Znowu grosik dorzucam. Emet, prawda, nie zawsze leży na stole; to coś, co nieraz trzeba odkrywać. Tym się różni prawda od dogmatu, że istotnie, ta odkryta może być tylko czasowa - związana ze swoją epoką, a nawet okresem życia ludzkiego. Dlatego mówi się, że "każdemu pokoleniu Tora ujawnia nową twarz" i że zadaniem każdego pokolenia jest poszukiwanie tej twarzy (czyli prawdy). Doskonałą ilustracją tego procesu jest historia wielkiej (ciągnącej się przez stulecia) rabinicznej debaty na temat kary śmierci: Gemara przypisuje jej inicjację Szkole Hillela, a potem ciężar wątpliwości, z tą karą związanej, powierza rabbiemu Akiwie. Lekcja stąd, pomiędzy innymi, jest taka, że potrzeba stuleci, aby pojawiły się wątpliwości co do ostateczności jakiejś prawdy; i nie mniej czasu potrzeba dla ich wyklarowania. To się jednak robi - z pożytkiem dla zainteresowanych. Szanuje się przy tym prawo do racji indywidualnych - całą sztuka nie tkwi w unicestwieniu którejś , ale w pogodzeniu. Nawet odstępca może odkryć taką część prawdy, która warta jest utrwalenia - to historia powiązana z jednym z tych uczonych, który został zapamiętany jako Acher. Jego odstępstwo nie unieważniło wszystkich jego wcześniejszych dokonań - jeśli było w nich coś, co mogło być błędne albo do błędu prowadzić, to należało najpierw zadbać o możliwość skorygowania takiego wątku lub wykazania, gdzie tkwi błąd albo ryzyko. Z obawą ryzyka intelektualnego nie należy zresztą przesadzać: temu służy debata, żeby mu zapobiegać. Jedna z haggad mówi, że największe zadatki na dobrego rabina ma nie ten uczeń, który najpoprawniej zna zadawane lekcje, ale ten, który podejmuje się sprawdzić, czy na pewno żaba to stworzenie zakazane (niekoszerne). Jest cenny, bo ma wątpliwości i zapał do ich wyjaśniania. A ryzyko i niepowodzenie? To bardzo potrzebna lekcja, przez którą pokora i uznanie błędu nie stają się frazesem.

Jak zaś wygląda niezdolność do tego? Wystarczy spojrzeć na informacje aktualne: https://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/7,114881,31851942,hamas-opublikowal-nagranie-z-amerykanskim-zakladnikiem.html#do_w=438&do_v=1371&do_st=RS&do_sid=2274&do_a=2274&s=BoxWiadImg5

Manipulujemy, powielamy manipulację i z góry tniemy możliwość jakiejkolwiek dyskusji. Tak się przedstawia dogmatyczna troska o wolność słowa.