Prawda

Piątek, 29 marca 2024 - 17:01

« Poprzedni Następny »


Powiadom znajomych o tym artykule:
Do:
Od:

Pierwszy raport o używaniu narzędzi przez pszczoły: rodzimy gatunek używa grudek łajna, by odeprzeć drapieżne szerszenie


Jerry A. Coyne 2020-12-23


W książce Ewolucja jest faktem zaczynam rozdział o doborze naturalnym (roz. 5) od opisu, jak pszczoły w Azji bronią się przeciwko atakom drapieżnych szerszeni azjatyckich (Vespa mandarina), gatunku olbrzymich i przerażających szerszeni, które obecnie najechały Amerykę Północną. (Z pewnością słyszeliście o nich jako o “szerszeniach zabójcach” lub „szerszeniach mordercach”: są tak wielkie, złe i jadowite, że zabijają kilkudziesięciu ludzi rocznie.)

Te szerszenie potrafią całkowicie zniszczyć ul, ponieważ są nieczułe na ukąszenia i mają potężne szczęki, którymi mogą pszczołom odgryzać głowy w tempie większym niż jedna na sekundę. Po napadzie na ul i zabiciu wszystkich mieszkańców w godzinę lub dwie, szerszenie pożerają pszczeli miód, a potem zabierają cały czerw, by karmić nim własne larwy, które żarłocznie pochłaniają mięso.


Najpierw ule znajdują zwiadowcy. Zaznaczają go wraz z otaczająca roślinnością feromonem, który jakoś przyciąga inne szerszenie do ula, często prowadząc do wielkiego najazdu. (Szerszenie czasami lecą za zwiadowcą do ula.)  


Rodzime pszczoły jednak wyewoluowały sposób obrony. Czasami, kiedy szerszeń-zwiadowca ląduje przy ulu, mieszkanki zwabiają go do środka, gdzie oczekuje rój pszczół. Rzucają się na zwiadowcę i otaczają go zbitym kłębem pszczół a następnie wprawiają w drgania swoje odwłoki. To podnosi temperaturę wewnątrz kuli do 47°C, w której szerszeń w ciągu 20 minut jest upieczony, ale która nie szkodzi pszczołom. Tutaj jest krótkie wideo kuli pszczół, które zabijają szerszenia. Można go dostrzec w środku drgającej masy:



Jest to sprytna i wyewoluowana strategia pozbywania się zwiadowcy zanim ma szansę zawiadomić inne szerszenie. Groźne zachowanie szerszenia i “wyścig zbrojeń”, który doprowadził do takiego zachowania rodzimych pszczół, jest przykładem którego używam jako wprowadzenia do ilustracji doboru naturalnego.


Jak można przewidzieć, sprowadzone pszczoły, takie jak europejskie pszczoły miodne (Apis mellifera), nie były w Azji wystarczająco długo, by wyewoluować tę strategię, a więc jest znacznie bardziej prawdopodobne, że szerszenie zniszczą ich ule. Dobór naturalny zabiera dużo czasu.  


Niektóre rodzime pszczoły wyewoluowały jednak (lub nauczyły się) innej obrony przed szerszeniami, a jest to opisane w nowym artykule w PLOS ONE. Co więcej, jest to pierwsze znane użycie narzędzi przez pszczoły. Kliknij na link pod zrzutem z ekranu, żeby przeczytać artykuł (pdf jest tutaj):


[Pszczoły (Apis cerana) używają zwierzęcych odchodów jako narzędzia do obrony kolonii przeciwko olbrzymim szerszeniom (Vespa soror)]<br />https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0242668

[Pszczoły (Apis cerana) używają zwierzęcych odchodów jako narzędzia do obrony kolonii przeciwko olbrzymim szerszeniom (Vespa soror)]
https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0242668



Tytuł właściwie mówi wszystko. Tutaj jest pszczoła Apis cerana, rodzimy gatunek:



I główny badany drapieżnik, Vespa soror, duży, przerażający szerszeń, który niszczy ule. Ich długość waha się od 26 do 46 mm



Badanie przeprowadzono w Wietnamie przy użyciu hodowanych pszczół w drewnianych ulach. Badacze zaobserwowali, że wiele uli miało wokół wejść drobinki łajna zwierzęcego, jak na zdjęciu A poniżej. Zaobserwowali pszczoły zbierające łajno (B; proszę zauważyć, że B jest eksperymentalnie zaznaczone) i natychmiast przenosiły je do wejścia do ula, gdzie ubijały je w małe wzgórki wokół wejścia.  


