Wielkoskrzydłe

I rzeczywiście, gdy tylko przyjechałem do Nowej Anglii, byłem bliski spowodowania wypadku drogowego, bo zobaczyłem mojego pierwszego dydelfa wirginijskiego, chichotałem jak mała dziewczynka na widok sępników czarnych, ucztujących na zabitym na drodze zwierzęciu (prawdopodobnie dydelfie) i niemal dostałem zawału serca z podniecenia, kiedy na plaży w Connecticut znalazłem pierwszego skrzypłocza. Nic jednak nie mogło przygotować mnie na to, co podleciało do światła domu, który dzieliłem z moją ówczesną dziewczyną. Było to stworzenie tak spektakularne i niepodobne do niczego, co widziałem wcześniej, że zabrało mi długą chwilę, zanim umieściłem je w szerszym kontekście taksonomicznym. „To jest wielkoskrzydły – Megaloptera!” – wydusiłem z siebie wreszcie. „A, tak, dobsonfly – powiedziała Kristin. – One są całkiem fajne”.

Podobnie jednak jak bardzo wiele pozornie niebezpiecznych bezkręgowców, samiec Corydalus nie mógłby zranić kogokolwiek, nawet gdyby usilnie próbował. Te gigantyczne żuwaczki są tylko na pokaz i zwierzę zaledwie ma dość silne mięśnie, by je otworzyć i zamknąć; ukąszenie jest całkowicie wykluczone. Samce używają tych absurdalnych narządów w zrytualizowanej walce z rywalami, powolniejszej, słabszej wersji pokazu przepychanek widzianego u chrząszczy jelonkowatych. Uważaj jednak z samicami Corydalus – podczas gdy samce noszą parę pałeczek chińskich, samice mają potężne nożyce do cięcia drutu, którymi łatwo upuszczą krew z nieostrożnego palca. Corydalus nie żyją długo jako dorosłe i poza piciem wody i okazjonalnym łykiem nektaru kwiatowego nie odżywiają się i giną w przeciągu kilku dni.

Rodzaj Corydalus jest reprezentowany przez 34 gatunki, znajdowane głównie w tropikalnych regionach obu Ameryk i tylko C. cornutus sięga na północ aż do Kanady, zaś dwa dodatkowe gatunki można znaleźć w najbardziej południowych częściach USA. Żuwaczki są powiększone u samców większości gatunków tego rodzaju i blisko z nim spokrewnionego rodzaju Acanthacorydalis z Azji Wschodniej, chociaż na Kostaryce schwytałem kiedyś samca  z przesadnie wielkimi cechami płciowymi, Platyneuromus soror. Na głowie miał dwie dziwne płytki, które przypominały mi płaty twarzy widziane u starych samców orangutanów. Nie wiadomo, po co je mają, bo wydaje się, że nie używają ich ani podczas zalotów, ani kopulacji.

Larwy Corydalus są wodne i dobrze znane rybakom – duże wijące się owady, które stanowią doskonałą przynętę na okonia i pstrąga. Są drapieżne i żywią się innymi owadami wodnymi, takimi jak chruściki. Ciekawe, że choć większość gatunków woli duże, dobrze natlenione zbiorniki wodne (a więc są dobrym gatunkiem wskaźnikowym jakości wody), larwy niektórych gatunków wielkoskrzydłych potrafią rozwijać się w tak niezwykłym środowisku, jak woda zgromadzona w dziuplach drzew lub płyn zebrany na dnie roślin dzbaneczników. Gatunki, które żyją w wodach sezonowych, są zdolne do estywacji, zakopując się w błotnych kokonach, żeby poczekać na powrót wody (bardzo podobnie do ryb dwudysznych). Co ciekawe, wysuszone larwy Megaloptera są używane w tradycyjnej medycynie japońskiej w terapii problemów emocjonalnych u dzieci, i są także zjadane jako przekąska Zazamushi (niezbyt smaczna, zdaniem mojego przyjaciela Kenji).

Wielkoskrzydłe robią wrażenie, że są pradawne i pierwotne i jest po temu dobry powód.   Pochodzą z permu i są prawdopodobnie bezpośrednimi potomkami jakichś najwcześniejszych owadów holometabolicznych (owadów z przeobrażeniem zupełnym). Dawniej grupowano je z Neuroptera (sieciarkami), ale istnieją dobre dowody na to, że są monofiletyczną grupą siostrzaną dla Neuroptera.

Hugewings

25 listopada 2013

Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska