istotnie koreluje z ich położeniem geograficznym. Na przykład, jeśli zdecydujesz się podzielić ludzką zmienność genetyczną na pięć grup (ile grup wybierzesz jest arbitralne), uzyskasz dość wyraźną granicę między ludźmi z Afryki, z Europy, z Azji Wschodniej, z Oceanii i z obu Ameryk (aby pokazać dalsze grupowanie, jeśli wybierzesz sześć  grup, pojawią się Kalasze z Azji) To jeden z powodów, dla których firmy takie jak 23 And Me nie bankrutują.

To powiązanie lokalizacji ze skupiskami genetycznymi (a te skupiska geograficzne odpowiadają starym „klasycznym” pojęciom rasy) nie jest pozbawione naukowego znaczenia, ponieważ zgrupowania reprezentują historię ludzkiej migracji i izolacji genetycznej. Dlatego w ogóle tworzą się te grupy. Teraz możesz nazwać te grupy „grupami etnicznymi” zamiast „rasami” lub po prostu „grupami geograficznymi” (szczerze mówiąc, można je nazwać prawie wszystkim, chociaż, jak powiedziałem, unikam określenia „rasy”), ale pokazują coś ważnego o historii ludzkości. 

Artykuł Rosenberga i in. został opublikowany dwadzieścia lat temu i od tego czasu jesteśmy w stanie przyjrzeć się większej liczbie genów (potencjalnie całemu genomowi) i użyć większych próbek na mniejszych obszarach. Kiedy to robimy, jesteśmy w stanie zobaczyć gromady w gromadach. Oto odnośnik do artykułu z 2008 roku:

Także w Europie artykuł Novembre et al. informuje, wykorzystując pół miliona miejsc DNA, że 50% osobników można było uplasować w promieniu 310 km od ich pochodzenia, a 90% w promieniu 700 km od ich pochodzenia.  I to tylko w Europie (więcej szczegółów w gazecie). Ponownie odzwierciedla to historię ograniczonego przemieszczania się Europejczyków na przestrzeni pokoleń.

Chciałem zagłębić się w artykuł Tang et al. z 2005 roku. (o czym wspomniałem we wcześniejszym poście), ponieważ koncentruje się na deklarowanej przez siebie rasie lub pochodzeniu etnicznym, a nie na pochodzeniu geograficznym, ale także przygląda się zróżnicowaniu w przestrzeni. Kliknij na link pod zrzutem z ekranu, aby przeczytać artykuł (pdf tutaj).


Tang i in. uzyskali swoje dane z badania nadciśnienia, w którym osoby oddawały krew, a także wskazały swoją deklarowaną rasę jako jedną z czterech wymienionych powyżej grup. Następnie każdą z 3636 osób (wziętych z 15 lokalizacji geograficznych w USA i trzech z Tajwanu) przeanalizowano pod kątem 326 markerów „mikrosatelitarnych” — krótkich, powtarzających się segmentów DNA. (Te segmenty mogą nie wszystkie być niezależne z powodu powiązania genetycznego, ale z pewnością wiele z nich jest niezależnych. Autorzy nie omawiają tej kwestii, która jest istotna, ale nie unieważniająca.)


Tang i in. następnie określili, czy dane o mikrosatelitach podzieliły się na klastry przy użyciu wielu genów i „struktury” algorytmu grupowania — metody stosowanej również przez Rosenberga i in. do pokazania skorelowania zróżnicowania etnicznego z geografią. Pamiętaj, że badanie Tanga i in. zrobiono głównie w populacjach amerykańskich, przy czym każdy SIRE pobrano z kilku miejsc. Jednak geograficzne pobieranie próbek w Stanach Zjednoczonych było ograniczone (np. „Latynosi” pochodzili tylko z jednego miejsca w Teksasie) i jest to potencjalny problem.


Tang i in. rzeczywiście znaleźli klastry przy użyciu analizy wielowymiarowej: oto klastry dla wszystkich lokalizacji i kombinacji SIRE. Należy zauważyć, że istnieją cztery skupienia: po jednym dla samozidentyfikowanych osób rasy kaukaskiej z 6 populacji (u góry po lewej), mieszkańców Azji Wschodniej z 7 populacji (w środku po prawej), Afroamerykanów z 4 populacji (na dole po lewej) i samozidentyfikowanych Latynosów z jednej lokalizacji („K” z hrabstwa Starr w Teksasie). Oczywiście potrzebujemy więcej danych od samozidentyfikowanych Latynosów z innych obszarów, zwłaszcza że „Latynosi” mogą oznaczać wielu różnych przodków.


Klastry są dość wyraźne. Nie tylko są różne, ale prawie idealnie pasują do rasy lub pochodzenia etnicznego, do jakiej przypisuje się dana osoba. Jak zauważają autorzy:

Spośród 3636 badanych o różnej rasie/pochodzeniu etnicznym, tylko 5 (0,14%) wykazało przynależność do klastrów genetycznych różniących się od ich określonej przez nich samych rasy/pochodzenia etnicznego. Z drugiej strony wykryliśmy tylko niewielkie zróżnicowanie genetyczne między różnymi obecnymi lokalizacjami geograficznymi w obrębie każdej grupy rasowej/etniczności. Tak więc pierwotne pochodzenie geograficzne przodków, które jest silnie skorelowane z samookreśloną rasą/pochodzeniem etnicznym – w przeciwieństwie do obecnego miejsca zamieszkania – jest głównym wyznacznikiem struktury genetycznej populacji USA.

Jak powiedziałem wcześniej, istnieje niemal doskonała zgodność między tym, za jaką „rasę” (lub grupę etniczną) Amerykanie uważają się a grupami genetycznymi rozpoznawanymi przez algorytmy klastrowe. Ponieważ są to Amerykanie i bardziej się przemieszczają, genetyka odzwierciedla pochodzenie bardziej niż geografię, jak stwierdzono w badaniu Novembre i in., w Europie pochodzenie geograficzne jest również ważne. Amerykanie przemieszczają się bardziej niż Europejczycy!


Innymi słowy, jednostki w klastrze są bardziej rozproszone geograficznie niż to, co stwierdzili Novembre et al., a więc przynależność do klastra wskazuje na pierwotne pochodzenie, a nie pochodzenie geograficzne. Na przykład członkowie klastra „Azja Wschodnia” pochodzą z Tajwanu, Hawajów i Stanford.


Ale aby pokazać, że w klastrach istnieją inne klastry, tak że „Azjatów wschodnioazjatyckich” nie można uznać za „rasę” w starym sensie tego pojęcia, autorzy powtórzyli analizę klastrów, używając tylko próbki wschodnioazjatyckiej i stwierdzili, że ci, których przodkowie pochodzą z Chin utworzyli klaster różniący się od tych pochodzenia japońskiego. Tego należało się spodziewać, jeśli samoidentyfikujące się pochodzenie etniczne nadal odzwierciedla różnice genetyczne, które wyewoluowały w Azji. Bez wątpienia znajdziesz podobne relacje, jeśli przeprowadzisz podział rasy białej lub Afroamerykanów według lokalizacji ich przodków.


Pokazuje to zatem, że w Stanach Zjednoczonych oraz w ograniczonej próbie populacji, której członkowie sami określili swoją „rasę” jako jedną z czterech grup, grupy te można różnicować za pomocą wielu segmentów genomu. Nie tylko to, ale zróżnicowanie jest na tyle znaczące, że jeśli masz informację genetyczną danej osoby, nie wiedząc nic o niej, możesz zdiagnozować jej „samookreśloną rasę/pochodzenie etniczne” z 99,86% dokładnością.