Zdjęcie C pokazuje-pszczołę robotnicę (oczywiście wszystkie są samicami) z drobiną łajna w otworze gębowym. Nie jedzą go, ale zabierają do wejść uli. D pokazuje inną pszczołę, zaznaczoną pomarańczową kropką, przeklejającą łajno w wejścia.


Ataki szerszeni i ich wyniki pokazane są na zdjęciach E (atak sześciu V. soror) i F, które pokazuje, jak szerszenie powiększają wejście przez żucie drewna, przypuszczalnie, by pozwolić na łatwiejsze wejście innym szerszeniom. Te szczęki szerszenia są naprawdę silne!



Badacze wykonali wiele manipulacyjnych i obserwacyjnych eksperymentów, by znaleźć odpowiedzi na niektóre pytania o to zachowanie. Streszczę je pokrótce: 


a.) Oznaczanie łajnem jest rozpowszechnione.
Przez dziesięć dni obserwacji liczba uli z grudkami łajna wzrosła z około 10% do między 40% a 90%. Być może było tak dlatego, że badacze pracowali w porze deszczowej, kiedy szerszenie atakują najczęściej.


b.) Ataki szerszeni wywołują więcej obklejania uli łajnem.
 Obklejanie ma miejsce albo podczas ataku, który nie niszczy ula, albo po ataku, kiedy eksperymentatorzy nie dopuścili do dalszych ataków i przez co najmniej trzy dni po ataku. Kontynuowanie obklejania po ataku jest używane jako jedna wskazówka, jak ono działa (patrz poniżej).


c.) Ataki mniej groźnych szerszeni wywoływały mniej obklejań łajnem.
 Szerszenie gatunku V. velutina nie atakują uli en masse jak V. soror, ale po prostu dopadają poszczególne pszczoły w locie. Chociaż zetknięcia się między pszczołami a tymi dwoma gatunkami były równie częste, pszczoły składały przy ulu znacznie mniej grudek łajna po zetknięciu się z V. velutina niż z V. soror. Ma to oczywiście sens, jeśli grudki łajna są składane, by zredukować śmiercionośność ataków szerszeni.


d.) Ekstrakt feromonów szerszenia skłania pszczoły do przyklejania większej liczby grudek łajna.
 Badacze przyczepili kawałki papieru nasyconego albo eterem (jako kontrolę, ale eter wyparowuje) lub ekstraktem “gruczołów van der Vechta” szerszeni, które, jak się przypuszcza, wydzielają feromony, które zostawia szerszeń-zwiadowca. (Powinni byli użyć organicznego związku chemicznego nie pochodzącego od szerszenia, który nie wyparowuje.) Ten wykres pokazuje znaczący wzrost grudek łajna wywołanych użyciem ekstraktu z gruczołów w stosunku do kontrolnego eteru; eksperyment trwał tylko sześć godzin.



To sugeruje, że samo zaznaczanie ula przez szerszenie jest głównym napędem dla pszczół do oblepiania ula łanem. Nie potrzeba szerszeni, żeby wywołać to zachowanie pszczół, wystarcza feromon.


e.) Oblepianie łajnem trzyma szerszenia V. soror z dala od wejść do ula
. Badacze podzielili ule na trzy kategorie pod względem poziomu oblepienia łajnem: lekkie, umiarkowane i ciężkie, co pokazują trzy kolory kolumn na wykresie poniżej.  Kiedy mierzyli zachowania szerszeni na kilka sposobów (długość wizyty – która obejmuje sytuacje, kiedy szerszeń nie ląduje na ulu), czas przez jaki szerszenie siedziały na ulu po wylądowaniu, czas pobytu przy wejściu i czas, podczas którego żuły wejście. Przy każdym pomiarze agresywne zachowania szerszeni malały wraz ze wzrostem oblepienia. Gwiazdki poniżej pokazują znaczące różnice między grupami, niemal z pewnością spowodowane stopniem oblepienia ula. To pokazuje, że grudki łajna mają coś wspólnego z redukcją ataków szerszeni.



Pozostaje, jak piszą autorzy wiele pytań. Zajmę się tutaj tylko trzema:


1.) Jak właściwie łajno zmniejsza wizyty szerszeni?
 Mogą być dwa sposoby. Po pierwsze, łajno może działać na szerszenie jak odstraszacz, być może z powodu zapachu. Sądzę, że badacze mogli to przetestować bezpośrednio w laboratorium, ale tego nie zrobili. Drugim sposobem może być to, że zapach łajna maskuje zapach feromonu zwiadowcy lub w jakiś sposób przeważa go, redukując przyciąganie szerszeni. W zasadzie to można przetestować przez spojrzenie na częstotliwość wizyt szerszeni w ulach, gdzie zwiadowca nie zostawił feromonu. To jednak byłoby trudno zrobić, bo wymaga to nieustannego monitorowania uli.  


Zdaniem autorów samo łajno jest odpychające, bo pszczoły nadal dodają jego grudki wokół wejścia do ula przez kilka dni po ataku. (Założeniem jest, że zapach feromonu zniknąłby do tego czasu.) Ale łajno może oczywiście służyć obu celom.


2.) Jak to zachowanie wyewoluowało?
 Zakładam, że jest to zachowanie raczej wyewoluowane niż wyuczone. Były doniesienia o tych i innych gatunkach pszczół, które rozsmarowują sok roślin wokół wejść do uli, być może używając tych roślin albo jako odstraszacza szerszeni, albo do maskowania feromonu. Jak piszą autorzy:

Oblepianie łajnem jest behawioralnie analogiczne do “smarowania roślinami” przez Acerana japonica w Japonii, które zdarza się w odpowiedzi na atak Vmandarinia. W niedawno opisanym zachowaniu robotnice przenoszą przeżuty materiał roślinny, a potem smarują jego sokami wokół wejść do uli, pozostawiając ciemne plamy. Chociaż nie badaliśmy, jak zorganizowane jest zbieranie łajna, zaobserwowaliśmy kilka robotnic wykonujących “przynaglające” tańce przed wejściami do uli, które to zachowanie rekrutuje mieszkanki ula do smarowania soku roślinnego w Japonii. Jest fascynujące, że zaobserwowano Acerana zbierające roślinny materiał w północnej części swojego zasięgu, a łajno w południowej części swojego zasięgu, by bronić ul przed atakami różnych, ale równie zabójczych drapieżników Vespa.

Jest możliwe, że zachowaniem przodków było smarowanie soku roślinnego wokół wejść do uli, szczególnie jeśli pomyślisz, że zwierzęce odchody nie występowały często w czasach zanim ludzie zaczęli trzymać pszczoły w ulach i nie żyły one w pobliżu udomowionych zwierząt. Stąd byłby tylko prosty krok do zbierania łajna zamiast roślin, co jest łatwiejsze, bo nie trzeba go przeżuwać. Nie jest jasne, czy te zachowania są genetyczne, czy nauczone, ale podejrzewam, że jest w tym przynajmniej częściowy składnik genetyczny. To samo można w zasadzie przetestować przez sprawdzenie, czy zachowanie pojawia się u wyhodowanych “naiwnie” pszczół, które nie mają szansy nauczenia się tego od innych pszczół. Nie wiem, czy to jest możliwe.  


3.) Czy to jest rzeczywiście używanie narzędzi przez pszczoły?
 Autorzy definiują “używanie narzędzi” według czterech kryteriów Benjamina Becka, opublikowanych w jego książce z 1980 roku: zwierzę używa narzędzi, jeśli używa obiektu ze środowiska (kawałki łajna); zmienia ten obiekt w sposób, który czyni go skutecznym w użyciu (pszczoły formują łajno i przyklejają je u wejścia do ula); jeśli użytkownik trzyma i manipuluje narzędziem przed użyciem (zbieranie i zanoszenie łajna do ula i umieszczanie jego grudek u wejścia); i jeśli użytkownik „efektywnie nakierowuje narzędzie” (pszczoły umieszczają   łajno niemal wyłącznie wokół wejść do uli, a tamtędy wchodzą drapieżne szerszenie). Ponieważ pszczoły robią to wszystko, autorzy wyciągają wniosek, że jest to przypadek używania narzędzi – pierwszy znany przypadek używania narzędzi u pszczół (wiele innych gatunków owadów używa narzędzi).


Nie tyle interesuje mnie, czy to zachowanie mieści się w kategorii używania narzędzi, bo kryteria tego różnią się zależnie od badacza, ile to, jak to “narzędzie” działa i jak takie zachowanie wyewoluowało.

___________________

Mattila HR, G. W. Otis, L. T. P. Nguyen, H. D. Pham, O. M. Knight et al. 2020. Honey bees (Apis cerana) use animal feces as a tool to defend colonies against group attack by giant hornets (Vespa soror). PLOS ONE 15(12): e0242668. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0242668


First report of tool using in honeybees: a native species uses dung pellets to repel predatory wasps

Why Evolution Is True, 13 grudnia 2020

Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska



Jerry A. Coyne

Emerytowany profesor na wydziale ekologii i ewolucji University of Chicago, jego książka "Why Evolution is True" (Polskie wydanie: "Ewolucja jest faktem", Prószyński i Ska, 2009r.) została przełożona na kilkanaście języków, a przez Richarda Dawkinsa jest oceniana jako najlepsza książka o ewolucji.  Jerry Coyne jest jednym z najlepszych na świecie specjalistów od specjacji, rozdzielania się gatunków. Jest również jednym ze znanych "nowych ateistów" i autorem książki "Faith vs Fakt". (Jest już polskie wydanie - "Wiara vs Fakty", wydawnictwo "Stapis".) Jerry Coyne jest wielkim miłośnikiem kotów i osobistym przyjacielem redaktor naczelnej.
 

Skomentuj Tipsa en vn Wydrukuj






Nauka

Znalezionych 1470 artykuły.

