W katolickich mediach ukazywały się ostatnio artykuły o tym, jak to oskarżany o milczenie papież Pius XII wspaniale działał w obliczu ludobójstwa Żydów podczas Holocaustu.
Catholic News Agency przeprowadziła wywiad z diakonem Dominiekiem Oversteynsem, byłym inżynierem bez formalnego wykształcenia historycznego, który badał publiczne archiwa, by pokazać, że Pius XII czynnie pomógł uratować kilkuset Żydów w Rzymie.
Według jego badań przed najazdem nazistów na żydowskie getto 16 października 1943 roku w Rzymie było 8207 Żydów.
1323 z nich — czyli 16% — znalazło schronienie przed najazdem. Osiemnastu schroniło się w eksterytorialnych posiadłościach Watykanu, 393 we wsiach w górach wokół Rzymu, 368 w prywatnych domach przyjaciół, 500 w 49 różnych klasztorach rzymskich i 44 w parafiach i papieskich uczelniach w Rzymie, informuje Oversteyns.
Pius XII był także w stanie pomóc 152 Żydom ukrytym w prywatnych domach pod ochroną DELASEM, Delegacji Pomocy Żydowskim Emigrantom. W sumie Pius XII wspomógł 714 Żydów.
Oversteyns podkreśla także, że interwencja Watykanu spowolniła deportację Żydów z Rzymu, kiedy naziści na prośbę katolickiej strony zwolnili 249 Żydów spośród 1351, których zgarnęli z getta w Rzymie. Zwolniono Żydów, którzy byli w związkach małżeńskich z katolikami lub w służbie “aryjczyków”.
Niemniej nawet Oversteyns przyznaje, że było to tylko chwilowe i że w kolejnych miesiącach naziści deportowali setki Żydów.
To nie jest żadna nowa wiadomość. Jak pisał John Pawlikowski, profesor etyki z Catholic Theological Union w Chicago, kiedy inny nie profesjonalista próbował wybielić historię Piusa: “Wiemy, że Pius zrobił pewne dobre rzeczy, ale przyszły one dość późno, były głównie ukryte za kulisami i były to stosunkowo niewielkie gesty".
W rzeczywistości papież mógł zrobić więcej dla samych Żydów w Rzymie. Dopiero w zeszłym roku odkryto, że Pius zignorował notatkę z wezwaniem do publicznego protestu przeciwko deportacji Żydów z Rzymu:
David Kertzer, profesor antropologii i italianistyki z Brown University, powiedział, że znalazł pełną wersję notatki wysokiego dygnitarza Watykanu, wzywającego Piusa do formalnego zaprotestowania przeciwko deportacjom – co papież zignorował. „Nie było formalnego papieskiego protestu do Berlina” – powiedział profesor Kertzer.
Prawdziwym dziedzictwem papieża Piusa XII nie jest to, że pośrednio i po cichu pomógł kilkuset miejscowym Żydom znaleźć schronienie w rozmaitych katolickich klasztorach lub zakonach, ale że nie zrobił tego, co mogło uratować dziesiątki tysięcy.
Od samego początku drugiej wojny światowej Watykan zachowywał politykę neutralności. Alianci podpisali deklarację potępiająca eksterminację Żydów 17 grudnia 1942 roku, ale papież odmówił złożenia podpisu na tym dokumencie. O Holocauście wspomniał nie wprost w przesłaniu bożonarodzeniowym tydzień później, ale nie wymienił wyraźnie Żydów i tonował sprawę, mówiąc o “setkach tysięcy osób, które bez żadnej winy z ich strony, czasami tylko z powodu ich narodowości lub pochodzenia etnicznego, zostały skazane na śmierć”.
Zaniechanie przez Piusa XII wyraźnego potępienia Holocaustu oznaczało przekazanie odpowiedzialności poszczególnym katolickim przywódcom, duchownym i świeckim. Jedni chronili i ratowali Żydów, inni postanowili kolaborować z nazistami, ze spokojną świadomością, że nie działają sprzecznie z nauką Kościoła.
Watykan otworzył archiwa z dokumentami o działalności PiusaXII w okresie wojny zaledwie na tydzień, zanim bibliotekę zamknięto z powodu COVID-19, ale nawet w ciągu tych kilku dni badacze znaleźli dowody obciążające papieża i Kościół.
18 września 1942 roku asystent Piusa, przyszły papież Paweł VI, otrzymał raport naocznego świadka o „niewiarygodnej rzezi” Żydów w Warszawie. Miesiąc wcześniej ukraiński arcybiskup, Andrzej Szeptycki, dostarczył podobny raport, informując papieża o potwornościach dokonywanych w lwowskim getcie, pisze Ofer Aderet z Haaretz.
Wkrótce potem wysłannik Stanów Zjednoczonych do Watykanu zapytał, czy Watykan może potwierdzić informacje o masowym zabijaniu Żydów w Warszawie i Lwowie. W odpowiedzi, watykański sekretarz stanu Luigi Maglione podobno powiedział: “Nie sądzę, byśmy mieli informację, która potwierdza szczegółowo tę poważną wiadomość”.
Przeglądając papiery badacze znaleźli także notatkę jednego z urzędników watykańskich, który ostrzegał przed dawaniem wiary tym raportom, lekceważąc doniesienia z powodu tego, że Żydzi “łatwo przesadzają” a “ludzie wschodu”— chodzi o arcybiskupa Szeptyckiego — “doprawdy nie są wzorem uczciwości”.
Tej notatki nie było w 11-tomowym zbiorze opublikowanym przez Watykan w obronie reputacji Piusa, pisze Religion News Service.
Choć Pius mógł pomóc garstce rzymskich Żydów, nie był przecież lokalnym, rzymskim duchownym – był przywódcą około 200 milionów europejskich katolików. Jego słowa mogły ich zachęcić do ratowania setek tysięcy skazanych na śmierć Żydów. Jego głównym przestępstwem było przestępstwo zaniechania i żadna ilość badań, które pokazują, że pośrednio uratował kilkuset miejscowych Żydów, w żaden sposób nie może zamazać jego ohydnego zachowania, kiedy odmówił użycia swojego znaczącego autorytetu moralnego do potępienia nazistowskich Niemiec i nakazania swoim wyznawcom, by ratowali każdego Żyda, jakiego mogą uratować.
A new attempt to whitewash the shameful Holocaust record of Pope Pius XII
Elder of Ziyon, 5 września 2021
Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska
Elder of Ziyon
Znakomity amerykański bloger, przekazujący wiadomości dobre lub złe, ale zawsze solidnie sprawdzone.
