Pingwiny skalne i inne pingwiny grzebieniaste (Eudyptes) zawsze składają dwa jaja, ale z pierwszego, mniejszego, żadne pisklę na ogół nie wykluwa się.
Zdjęcie: Pete Oxford, Minden Pictures, National Geographic Creative
W każdym sezonie rozrodczym pingwiny grzebieniaste składają po dwa jaja. Pierwsze – nazwijmy je jajem A – jest zawsze mniejsze niż drugie, czyli jajo B. Jest mniejsze o między 18 a 57 procent, co jest większą różnicą niż u jakiegokolwiek innego ptaka. Ponieważ jest mniejsze, jajo A niemal zawsze jest skazane. Matka pingwin może wykopać je z gniazda. Może odmówić wysiadywania go. W tych rzadkich wypadkach kiedy z obu jaj wykluwają się jednak pisklęta, tylko jedno pisklę przeżywa i nieodmiennie jest to większe pisklę B.
Ze swoimi bujnymi, żółtymi brwiami pingwiny grzebieniaste bardzo łatwo rozpoznać i są trochę jak klauny.
Żeby jednak zobaczyć to, co jest najdziwaczniejsze u tych ptaków, takich jak pingwin złotoczuby lub pingwin skalny, nie należy patrzeć na ich komiczne upierzenie. Zamiast tego należy patrzeć, co dzieje się, kiedy składają jaja.
W każdym sezonie rozrodczym składają po dwa jaja. Pierwsze – nazwijmy je jajem A – jest zawsze mniejsze niż drugie, czyli jajo B. Jest mniejsze o między 18 a 57 procent, co jest większą różnicą niż u jakiegokolwiek innego ptaka. Ponieważ jest mniejsze, jajo A niemal zawsze jest skazane. Matka pingwin może wykopać je z gniazda. Może odmówić wysiadywania go. W tych rzadkich wypadkach kiedy z obu jaj wykluwają się jednak pisklęta, tylko jedno pisklę przeżywa i nieodmiennie jest to większe pisklę B.
Biolodzy ewolucyjni głowili się nad tym dziwacznym zachowaniem od lat 1960. Dlaczego jajo A jest o tyle mniejsze niż jajo B? A ponieważ pisklę niemal zawsze umiera, dlaczego pingwiny grzebieniaste w ogóle trudzą się składaniem tych jaj? Dlaczego nie skoncentrować po prostu wysiłków na jednym jaju, jak to robią słynne pingwiny cesarskie i królewskie?
Samice pingwinów złotoczubych zaczynają tworzenie jaj podczas uciążliwej podróży morskiej. Zdjęcie: Roy Toft, National Geographic Creative
“Przez wiele lat biolodzy twierdzili, że musi być jakaś adaptacyjna podstawa tego” – mówi Glenn Crossin z Dalhousie University. Niektórzy sądzili, że jajo A jest ubezpieczeniem na wypadek, gdyby jajo B zostało porwane przez drapieżnika lub przypadkowo uszkodzone przez kłócących się samców. Inni uważali, że jajo A może być znakiem “ZAJĘTE”, który mówił innym pingwinom, że gniazdo jest pełne. „Żadne z tych wyjaśnień nie ostało się jednak eksperymentom” – mówi Crossin.
W 1990 r. Tony Williams z Simon Fraser University zaproponował inne wyjaśnienie. Zauważył, że podczas gdy większość pingwinów spędza zimy antarktyczne w pobliżu lodu, pingwiny grzebieniaste wyruszają na otwarty ocean. Przez sześć długich miesięcy nigdy nie wychodzą na ląd. Zamiast tego płyną szybko i nieustannie przez ponad dwa miliony kilometrów lodowatej wody w poszukiwaniu żywności na najdłuższej prawdopodobnie wyprawie aprowizacyjnej jakiegokolwiek zwierzęcia. I właśnie podczas tych epickich podróży samice zaczynają jajeczkować i tworzą swoje jaja A.
A konkretnie, zaczynają tworzyć żółtka jaja podczas podróży. Ten proces trwa 16 dni i samice pingwina złotoczubego składają jaja zaledwie siedem do czternastu dni po ponownym wyjściu na ląd. W 2010 r. Crossin i Williams pokazali, że samice pingwina złotoczubego, które rozmnażają się najszybciej po powrocie – a więc te, które spędziły najwięcej czasu na tworzeniu żółtka na morzu – znoszą jaja z największą różnicą między jajem A i jajem B.
Ich rozumowanie wyglądało następująco: samicom trudno jest równocześnie płynąć szybko i tworzyć żółtko. Obie te czynności wymagają wiele energii. Jeśli samice muszą płynąc szybko, nie mogą porządnie inwestować w jaja. Tak więc, pierwsze jajo – zaczęte podczas pływania – jest małe.
Zakładanie lokalizatorów uroczym, paskudnym, małym pingwinom Podejdź zbyt blisko do tych pingwinów - szczególnie pingwinów maskowych – a twoje rozczulenie na widok tych ptaków może zostać wystawione na próbę, zważywszy ich zamiłowanie do strzelania kupą i wzajemnego okładania się razami.
Na lądzie pingwiny grzebieniaste mogą w pełni poświęcić energię na tworzenie jaj i dlatego jaja B są większe. W odróżnieniu od tego inne pingwiny zaczynają proces produkcji jaja tygodnie lub miesiące po powrocie na ląd. Tylko u pingwinów grzebieniastych jest to niefortunne nałożenie się w czasie.
Dla sprawdzenia tej hipotezy Crossin i Williams zebrali dane o wszystkich 16 gatunkach pingwinów, które składają po dwa jaja. Odkryli, że wśród sześciu pingwinów grzebieniastych gatunki, które rozmnażały się najszybciej po powrocie na ląd, składały jaja o najbardziej zróżnicowanych wielkościach. Wśród dziesięciu innych gatunków jednak nie było żadnego związku między tymi dwiema cechami. Popiera to tezę, że pingwiny są skazane na składanie małego jaja jako pierwsze, ponieważ spędzają tak dużo czasu na morzu. Im dłużej każdy gatunek pozostawał na morzu, tym marniejsze było jajo A, jak ten zespół badaczy poinformował w piśmie Royal Society.
“Można by pomyśleć, że po kilku milionach lat ewolucji [pingwiny grzebieniaste] powinny wyeliminować pierwsze jajeczkowanie prowadzące do jaja A” – mówi Crossin. Może nie zrobiły tego, bo jest to droga najmniejszego oporu. Łatwiej jest po prostu wyrzucić, zaniedbać lub zniszczyć karłowate jajo niż zmienić swoje cykle reprodukcyjne i przebudować swoje jajniki.
To, co dla nas wygląda na złe przystosowanie, może być najlepszą z wielu złych opcji.
Mieszka w Londynie i pracuje w Cancer Research UK. Jego blog „Not Exactly Rocket Science” jest próbą zainteresowania nauką szerszej rzeszy czytelników poprzez unikanie żargonu i przystępną prezentację. Strona www autora
