W niedawnym wywiadzie dr Daniel Osei Fosu, badacz z Instytutu Biotechnologii i Rolnictwa (BNARI), wyjaśnił pojęcie GMO w prostych słowach. Powiedział, że tworzenie GMO jest procesem, który polega na odwiecznej wiedzy wzmocnionej przez nową wiedzę. Lepsze zrozumienie DNA – genetycznej informacji każdego żywego stworzenia – doprowadziło do odkrycia, że naukowcy mogą użyć tę wiedzę, by pomóc rozwiązać problemy związane z pewnymi organizmami.
Poglądy farmerów w Ghanie na GMO
W 16 regionach Ghany farmerzy dzielili się różnymi poglądami, które odzwierciedlają, jak wiele rozumieją i jak bardzo potrzebują tej technologii. Sabina Agyei i Vida Dzortu, obie uprawiające kukurydzę, straciły duże części swoich plonów z powodu inwazji szkodnika Spodoptera frugiperda pięć lat temu. Szkodnik ten zniszczył 20 tysięcy hektarów upraw w całym kraju, powodując szkody oszacowane na 64 miliony dolarów. Opisują sytuację jako dramatyczną.
Proponując sposoby uniknięcia takich nieszczęśliwych sytuacji, Dzortu radziła wzięcie pod uwagę upraw GM, choć przyznaje, że farmerzy potrzebują więcej edukacji. “Słyszę wielu ludzi, którzy mówią, że nasiona GM są zrobione z gumy, ale nie chcę w to wierzyć, bo gdyby tak było, to by nie kiełkowały – powiedziała o jednej z fałszywych informacji. – Jeśli kiełkują, to są to dobre nasiona”.
Kukurydza GM ma geny odporności na choroby, które mają potencjał oparcia się pasożytom, włącznie z Spodoptera frugiperda, według naukowców z Programu Badań Biotechnologicznych (BRP) przy Instytucie Badań Roślin Uprawnych (CRI). Jest także odporna na suszę, ale nadal wymaga odpowiednich składników odżywczych w glebie i nawożenia, by dać maksymalne plony.
“Wiem, że w niektórych krajach jedzą GMO i nic złego im się nie dzieje, więc dlaczego nie możemy robić tego samego?” – zapytała Dzortu. Dodała, że walka z Spodoptera frugiperda jest wyniszczająca, męcząca i wymaga zakupu wielu substancji chemicznych.
Agya Sei, który ma ponad 50 lat, uprawia maniok, banana warzywnego, kukurydzę i kakao. Często walczy z szkodnikami i uważa, że rolnicy potrzebują odpornych na szkodniki odmian. “Nasze matki produkowały dużo, bo nie było tak dużo szkodników, ciem ani problemów z klimatem. Chciałbym, żeby tak samo było dla nas”. Nie sądzi jednak, by farmerzy potrzebowali GMO z powodu opowieści, jakie często słyszy o tej technologii. Kiedy jednak kontynuowaliśmy rozmowę, powiedział, że będzie gotowy zaakceptować tę technologię.
“Wiesz, że czasy zmieniają się. Widzisz, dawniej byliśmy przeciwko środkom owado- i chwastobójczym, ponieważ było dużo szumu, że nie jest to dobre. Ale teraz używamy to na farmach. Jeśli nasi przywódcy dadzą nam potrzebną edukację o tej technologii, żebyśmy poznali ją i docenili, pewnie uznamy, że będzie to pomocne, przyjmiemy ją” – zakończył.
Konwencjonalna wspiega wężowata jest normalnie opryskiwana 8 do 12 razy w swoim trzymiesięcznym cyklu, ale wspięga PBR redukuje to do dwóch razy w sezonie. To radykalnie zmniejszy używanie substancji chemicznych na farmach wspięgi wężowatej, co będzie chroniło zdrowie farmera i konsumentów, jak również środowisko. Zwiększą się także plony.
Publiczne postrzeganie GMO
Wcześniejsze badanie przeprowadzone przez CSIR-Instytut Badawczy Nauki i Technologii (STEPRI) i przez Urząd Żywności i Leków (FDA) sugeruje, że znaczny procent społeczeństwa albo nie wie nic o technologii i produktach GM, albo wie bardzo mało. Ich wyobrażenie o tym, czy produkt jest genetycznie modyfikowany, często zależy od tego, czy produkt jest importowany, czy produkowany lokalnie.
To samo badanie ustaliło także, że rząd i media nie dostarczają wystarczająco dużo edukacji na ten temat.
Farmer uprawiający cytrusy i ziemniaki, Emmanuel Amponsah, powiedział w wywiadzie, że naukowcy pozwolili politykom przejąć prowadzenie w informowaniu o nauce, a ci szerzą dezinformację w społeczeństwie.
“GMO nie są złe – powiedział. - Problemem jest to, że nasi naukowcy nie mówią o tym dużo, a politycy są tymi, którzy powodują całą panikę. Oni [naukowcy] pozwolili, by przyćmili ich politycy, którzy nieustannie oczerniają tę technologię. Wierzę, że komercyjne GMO będą ekonomicznie korzystne dla nas, farmerów. Jeśli inne kraje, uprawiające genetycznie modyfikowany pawpaw [asymina trójklapkowa] i inne korzystają na tym ekonomicznie, dlaczego nie można tego robić także Ghana?
