Prawda

Piątek, 1 listopada 2024 - 00:14

« Poprzedni Następny »


Choroba zielonych mięśni


Paulina Łopatniuk 2019-09-14

Drób niezbyt przyjaźnie nastawiony; Irina Iordachescu, https://www.flickr.com/photos/19907124@N00/226367570/, CC BY-NC-ND 2.0
Drób niezbyt przyjaźnie nastawiony; Irina Iordachescu, https://www.flickr.com/photos/19907124@N00/226367570/, CC BY-NC-ND 2.0

Patologia weterynaryjna nie pojawia się na blogu często jako główny temat, bo to nie do końca moja przecież dziedzina. Jasne, sporo zagadnień powtarza się, wiele mechanizmów chorobowych jest podobnych, liczne zmiany bywają identyczne lub przynajmniej nie aż tak bardzo odmienne, ale jednak anatomia i histologia człowieka nie jest taka sama jak anatomia i histologia innych zwierząt, zwłaszcza gdy porzucamy ssaki na rzecz ptaków, gadów, płazów czy ryb, nie mówiąc już o bezkręgowcach (tak, istnieje literatura na temat patologii bezkręgowców i bywa fascynująca). Owszem, zdarza mi się wypowiadać na temat chorób innych gatunków, ale staram się to czynić ostrożnie i wpierw podoczytywać.



Podobnie było z tytułową chorobą. Nie jest to pewnie temat, którym zajęłabym się z własnej inicjatywy, ale zdarzało wam się podsyłać na bloga fotografie z pytaniami, zdarzało się, że ktoś mnie wołał do dyskusji na fejsbuku, zdjęcia budziły niepokój i przyciągały uwagę.

Strzałki wskazują na niepokojące was niejednokrotnie zmiany; https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4988535/, CC BY-NC 4.0

Strzałki wskazują na niepokojące was niejednokrotnie zmiany; https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4988535/, CC BY-NC 4.0



Przysiadłam zatem, pogrzebałam, doczytałam. Wszak skoro rzecz budzi zaciekawienie, warto coś o niej napisać. Przy czym od razu z góry podkreślę, że może to być zagadnienie dla części czytających nieprzyjemne, mowa bowiem o patologii dość mocno związanej z przemysłową hodowlą zwierząt, ptaków w tym przypadku, oraz z ich zastosowaniem spożywczym, a część z was – wiem z komentarzy – to wegetarianie/nki i weganie/nki. Zresztą to kwestia zastosowania spożywczego właśnie jest zazwyczaj główną przyczyną waszego zainteresowania. Badania autopsyjne czy to ludzkie, czy zwierzęce, nie są czymś, z czymś szeroka publiczność miałaby często do czynienia. Zdjęcia różnorakich uszkodzeń poszczególnych tkanek czy narządów – o ile nie mówimy o skórze czy co bardziej powierzchownie dostępnych śluzówkach, również – o ile nie zajmujecie się zawodowo ludzką czy weterynaryjną medycyną – nie są dla większości z was codziennością, o ile akurat nie zdarza wam się zaglądać regularnie na strony podobne patologom. Tymczasem wegetarianizm i weganizm nie są jeszcze aż tak częste, by widok rozporcjowanych ciał zwierzęcych stał się czymś niespotykanym. A choroba zielonych mięśni wymaga do powzięcia choćby podejrzeń albo – przeżyciowo jeszcze – specjalistycznych badań laboratoryjnych lub obrazowych, albo rozpreparowania zajętego mięśnia. I właśnie rozpreparowanie kurzych “piersi” ujawniające oczom zdezorientowanej osoby dziwne zielonkawo przebarwione obszary najczęściej jest przyczynkiem do stawiania pytań i wyrażania wątpliwości – bo co to właściwie? Skąd to? Czy to groźne (dla kogokolwiek innego niż sama kura)?

Charakterystyczne zielonkawe obszary w obrębie kurzęcych piersi; mykonos2, https://www.flickr.com/photos/anaeli_/17547072265

Charakterystyczne zielonkawe obszary w obrębie kurzęcych piersi; mykonos2, https://www.flickr.com/photos/anaeli_/17547072265



Pierwsze wzmianki o DPM, miopatii mięśni piersiowych mniejszych (Deep Pectoral Myopathy), pojawiły się w 1968 roku, pisano wówczas o niej jako o obserwowanej u indyków miopatii degeneracyjnej zarówno w prasie, jak i w doniesieniach konferencyjnych. Niedługo później skonstatowano, że problem dotyczy nie tylko indyków, ale też innego hodowanego “na mięso” ptactwa, szczególnie zaś kurcząt. Tajemniczo dla osób bez związków z naukami medycznymi brzmiąca “miopatia” służy tu opisowi schorzenia o dość w sumie banalnym mechanizmie. To po prostu martwica niedokrwienna. Co? Nie brzmi banalnie? OK, przyjrzyjmy się zatem sprawie bliżej.

Hodowla brojlerów w brojlerni, Larry Rana, USDA, domena publiczna; https://pl.wikipedia.org/wiki/Brojler

Hodowla brojlerów w brojlerni, Larry Rana, USDA, domena publiczna; https://pl.wikipedia.org/wiki/Brojler



U odmian drobiu hodowanych na mięso udało się dzięki odpowiedniej selekcji osiągnąć niespotykane wcześniej tempo wzrostu – literatura podkreśla, że “w ciągu ostatnich 30 lat dwukrotnie zwiększyła się masa ubojowa kurcząt brojlerów przy jednoczesnym skróceniu o połowę okresu ich odchowu” – i przyrostu masy mięśniowej (w tym przyrostu ukierunkowanego na mięśnie piersiowe zwłaszcza – to samo źródło podaje: “Udział mięśni piersiowych w tuszce zwiększa się rocznie od 0,2 do 0,25%“), proces ten jednak nie pozostał bez pewnych, nawet jeśli pominąć już w całej sprawie dobrostan samego ptactwa, skutków ubocznych, działań niepożądanych, do których zalicza się właśnie między innymi tytułową chorobę.

Mięśnie piersiowe mniejsze zwane też głębokimi czy – bardziej anatomicznie – nadkruczymi (to od kości kruczej, która u ssaków uległa niemal całkowitej redukcji) leżą sobie w kurzej klatce piersiowej ograniczone mostkiem i mięśniami piersiowymi powierzchownymi (tymi dużymi najbardziej kojarzonymi z kurzą piersią), otoczone przez nieelastyczne powięzie. Główną funkcją “naszych” mięśni jest poruszanie skrzydłami, konkretniej – unoszenie ich i supinacja (czyli odwracanie). Powiększony mięsień piersiowy mniejszy z racji swego położenia nie jest w stanie swobodnie do końca się się rozkurczać w czasie ruchu ptaka, zwłaszcza ruchu intensywnego (przy gwałtownych ruchach skrzydeł mięśnie piersiowe mniejsze zwiększają objętość nawet o 25%), a poszerzając się w ograniczonej przestrzeni uciska zaopatrujące go w krew naczynia, co doprowadza do ogniskowego niedokrwienia i niedotlenienia, to zaś z kolei może doprowadzić do zmian martwiczych niedotlenionego mięśnia – wygłodzone i podduszone komórki mięśniowe zaczynają obumierać. Na początku zachodzące w mięśniu procesy manifestują się obrzękiem, wybroczynami i zaczerwienieniem, z czasem zmieniony obszar przybiera bladoróżowy odcień, który docelowo przechodzi w zieleń, a sam mięsień staje się jak gdyby obkurczony i włóknisty w strukturze. Skąd ten apetyczny zielonkawy kolorek? O taki właśnie efekt barwny obwinia się zazwyczaj pochodne mioglobiny, zawartego w mięśniach białka zdolnego dzięki żelazu wiązać tlen – choleoglobinę i sulfomioglobinę – powstające w warunkach beztlenowych.


Martwicze, intensywnie różowe i obrzękłe komórki mięśniowe ogniskowo rozpadające się i nacieczone zapalnie (fioletowe kropy białych krwinek); https://www.revmedvet.com/artdes-us.php?id=1899

Martwicze, intensywnie różowe i obrzękłe komórki mięśniowe ogniskowo rozpadające się i nacieczone zapalnie (fioletowe kropy białych krwinek); https://www.revmedvet.com/artdes-us.php?id=1899



Jak rzecz wygląda pod mikroskopem? Na początku mało specyficznie – obrzęk i przekrwienie, odczyn zapalny. Z czasem dochodzą cechy martwicy, z rozpadem włókien mięśniowych, docelowo zaś dochodzi do tego włóknie.

 

Czy podobne zmiany mogą wystąpić w innych mięśniach ptactwa hodowlanego? Tak. Rzadziej, ale jednak. W pewnym odsetku przypadków obszary martwicy tego typu obserwowane są również w mięśniu piersiowym powierzchownym. 


Niekiedy zmiany mogą rozwijać sie w obu mięśniach piersiowych; http://www.medycynawet.edu.pl/images/stories/pdf/pdf2009/072009/200907466471.pdf

Niekiedy zmiany mogą rozwijać sie w obu mięśniach piersiowych; http://www.medycynawet.edu.pl/images/stories/pdf/pdf2009/072009/200907466471.pdf



Często będą to zmiany mniej zaawansowane, czyli w mniejszym stopniu rzucające się w oczy, ale niekiedy choroba zielonych mięśni straszy w swej w pełni rozwiniętej formie barwnej. A dzikie ptactwo? Ha, tak jak wspomniałam, schorzenie uważa się za efekt selektywnej hodowli i – jak można się domyślić – nie obserwowano jej dotąd u gatunków niepoddanych takiej presji selekcyjnej. Co więcej, poza samą odmianą drobiu, sprzyjają jej też warunki życia tegoż. Otóż szczególne zagrożenie stwarza dla ptaków stres – bodziec stresowy, na który zwierzęta zareagują gwałtownym i dłużej trwającym trzepotaniem skrzydeł, może być tym właśnie, co doprowadzi do niedokrwienia i rozwoju martwicy. I rzeczywiście, pośród czynników ryzyka literatura wymienia hałas, nadmierne bądź gwałtownie zmieniane oświetlenie, płoszenie zwierząt i niewłaściwie obchodzenie się z nimi czy zbytnie zagęszczenie ptactwa i zaburzenia jego hierarchii stada, a poprawę warunków hodowli wymienia – obok rezygnacji z intensywnego chowu i wysokowydajnych linii genetycznych – jako podstawowy czynnik zmniejszający szanse na rozwój schorzenia (według części badań istotniejszy niż czynniki genetyczne). I nie, nie o troskę o dobrostan kur czy indyków tu chodzi bynajmniej, a o proste względy ekonomiczne, o spadek zysków związany z wadami mięsa. W końcu “filety z piersi” uchodzą za cenny surowiec spożywczy.

Na pewno spytacie o potencjalną szkodliwość takiego mięsa dla osoby spożywającej tak zmienione kurze zwłoki – uspokoję was. Badania nie sugerują żadnych zagrożeń, choć podkreślają jednocześnie obniżenie walorów smakowych zmienionego martwiczo mięsa, zarówno ze względu na zmienioną – włóknistą i mniej kruchą – teksturę, jak i na “hemowy”, żelazisty posmak.

Kury; https://www.flickr.com/photos/slukom/26677113872/; Tushta & Tma, CC BY-NC-SA 2.0

Kury; https://www.flickr.com/photos/slukom/26677113872/; Tushta & Tma, CC BY-NC-SA 2.0



