Niezwykły przypadek mimikry: skaczący pająk naśladuje gąsienicę

Autorzy, z których jeden (Logunov) jest z Muzeum w Manchesterze przy University of Manchester, a drugi jest pasjonatem entomologii w Hong Kongu, który zobaczył to stworzenie i rozpoznał je jako nowe, opisują skaczącego pająka znalezionego w Hong Kongu.   Zobaczono go po raz pierwszy na metalowej poręczy w Shek O Country Park (patrz zdjęcie 9 poniżej, pokazujące go na poręczy), z jednym znanym samcem utrzymywanym przy życiu przez kilka dni dla obserwacji, zanim został zakonserwowany i wysłany do Manchesteru. Zgadują oni, że inny okaz w innym muzeum może być niedojrzałą samicą pająka z tego gatunku, ale nie są pewni. Autorzy sądzą jednak, że inne osobniki z tego gatunku mogą występować w koronach drzew, jak to robią inne gatunki rodzaju Uroballus.


Gatunek nazwano Uroballus carlei, (a historia tej nazwy jest śliczna):

Etymologia: Gatunek jest poświęcony Ericowi Carle (ur. 1929), amerykańskiemu ilustratorowi i autorowi ponad 70 książek dla dzieci i dorosłych. Wśród jego najsłynniejszych książek są Bardzo głodna gąsienica, która opisuje wzrost i metamorfozę gąsienicy, oraz Pajączek. Te i inne książki Erica Carlego dostarczają młodym czytelnikom pierwszego świadomego kontaktu ze światem przyrody i są innowacyjnym narzędziem edukacji o środowisku i bioróżnorodności dla małych dzieci.

To jest włochaty pająk ze szczupłym odwłokiem; tutaj widok z góry, z dołu i z boku (z artykułu):

Możliwy okaz samicy w muzeum różni się, bo ma „szeroki, brązowy pas w ząbki na grzbiecie” i krótsze kądziołki, nie ma więc wyraźnego dymorfizmu płciowego w tym gatunku.

Miłe jest, że autorzy zauważyli „uderzające podobieństwo żywego okazu U. carlei do małej, włochatej gąsienicy” (poniżej). To podobieństwo zauważył także inny badacz w 2016 roku, ale nie uznał on tego pająka za nowy gatunek, tylko zaliczył go do rodzaju Uroballus. (Innym możliwym naśladowcą gąsienic wydaje się być skakun U. koponeni z Malezji.)


Teza, że U. carlei jest naśladowcą gąsienicy wynika z trzech przyczyn: wygląda jak gąsienica ćmy (Brunia antica; pokazana na zdjęciach 16 i 17 poniżej), która występuje w Azji Południowowschodniej wraz z podobnie wyglądającymi „gąsienicami ćmy porostnicy”, które żerują na porostach i występują w Hong Kongu. Szczególnie szczupłość pająka i jego gęste i długie włosy upodobniają go do gąsienicy (włosy gąsienic są piekące lub drażniące dla napastników).

Możliwa sympatryczność modelu (gąsienicy) i mimikra (pająka) jest drugą wskazówką. Aby taka mimikra mogła zajść (patrz poniżej) zarówno pająk, jak gąsienica muszą żyć w tym samym miejscu – przynajmniej podczas ewolucji mimikry. Wreszcie, obserwacje żywego pająka w laboratorium pokazywały, że „samiec poruszał się powoli i często zatrzymywał”, wysuwając rurkę odbytnicy, kiedy się poruszał. Nie tak porusza się większość skakunowatych  (są szybkie i nerwowe), ale wydaje się przypominać to ruchy gąsienicy.

Tutaj jest przypuszczalny model, U. carlei (8-15), i członek grupy gąsienic ciem porostowatych, jaki ma podobno przypominać (zdjęcia 16 i 17). Istotnie, wygląda zdecydowanie nie-pajęczo i, szczególnie na zdjęciach 9, 12, i 13, podobnie do gąsienicy:

Jaki jest to więc rodzaj mimikry? Mogło tu chodzić o trzy rodzaje, które wszystkie mogły ewoluować mniej więcej równocześnie.

Mimikra batesowska.  Ponieważ modelowe gąsienice pobierają do ciał toksyny porostów i są podobno niesmaczne, a także mają drażniące włoski, pająk mógł wyewoluować podobieństwo do gąsienicy, której już unikali napastnicy, bo nauczyli się, że jest toksyczna i niesmaczna.   

Agresywna mimikra. Mogły być jej dwa rodzaje:

a.) W pierwszym przez upodobnienie się do gąsienicy pająk mógłby dojść blisko do zdobyczy, które nie wyewoluowała strachu przed gąsienicami. (Gąsienice jedzą przecież porosty, nie zaś owady.) Skakunowate są jednak mięsożerne i mogą skoczyć na niczego niespodziewające się owady, takie jak muchy i chrząszcze, które podchodzą do nich, sądząc, że są to tylko gąsienice.

b.) Autorzy piszą również, że gąsienice „narażone są na wyspecjalizowane pasożyty”, które składają jaja w gąsienicy, a potem ich wyklute potomstwo, jak na przykład malutkie osy, mogą wyjadać gąsienicę od środka. Jest możliwe, że te skakunowate mogły także wabić pasożyty, ponieważ pająki przypominają gąsienice, a kiedy pasożyt przychodzi, żeby złożyć jaja, pająk łapie go i zjada.

Jak piszą autorzy, hipoteza mimikry wymaga znacznie więcej pracy – zarówno w terenie, jak w laboratorium. Czy drapieżniki, które nauczyły się unikać gąsienic, unikają także skaczących pająków? I czy owady, które mają doświadczenia z gąsienicami i uczą się nie bać się ich, podchodzą do pająków i są zjadane? Oczywiście, wszystko to zależy od znalezienia większej liczby tych pająków, jak również gąsienic, które mają przypominać.

_______

Logunov, D. V. and S. M. Obenauer. 2019. A new species of Uroballus Simon, 1902 (Araneae: Salticidae) from Hong Kong, a jumping spider that appears  to mimic lichen moth caterpillar. Israel  Journal of Entomology 49:1-9.

A remarkable case of mimicry: Jumping spider imitates caterpillar

Why Evolution Is True, 7 maja 2019

Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska