Prawda

Piątek, 29 marca 2024 - 06:34

« Poprzedni Następny »


Saga rodu Fedorowiczów, powiatowa walka z zaborcą i proces Katarzyny Mrówczyny


Andrzej Koraszewski 2021-10-04


Przypadki chodzą po ludziach, a czasem stukają do okna. Jerzy Łukaszewski, historyk i publicysta, z którym wirtualnie spotykamy się na łamach Studia Opinii, poprosił mnie o adres pocztowy i w dwa dni później listonoszka zastukała do okna w kuchni i podała paczkę zawierającą trzy książki. Rozpakowałem, położyłem na stoliku przy sofie, postanowiłem że obejrzę później, jak będę miał wolną chwilę, albo może teraz obejrzę tę najcieńszą. Co u licha z Gdynią ma wspólnego Jacek Fedorowicz? Trzeba zrobić zakupy, korektę przetłumaczonego artykułu, sprawdzić pocztę. Dobra, przeczytam kilka stron, żeby zobaczyć, o co chodzi i wracam do roboty. Ciekawe czy Gdynia ma jakieś kontakty z Tel Awiwem? Tel Awiw jest o całe 10 lat starszy, w obydwu tych miastach ludzie lubią mieszkać, a i turystów w nich nigdy nie brakuje. Gdynia w 1920 roku miała tysiąc mieszkańców, rok później 4 509, w 1935 ponad sto tysięcy. Wszyscy wiemy, że to była duma dwudziestolecia i kiedy mówisz Gdynia, natychmiast wyskakuje Eugeniusz Kwiatkowski. To trochę tak jak z Wałęsą – mówisz Solidarność i wyskakuje Wałęsa. To gdzie ci Fedorowicze? No tak, Fedorowicze kryją się w szczegółach.

Łukaszewski jak wielu historyków lubi zaczynać od Adama i Ewy, a w tym przypadku od prapradziada dobrze znanego Jacka Fedorowicza, który to pradziad (jak głosi notka w księdze parafialnej) utrzymywał dorożki, a na akcie chrztu syna przyjaciela nie mógł się podpisać, bo pisać nie umiał. Rok to był 1835, czyli sto dwa lata przed narodzinami Jacka Fedorowicza.


Jerzy Łukaszewski jest pasjonatem szczegółu.  Zastanawia się, czy Józef Fedorowicz umiał pisać i zapomniał, znajduje dowód, że później podpisywał się sprawnie, co może znaczyć, że w owych czasach umiejętność czytania i pisania musiała być potrzebna.


Tu zaczyna się biblijna narracja, Józef Fedorowicz począł Leopolda, który jako młodzieniec był służącym, a potem „utrzymywał się ze środków własnych” (co z braku bliższych wskazówek możemy sobie interpretować jak nam dusza dyktuje). Leopold Fedorowicz począł Jana Fedorowicza, a ten był już przedsiębiorcą całą gębą, założył fabrykę kamieniarską, produkującą nie tylko płyty nagrobne, ale i materiały budowlane.


Skracam to wszystko okrutnie, a tam mnóstwo szczegółów i szczególików podanych smacznie i gustownie, rozświetlających mroki przeszłości jak uliczna lampa gazowa.


Jan Fedorowicz spłodził Wacława i Janusza, czyli stryja i ojca dobrze czytelnikom znanego Jacka, a ci dwaj, po obowiązkowym odbyciu dzieciństwa i młodości, odegrali istotną rolę przy narodzinach miasta Gdynia. 


Narodziny tego miasta to naprawdę wielka sprawa, zaś pokazane jako saga jednej rodziny wciągają mocno i mogą przeszkadzać w wykonywaniu palących obowiązków.


Mogło być tak, mogło być inaczej. Prezydent USA powiedział, że Polska ma mieć dostęp do morza, ale słowa prezydenta USA nie są prawem międzynarodowym, a jakby tego było mało,  prezydent nie powiedział, gdzie ma być ten dostęp i te jego słowa przedarły się do Traktatu Wersalskiego w formie nieco mglistej. O Pomorze toczyła się zatem walka dyplomatyczna i zbrojna, co było powodem, że ostateczna mapa tej części Polski została ustalona z poważnym  opóźnieniem.


Teresa Łuczak i Jerzy Łukaszewski postanowili podejrzeć, co się działo u progu niepodległości w Czersku i w Borach Tucholskich. Powstanie Wielkopolskie ma solidną literaturę, a bunt w Czersku to zaledwie epizod, którego wpływ na bieg rzeczy trudno dokładnie zmierzyć, ale mamy tu piękną lekcję pokazującą, że o przesuwaniu granic na ogół decydują armie i wielcy tego świata, a sytuację w terenie zmieniają mieszkający tam ludzie. Polski dostęp do morza prowadził przez Bory Tucholskie, a w borach ukrywał się tamtejszy Janosik i jego ludzie. Ta lokalna działalność zbrojna niczego nie rozstrzygnęła, ale prawdopodobnie pomagała Prusakom pogodzić się z postanowieniami Traktatu Wersalskiego.


Wojna podnosi ciśnienie, nawet na terenach odległych od frontu. Od chwili wybuchu pierwszej wojny światowej na terenach zaboru niemieckiego nasiliła się dyskryminacja ludności polskiej, a to, jak również nadzieja, że może z tej zawieruchy wyłoni się wolna Polska, skłaniało do spisków i budowania podziemia.


Współautorką tej książki jest Teresa Łuczak, z zawodu politolog, ale z domu Gnacińska. Nie jest to bez znaczenia, bo wśród bohaterów tej książki są bracia Gnacińscy, którzy w czynie patriotycznym napadali na leśniczówki obsadzone przez Niemców i planowali zbrojne zajęcie Czerska. Z wszelkiego rodzaju partyzantami jest zawsze ten sam problem – rabunek jest nieodłączną częścią działalności zbrojnych band żyjących poza prawem. Rekwizycje usprawiedliwiane są patriotyzmem, ale rzeczywistość nigdy nie jest tak piękna, jak to później przedstawiają legendy. (Mój ojciec, major Armii Krajowej, był wysyłany z Warszawy na inspekcje kilku oddziałów partyzanckich w świętokrzyskim. Najpierw opowiadał rzeczy zabawne, jak powitanie na peronie z żołnierskim fasonem z salutowaniem i głośnym wymienianiem stopni wojskowych, czy nocny napad grupy z NSZ na leśniczówkę, w której byli akowcy, kiedy został ostro napomniany przez młodszego stopniem dowódcę oddziału, żeby nie stał przy oknie z palącym się papierosem, bo jest wybornym celem, ale dopiero kiedy wyrosłem z pacholęcego wieku rozmawialiśmy na poważnie o dylemacie takiego inspektora, który nieodmiennie domyśla się, że w sprawach zaopatrzenia jest okłamywany.)                                                                       

Tak czy inaczej raczej nie o ustalenie siły wpływu tu idzie, a o odtworzenie postaw i zachowań w sytuacjach nadzwyczajnych, kiedy ludzie podejmują ważne dla ich życia decyzje w oparciu o tradycję, skąpe informacje i osobiste lojalności. Próbując odtworzyć obraz tamtego świata, historyk korzysta z tych dokumentów, które ocalały, z rodzinnych legend, w których zazwyczaj jest element konfabulacji i z pracy innych historyków, którzy wcześniej próbowali coś ustalić. Lokalne społeczności mają często fascynującą historię, która rzuca inne światło na tę historię kraju, którą chyłkiem wynieśliśmy ze szkoły.


Czytając tę książkę przypomniałem sobie jeden z pierwszych głupich dowcipów, który mogłem zrozumieć po szwedzku: młoda dama siedzi na przyjęciu obok starszego pana i pyta go, czym się zajmuje. Kiedy ten opowiada, że historią, młoda kobieta prosi, żeby jej opowiedział jedną. Łukaszewski ma w rękawie całą moc historii i historyjek, a jego opowieść o historii przechodzi w gawędę, w której narrator ciągle przypomina, że widzimy tylko to, co ocalało w zachowanych dokumentach, a reszty możemy się tylko domyślać.


Trzecią książkę, Pomorza historie mniej znane, nadal czytam, ale Autor polecił mi szczególnie obszerną dokumentację z procesu oskarżonej o czary Katarzyny Mrówczyny sądzonej i skazanej w Styszewie w roku pańskim 1695.


Historie o czarownicach kuszą pisarzy i historyków, z których jedni wracają do nich, żeby uświadomić czytelnikom, iż polowania na czarownice nadal trwają, zaś inni dla pokazania swojej wyższości moralnej i bez świadomości, że nadal biorą w nich udział nierzadko występując w roli inkwizytorów.   


Rozdział ma trzynaście stron, z tego dziesięć stron oryginalnych sądowych zapisów, które autor opatrzył krótkim wprowadzeniem i zakończeniem. W swoim wprowadzeniu Łukaszewski zwraca uwagę, że ta „ciemnota” nie była dziełem pozbawionego dostępu do nauki ciemnego ludu, a stanowiących prawa i orzekających wyroki luminarzy tamtej epoki.


Mamy powód do zastanawiania się „Czy była ta ‘ciemnota’ li tylko rzeczywistym ograniczeniem umysłowym, brakiem wiedzy i skłonnością do zabobonów, czy może także sposobem na załatwienie bardzo przyziemnych problemów wewnątrz lokalnych społeczności?”                                


Literatura hiszpańska dostarcza więcej odpowiedzi na to pytanie, ale i na naszym podwórku mamy sporo dowodów, że jedno i drugie, zaś te dziesięć stron dokumentów z tego procesu świetnie pokazuje jak działa system, w którym prokurator mówi „daj człowieka a paragraf znajdę i pokażę ci, że przyzna się do winy i sam grzecznie o śmierć poprosi”.    


Zapewne głęboko wierzono w istnienie sił nadprzyrodzonych i w moc czarów, co łączyło się dziwnym sposobem z przekonaniem, że winnego trzeba do przyznania się przymusić torturami, bo bez tego mogą się wypierać. Była więc ta wiara powiązana z interesem osobistym i socjotechniką sprawowania władzy. Ten pełen zapis akt procesowych z 1695 roku wart jest mszy i refleksji nie tylko na ogromem belki w oku bliźniego, ale i źdźbłem w oku własnym. 


Świadków sądowi przedstawiono sześciu, z których pierwszy ujawnił, że Katarzyna Mrówczyna często gęsto stukała do drzwi żebrząc i po jednej wizycie, gdzie ją z kwitkiem odprawił, pięć krów zrzucało i do tego Wołowi nogę złamało. Świadek uczciwie przyznał, że nie może przysiąc, że to robota Mrówczyny, ale może przysiąc, że szkód doznał. Drugi świadek podobnie, zeznał prawdziwie, że rok wcześniej brat utonął w rzece i że poszedł do wróżki, żeby dowiedzieć się z jakiej przyczyny bratu to nieszczęście się przydarzyło, a ta mu powiedziała, że diabły to zrobiły, a Mrówczyna ma pięć diabłów na swoje usługi. Trzeci świadek powiedział sądowi, że dał jałmużnę Mrówczynie, a w trzy dni później krowa zachorowała. Kolejny świadek poinformował sąd, że sześć lat wcześniej podczas procesu dwóch innych czarownic oskarżone zeznały, że Mrówczyna też jest czarownicą. Piąty świadek poświadczył prawdziwość słów czwartego, a szósty zeznał,  że zaledwie kilka miesięcy wcześniej stracona w innej wsi czarownica wyznała przed śmiercią, że Mrówczyna też jest czarownicą.


Wezwano przed oblicze sądu oskarżoną, którą występujący jako oskarżyciel sołtys oskarżył o czary, a jeśli się będzie wypierała, to żeby ją sąd zgodnie z prawem przeegzaminował. Oskarżona, która książek Sołżenicyna i podobnych autorów wyjaśniających mechanizm działania niektórych sądów nie czytała, a już o współczesnych mediach społecznościowych w ogóle nie miała pojęcia, zapewniła, że jest niewinna, otwierając tym samym drogę do dalszego przesłuchania z dodatkiem nacisku bezpośredniego.


Mrówczyna trzykrotnie zapierała się, twierdząc uparcie, że żadnych czarów nie robiła, więc jak czytamy:

Aby tedy prawda się pokazała; Sąd Criminalny przystępuie ad Media Iuris, iz godna do oddania na Tortury. Zaczym  Sąd deciduie, aby onę na Tortury wzięto…”.

Po pierwszych torturach oskarżona przyznała, że jest czarownicą i kilka grzechów wyznała, co skłoniło sąd do wyznaczenia drugich tortur. Mrówczyna pospiesznie zgodziła się, że chce całą prawdę wyznać. Przyznała teraz, że Duch Marcin chrzcił ją w rzece w imię diabła, a potem obcował z nią cieleśnie, przyznała, że jest czarownicą i że chce umrzeć. Oskarżyciel (nazywany w tych dokumentach instigatorem), wniósł do sądu wniosek o trzecie tortury. Oskarżona poprosiła sąd, żeby ją uwolnił od trzecich tortur, bo Duch Marcina od niej odleciał i teraz już wszystko może powiedzieć. Sąd przychylił się do wniosku oskarżonej.


Kiedy oskarżona przyznała się do wszystkiego, o co ją oskarżano, sąd z czystym sumieniem skazał ją na śmierć przez spalenie.  


Przypomina nam Autor, że nie dowiedzieliśmy się niczego nowego, że czytaliśmy to wszystko w książkach, widzieliśmy na filmach i w teatrze. Nowością są tu zaledwie swojskie imiona i swojska sceneria.      


Instigatorów nadal mamy dostatek i to po wszystkich siedmiu stronach barykady. Prawdziwe tortury są dziś pod naszą szerokością geograficzną stosowane rzadko i dyskretnie, więc postęp jest ogromny. Warstwy opiniotwórcze nadal uwielbiają polowanie na czarownice, pręgierz i grillowanie. Co czasem nam się podoba i możemy nie zauważyć, że też czasem sami graliśmy w tym teatrze już to po stronie oskarżenia, już to jako samozwańczy sędziowie, ale zawsze przestaje nam się to podobać, kiedy oskarżenia lecą w naszym kierunku.


Wielokrotnie tłumaczyłem artykuły Leo Igwe, nigeryjskiego autora, który w katolickim  seminarium dla duchownych już po kilku miesiącach  nabawił się ostrego ateizmu i dziś jest nie tylko jednym z najbardziej znanych i rozpoznawalnych afrykańskich ateistów, ale i wiele czasu poświęca na ratowanie dzieci oskarżonych o czary. Tak więc możemy powiedzieć, że te nasze polowania na czarownice są już bardzo cywilizowane.


Dwie książki, z tych, które tu wspominam są dostępne w sprzedaży, wystarczy wbić w wyszukiwarkę tytuł i autora, Gdynia Fedorowiczów w Google nie wyskakuję, więc mam nadzieję, że Autor podpowie, gdzie też można ją kupić.                           


Skomentuj Tipsa en vn Wydrukuj






Znasz li ten kraj

Znalezionych 386 artykuły.

Tytuł   Autor   Opublikowany

Czy Polacy wybiją się na uczciwość?   Koraszewski   2013-12-04
Nasze państwo   Koraszewski   2013-12-04
Do siego roku   Kruk   2013-12-31
Atak gendera   Kruk   2014-01-05
Czego się boi pani Dulska?   Koraszewski   2014-01-07
Pluralizm nieporozumień   Koraszewski   2014-01-12
Bezdroża wiary i niewiary   Koraszewski   2014-01-22
Za małe zdjęcie   Hili   2014-02-10
O naruszeniu dóbr osobistych   Hili   2014-02-21
Wredność i medycyna   Koraszewski   2014-02-25
Zbrodnie w cieniu krzyża   Koraszewski   2014-04-13
Samorządna i niezależna   Koraszewski   2014-05-06
Kto zwariował, Panie Ministrze?   Koraszewski   2014-05-26
Podniebny lotku demokracji   Kruk   2014-05-29
Kiedy wolność ma znikomą szkodliwość społeczną?   Koraszewski   2014-06-01
Lekarz religijnie zmodyfikowany   Kruk   2014-06-06
Reguły gry ...i kamieni kupa   Koraszewski   2014-06-19
O wyciu brzydkich kaczątek   Koraszewski   2014-06-24
Byk, niedźwiedź i trzy krzyże   Koraszewski   2014-07-07
Religia, małpa, nauka.pl   Kruk   2014-07-12
 Nie tylko błazen   Koraszewski   2014-07-20
Wczesna inicjacja   Kruk   2014-07-21
Różne ruchy obrony konstytucji   Koraszewski   2014-07-30
Coma, czyli różne sposoby walki o życie   Szczęsny   2014-08-11
Jak kopnąć w rzyć, panie premierze?   Koraszewski   2014-08-23
Gmina musi się rozwijać   Kruk   2014-10-17
Państwo ćwierćwyznaniowe   Koraszewski   2014-10-23
Szatan, dynia, dziecko   Kruk   2014-10-31
Antagonizm polsko-ukraiński w cieniu igraszek Kremla   Koraszewski   2014-11-03
Państwo jako stróż dzienny   Koraszewski   2014-11-05
Idioci bez granic   Kruk   2014-11-21
Pośladkowy poród IV Rzeczpospolitej   Koraszewski   2014-11-22
Nośnik outdoorowy   Kruk   2014-11-30
Szkoła poszukuje ateochety   Kruk   2014-12-05
Ojczym narodu   Kruk   2014-12-13
Wesołych Świąt   Kruk   2014-12-24
Uwaga niewypał   Kruk   2015-01-14
Yes we cat   Koraszewski   2015-01-27
Kwiczoły z 15 PAL-u   Koraszewski   2015-01-30
Wolność słowa i technika   Koraszewski   2015-02-05
Czy mamy wpływ na cokolwiek?    Koraszewski   2015-02-11
Uśmiech nowej twarzy podobno nowej lewicy   Koraszewski   2015-02-20
Inscenizacja kłamstwa, czyli nowa sztuka sakralna   Koraszewski   2015-03-05
Uwagi o życiu Stanisława Staszica   Koraszewski   2015-03-14
Katolicy, protestanci i nasza przyszłość   Koraszewski   2015-03-30
PAP ma Alę, Ala ma Hamas   Koraszewski   2015-04-07
W poszukiwaniu konstytucyjnych demokratów   Koraszewski   2015-04-27
Państwo i boska komedia   Koraszewski   2015-05-05
Kto wygrał i co wygrał?   Koraszewski   2015-05-26
Refleksje pobożocielne i Ewangelia św. Mateusza   Koraszewski   2015-06-06
Mój prezydent, moja premier   Kruk   2015-09-09
Uchodźcy, polityka i demografia   Koraszewski   2015-09-16
Pięcioro (raczej nie) wspaniałych   Koraszewski   2015-10-07
Polska w ruinie, idziemy głosować   Koraszewski   2015-10-21
Czy musimy tolerować nienawiść i wezwania do nietolerancji?   Koraszewski   2015-11-12
Nowe wraca, a życie idzie dalej   Kruk   2015-11-17
Śmiać się, płakać, czy działać?   Koraszewski   2015-11-23
Stowarzyszenia Konstytucyjnych Demokratów nie ma   Koraszewski   2015-12-02
Burzliwe życie brakujących ogniw   Kruk   2015-12-08
Ten prezydent łamie prawo   Koraszewski   2015-12-09
Państwo na prawach bożych,czyli długa droga od Józefa Kępy do Beaty Kempy   Koraszewski   2015-12-14
Świąteczny prezent dla Prezesa   Kruk   2015-12-24
Modlitwy o wstawiennictwo – poradnik   Kruk   2015-12-26
Jak się kler z szatanem mocuje   Koraszewski   2015-12-28
A ja was zjadacze chleba i tak dalej   Kruk   2015-12-31
Dlaczego nie chcę być polskim inteligentem   Koraszewski   2016-01-04
Tako rzecze panna Krysia   Kruk   2016-01-05
Występując w obronie moich przywilejów   Koraszewski   2016-01-14
Polska hybrydowa, czyli system parlamentarno-prezesowski   Kruk   2016-01-16
Powrót fundamentalnych wartości   Pietrzyk   2016-01-19
Rigor mortis   Kruk   2016-01-25
Zamienianie słowa w ciało   Koraszewski   2016-01-26
W Polsce, czyli w Europie   Koraszewski   2016-02-01
Książę Świebodzina i okolic   Kruk   2016-02-19
Historia i Instytut Narodowego Alzheimera   Koraszewski   2016-02-20
Jan Hartman wzywa do polemiki   Koraszewski   2016-03-03
ONI polską racją stanu   Kruk   2016-03-10
Pycha wierzącego, pokora ateisty   Kruk   2016-04-01
Kochaj bliźniego swego czyli rzecz o aborcji   Koraszewski   2016-04-04
Błędy lekkie, ciężkie i śmiertelne   Koraszewski   2016-04-07
Sens picia ateisty   Kruk   2016-04-11
Nie zgubić ani jednego zarodka   Koraszewski   2016-04-12
Czy politycy byli głusi, czy zagubieni?   Koraszewski   2016-04-15
Utopia, czyli dlaczego historia niczego nas nie uczy?   Ferus   2016-04-17
List otwarty do Prymasa PolskiArcybiskupa Wojciecha Polaka   Koraszewski   2016-04-19
Antyaborcyjne paranoje, albo teoria krzyczącego zarodka   Pietrzyk   2016-04-25
Święto Konstytucji, czy świętowanie zdrady?   Koraszewski   2016-05-03
Gimnazjalna Loża Masońska   Kruk   2016-05-06
Czy leci z nami psychiatra?   Koraszewski   2016-05-10
Nasza partia jest czystą demokracją   Koraszewski   2016-05-13
Paraliż postępowy polską racją stanu   Kruk   2016-05-22
Tylko „Świerszczyk” nie  kłamie   Koraszewski   2016-05-27
Co państwu dolega?   Koraszewski   2016-06-07
O Polskę parlamentarną, czyli kilka myśli po lekturze informacji o projekcie.   Koraszewski   2016-06-09
Serce Prezesa ogrzeje Polskę   Kruk   2016-07-20
Uwagi o rozważaniach o naprawie Rzeczpospolitej   Koraszewski   2016-07-31
Klauzula zdeprawowanego sumienia   Koraszewski   2016-08-03
Nagie szaty króla czyli plaga bytów pozornych   Koraszewski   2016-08-26
Burdel w Izbie Gminnych Lordów   Koraszewski   2016-09-15
Bitwa o historię i nauki ścisłe   Koraszewski   2016-09-20

« Poprzednia strona  Następna strona »
Polecane
artykuły

Lekarze bez Granic


Wojna w Ukrainie


Krytycy Izraela


Walka z malarią


Przedwyborcza kampania


Nowy ateizm


Rzeczywiste łamanie


Jest lepiej


Aburd


Rasy - konstrukt


Zielone energie


Zmiana klimatu


Pogrzebać złudzenia Oslo


Kilka poważnych...


Przeciwko autentyczności


Nowy ateizm


Lomborg


„Choroba” przywrócona przez Putina


„Przebudzeni”


Pod sztandarem


Wielki przekret


Łamanie praw człowieka


Jason Hill


Dlaczego BIden


Korzenie kryzysu energetycznego



Obietnica



Pytanie bez odpowiedzi



Bohaterzy chińskiego narodu



Naukowcy Unii Europejskiej



Teoria Rasy



Przekupieni



Heretycki impuls



Nie klanial



Cervantes



Wojaki Chrystusa


Listy z naszego sadu
Redaktor naczelny:   Hili
Webmaster:   Andrzej Koraszewski
Współpracownicy:   Jacek, , Małgorzata, Andrzej, Henryk