Wnioski


W Stanach Zjednoczonych — i na świecie, jeśli spojrzysz na badania Rosenberga — czyjaś deklarowana rasa lub rasa zidentyfikowana przez badaczy — nie są konstruktami czysto społecznymi. Pochodzenie etniczne lub rasa generalnie mówią coś o pochodzeniu danej osoby, tak że członkowie tej samej, deklarowanej rasy mają tendencję do grupowania się w ramach wielogenowej analizy.


Proszę zauważyć, że nie oznacza to, że istnieje duże zróżnicowanie genetyczne między samozidentyfikowanymi rasami. Stary wniosek mojego szefa Dicka Lewontina, że istnieje więcej różnic w obrębie grupy etnicznej niż między grupami etnicznymi, pozostaje prawdziwy. Ale przeciętnie jest wystarczająco dużo różnic genetycznych, że jeśli zbierzesz wszystkie geny razem, małe różnice akumulują się wystarczająco, aby umożliwić nam zdiagnozowanie rasy zgodne z samookreśleniem danej osoby. Pamiętaj, że są to „samodeklarowane” grupy, więc nie można powiedzieć, że zostały one narzucone ludziom  przez badaczy. (To oczywiście nie oznacza, że nie są to konstrukcje społeczne. Mogą być w pewnym sensie, ale są to również konstrukcje społeczne zawierające informacje naukowe).


Tak więc ważnym wnioskiem jest to, że „Journal of the American Medical Association” mylił się: jeśli rasy/grupy etniczne można zdiagnozować z ponad 99% dokładnością na podstawie informacji z wielu fragmentów genomu, to stwierdzenie „Rasa i pochodzenie etniczne są konstruktami społecznymi, bez naukowego lub biologicznego znaczenia”  jest po prostu błędne. Rasa i pochodzenie etniczne, nawet zdiagnozowane przez same jednostki, mają naukowe znaczenie biologiczne: mianowicie mówią nam o pochodzeniu danej osoby i skąd prawdopodobnie pochodzili jej przodkowie. Dotyczy to Stanów Zjednoczonych (ta publikacja) lub całego świata (artykuł Rosenberg et al.). Co więcej, jeśli spojrzysz na mniejszą skalę, jak badanie Novembre et al. można nawet zdiagnozować, z jakiej części Europy pochodzili przodkowie Europejczyków (oczywiście nie są to idealne wyniki, ale całkiem dobre).


Nie jest to nowy wniosek, a cytowane przeze mnie artykuły są starsze. Mogą być nowsze, których nie widziałem, ale chętnie założę się, że ich wyniki będą prawie takie same jak powyżej. Chociaż zróżnicowanie genetyczne między grupami nie jest duże, wystarczy, by powiedzieć nam, skąd ludzie pochodzą, potwierdzając, że pochodzenie geograficzne (odzwierciedlające dawną izolację geograficzną) jest źródłem tego, co nazywamy różnicami etnicznymi lub rasowymi.


Po prostu pamiętaj: kiedy słyszysz, że ludzka rasa/pochodzenie etniczne jest konstrukcją czysto społeczną i nie mówi nic o biologii ani o ewolucji, to po prostu jest to błędne.

Nie muszę chyba podkreślać, że te różnice genetyczne w żaden sposób nie wspierają rasizmu, bo nie wiemy nawet, co one oznaczają w odniesieniu do cech indywidualnych. Ale dają nam wgląd w historię ewolucji. A to ma znaczenie naukowe i biologiczne.

________________________

Reference: Tang H, Quertermous T, Rodriguez B, Kardia SL, Zhu X, Brown A, Pankow JS, Province MA, Hunt SC, Boerwinkle E, Schork NJ, Risch NJ. Genetic structure, self-identified race/ethnicity, and confounding in case-control association studies. Am J Hum Genet. 2005 Feb;76(2):268-75.


Once again: are “races” social constructs without scientific or biological meaning?

Why Evolution Is True, 19 lipca 2022

Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska



Jerry A. Coyne

Emerytowany profesor na wydziale ekologii i ewolucji University of Chicago, jego książka "Why Evolution is True" (Polskie wydanie: "Ewolucja jest faktem", Prószyński i Ska, 2009r.) została przełożona na kilkanaście języków, a przez Richarda Dawkinsa jest oceniana jako najlepsza książka o ewolucji.  Jerry Coyne jest jednym z najlepszych na świecie specjalistów od specjacji, rozdzielania się gatunków. Jest również jednym ze znanych "nowych ateistów" i autorem książki "Faith vs Fakt" (wydanej również po polsku przez wydawnictwo "Stapis)". Jest wielkim miłośnikiem kotów i osobistym przyjacielem redaktor naczelnej.

Skomentuj Tipsa en vn Wydrukuj




Komentarze
1. Ma odwagę Marek Eyal 2022-07-28


Nauka

Znalezionych 1467 artykuły.

Tytuł   Autor   Opublikowany

Ideolodzy: dlaczego nauczanie genetyki musi mieć charakter społeczno-polityczny   Coyne   2024-03-19
Przepływ genów od neandertalczyków i denisowian do ludzi „współczesnych” i odwrotnie   Coyne   2024-03-14
Wejdź – skoro nalegasz   Tonhasca Júnior   2024-03-09
Czy “bezpłciowe” bakterie tworzą biologiczne gatunki?   Coyne   2024-03-06
Carl Zimmer o gatunkach i ochronie     2024-02-29
Kolejna błędna próba skorygowania ewolucji   Coyne   2024-02-22
Ryjący w ziemi przedsiębiorcy   Tonhasca Júnior   2024-02-15
Olbrzymie armie o niezliczonych umiejętnościach    Tonhasca Júnior   2024-02-08
Wejdź, powiedziała, dam ci schronienie przed burzą   Tonhasca Júnior   2024-01-15
Czy ludzie wyewoluowali w wodzie?   Coyne   2024-01-08
Jak upadają wielcy   Tonhasca Júnior   2024-01-04
Oczy reniferów zmieniają kolor, żeby łatwiej im było dostrzec jadalne porosty   Coyne   2023-12-30
Życzliwi przestępcy   Tonhasca Júnior   2023-12-28
Conor Friedesdorf (i Alexander Barvinok) o ideologicznym przymusie na amerykańskich uczelniach   Coyne   2023-12-26
Zdumiewający manipulatorzy   Tonhasca Júnior   2023-12-25
Nie gryzie się ręki, która cię zapyla   Tonhasca Júnior   2023-10-19
Rewolucja komunikacyjna   Hannam   2023-10-18
BBC szerzy propagandę rolnictwa organicznego, a biedni na świecie cierpią   i Kathleen Hefferon   2023-10-13
Niezwykły przypadek koewolucji i specyficzności zapylacz/storczyk   Coyne   2023-10-07
Płeć męska lub żeńska: nie ma nic pomiędzy   Elliot   2023-10-03
Myślenie intuicyjne i analityczne   Novella   2023-09-29
„Kryzys klimatyczny” to mistyfikacja   Williams   2023-09-25
Jak (i dlaczego) ośmiornica edytuje swój RNA   Lewis   2023-09-23
„Najbardziej znany zabójca ludzi”: jakie są prawdziwe początki XIV-wiecznej Czarnej Śmierci?   Lewis   2023-09-15
Do jakiego stopnia pary mają wspólne cechy?   Novella   2023-09-14
Kenia daje zielone światło 58 projektom GMO – naukowcy na całym świecie kontynuują badania w dziedzinie biotechnologii, mimo procesów sądowych i dezinformacji   Ombogo   2023-09-08
Lancet atakuje anty-przebudzenie, a czytelnik odpowiada   Coyne   2023-08-24
Więcej wyrafinowanej teologii: uczony religijny zastanawia się, czy neandertalczycy mieli nieśmiertelne dusze   Coyne   2023-08-16
Aktywiści anty-GMO w Afryce szerzą mity i strach, ale nie przedstawiają żadnych naukowych dowodów   Abutu   2023-08-14
Mało znana strona ryjkowców   Tonhasca Júnior   2023-08-11
Dlaczego nie można być osobą transrasową?   Coyne   2023-08-10
Walka z malarią za pomocą inżynierii genetycznej   Novella   2023-08-08
Jak restrykcje Unii Europejskiej podsycały głosy przeciwko GMO, jak również głód na globalnym Południu, a zwłaszcza w Afryce   Oria   2023-08-02
Nieznośni mali pomocnicy   Tonhasca Junior   2023-07-29
Macedońskie skarby   Tonhasca Júnior   2023-07-26
GMO i motyle   Novella   2023-07-25
Narzucanie ideologii naturze: Kew Garden celebruje „rośliny queer”   Coyne   2023-07-24
Smak miesiąca   Tonhasca Júnior   2023-07-20
Kłopoty na wylocie   Szczęsny   2023-07-18
Ideologiczne podważanie biologii   i Luana S. Maroja   2023-07-17
Role mężczyzn i kobiet w polowaniu, raz jeszcze   Coyne   2023-07-15
David Hillis o specjacji   Coyne   2023-07-13
Niechętni dawcy i pracowici biorcy   Tonhasca Júnior   2023-07-08
Grube problemy z jelitem   Szczęsny   2023-07-07
Badaczka z Leakey Foundation twierdzi, że kości orangutanów mówią nam, że biologiczna płeć jest spektrum, a nie binarna   Coyne   2023-06-30
Przez dziurkę od klucza   Szczęsny   2023-06-24
Nowa (nie podparta żadnymi dowodami) hipoteza, która eliminuje role płciowe w społecznościach łowców-zbieraczy   Coyne   2023-06-22
Błędne wyobrażenia o ewolucji   Coyne   2023-06-16
Influencerzy z podziemia   Tonhasca Júnior   2023-06-13
Jak wyewoluowało ubarwienie ostrzegawcze?   Coyne   2023-06-12
„San Francisco Chronicle” bardzo myli się w sprawie biologicznej płci   Coyne   2023-06-09
Kolczasty problem   Tonhasca Júnior   2023-06-06
Wpaść w amok. Empiryczna analiza szaleńczych zabójstw pokazuje, że wyłaniają się dwa różne wzorce.   King   2023-06-03
Błędna krytyka genetycznych testów na pochodzenie   Coyne   2023-06-02
Zdatny do lotu   Tonhasca Júnior   2023-06-01
‘Raniąca’ idea merytorycznych podstaw nauki    i Jerry Coyne   2023-05-29
Główny problem w filogenezie zwierząt wydaje się być rozwiązany   Coyne   2023-05-26
Americana   Tonhasca Júnior   2023-05-24
Czy uprawa jabłek odzwierciedla bigoterię?   Coyne   2023-05-18
Kenia: Musimy zająć się brakiem bezpieczeństwa żywnościowego, ale najpierw musimy położyć kres dezinformacji na temat upraw modyfikowanych genetycznie   Oria   2023-05-16
Czytanie myśli z fMRI i AI   Novella   2023-05-05
Jest lepiej niż myślisz   Lomborg   2023-05-03
Dwudziestu dziewięciunaukowców publikuje artykuł w obronie merytorycznych podstaw w nauce     2023-05-01
Niewygodna historia   Ferguson   2023-04-28
Biologia rezygnacji z działania: kiedy kontynuować, a kiedy spasować   Coyne   2023-04-26
Porywacze ciał   Tonhasca Júnior   2023-04-25
Porażka jest kluczowym składnikiem innowacji   Ridley   2023-04-22
Używanie roślin jako biofrabryk   Novella   2023-04-14
Dawno zmarli przemawiają do nas   Tonhasca Júnior   2023-04-12
Wątpliwi pomocnicy    Tonhasca Júnior   2023-04-08
Uganda: aktywiści przeciwni biotechnologii szerzą dezinformację   Wetaya   2023-04-05
Anglia pozwala na uprawy poddane edycji genów   Novella   2023-04-03
Recenzja z książki  Can “The Whole World” Be Wrong?   Rose   2023-04-01
Psychologia ewolucyjna dla początkujących   Coyne   2023-03-27
“Konwergentna” ewolucja mrówek grzybiarek Starego i Nowego świata   Coyne   2023-03-23
Gigantyczna armia małych zabójców   Tonhasca Júnior   2023-03-22
Colin Wright broni binarności płci u zwierząt   Coyne   2023-03-15
AI: gorąca randka z “Sydneyem ”   Gotefridi   2023-03-15
Zmienić język w ekologii i biologii ewolucyjnej! Przykład anemii sierpowatej   Coyne   2023-03-13
Wzrost liczby nieobecnych ojców i towarzyszące temu społeczne problemy   Geary   2023-03-11
No pasarán    Tonhasca Júnior   2023-03-04
Dezinformacja o GMO: Kenijczykom będzie trudno podejmować racjonalne decyzje i to może kosztować życie   Mykonyo   2023-02-24
Twardy kwiat do zgryzienia    Tonhasca Júnior   2023-02-22
ChatGPT niemal zdaje lekarski egzamin końcowy   Novella   2023-02-21
“Rogi” trylobitów mogły być używane jako broń w walkach między samcami   Coyne   2023-02-15
Postmodernizm obnażony   Dawkins   2023-02-14
Powody naszych wierzeń. Jak i dlaczego irracjonalność trzyma nas w swoich szponach i jak możemy z tym walczyć?   Pinker   2023-02-13
Kiedy zapada noc i ziemia jest ciemna   Tonhasca Júnior   2023-02-10
W nowej książce jest słuszna krytyka idei, że są lepsze i gorsze gatunki, ale jest także błędne twierdzenie, że gatunki nie są realne   Coyne   2023-02-06
Kolczatki wydmuchują bąbelki śluzu z nosa, żeby się ochłodzić   Coyne   2023-02-02
Mali i zręczni influencerzy   Tonhasca Júnior   2023-01-31
Dowody na ewolucję: Bezwłose zwierzęta mają martwe geny na sierść   Coyne   2023-01-23
Krew, znój, łzy i pot   Tonhasca Júnior   2023-01-19
Bąkojady czyszczą nosorożce   Coyne   2023-01-18
Mózg używa geometrii hiperbolicznej   Novella   2023-01-16
O wspaniały nowy świecie   Tonhasca Júnior   2023-01-12
Ciepło zabija. Zimno zabija wielu więcej   Jacoby   2023-01-09
Po co badać przestrzeń kosmiczną?   Jacoby   2023-01-04
Rdzenni Amerykanie żądają doczesnych resztek pumy z Griffith Park   Coyne   2023-01-03
Świetny artykuł o epigenetyce   Coyne   2022-12-30

« Poprzednia strona  Następna strona »
Polecane
artykuły

Lekarze bez Granic


Wojna w Ukrainie


Krytycy Izraela


Walka z malarią


Przedwyborcza kampania


Nowy ateizm


Rzeczywiste łamanie


Jest lepiej


Aburd


Rasy - konstrukt


Zielone energie


Zmiana klimatu


Pogrzebać złudzenia Oslo


Kilka poważnych...


Przeciwko autentyczności


Nowy ateizm


Lomborg


„Choroba” przywrócona przez Putina


„Przebudzeni”


Pod sztandarem


Wielki przekret


Łamanie praw człowieka


Jason Hill


Dlaczego BIden


Korzenie kryzysu energetycznego



Obietnica



Pytanie bez odpowiedzi



Bohaterzy chińskiego narodu



Naukowcy Unii Europejskiej



Teoria Rasy



Przekupieni



Heretycki impuls



Nie klanial



Cervantes



Wojaki Chrystusa


Listy z naszego sadu
Redaktor naczelny:   Hili
Webmaster:   Andrzej Koraszewski
Współpracownicy:   Jacek, , Małgorzata, Andrzej, Henryk