Organizacje uprawiające propagandę anty-GMO często twierdzą, że farmerzy staną się zależni od dostawców nasion GM i firm nasienniczych, i będą musieli każdego roku kupować nowe nasiona, tracąc prawo do używania zgromadzonych nasion. Dr Samuel Amiteye, naukowiec z BNARI, powiedział, że kupowanie nowych nasion lub oryginalnych hybryd od dawna było praktyką w konwencjonalnych metodach upraw, by osiągnąć maksymalne plony. Nasiona hybryd tracą z czasem swoje pozytywne cechy i używający ich farmerzy nie uzyskują spodziewanych plonów. Powiedział, że temu samemu procesowi podlegają nasiona GM i ostrzegł przeciwko wykluczaniu roślin GM.
“Możemy ignorować GMO i postępować według procesu, w którym farmerzy nieustannie ponownie sadzą nasiona roślin o pożądanych cechach. Po jakichś 20 do 25 lat może będą mieli takie odmiany, jakie chcą. Po co jednak czekać tak długo?” – zapytał.
Wspięga wężowata PBR: potencjalne korzyści ekonomiczne
Wspięga PBR ma podniesioną ochronę przed świdrem maruca (Maruca vitrata) i pasożytniczymi chwastami, takimi jak striga i alectra, stąd ograniczenie używania pestycydów i wyższe plony. Nigeria była pierwszym krajem, który zatwierdził i skomercjalizował wspięgę wężowatą GM w 2019 roku i farmerzy uprawiający tę odmianę informują o 20 procentowym wzroście plonów.
Jeśli wspięga PBR zostanie skomercjalizowana w Ghanie, może dodać 31 milionów dolarów wartości produkcji przez sześć lat w stosunku do obecnej rocznej wartości produkcji 55 milionów dolarów, według wykonanego w 2019 roku badania Instytutu Statystyki, Badań Społecznych i Ekonomicznych (ISSER) na Uniwersytecie Ghany we współpracy z Międzynarodowym Instytutem Badań Polityki Żywnościowej (IFPRI-Ghana) i Instytutem Badań Polityki wobec Nauki i Technologii (STEPRI-Ghana). Jeśli jednak powolny proces dopuszczania do komercjalizacji opóźni wprowadzenie nowej wspięgi do 2024 roku, Ghana może stracić 20 milionów dolarów.
Nadzorowanie GMO
Jako ciało nadzorujące Krajowy Urząd Biobezpieczeństwa zapewnia, że rośliny uprawne GM przechodzą ścisły i rygorystyczny proces na wszystkich etapach swojego rozwoju i komercjalizacji, by zagwarantować bezpieczeństwo producentów, konsumentów i środowiska. Nadzoruje także zamknięte użycie, zamknięte próby polowe, wejście nasion na rynek, transport plonów GMO i dopuszczenie do obrotu.
“Podstawową zasadą biobezpieczeństwa jest to, że jeśli coś nie jest bezpieczne, nie powinno opuścić laboratorium – powiedział Fosu. – Zanim zaczniesz przenosić DNA w laboratorium, musisz mieć pozwolenie od urzędu nadzorującego swojego kraju, a potem musisz na każdym etapie pracy spełniać wszystkie wymagania, zanim tworzony organizm może zostać dopuszczony do zamkniętych prób polowych”. Dane naukowe, społeczno-ekonomiczne konsekwencje i poglądy społeczne są także kluczowymi względami przy rozważaniach o dopuszczeniu GMO, dodał.
Ama Kudom-Agyeman, konsultantka NBA, wyjaśniła, że agencja pracuje razem z innymi wiarygodnymi instytucjami, by zapewnić, że GMO jest poprawnie nadzorowane. Te instytucje obejmują FDA, Urząd Standardów Ghany, Radę Badań Naukowych i Przemysłowych oraz Instytut Badań Roślin Uprawnych.
“NBA jako agencja nadzorcza stosuje wszystkie mechanizmy, by zapewnić, że sprawy są wykonywane poprawnie. Ich ramy przyjęły także inne kraje, a więc możemy wierzyć w ich wiarygodność” – powiedziała.
Jako część procesu nadzorczego nad wspięgą PBR, NBA zaprasza społeczeństwo do komentowania przed ostateczną decyzją o podaniu do SARI. Ludzie mogą wysyłać emaile w tej sprawie na adres info@nba.org lub pocztą do “The CEO, NBA, P.O. Box WY 669, Kwabenya-Accra.” Można także podpisać petycję, by poprzeć zaaprobowanie wspięgi PBR.
Dennis Baffour-Awuah jest stypendystą 2018 Alliance for Science Global Leadership. Ten artykuł był pierwotnie opublikowany na jego blogu Love for Science.
Zdjęcie: Nie-FMO wspięga wężowata na sprzedaż na rynku w Ghanie. Zdjęcie: Reuben Quainoo
Ghana’s first GMO food crop: All you need to know
Alliance for Science, 31 marca 2022
Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska
