Prawda

Czwartek, 28 marca 2024 - 13:10

« Poprzedni Następny »


Nowy Ateizm

Dlaczego religia może być racjonalna, ale robi to w zły sposób


Jerry Coyne 2014-02-20


Często słyszmy twierdzenie, że nauka narodziła się z chrześcijaństwa. Oczywiście, istnieje mnóstwo argumentów przeciwko temu, a głównym z nich jest to, że chrześcijaństwo dzierżyło w Europie władzę przez ponad tysiąclecie podczas Ciemnego Średniowiecza i po prostu nie było wówczas nauki.

Do książki, którą piszę, badam twierdzenie – teologów i apologetów religijnych – że nauka wyrosła z chrześcijaństwa, czym wyjaśniają rozwój nauki w Europie i nigdzie indziej. (Tak, tak, wiemy o Chinach i Bliskim Wschodzie, ale ich nauka wygasła.) Jednym z najgłośniejszych orędowników tego twierdzenia jest Rodney Stark, socjolog religii, który określa siebie jako „niezależnego chrześcijanina”. Jego książka The Victory of Reason: How Christianity Led to Freedom Capitalism, and Western Success [Zwycięstwo rozumu: jak chrześcijaństwo doprowadziło do wolności, kapitalizmu i sukcesu Zachodu]  jest często cytowana jako niepodważalny dowód, że nauka narodziła się z chrześcijaństwa.


Oczywiście, istnieje mnóstwo argumentów przeciwko temu, a głównym z nich jest to, że chrześcijaństwo dzierżyło w Europie władzę przez ponad tysiąclecie podczas Ciemnego Średniowiecza i po prostu nie było wówczas nauki. Chociaż można wskazać na promowanie uczenia się przez Kościół katolicki (mnisi kopiujący stare manuskrypty, kościół utrzymujący uniwersytety i tak dalej) panowało równocześnie wszechobecne propagowanie dogmatu i umniejszanie rozumu oraz aktywne tłumienie i prześladowania herezji. Choć nie wiemy, dlaczego nowoczesna nauka jest produktem specyficznie europejskim, lepszą hipotezą jest to, że Europa jest miejscem, w którym wyrosło Oświecenie – ruch zachęcający do rozumowania, obserwacji i kwestionowania. (Jest osobnym pytaniem, dlaczego Oświecenie pojawiło się w Europie, ale Steve Pinker ma wyjaśnienie w Better Angels, włącznie z powstaniem pras drukarskich.)


Argumenty Starka są niezmiernie irytujące, ale właśnie przeczytałem miażdżącą recenzję jego książki (i jego tezy) napisaną przez Andrew Bernsteina: “The tragedy of theology: How religion caused and extended the Dark Ages“ [Tragedia teologii: jak religia spowodowała i przedłużyła Ciemne Średniowiecze]. Odnośnik jest poniżej, tekst jest dostępny za darmo i jest to dobra lektura. Ktoś mógłby mieć zastrzeżenia, że Bernstein jest zwolennikiem obiektywizmu Ayn Rand, i istotnie jest, ale nie daj się zniechęcić, bo dokonuje sprawnego rozbioru argumentów Starka i przypuszcza miażdżący atak na teologię.


Tym razem chcę zostawić na boku kwestię “nauka pochodzi od religii” i po prostu przytoczyć coś, co Bernstein powiedział o używaniu rozumu przez religię. Chodzi mu o to, że religia istotnie używa rozumu, ale w zupełnie inny sposób niż robi to nauka. Nie będę dalej komentował poza powiedzeniem, że całkowicie zgadzam się z Bernsteinem. (Podkreślenia w poniższym fragmencie są moje.) Pasja i argumenty Bernsteina przypominają mi Roberta G. Ingersolla:


 Teolodzy i ogólnie religianci zaczynają od przesłanki z dziedziny fantazji, a potem stosują rygorystyczną logikę formalną, by wydobyć jej implikacje. Sam Stark pisze, że „teologia składa się z formalnego rozumowania o Bogu”. Jest to zachwycająco precyzyjne. Teolodzy, poczynając od wyśnionego tworu własnych umysłów, analizują cechy tego tworu przez rygorystyczne stosowanie formalnej – to jest, dedukcyjnej – logiki.


. . . W historii filozofii termin “racjonalizm” ma dwa różne znaczenia. W jednym sensie oznacza niezłomne oddanie krytycznej myśli w odróżnieniu od każdego irracjonalnego odrzucenia rozumu. W tym sensie Arystoteles i Ayn Rand są wybitnymi racjonalistami, przeciwstawiającymi się każdej formie irracjonalizmu, włącznie z wiarą. W węższym sensie jednak racjonalizm kontrastuje z empiryzmem, jeśli chodzi o fałszywą dychotomię między oddaniem tak zwanemu „czystemu” rozumowaniu (tj. rozumowaniu oderwanemu od postrzeganej rzeczywistości) a wyłącznym poleganiu na doświadczeniu zmysłów (bez opartego na nim wnioskowania.) Racjonalizm w tym sensie jest oddaniem rozumowaniu skonstruowanemu jako logiczna dedukcja, a nie z obserwacyjnego punktu wyjścia, oraz nieufność wobec doświadczenia zmysłów (np. metoda Kartezjusza). Empiryzm, według tej błędnej dychotomii, jest wiarą, że doświadczenie zmysłów dostarcza faktycznej wiedzy, ale każdy wniosek wychodzący poza obserwację jest zaledwie manipulacją słowami lub symbolami werbalnymi (np. podejście Hume’a). Zarówno Arystoteles, jak Ayn Rand odrzucają taką fałszywą dychotomię między rozumem a doświadczeniem zmysłów; żadne bowiem nie jest racjonalistyczne w tym węższym sensie.


Teologia jest najczystszym wyrazem racjonalizmu w sensie postępowania drogą dedukcji logicznej od przesłanek nie zakorzenionych w dających się obserwować faktach – dedukcja bez odniesienia do rzeczywistości. Tak zwane „myślenie”, które odbywa się tutaj, jest czysto formalne, bez podstawy w obserwacji, pozbawione faktów, odcięte od rzeczywistości.
Na przykład Tomasz z Akwinu był największym w historii ekspertem w dziedzinie “angelologii”. Nikt nie mógł równać się z nim „wiedzą” o aniołach i poświęcił im znacznie więcej miejsca w swojej olbrzymiej Summa Theologica niż fizyce.


Tutaj jest tragedia teologii w swojej wydestylowanej esencji: Zająć świetny intelekt ludzki, geniusz niemal, z głęboko rygorystyczną dedukcją logiczną – do badania niczego. W Średniowieczu wielkie umysły, zdolne do przekształcenia świata, nie badały świata; i tak przez tysiąclecie, kiedy ludzie krzyczeli w męczarniach – przymierali głodem, zżerani przez trąd i dżumę, umierający masami przed trzydziestką – ludzie o wielkich umysłach, którzy mogli dostarczyć im ziemskiego zbawienia, porzucili ich na rzecz swoich pozaziemskich fantazji. Raz jeszcze te fundamentalne kwestie filozoficzne przemawiają ostro przeciwko argumentowi Starka, niemniej on je po prostu ignoruje.


Religia jako dziedzina jest, w swej najlepszej postaci, racjonalizmem – dedukcją z wymyślonych przesłanek – nie zaś prawdziwą racjonalnością. (W najgorszej postaci odrzuca nawet ten rozwodniony związek z logiką na rzecz trzymania się nieskazitelnej wiary.)…


Why religion can be rational but is doingit wrong

Why Evolution Is True, 14 lutego 2014

Tłumaczenie Małgorzata Koraszewska



Jerry A. Coyne
Profesor na wydziale ekologii i ewolucji University of Chicago, jego książka "Why Evolution is True" (Polskie wydanie: "Ewolucja jest faktem", Prószyński i Ska, 2009r.) została przełożona na kilkanaście języków, a przez Richarda Dawkinsa jest oceniana jako najlepsza książka o ewolucji.  Jerry Coyne jest jednym z najlepszych na świecie specjalistów od specjacji, rozdzielania się gatunków.  Jest wielkim miłośnikiem kotów i osobistym przyjacielem redaktor naczelnej. 

 

Od redakcji

 

Ten spór między zwolennikami czystego rozumu, opartego wyłącznie na logice oraz zwolennikami empiryzmu opartego wyłącznie na obserwacji doskonale ilustruje złośliwa opowieść jak wygląda rozmowa po stosunku seksualnym pary behaviorystów:

- Tobie było dobrze, a jak mnie było?  


Skomentuj Tipsa en vn Wydrukuj




Komentarze
1. Ayn Rand Mab 2014-02-20


Nowy ateizm i krytyka religii

Znalezionych 900 artykuły.

Tytuł   Autor   Opublikowany

Serce nie sadysta, kiedyś przestanie bić   Koraszewski   2024-03-27
Geneza i paradoksy teizmu   Ferus   2024-03-24
Logika świadectwem prawdy       Ferus   2024-03-17
Niektóre obawy dotyczące islamu są całkowicie racjonalne   Dawkins   2024-03-12
Cena świętego spokoju.Czyli religijny raj dla oportunistów albo też azyl ignorancji (wg Spinozy).   Ferus   2024-03-10
Bogu/bogom nic nie jesteśmy winni (III)   Ferus   2024-03-03
Bogu/bogom nic nie jesteśmy winni (II)   Ferus   2024-02-25
Bogom/Bogu nic nie jesteśmy winniCzyli „prawda” religii versus prawda rozumu   Ferus   2024-02-18
Droga Saladyna kończy się w Rafah   Pandavar   2024-02-17
Zatrute ziarnoCzyli wkład chrześcijaństwa w cywilizację europejską.   Ferus   2024-02-11
Epigoni: inna wersja upadku człowieka w raju   Ferus   2024-02-04
Mój racjonalny ateizm.Czyli w czym upatruję siłę areligijnych poglądów.   Ferus   2024-01-28
Moja racjonalna wiara (III)   Ferus   2024-01-14
Nowe książki Lucjana Ferusa   Koraszewski   2024-01-12
Moja racjonalna wiara (II)   Ferus   2024-01-07
Ayyan Hirsi Ali porzuciła ateizm dla chrześcijaństwa   Koraszewski   2024-01-01
Moja racjonalna wiara. Czyli idea bogów/Boga dla bardziej wymagających.   Ferus   2023-12-31
Alternatywna forma ateizmu   Ferus   2023-12-24
Niewiarygodna idea bogów/Boga (IV)   Ferus   2023-12-17
Niewiarygodna idea bogów/Boga III.   Ferus   2023-12-10
Niewiarygodna idea bogów/Boga II.   Ferus   2023-12-03
Niewiarygodna idea bogów/Boga   Ferus   2023-11-26
Nieudane autodafe. Czyli: kiedy ateizm był zbrodnią.    Ferus   2023-11-19
  Egzorcyści kontra Zły (II). Czyli pozorna walka „dobra ze złem”.   Ferus   2023-11-12
Egzorcyści kontra Zły. Czyli pozorna walka „dobra” ze „złem”.   Ferus   2023-11-05
Tanatos, czyli refleksja eschatologiczna   Ferus   2023-10-29
Trudna sztuka zrozumienia istoty rzeczy (III)   Ferus   2023-10-22
Trudna sztuka zrozumienia istoty rzeczy (II)   Ferus   2023-10-08
Trudna sztuka zrozumienia istoty rzeczy   Ferus   2023-10-01
Błądzenie - ludzka rzecz II   Ferus   2023-09-24
Błądzenie - ludzka rzecz   Ferus   2023-09-17
Bardzo nieelegancka hipoteza Boga II   Ferus   2023-09-10
Bardzo nieelegancka hipoteza Boga. Czyli mocno niedoskonałe wyobrażenia absolutnej doskonałości   Ferus   2023-09-03
Sztuczna inteligencja i sen   Ferus   2023-08-27
Ogromna transformacja Indii i Bliskiego Wschodu   Bulut   2023-08-22
Najlepszy ze światów - Ziemia? III.   Ferus   2023-08-20
Najlepszy ze światów - Ziemia? (II)   Ferus   2023-08-13
Bogowie, przesądy i fizjologia   Koraszewski   2023-08-13
Pakistan: “Oko za oko” – reperkusje palenia Koranu w Szwecji dla chrześcijan   Saeed   2023-08-12
Nowy ateizm i żądanie dogmatów   Johnson   2023-08-07
Najlepszy ze światów – Ziemia? Czyli najlepsza z możliwych marności nad marnościami.   Ferus   2023-08-06
Palenie pism świętych i innych śmieci   Koraszewski   2023-08-05
Wieżo z gierkowskiej cegły…   Kruk   2023-07-31
Kiedy prowadzą nas ślepi przewodnicy (II)   Ferus   2023-07-30
Ślepi przewodnicy   Ferus   2023-07-23
Czy sztuczna inteligencja rozumie o czym mówi?   Ferus   2023-07-16
Credo sceptyka. Część XII.   Ferus   2023-07-09
Credo sceptyka. Część  XI.   Ferus   2023-07-02
Objawienie Maurycego Kazimierza Hieronima Ćwiercikowskiego   Kruk   2023-06-26
Credo sceptyka. Część X.   Ferus   2023-06-25
Credo sceptyka. Część IX.   Ferus   2023-06-18
Boży ludzie w Afryce i w Polsce   Koraszewski   2023-06-15
Credo sceptyka. Część VIII   Ferus   2023-06-11
Marzenie o religii z ludzką twarzą   Koraszewski   2023-06-10
Credo sceptyka. Część VII.   Ferus   2023-06-04
Credo sceptyka. Część VI   Ferus   2023-05-28
Credo sceptyka. Część V.   Ferus   2023-05-21
Credo sceptyka, Część  IV.   Ferus   2023-05-14
Credo sceptyka. Część III   Ferus   2023-05-07
Credo sceptyka. Część II.   Ferus   2023-04-30
Credo sceptyka. Część I.   Ferus   2023-04-23
Odłożone w czasie zbawienie (IV)   Ferus   2023-04-16
Dorastać we wszechświecie   Koraszewski   2023-04-15
Odłożone w czasie zbawienie (III)   Ferus   2023-04-09
Odłożone w czasie zbawienie (II)   Ferus   2023-04-02
“New York Times” głosi fałszywą przyjaźń między nauką i religią   Coyne   2023-03-30
Odłożone w czasie zbawienie   Ferus   2023-03-26
Nawróć się, wyjdź za mnie lub giń: Chrześcijanki w muzułmańskim Pakistanie   Ibrahim   2023-03-21
Credo Ateisty (XIII)   Ferus   2023-03-19
Galopujący wzrost dyskrepancji między słowem i jego desygnatem   Koraszewski   2023-03-13
Credo ateisty (XII)   Ferus   2023-03-12
Turcja: seks islamistów z dziećmi jest w porządku; potępienie tego to przestępstwo   Bekdil   2023-03-10
Skandal wokół Jezusa niefrasobliwego   Kruk   2023-03-08
Zbliżają się dni religijnej zemsty   Carmon   2023-03-06
Credo ateisty (XI)   Ferus   2023-03-05
Czy antysemityzm, szalejący w niektórych częściach świata muzułmańskiego, naprawdę opiera się na błędnej interpretacji islamu?   Spencer   2023-02-27
Credo ateisty (X)   Ferus   2023-02-26
Credo ateisty (IX)   Ferus   2023-02-19
Credo ateisty (VIII)   Ferus   2023-02-12
Credo ateisty (VII)   Ferus   2023-02-05
“Hańba Pakistanu”: oskarżenia o bluźnierstwo   Saeed   2023-02-03
Watykan przeciw Izraelowi   Koraszewski   2023-02-02
Credo ateisty (VI)   Ferus   2023-01-29
Skąd Jezus wziął swoje DNA? Spór między katolikami a ewangelikami   Coyne   2023-01-25
Credo ateisty (V)   Ferus   2023-01-22
Credo ateisty (IV)   Ferus   2023-01-15
Credo ateisty (III)   Ferus   2023-01-08
Credo ateisty (II)   Ferus   2023-01-01
Credo ateisty    Ferus   2022-12-25
Przekleństwo nieskończonych możliwości (II)   Ferus   2022-12-18
Przekleństwo nieskończonych możliwości   Ferus   2022-12-11
Nasza lepsza połowa (III)   Ferus   2022-12-04
Nasza lepsza połowa (II)   Ferus   2022-11-27
Nasza lepsza połowa   Ferus   2022-11-20
List do chrześcijan i nie tylko   Koraszewski   2022-11-19
Błędna droga rozwoju ludzkości (II)   Ferus   2022-11-13
Błędna droga rozwoju ludzkości   Ferus   2022-11-06
Zbłąkane dzieci Matki Natury (VI)   Ferus   2022-10-30
Zbłąkane dzieci Matki Natury (V)   Ferus   2022-10-23
Czy jakiś proboszcz popełnił kardynalny błąd?   Koraszewski   2022-10-17

« Poprzednia strona  Następna strona »
Polecane
artykuły

Lekarze bez Granic


Wojna w Ukrainie


Krytycy Izraela


Walka z malarią


Przedwyborcza kampania


Nowy ateizm


Rzeczywiste łamanie


Jest lepiej


Aburd


Rasy - konstrukt


Zielone energie


Zmiana klimatu


Pogrzebać złudzenia Oslo


Kilka poważnych...


Przeciwko autentyczności


Nowy ateizm


Lomborg


„Choroba” przywrócona przez Putina


„Przebudzeni”


Pod sztandarem


Wielki przekret


Łamanie praw człowieka


Jason Hill


Dlaczego BIden


Korzenie kryzysu energetycznego



Obietnica



Pytanie bez odpowiedzi



Bohaterzy chińskiego narodu



Naukowcy Unii Europejskiej



Teoria Rasy



Przekupieni



Heretycki impuls



Nie klanial



Cervantes



Wojaki Chrystusa


Listy z naszego sadu
Redaktor naczelny:   Hili
Webmaster:   Andrzej Koraszewski
Współpracownicy:   Jacek, , Małgorzata, Andrzej, Henryk