Pozostaje kwestia aspektów etycznych całej sytuacji. Nie mamy danych klinicznych dotyczących chorujących kurcząt, bo też i – jak wspominałam – to problem rozpoznawany zazwyczaj pośmiertnie. Z literatury wiemy, że potencjalnie można by go wyłapać na wcześniejszym etapie, w końcu uszkodzenie mięśni wiąże się chociażby ze wzrostem poziomu kinazy kreatyninowej (enzymu, którego inne formy, typowe dla mięśnia sercowego, wykrywamy przy zawale serca, też w końcu martwicy niedokrwiennej w obrębie mięśnia przecież) oraz że zmiany świadczące o rozwoju choroby są potencjalnie wykrywalne w USG, jednak ani nie ma zwyczaju przeprowadzania podobnych badań w całej przeznaczonej na ubój populacji (prawdopodobnie nie miałoby to żadnego sensu ekonomicznego), ani właściwie nie bardzo wiadomo co można by w razie wykrycia zmian zrobić – nie leczyć przecież, skoro mowa o hodowli zwierząt w założeniu niedrogich, o przeznaczeniu spożywczym, a ewentualny zabieg chirurgiczny to zawsze kwestia dodatkowych nakładów. Można w każdym razie podejrzewać, że choroba zielonych mięśni jest dla dotkniętych kurcząt czy innego ptactwa bolesna – literatura nie podaje danych o symptomach, nie dziwota to w końcu przy braku diagnostyki, jednak zmiany martwicze często wiążą się z dolegliwościami bólowymi (jeśli obserwujące patologów osoby z wykształceniem weterynaryjnym mogą te podejrzenia zweryfikować, chętnie przyjmę uwagi). Ot, kolejny aspekt intensywnej hodowli.


(Przypominam też, że patologów możecie śledzić również na fejsbuku – warto tam zaglądać, bo strona jest codziennie aktualizowana)


Literatura:


Wady mięsa i miopatie pojawiające się u kurcząt brojlerów: implikacje dla współczesnego przemysłu drobiarskiego
. G Maiorano; Roczniki Naukowe Polskiego Towarzystwa Zootechnicznego 2017;13(3):43-51

Dylematy ograniczania miopatii mięśni piersiowych typu DPM u kurcząt brojlerów. J Kijowski, E Kupińska; ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość 2013;6(91):32-44

Paradigm of deep pectoral myopathy in broiler chickensJ Kijowski, E Kupińska, J StangierskiJ Tomaszewska-Gras, T Szablewski; World’s Poultry Science Journal 2014;70(1):125-138

Occurrence and characteristics of chicken breast muscles with DPM symptoms. J Kijowski, J, E Kupińska, A Kaczmarek, J Stangierski, A Popiół, A; Medycyna Weterynaryjna 2009;65(7):466-71

Deep Pectoral Myopathy in Broiler Chickens. J Kijowski, M Konstanczak;  Bulletin of the Veterinary Institute in Pulawy 2009;53:487-491

Miopatia mięśni piersiowych typu DPM u kurcząt brojlerów. J Nowak, K Połtowicz; Wiadomości Zootechniczne R. LII 2014;4:168-172

The Incidence of Muscle Abnormalities in Broiler Breast Meat – A Review. X Huang, DU Ahn; Korean journal for food science of animal resources 2018;38(5):835–850

Deep Pectoral Myopathy: A Penalty of Successful Selection for Muscle GrowthWG Siller; Poultry Science,1985;64(8):1591-5

The occurrence of deep pectoral myopathy in roaster chickens. M Bianchi, M Petracci, A Franchini, C Cavani; Poultry Science 2006;85(10):1843-6

Deep pectoral myopathy: prevalence in 7 weeks old broiler chickens in Bulgaria. I Dinev, D Kanakov; Revue de médecine vétérinaire 2011;162(6):279-283

Study of green muscle disease in some condemned broiler chicken from Iran. M Pajohi-Alamoti, S Khaledian, M Mohammadi; Comparative Clinical Pathology 2016;25(6):1193-96

The genetic basis of pectoralis major myopathies in modern broiler chicken lines. RA Bailey, KA Watson, SF Bilgili, S Avendano; Poultry Science 2015;94(12):2870-79

The effect of deep pectoral myopathy on the properties of broiler chicken muscles characterised by selected instrumental techniquesJ Stangierski, J Tomaszewska-Gras, HM Baranowska, M Krzywdzińska-Bartkowiak, P Konieczny; European Food Research and Technology 2019;245(2):459-467

Pathological Examination of Deep Pectoral Myopathy in House Reared Broilers. O Ozmen; Kafkas Universitesi Veteriner Fakultesi Dergisi 2017;23(5):831-834



Paulina Łopatniuk


Lekarka ze specjalizacją z patomorfologii, pasjonatka popularyzacji nauki, współtwórczyni strony poświęconej nowinkom naukowym Nauka głupcze, ateistka, feministka. Prowadzi blog naukowy Patolodzy na klatce.

Skomentuj Tipsa en vn Wydrukuj






Nauka

Znalezionych 1496 artykuły.

Tytuł   Autor   Opublikowany

Katastrofy mieszkaniowe   Tonhasca Júnior   2024-10-30
Oparta na ideologii i wprowadzająca w błąd krytyka sposobu nauczania współczesnej genetyki   Coyne   2024-10-22
Ignorowanie przez świat głodu w Sudanie dowodzi, że rasizm i antysemityzm to dwie strony tej samej monety     2024-09-25
Zarażenie i uzależnienie: metafory antysemityzmu   Garrard   2024-08-19
„Wyżeraj ich czaszki”: przyjemności antysemityzmu ponownie rozpatrzone po 7 października   Garrard   2024-08-18
Dumania o “Ewolucja jest faktem”   Coyne   2024-08-15
Imperializm i irredentyzm islamski i arabski napędzają konflikt między rzeką a morzem   Landes   2024-08-11
Zombi antysyjonizm    Tabarovsky   2024-08-08
Nowe odkrycia o „ostatnim uniwersalnym wspólnym przodku” Stworzenie, które dało początek wszystkim żywym istotom - istniało znacznie wcześniej niż dotychczas sądzono   Coyne   2024-08-06
Dowody na to, że ludzie współcześni opuścili Afrykę znacznie wcześniej niż nam się wydawało   Coyne   2024-07-25
Nowe odkrycia o denisowianach   Coyne   2024-07-18
Gdzie jest dziś Ameryka?   Koraszewski   2024-07-17
Pierwszy dowód na to, że owady przekraczają ocean   Coyne   2024-07-11
Podejrzenia i dowody   Tonhasca Júnior   2024-07-06
Tajemnica ewolucji ryb flądrokształtnych: częściowo rozwiązana    Coyne   2024-07-03
Starożytne kości ofiar ludzkich składanych przez Majów wykazują pokrewieństwo między zabitymi (i nie tylko to)   Coyne   2024-06-27
Nature” pisze o semantyce płci, a nie o nauce   Coyne   2024-06-18
Czerwone skarby   Tonhasca Júnior   2024-05-16
“Lancet” wychwala tradycyjną wiedzę rdzennych ludów   Coyne   2024-05-10
Więcej ludzi, więcej dobrobytu: wskaźnik obfitości SimonaWedług Simon Abundance Index 2024 zasoby Ziemi są o 509% większe niż w 1980 roku.   Tupy   2024-05-08
Rdzenna matematyka: zasłona dymna   Coyne   2024-05-02
Skamieniałe zachowanie: termity uwięzione w tandemie   Coyne   2024-04-25
Artykuł w piśmie „Science”: rozszerzyć DEI w STEMM   Coyne   2024-04-19
Dlaczego organizacje naukowe powinny zachować neutralność polityczną?   Coyne   2024-04-11
Darwin znowu się myli! Artykuł pokazuje, że jego hipoteza o „samcach większych u ssaków” wydaje się błędna   Coyne   2024-04-06
Czasami gwoździe, koparki, straż, czasami lalki, wstążki, makijaż   Tonhasca Júnior   2024-04-03
Po raz kolejny twierdzenie, że płeć nie jest binarna, ale bez żadnych nowych argumentów   Coyne   2024-03-29
Jak małpy człekokształtne (włącznie z ludźmi) straciły swoje ogony   Coyne   2024-03-26
Ale najpierw kawa   Tonhasca Júnior   2024-03-21
Ideolodzy: dlaczego nauczanie genetyki musi mieć charakter społeczno-polityczny   Coyne   2024-03-19
Przepływ genów od neandertalczyków i denisowian do ludzi „współczesnych” i odwrotnie   Coyne   2024-03-14
Wejdź – skoro nalegasz   Tonhasca Júnior   2024-03-09
Czy “bezpłciowe” bakterie tworzą biologiczne gatunki?   Coyne   2024-03-06
Carl Zimmer o gatunkach i ochronie     2024-02-29
Kolejna błędna próba skorygowania ewolucji   Coyne   2024-02-22
Ryjący w ziemi przedsiębiorcy   Tonhasca Júnior   2024-02-15
Olbrzymie armie o niezliczonych umiejętnościach    Tonhasca Júnior   2024-02-08
Wejdź, powiedziała, dam ci schronienie przed burzą   Tonhasca Júnior   2024-01-15
Czy ludzie wyewoluowali w wodzie?   Coyne   2024-01-08
Jak upadają wielcy   Tonhasca Júnior   2024-01-04
Oczy reniferów zmieniają kolor, żeby łatwiej im było dostrzec jadalne porosty   Coyne   2023-12-30
Życzliwi przestępcy   Tonhasca Júnior   2023-12-28
Conor Friedesdorf (i Alexander Barvinok) o ideologicznym przymusie na amerykańskich uczelniach   Coyne   2023-12-26
Zdumiewający manipulatorzy   Tonhasca Júnior   2023-12-25
Nie gryzie się ręki, która cię zapyla   Tonhasca Júnior   2023-10-19
Rewolucja komunikacyjna   Hannam   2023-10-18
BBC szerzy propagandę rolnictwa organicznego, a biedni na świecie cierpią   i Kathleen Hefferon   2023-10-13
Niezwykły przypadek koewolucji i specyficzności zapylacz/storczyk   Coyne   2023-10-07
Płeć męska lub żeńska: nie ma nic pomiędzy   Elliot   2023-10-03
Myślenie intuicyjne i analityczne   Novella   2023-09-29
„Kryzys klimatyczny” to mistyfikacja   Williams   2023-09-25
Jak (i dlaczego) ośmiornica edytuje swój RNA   Lewis   2023-09-23
„Najbardziej znany zabójca ludzi”: jakie są prawdziwe początki XIV-wiecznej Czarnej Śmierci?   Lewis   2023-09-15
Do jakiego stopnia pary mają wspólne cechy?   Novella   2023-09-14
Kenia daje zielone światło 58 projektom GMO – naukowcy na całym świecie kontynuują badania w dziedzinie biotechnologii, mimo procesów sądowych i dezinformacji   Ombogo   2023-09-08
Lancet atakuje anty-przebudzenie, a czytelnik odpowiada   Coyne   2023-08-24
Więcej wyrafinowanej teologii: uczony religijny zastanawia się, czy neandertalczycy mieli nieśmiertelne dusze   Coyne   2023-08-16
Aktywiści anty-GMO w Afryce szerzą mity i strach, ale nie przedstawiają żadnych naukowych dowodów   Abutu   2023-08-14
Mało znana strona ryjkowców   Tonhasca Júnior   2023-08-11
Dlaczego nie można być osobą transrasową?   Coyne   2023-08-10
Walka z malarią za pomocą inżynierii genetycznej   Novella   2023-08-08
Jak restrykcje Unii Europejskiej podsycały głosy przeciwko GMO, jak również głód na globalnym Południu, a zwłaszcza w Afryce   Oria   2023-08-02
Nieznośni mali pomocnicy   Tonhasca Junior   2023-07-29
Macedońskie skarby   Tonhasca Júnior   2023-07-26
GMO i motyle   Novella   2023-07-25
Narzucanie ideologii naturze: Kew Garden celebruje „rośliny queer”   Coyne   2023-07-24
Smak miesiąca   Tonhasca Júnior   2023-07-20
Kłopoty na wylocie   Szczęsny   2023-07-18
Ideologiczne podważanie biologii   i Luana S. Maroja   2023-07-17
Role mężczyzn i kobiet w polowaniu, raz jeszcze   Coyne   2023-07-15
David Hillis o specjacji   Coyne   2023-07-13
Niechętni dawcy i pracowici biorcy   Tonhasca Júnior   2023-07-08
Grube problemy z jelitem   Szczęsny   2023-07-07
Badaczka z Leakey Foundation twierdzi, że kości orangutanów mówią nam, że biologiczna płeć jest spektrum, a nie binarna   Coyne   2023-06-30
Przez dziurkę od klucza   Szczęsny   2023-06-24
Nowa (nie podparta żadnymi dowodami) hipoteza, która eliminuje role płciowe w społecznościach łowców-zbieraczy   Coyne   2023-06-22
Błędne wyobrażenia o ewolucji   Coyne   2023-06-16
Influencerzy z podziemia   Tonhasca Júnior   2023-06-13
Jak wyewoluowało ubarwienie ostrzegawcze?   Coyne   2023-06-12
„San Francisco Chronicle” bardzo myli się w sprawie biologicznej płci   Coyne   2023-06-09
Kolczasty problem   Tonhasca Júnior   2023-06-06
Wpaść w amok. Empiryczna analiza szaleńczych zabójstw pokazuje, że wyłaniają się dwa różne wzorce.   King   2023-06-03
Błędna krytyka genetycznych testów na pochodzenie   Coyne   2023-06-02
Zdatny do lotu   Tonhasca Júnior   2023-06-01
‘Raniąca’ idea merytorycznych podstaw nauki    i Jerry Coyne   2023-05-29
Główny problem w filogenezie zwierząt wydaje się być rozwiązany   Coyne   2023-05-26
Americana   Tonhasca Júnior   2023-05-24
Czy uprawa jabłek odzwierciedla bigoterię?   Coyne   2023-05-18
Kenia: Musimy zająć się brakiem bezpieczeństwa żywnościowego, ale najpierw musimy położyć kres dezinformacji na temat upraw modyfikowanych genetycznie   Oria   2023-05-16
Czytanie myśli z fMRI i AI   Novella   2023-05-05
Jest lepiej niż myślisz   Lomborg   2023-05-03
Dwudziestu dziewięciunaukowców publikuje artykuł w obronie merytorycznych podstaw w nauce     2023-05-01
Niewygodna historia   Ferguson   2023-04-28
Biologia rezygnacji z działania: kiedy kontynuować, a kiedy spasować   Coyne   2023-04-26
Porywacze ciał   Tonhasca Júnior   2023-04-25
Porażka jest kluczowym składnikiem innowacji   Ridley   2023-04-22
Używanie roślin jako biofrabryk   Novella   2023-04-14
Dawno zmarli przemawiają do nas   Tonhasca Júnior   2023-04-12
Wątpliwi pomocnicy    Tonhasca Júnior   2023-04-08
Uganda: aktywiści przeciwni biotechnologii szerzą dezinformację   Wetaya   2023-04-05

« Poprzednia strona  Następna strona »
Polecane
artykuły

Demokracje powinny opuścić


Zarażenie i uzależnienie


Nic złego się nie dzieje


Chłopiec w kefiji


Czerwone skarby


Gdy­by nie Ży­dzi


Lekarze bez Granic


Wojna w Ukrainie


Krytycy Izraela


Walka z malarią


Przedwyborcza kampania


Nowy ateizm


Rzeczywiste łamanie


Jest lepiej


Aburd


Rasy - konstrukt


Zielone energie


Zmiana klimatu


Pogrzebać złudzenia Oslo


Kilka poważnych...


Przeciwko autentyczności


Nowy ateizm


Lomborg


„Choroba” przywrócona przez Putina


„Przebudzeni”


Pod sztandarem


Wielki przekret


Łamanie praw człowieka


Jason Hill


Dlaczego BIden


Korzenie kryzysu energetycznego



Obietnica



Pytanie bez odpowiedzi



Bohaterzy chińskiego narodu



Naukowcy Unii Europejskiej



Teoria Rasy


Listy z naszego sadu
Redaktor naczelny:   Hili
Webmaster:   Andrzej Koraszewski
Współpracownicy:   Jacek, , Małgorzata, Andrzej, Henryk