Okaz, odkryty przez wykopujących bursztyn pięć lat temu, składa się z dolnej części prawej nogi oraz stopy, jak również z kilku piór (zarówno doczepionych do nogi, jak piór lotnych osobno w bursztynie. Datowano go na około 99 milionów lat, na środkową kredę. Ponieważ był nowym gatunkiem (pierwszym kiedykolwiek opisanym z bursztynu), autorzy dali mu nazwę Elektorornis chenguangi, przy czym „elektorornis” znaczy „ptak z bursztynu. Filogenetyczna analiza umieszcza ten gatunek wśród Enantiornithes, rodziny ptaków, która wymarła bezpotomnie na granicy K-T – około 66 milionów lat temu, kiedy zaczęły wymierać także dinozaury. (Wszystkie współczesne ptaki należą do kladu Neornithes, grupy w podklasie Aves.)
Jest nowy artykuł w „Current Biology”, który opisuje znalezisko tego bardzo niezwykłego ptaka w birmańskim bursztynie – ptaka z jednym olbrzymim palcem i dziwaczną szczeciną na stopach. Kliknij na link pod zrzutem z ekranu poniżej (pdf tutaj, odnośnik na dole).
Ten ptak ma dwie niezwykłe cechy – które mogą być powiązane.
Pierwsza, że trzeci palec u stopy jest dużo dłuższy niż drugi i czwarty: około 41% dłuższy. Jest także bardziej zakrzywiony niż pozostałe palce. Ta nieproporcjonalność jest unikatowa wśród wszystkich znanych ptaków, żywych i wymarłych. (Najpierw sądzono, że okaz jest wymarłą jaszczurką, ale eksperci natychmiast zrozumieli, że był to ptak.)
Można zobaczyć długi pazur na ilustracji poniżej, zarówno po lewej stronie, jak na rysunku pośrodku. Po prawej widać drugą niezwykłą cechę: nitkowate łuski, rodzaj szczeciniastych piór na stopie i nodze.
(From paper) A) HPG-15-2 overview, with inset providing greater detail on foot, arrowheads marking different apices of unguals and ungual sheathes where visible, and red arrow marking base of mt III 4 shared with (D). (B and C) Osteological details. (D) Tuft of elongated SSFs near apex of mt III ph 3, with horizontal arrowhead marking edge of reticulae from digital pad, inclined arrowhead marking edge of scute, white arrow marking sloughed reticulae, and red arrow marking base of ungual in (A). (E) Detail of lowermost SSFs in (D), showing hollow cores (arrowheads) and mottled outer walls, presumably due to feather oils. Fe, femur; fi, fibula; lc, lateral condyle; mc, medial condyle; mt, metatarsal and corresponding digit; ph, phalanx; tb, tibia. Scale bars, 5 mm in (A); 1 mm in (A) inset; 0.5 mm in (D); and 0.25 mm in (E). See also Figures S1, S2, and S4.
Autorzy wnioskują że taka budowa stopy wskazuje, że był to ptak nadrzewny. Ale co z tym palcem? Kiedy zobaczyłem to pierwszy raz, pomyślałem, że palec musiał służyć do wydobywania zwierzyny (prawdopodobnie owadów) z kory i zagłębień w drzewie, trochę jak to, co robi palczak madagaskarski (Daubentonia madagascariensis – dziwaczny lemur z wydłużonym palcem. A możliwa czuciowa natura szczecinek na stopie pomagałaby w tym zadaniu. Wielkie umysły myślą podobnie i taka jest też propozycja autorów.
Ilustracja poniżej jest równie ciekawa; pokazuje część piór lotnych ze skrzydła, które także zachowały się w bursztynie. Najważniejsze jest to, że te pióra są asymetryczne, z promieniami chorągiewki wiodącej o połowę krótszymi niż chorągiewki wewnętrznej. To jest wskazówka lotu, jak pokazano na piórach nowoczesnego ptaka w Quora, wyjaśniając także aerodynamiczne powody asymetrii.
Tutaj jest ilustracja piór, które nadal mają brązowe zabarwienie w bursztynie:
(From paper): (A) Overview of primary and secondary feather exposure at polished edge of amber piece, with inclined arrows marking primary rachises (P1 and P2 weakly distinguished from secondaries and marked in red); vertical arrows mark secondaries; horizontal arrows mark pale areas in wing; and lettered circles mark positions of (B) and (C). (B) Weakly pigmented reduced barbules from primary barbs in leading edge of wing. (C) Dark brown barbules from primary barbs in base of posterior vane of primary. Scale bars, 2 mm in (A); 0.25 mm in (B) and (C). See also Figures S1 and S2.
Autorzy nieco wahają się w sprawie trzeciego palca, mówiąc: ”funkcja wydłużonego trzeciego palca jest niepewna”. I istotnie jest niepewna. W streszczeniu jednak są nieco bardziej pewni, mówiąc: „sugerujemy, że wydłużony trzeci palec był używany w strategii poszukiwania pokarmu”, tj. wydobywaniu żywności (przypuszczalnie owadów) z drzew. A przy obecności tego, co prawdopodobnie jest szczecinami czuciowymi na palcach, podobnymi do czuciowych szczecin wokół otworu gębowego niektórych ptaków z Nowej Zelandii, włącznie z kiwi, ma to sens. Tutaj są czuciowe szczeciny na twarzy kiwi, które niewątpliwie pomagają w zdobywaniu pokarmu i nawigacji w nocy, ponieważ gatunek jest nocny:
Tutaj, dla porównania z tym nowym ptakiem, jest chudy ale długi środkowy palec palczaka madagaskarskiego:
Wreszcie, tutaj jest palczak madagaskarski, który używa wydłużonego palca do szukania owadów. (Ten palec ma staw panewkowy i może obracać się o 360°.) Podejrzewam, że Elektorornis chenguangi robił coś podobnego.
Czy kiedykolwiek dowiemy się? Nie widzę, jak moglibyśmy, ale spekulowanie jest zabawne i może prowadzić do dających się testować przewidywań.
Emerytowany profesor na wydziale ekologii i ewolucji University of Chicago, jego książka "Why Evolution is True" (Polskie wydanie: "Ewolucja jest faktem", Prószyński i Ska, 2009r.) została przełożona na kilkanaście języków, a przez Richarda Dawkinsa jest oceniana jako najlepsza książka o ewolucji. Jerry Coyne jest jednym z najlepszych na świecie specjalistów od specjacji, rozdzielania się gatunków. Jest również jednym ze znanych "nowych ateistów" i autorem książki "Faith vs Fakt". Jest wielkim miłośnikiem kotów i osobistym przyjacielem redaktor naczelnej.
