Jednak, mimo ciągłej uwagi poświęcanej uchodźcom palestyńskim, ile przeciętny człowiek wie o złożoności i kontrowersjach związanych z tą kwestią?
W tym artykule przyjrzymy się pochodzeniu uchodźców palestyńskich, ciągłemu wykorzystywaniu ich do celów politycznych oraz ich wyjątkowemu statusowi w porównaniu z innymi populacjami uchodźców.
Kim są palestyńscy uchodźcy?
Palestyńscy uchodźcy to palestyńscy Arabowie, którzy zostali ewakuowani (dobrowolnie lub siłą) w Brytyjskim Mandacie Palestyny/Państwie Izrael między końcem 1947 a początkiem 1949 roku.
Exodus Arabów palestyńskich rozpoczął się po głosowaniu ONZ 29 listopada 1947 roku za podziałem kraju, kiedy społeczność żydowska zaakceptowała ideę dwóch państw, a świat arabski stanowczo ją odrzucił.
Pierwsza fala składała się głównie z bogatych Palestyńczyków, którzy opuścili swoje domy w oczekiwaniu na brutalną konfrontację między żydowskimi mieszkańcami Mandatu Brytyjskiego a arabską ludnością Mandatu, a także Arabami z okolicznych krajów. Ci palestyńscy Arabowie zakładali, że Żydzi zostaną szybko pokonani i że będą mogli powrócić po szybkim zwycięstwie Arabów.
Do stycznia 1948 roku liczba Arabów palestyńskich wyjeżdżających do sąsiednich krajów arabskich rosła tak szybko, że Wysoki Komitet Arabów Palestyńskich zażądał od tych krajów zamknięcia granic, by powstrzymać falę palestyńskich emigrantów.
Gdy mandat brytyjski dobiegał końca, a palestyńscy Żydzi i palestyńscy Arabowie walczyli o kontrolę nad obszarami ewakuowanymi przez Brytyjczyków, coraz więcej palestyńskich Arabów uciekało przed walkami, przekraczając granicę do sąsiednich krajów arabskich.
Przed ogłoszeniem przez Izrael niepodległości 14 maja 1948 r. około 200 tysięcy Arabów uciekło z Mandatu Brytyjskiego.
Po izraelskiej Deklaracji Niepodległości i późniejszej wojnie o niepodległość dodatkowe 300 tysięcy palestyńskich Arabów opuściło rodzące się państwo żydowskie.
Do końca wojny około 160 tysięcy palestyńskich Arabów pozostało w nowo utworzonym państwie Izrael i uzyskało pełne obywatelstwo.
Co spowodowało palestyński exodus?
W przeciwieństwie do tego, w co niektórzy mogą wierzyć, nie było jednej przyczyny palestyńskiego exodusu w latach 1947-1949.
Oto niektóre z powodów, dla których Arabowie palestyńscy opuścili swoje domy w tym okresie:
Jak wspomniano wcześniej część palestyńskich Arabów opuściła swoje domy, by uniknąć zbliżającego się starcia między społecznościami palestyńskich Żydów i Arabów.
Część palestyńskich Arabów uciekła ze swoich wsi podczas bitew między siłami arabskimi a żydowskimi/izraelskimi.
Część palestyńskich Arabów uciekła z powodu pogłosek o izraelskich potwornościach (te pogłoski szerzyli niezależnie od siebie zarówno arabscy propagandyści, jaki i Izraelczycy jako rodzaj wojny psychologicznej).
Część palestyńskich Arabów uciekła na wezwanie arabskich dowódców armii, którzy obiecali im powrót po szybkim zwycięstwie.
Część palestyńskich Arabów uciekła z obawy, że zostaną uznani za zdrajców, jeśli pozostano w nowopowstałym państwie żydowskim.
Część palestyńskich Arabów została zmuszona siłą do opuszczenia swoich domów przez żydowskie/izraelskie siły ze względu na ich położenie na obszarach o strategicznym znaczeniu militarnym.
Ilu palestyńskich Arabów uciekło między 1947 a 1949 rokiem?
Obecnie nie ma zgody co do tego, ilu Arabów palestyńskich uciekło z regionu w latach 1947-1949.
Szacunkowa liczba palestyńskich uchodźców arabskich z tych lat waha się od 450 tysięcy do 500 tysięcy (według raportu Organizacji Narodów Zjednoczonych i źródeł izraelskich z 1948 r.) do 750 tysięcy (według UNRWA), a niektórzy twierdzą nawet, że przekracza 1 milion.
Jednym z powodów, dla których liczba początkowych uchodźców palestyńskich nie jest ostatecznie znana, jest to, że niektórzy mieszkańcy Jordanii i Libanu zarejestrowali się jako uchodźcy palestyńscy, koczowniczy Beduini Arabowie zarejestrowali się jako uchodźcy, a niektórzy uchodźcy zostali zarejestrowani więcej niż jeden raz, gdy przemieszczali się z jednego obozu dla uchodźców do następnego.
Palestyńscy uchodźcy nie byli wyjątkowym rozdziałem w historii świata. Od połowy do końca lat 40. dwudziestego wieku miliony ludzi uciekało lub byli wyganiani w Indiach/Pakistanie, Europie wschodniej i Chinach.
Tym, co odróżnia uchodźców palestyńskich od tych innych populacji uchodźców, jest to, że do dziś Palestyńczycy zachowują swój status uchodźcy i nigdy nie pozwolono im na pełną integrację w sąsiednich krajach, do których uciekli.
Podczas palestyńskiego exodusu 2/3 uchodźców uciekło na pobliski Zachodni Brzeg [Judeę i Samarię, MK] (tereny będące pod kontrolą armii jordańskiej) i Strefę Gazy (pod kontrolą Egiptu), podczas gdy reszta uciekła do sąsiednich krajów Jordanii, Libanu i Syrii.
Te arabskie państwa, które właśnie zostały pokonane w próbie zniszczenia Izraela, postrzegały uchodźców palestyńskich jako potężne narzędzie polityczne w walce z nowopowstałym państwem żydowskim.
Państwa te, odmawiając integracji uchodźców palestyńskich ze swoimi społeczeństwami, miały nadzieję wywrzeć presję i zmusić społeczność międzynarodową do zaakceptowania powrotu uchodźców, skutecznie tworząc w ten sposób piątą kolumnę w granicach państwa żydowskiego.
Dlatego wielu uchodźców palestyńskich zostało zmuszonych do życia w nędznych obozach dla uchodźców (w przeciwieństwie do już założonych miast) i nie przyznano im równych praw.
Dziś, prawie osiemdziesiąt lat później, wielu potomków tych uchodźców żyje w tych samych obozach dla uchodźców, nadal służąc jako narzędzia polityczne dla tych, którzy dążą do zniszczenia Izraela.
Poza tym nawet dzisiaj Palestyńczycy w Syrii nie otrzymują obywatelstwa ani praw wyborczych, podczas gdy w Libanie nie mogą wykonywać wielu zawodów, nie mają dostępu do służby zdrowia i szkół publicznych oraz nie mogą posiadać własności.
Jedynym krajem, który przyznał obywatelstwo swojej palestyńskiej populacji, była Jordania, po przejęciu kontroli nad Zachodnim Brzegiem w 1949 roku.
W tym samym czasie co palestyński exodus, kryzys uchodźców żydowskich powstał również w Mandacie Brytyjskim/Państwie Izrael. Tysiące Żydów (szacunki wahają się od 10 tysięcy do 70 tysięcy ) uciekło i zostało wypędzonych przez siły arabskie ze społeczności żydowskich, takich jak blok Ecjon, Stare Miasto w Jerozolimie i Beit Ha'Arava, zaś setki tysięcy Żydów uciekło do rodzącego się państwa żydowskiego po prześladowaniach w różnych państwach Afryki Północnej i Bliskiego Wschodu.
Jednak ci żydowscy uchodźcy zostali szybko przesiedleni z obozów przez izraelski rząd i stali się w pełni zintegrowanymi obywatelami.
Tak więc, wraz z końcem mandatu brytyjskiego i utworzeniem państwa Izrael powstały problemy z dwiema grupami uchodźców, problem uchodźców żydowskich został szybko rozwiązany przez nowo utworzony rząd Izraela, podczas gdy uchodźcy palestyńscy zostali skazani przez własnych przywódców politycznych i przywódców sąsiednich krajów arabskich na pozostanie wiecznymi uchodźcami, służąc jako narzędzie polityczne w donkiszotowskiej walce z państwem żydowskim.
Wyjątkowy status palestyńskich uchodźców
W grudniu 1949 roku Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych ustanowiło Agencję Narodów Zjednoczonych dla Pomocy Uchodźcom Palestyńskim (UNRWA) jako środek świadczenia usług i pomocy uchodźcom palestyńskim, arabskim i żydowskim, wysiedlonym w wyniku przemocy w schyłkowych dniach mandatu brytyjskiego i izraelskiej wojny o niepodległość.
Jednak w 1950 roku rząd izraelski wziął pełną odpowiedzialność za żydowskich uchodźców, a UNRWA skupiła się wyłącznie na palestyńskich uchodźcach arabskich mieszkających na Zachodnim Brzegu, w Gazie, Jordanii, Syrii i Libanie (w tym mieszkających w obozach dla uchodźców).
Według UNRWA uchodźcą palestyńskim jest osoba, która mieszkała w Brytyjskim Mandacie Palestyny między 1 czerwca 1946 a 15 maja 1948 (dzień po powstaniu państwa Izrael) i została wysiedlona w wyniku konfliktu.
Tak więc, od ubiegających się o status uchodźcy, wymagano tylko, by mieszkali w Brytyjskim Mandacie Palestyny przez krótki okres czasu.
Ponadto definicja ta nadaje status uchodźcy również tym osobom, które przebywały poza granicami kraju, ale nie mogły wrócić do swoich domów.
Tym, co najbardziej odróżnia uchodźców palestyńskich od innych populacji uchodźców, są wyjątkowe prawa przyznane im przez UNRWA.
W przypadku większości uchodźców międzynarodowych, których status jest określany przez Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców (UNHCR), status uchodźcy posiada osoba przesiedlona i może być również przyznany członkom najbliższej rodziny w ramach „łączenia rodzin”.
Jednak na mocy specjalnych ustaleń przyznanych uchodźcom palestyńskim rezolucjami UNRWA z 1965 i 1982 roku wszyscy potomkowie uchodźców palestyńskich płci męskiej automatycznie otrzymują status uchodźcy. Obejmuje to wnuki (które nie są uznawane przez UNHCR) i adoptowane dzieci.
Ponadto pierwotny uchodźca palestyński nie musi żyć, aby jego potomkowie otrzymali status uchodźcy. Ta możliwość nie istnieje w ramach UNHCR.
Kolejna różnica między uchodźcami palestyńskimi a innymi uchodźcami polega na tym, że UNHCR zezwala na ubieganie się o status uchodźcy tylko tym, którym kraje schronienia nie nadały obywatelstwa lub którym nie przyznano praw obywatelskich (nawet bez przyznania obywatelstwa).
To jednak nie istnieje w definicji uchodźcy palestyńskiego, jaką ma UNRWA.
Tak więc Palestyńczyk mieszkający w Jordanii z obywatelstwem jordańskim jest nadal uważany za palestyńskiego uchodźcę.
Podobnie, chociaż palestyński uchodźca mieszkający pod władzą Autonomii Palestyńskiej na Zachodnim Brzegu czy w Gazie nie jest traktowany inaczej niż populacja niebędąca uchodźczą, nadal zachowuje swój status uchodźcy.
Ponieważ 80% zarejestrowanych uchodźców palestyńskich mieszka w Strefie Gazy, na Zachodnim Brzegu i w Jordanii, oznacza to, że ogromna część osób ubiegających się o status uchodźcy może to zrobić tylko w ramach UNRWA, a nie normatywnego UNHCR.
Po staraniach HonestReporting, rząd amerykański ogłosił w styczniu 2021 roku, że około 200 tysięcy palestyńskich Arabów, którzy zostali wysiedleni w latach czterdziestych XX wieku, nadal żyje, co jest dalekie od ponad pięciu milionów (!) palestyńskich uchodźców, których UNRWA nadal wspiera ponad miliardem dolarów w finansowaniu międzynarodowym.
Zawyżona liczba palestyńskich uchodźców niepokoi nie tylko te państwa, które obecnie finansują UNRWA.
Ponieważ przyszłość uchodźców palestyńskich jest jedną z kwestii, które mają zostać rozwiązane w drodze porozumienia o ostatecznym statusie w ramach porozumień z Oslo, ważne jest określenie właściwej liczby uchodźców w celu prowadzenia negocjacji w dobrej wierze między Izraelem a Autonomią Palestyńską.
Twierdzenie UNRWA o istnieniu ponad pięciu milionów uchodźców jest najwyraźniej ostatnią cyniczną manipulacją kwestią uchodźców palestyńskich w celu podważenia bezpieczeństwa i interesów państwa Izrael.