Tytuł   Autor   Opublikowany

Po raz kolejny twierdzenie, że płeć nie jest binarna, ale bez żadnych nowych argumentów   Coyne   2024-03-29
Jak małpy człekokształtne (włącznie z ludźmi) straciły swoje ogony   Coyne   2024-03-26
Ale najpierw kawa   Tonhasca Júnior   2024-03-21
Ideolodzy: dlaczego nauczanie genetyki musi mieć charakter społeczno-polityczny   Coyne   2024-03-19
Przepływ genów od neandertalczyków i denisowian do ludzi „współczesnych” i odwrotnie   Coyne   2024-03-14
Wejdź – skoro nalegasz   Tonhasca Júnior   2024-03-09
Czy “bezpłciowe” bakterie tworzą biologiczne gatunki?   Coyne   2024-03-06
Carl Zimmer o gatunkach i ochronie     2024-02-29
Kolejna błędna próba skorygowania ewolucji   Coyne   2024-02-22
Ryjący w ziemi przedsiębiorcy   Tonhasca Júnior   2024-02-15
Olbrzymie armie o niezliczonych umiejętnościach    Tonhasca Júnior   2024-02-08
Wejdź, powiedziała, dam ci schronienie przed burzą   Tonhasca Júnior   2024-01-15
Czy ludzie wyewoluowali w wodzie?   Coyne   2024-01-08
Jak upadają wielcy   Tonhasca Júnior   2024-01-04
Oczy reniferów zmieniają kolor, żeby łatwiej im było dostrzec jadalne porosty   Coyne   2023-12-30
Życzliwi przestępcy   Tonhasca Júnior   2023-12-28
Conor Friedesdorf (i Alexander Barvinok) o ideologicznym przymusie na amerykańskich uczelniach   Coyne   2023-12-26
Zdumiewający manipulatorzy   Tonhasca Júnior   2023-12-25
Nie gryzie się ręki, która cię zapyla   Tonhasca Júnior   2023-10-19
Rewolucja komunikacyjna   Hannam   2023-10-18
BBC szerzy propagandę rolnictwa organicznego, a biedni na świecie cierpią   i Kathleen Hefferon   2023-10-13
Niezwykły przypadek koewolucji i specyficzności zapylacz/storczyk   Coyne   2023-10-07
Płeć męska lub żeńska: nie ma nic pomiędzy   Elliot   2023-10-03
Myślenie intuicyjne i analityczne   Novella   2023-09-29
„Kryzys klimatyczny” to mistyfikacja   Williams   2023-09-25
Jak (i dlaczego) ośmiornica edytuje swój RNA   Lewis   2023-09-23
„Najbardziej znany zabójca ludzi”: jakie są prawdziwe początki XIV-wiecznej Czarnej Śmierci?   Lewis   2023-09-15
Do jakiego stopnia pary mają wspólne cechy?   Novella   2023-09-14
Kenia daje zielone światło 58 projektom GMO – naukowcy na całym świecie kontynuują badania w dziedzinie biotechnologii, mimo procesów sądowych i dezinformacji   Ombogo   2023-09-08
Lancet atakuje anty-przebudzenie, a czytelnik odpowiada   Coyne   2023-08-24
Więcej wyrafinowanej teologii: uczony religijny zastanawia się, czy neandertalczycy mieli nieśmiertelne dusze   Coyne   2023-08-16
Aktywiści anty-GMO w Afryce szerzą mity i strach, ale nie przedstawiają żadnych naukowych dowodów   Abutu   2023-08-14
Mało znana strona ryjkowców   Tonhasca Júnior   2023-08-11
Dlaczego nie można być osobą transrasową?   Coyne   2023-08-10
Walka z malarią za pomocą inżynierii genetycznej   Novella   2023-08-08
Jak restrykcje Unii Europejskiej podsycały głosy przeciwko GMO, jak również głód na globalnym Południu, a zwłaszcza w Afryce   Oria   2023-08-02
Nieznośni mali pomocnicy   Tonhasca Junior   2023-07-29
Macedońskie skarby   Tonhasca Júnior   2023-07-26
GMO i motyle   Novella   2023-07-25
Narzucanie ideologii naturze: Kew Garden celebruje „rośliny queer”   Coyne   2023-07-24
Smak miesiąca   Tonhasca Júnior   2023-07-20
Kłopoty na wylocie   Szczęsny   2023-07-18
Ideologiczne podważanie biologii   i Luana S. Maroja   2023-07-17
Role mężczyzn i kobiet w polowaniu, raz jeszcze   Coyne   2023-07-15
David Hillis o specjacji   Coyne   2023-07-13
Niechętni dawcy i pracowici biorcy   Tonhasca Júnior   2023-07-08
Grube problemy z jelitem   Szczęsny   2023-07-07
Badaczka z Leakey Foundation twierdzi, że kości orangutanów mówią nam, że biologiczna płeć jest spektrum, a nie binarna   Coyne   2023-06-30
Przez dziurkę od klucza   Szczęsny   2023-06-24
Nowa (nie podparta żadnymi dowodami) hipoteza, która eliminuje role płciowe w społecznościach łowców-zbieraczy   Coyne   2023-06-22
Błędne wyobrażenia o ewolucji   Coyne   2023-06-16
Influencerzy z podziemia   Tonhasca Júnior   2023-06-13
Jak wyewoluowało ubarwienie ostrzegawcze?   Coyne   2023-06-12
„San Francisco Chronicle” bardzo myli się w sprawie biologicznej płci   Coyne   2023-06-09
Kolczasty problem   Tonhasca Júnior   2023-06-06
Wpaść w amok. Empiryczna analiza szaleńczych zabójstw pokazuje, że wyłaniają się dwa różne wzorce.   King   2023-06-03
Błędna krytyka genetycznych testów na pochodzenie   Coyne   2023-06-02
Zdatny do lotu   Tonhasca Júnior   2023-06-01
‘Raniąca’ idea merytorycznych podstaw nauki    i Jerry Coyne   2023-05-29
Główny problem w filogenezie zwierząt wydaje się być rozwiązany   Coyne   2023-05-26
Americana   Tonhasca Júnior   2023-05-24
Czy uprawa jabłek odzwierciedla bigoterię?   Coyne   2023-05-18
Kenia: Musimy zająć się brakiem bezpieczeństwa żywnościowego, ale najpierw musimy położyć kres dezinformacji na temat upraw modyfikowanych genetycznie   Oria   2023-05-16
Czytanie myśli z fMRI i AI   Novella   2023-05-05
Jest lepiej niż myślisz   Lomborg   2023-05-03
Dwudziestu dziewięciunaukowców publikuje artykuł w obronie merytorycznych podstaw w nauce     2023-05-01
Niewygodna historia   Ferguson   2023-04-28
Biologia rezygnacji z działania: kiedy kontynuować, a kiedy spasować   Coyne   2023-04-26
Porywacze ciał   Tonhasca Júnior   2023-04-25
Porażka jest kluczowym składnikiem innowacji   Ridley   2023-04-22
Używanie roślin jako biofrabryk   Novella   2023-04-14
Dawno zmarli przemawiają do nas   Tonhasca Júnior   2023-04-12
Wątpliwi pomocnicy    Tonhasca Júnior   2023-04-08
Uganda: aktywiści przeciwni biotechnologii szerzą dezinformację   Wetaya   2023-04-05
Anglia pozwala na uprawy poddane edycji genów   Novella   2023-04-03
Recenzja z książki  Can “The Whole World” Be Wrong?   Rose   2023-04-01
Psychologia ewolucyjna dla początkujących   Coyne   2023-03-27
“Konwergentna” ewolucja mrówek grzybiarek Starego i Nowego świata   Coyne   2023-03-23
Gigantyczna armia małych zabójców   Tonhasca Júnior   2023-03-22
Colin Wright broni binarności płci u zwierząt   Coyne   2023-03-15
AI: gorąca randka z “Sydneyem ”   Gotefridi   2023-03-15
Zmienić język w ekologii i biologii ewolucyjnej! Przykład anemii sierpowatej   Coyne   2023-03-13
Wzrost liczby nieobecnych ojców i towarzyszące temu społeczne problemy   Geary   2023-03-11
No pasarán    Tonhasca Júnior   2023-03-04
Dezinformacja o GMO: Kenijczykom będzie trudno podejmować racjonalne decyzje i to może kosztować życie   Mykonyo   2023-02-24
Twardy kwiat do zgryzienia    Tonhasca Júnior   2023-02-22
ChatGPT niemal zdaje lekarski egzamin końcowy   Novella   2023-02-21
“Rogi” trylobitów mogły być używane jako broń w walkach między samcami   Coyne   2023-02-15
Postmodernizm obnażony   Dawkins   2023-02-14
Powody naszych wierzeń. Jak i dlaczego irracjonalność trzyma nas w swoich szponach i jak możemy z tym walczyć?   Pinker   2023-02-13
Kiedy zapada noc i ziemia jest ciemna   Tonhasca Júnior   2023-02-10
W nowej książce jest słuszna krytyka idei, że są lepsze i gorsze gatunki, ale jest także błędne twierdzenie, że gatunki nie są realne   Coyne   2023-02-06
Kolczatki wydmuchują bąbelki śluzu z nosa, żeby się ochłodzić   Coyne   2023-02-02
Mali i zręczni influencerzy   Tonhasca Júnior   2023-01-31
Dowody na ewolucję: Bezwłose zwierzęta mają martwe geny na sierść   Coyne   2023-01-23
Krew, znój, łzy i pot   Tonhasca Júnior   2023-01-19
Bąkojady czyszczą nosorożce   Coyne   2023-01-18
Mózg używa geometrii hiperbolicznej   Novella   2023-01-16
O wspaniały nowy świecie   Tonhasca Júnior   2023-01-12
Ciepło zabija. Zimno zabija wielu więcej   Jacoby   2023-01-09

« Poprzednia strona  Następna strona »
Polecane
artykuły

Lekarze bez Granic


Wojna w Ukrainie


Krytycy Izraela


Walka z malarią


Przedwyborcza kampania


Nowy ateizm


Rzeczywiste łamanie


Jest lepiej


Aburd


Rasy - konstrukt


Zielone energie


Zmiana klimatu


Pogrzebać złudzenia Oslo


Kilka poważnych...


Przeciwko autentyczności


Nowy ateizm


Lomborg


&#8222;Choroba&#8221; przywrócona przez Putina


&#8222;Przebudzeni&#8221;


Pod sztandarem


Wielki przekret


Łamanie praw człowieka


Jason Hill


Dlaczego BIden


Korzenie kryzysu energetycznego



Obietnica



Pytanie bez odpowiedzi



Bohaterzy chińskiego narodu



Naukowcy Unii Europejskiej



Teoria Rasy



Przekupieni



Heretycki impuls



Nie klanial



Cervantes



Wojaki Chrystusa


Listy z naszego sadu
Redaktor naczelny:   Hili
Webmaster:   Andrzej Koraszewski
Współpracownicy:   Jacek, , Małgorzata, Andrzej, Henryk