Prawda

Czwartek, 28 marca 2024 - 14:46

« Poprzedni Następny »


Powiadom znajomych o tym artykule:
Do:
Od:

Bóg Kościołem upupiony


Andrzej Koraszewski 2020-03-05


Wąska ścieżka. Dlaczego odszedłem z Kościoła. Wywiad rzeka Artura Nowaka ze Stanisławem Obirkiem. Nie wiem  jak inni to odbiorą, ja czytałem z dużym zainteresowaniem, bo jest w tej książce fascynujący zapis ciekawych aspektów najnowszej historii Polski, biografia bardzo ciekawego człowieka, jego spotkań z ludźmi, lektur i dylematów, a wreszcie możliwość dowiedzenia się o Kościele od kogoś, kto oglądał ten interes od środka. 


Po przeczytaniu ostatniego zdania, pomyślałem, że to bardzo jezuicka książka i parsknąłem śmiechem, pamiętając jak negatywnie naładowany jest przymiotnik „jezuicki” i to nie tylko na gruncie języka polskiego. Czy Stanisław Obirek zmienił mój pogląd na jezuitów? Trudno powiedzieć, raczej zmusił mnie do zastanawiania się nad trudnością osądu. Tak, czy inaczej, on sam porzucił zakon, odszedł z Kościoła, ale mam wrażenie, że troszkę jezuitą pozostał i nie przestał patrzeć z nadzieją, że coś się  jednak w tym Kościele zmieni. O jezuitach mówi, że próbują pogodzić religię z życiem, z dniem dzisiejszym, z potrzebami ludzi. Zakon z jednej strony dostarczał więcej wolności i wyzwań intelektualnych, z drugiej strony, przynajmniej w okresie nowicjatu łamał charakter, a na ostatniej prostej próbował kneblować. Były jezuita pokazuje w tym zakonie ludzi dążących do otwartości, do autentycznego wprowadzania w życie zmian soborowych. Innymi słowy byłem przekonywany, że Towarzystwo Jezusowe chce ratować Kościół przed samym sobą. Nie zostałem tak do końca przekonany, ale czytałem z zaciekawieniem.  


Stanisław Obirek prezentuje tę swoją jezuicką przygodę jako doświadczenie wolności w świecie zniewalającym umysły. Mam wrażenie, że trochę to teatralna wolność. Kościół i komunizm (przynajmniej ten, który wyłonił się w Polsce po 1956 roku) miały  podobną strategię - wyrobionej publiczności zezwalano na troszkę teatralnej wolności, pod warunkiem, żeby ta publiczność nie pchała się z nią na ulicę.


Obirek uciekł z jarmarcznej rzeczywistości pegeeru, w której partyjne uszczęśliwianie ludu państwową pańszczyzną zlewało się z prymitywną religijnością; od zabójczego dla wszelkiego samodzielnego myślenia centralnego sterowania połączonego z zabójczą dla rozwoju jednostki nieustającą peregrynacją bezbrzeżnej intelektualnej pustki. Ludzie reagowali ludowym antyklerykalizmem połączonym z ludowym dystansem do Partii i spirytusową duchowością, a nauczycielom z powołania udawało się czasem wyłuskiwać rodzynki z ciasta i popychać je w kierunku samodzielnego myślenia.          


Ciekawa rzecz, Stanisław Obirek wielokrotnie mówi, że Kościół katolicki jest instytucją feudalną. Nie zauważa jednak, a może Artur Nowak po prostu o to nie pytał, że Kościół katolicki był od zarania filarem i strażnikiem feudalizmu, że komunizm zachował pańszczyznę na wsi i przeniósł ją do fabryk, próbując dogonić i przegonić paskudny kapitalizm w oparciu o feudalną mentalność, wierząc, że dryl będzie sprawniejszy od chaosu wolności. Komunistyczną awangardą byli głównie inteligenci, jedni uprawiający teatralną wolność na partyjnym dworze, inni korzystający z prawa do teatralnej wolności w KIK-u lub innych podobnych miejscach. Jedni i drudzy kusili lud wolnością, która nie miała nic wspólnego z samodzielnością i która dla tego ludu pozostawała niezrozumiałą fanaberią. Była to wolność intelektualnie wyuzdana, mistyczna i idylliczna, która pozwalała kochać i gardzić równocześnie, nie przerywając snu o własnej wielkości.


Młody Stanisław Obirek to postać wymykająca się z jarmarcznej rzeczywistości, w której ksiądz, sekretarz i dyrektor PGR pilnują, żeby nic się nie zmieniło. Dociera do Gombrowicza. (Domyślamy się, że w liceum nauczycielka polskiego wygrywa z nauczycielką biologii, oferując ciekawsze wyzwania i ciekawsze nagrody.) Obirek przeżywa fascynację gombrowiczowską dekonstrukcją polskiego upupienia.


Słowa dekonstrukcja jeszcze wtedy nie używano, ale odkrycie bezmiaru upupienia musiało urzekać przybysza z zaścianka dolnego. Literatura prowadzi go do teatru, a teatr do teatrologii.


Bycie ateistą w komunistycznym świecie nie było wygodne, zakrawało na kompromis z władzą i utrudniało bunt. Obirek do religijności powraca przez teatr i ciekawych ludzi. Odkrywa teatralną wolność, splecioną z mistycyzmem i wolnością wewnętrzną. To kusi bardziej niż zwyczajna artystyczna bohema, która zalatuje nieustanym pozerstwem, tu jednak można uczciwie powiedzieć „teatr mój widzę ogromny”. Jezuici, których spotyka są całkowitym przeciwieństwem przaśnych księży, którzy uczyli go religii i budzili wstręt swoimi zachowaniami. Nagle spotyka się z ludźmi, którzy imponują rozległością horyzontów, zachęcają do myślenia, a nie odwrotnie, oferując równocześnie zarówno ucieczkę od świata, jak i atrakcję jego naprawiania w drodze rozważań o teologii moralnej. To może brzmieć jak ironia dla każdego, kto zapomniał, jak poważne może być przeżywanie w młodości pytań egzystencjalnych. Jak atrakcyjne może być prawo do kwestionowania zastanego porządku, prawo do szukania odpowiedzi i przekonanie, że znajduję się w otoczeniu ludzi mówiących raczej jak szukać niż co mam myśleć.  


Moja ciekawość drogi do jezuickiego zakonu człowieka z pegeerowskiej wsi została tylko po części zaspokojona. Artur Nowak nie zadawał i pewnie nie mógł zadawać moich pytań. Pojawia się tu i Hozjusz, który sprowadził jezuitów do Polski, którego Obirek trochę broni, a Nowak nie naciska i nie przypomina jego namawiania francuskiego kandydata na polskiego króla do złamania Konfederacji Warszawskiej, ani jego konszachtów, żeby powtórzyć w Polsce rzeź protestantów, Piotr Skarga jest w tej rozmowie trochę zwekslowany na jego pomoc dla ubogich, a równocześnie Stanisław Obirek pochwala kardynała Macharskiego, za to, że nie zamierzał popierać projektu kanonizacji Skargi. Zwycięstwo kontrreformacji w Polsce nie było wyłączną zasługą jezuitów, z wielkich postaci tamtego czasu brakuje w tej rozmowie Jana Zamojskiego, w młodości protestanta, potem przywódcę szlachty walczącej z możnymi, by zostać pierwszym z możnych, tworząc po drodze ordynację viritim, a potem republikę szlachty folwarcznej, ustrój oparty na pracy niewolniczej, nie tylko akceptowanej ale i solidnie wspieranej przez Kościół katolicki.


Kontrreformacja utrwaliła niewolniczy status świata, z którego wywodzi się Stanisław Obirek, zamykając na stulecia drogę do wolności. Folwarczna szlachta chciała wolności, ale wolnością dzielić się nie zamierzała, przeciwnie ich perłą w koronie była wolność zniewalania (nic dziwnego, że Bracia Polscy, czy szerzej antytrynidarze stali się wrogiem numer jeden tego Kościoła).   


Mówiąc o swoich poglądach Obirek bardzo zdecydowanie deklaruje przywiązanie do myślenia lewicowo-liberalnego. Mówi, że jego lewicowość ma związek z jego pochodzeniem:

„Od dzieciństwa miałem poczucie przynależności do klasy pariasów, ludzi mało ważnych lub w ogóle nic nie znaczących. Przecież komunistyczna Polska tylko w teorii stworzyła egalitarne społeczeństwo. Tak naprawdę miała swoją hierarchię społeczną opartą może nie na statusie materialnym, ale na wierności doktrynie. To samo zacząłem postrzegać w Kościele polskiego papieża.”

W tym miejscu (jak w wielu innych miejscach tej lektury), miałem się ochotę włączyć do rozmowy i zapytać o stosunek do faktu, że w krajach, w których zwyciężyła kontrreformacja, po stuleciach widzieliśmy atrakcję nieliberalnej lewicowości. Po wojnie Włochy i Francja miały tak silne partie komunistyczne, że mogły zasadnie marzyć o parlamentarnym zwycięstwie. W Hiszpanii, która była teatrem pierwszej wojny komunizmu z faszyzmem, ani jedna, ani druga strona żadnej wolności nie obiecywała, jedni chcieli ustroju państwowej pańszczyzny, drudzy byli wierni tradycji systemu politycznego opartego na ziemiaństwie i Kościele katolickim. Co nas prowadzi do Ameryki Łacińskiej i tamtejszych konfliktów między faszyzującymi rządami katolickiej prawicy i lewicą marzącą o rządach ludu. Tu pojawia się również lewica katolicka i teologia wyzwolenia. Czy rozumiem fascynację teologią wyzwolenia? Oczywiście, że rozumiem, a czytając zapis tej długiej rozmowy próbowałem zrozumieć lepiej.


W odróżnieniu od Obirka jestem tylko liberałem, a lewicowość i prawicowość uważam za pojęcia mętne i mylące (popychające do wierności doktrynie, a jeszcze częściej do wierności środowiskowej narracji). Czy Kościół pomagający ubogim może być Kościołem przygotowującym do samodzielności? Pamiętam moją własną fascynację ruchem księży społeczników, tworzących chłopską spółdzielczość, a później ruchem księży-robotników. Ani jedni, ani drudzy nie mieli dobrych notowań wśród hierarchów. Oczywiście mamy tu poplątanie z pomieszaniem, bo ta organizowana przez księży chłopska spółdzielczość bywała skażona narodowym i religijnym szowinizmem (bywała nie znaczy, że była zawsze i wszędzie, byli już wcześniej księża podobni do Wojciecha Lemańskiego).


Zderzenie młodego polskiego intelektualisty z Zachodem, było kontynuacją terapii szokowej, jaką było wcześniej odkrywanie Gombrowicza i awangardy świata teatru. Nowe myślenie, nowe herezje, nowe dekoracje w teatrze życia.

 

Jezuici, których spotyka poza Polską są często bardzo krytyczni wobec Jana Pawła II. Krytykują jego konserwatyzm, zamrażanie posoborowych zmian, a przede wszystkim stosunek do seksualności i wrogość do antykoncepcji. Encyklika Humanae Vitae była encykliką Pawła VI, ale Wojtyła maczał palce w jej przygotowaniu i w znacznym stopniu wyznaczała jego stanowisko w tej tak ważnej dla współczesnego człowieka sprawie. Polski papież przede wszystkim tłumił wszelką dyskusję. Zwolennicy dyskutowania o zmianach w Kościele znaleźli się na cenzurowanym. Mieszkający wśród jezuitów przybysz z Polski nie miał problemu z wyborem między lojalnością wobec rodaka na papieskim tronie, a poczuciem wspólnoty z tymi, którzy marzyli o Kościele z ludzką twarzą.

 

Czy Kościół z ludzką twarzą jest możliwy? Socjalizm z ludzką twarzą nie wyszedł i chyba marząc o nim byliśmy naiwni. Przeszkodą był nie tylko Trzeci Rzym, czyli komunistyczna Moskwa, ale założenia ideologiczne, które dopuszczały tylko wolność limitowaną. Artur Nowak nie zaczepia Obirka o kwestię sprzeczności między nauką i religią. Owszem mamy uwagi na temat tego, że Biblię pisali ludzie, ale już nic o trudnościach nauczania religii w zgodzie z nauką, jest postać księdza Hellera, wzmianka, że Jan Paweł II (dość mętnie) zaakceptował teorię ewolucji, ale już nic o tym jak uczciwie pogodzić to wszystko, bez żadnych Inteligentnych Projektów.

 

Dla mnie to kluczowa sprawa, religie nie znikną, mogą przestać blokować naukę, mogą uczyć bogacenia się razem, a nie jeden kosztem drugiego.

 

Czy dobrze rozumiem, że receptą byłego jezuity, który nadal chciałby, żeby Kościół, z którego wyszedł, był bardziej ludzki, jest prywatyzacja Pana Boga? Czy jest to możliwe? W jednostkowym wymiarze z pewnością, ale ludzie potrzebują wspólnot, a we wspólnotach szukających absolutu dzieją się zawsze dziwne rzeczy.

 

I tu ciekawostka, w tej długiej rozmowie, nie tylko praktycznienie nie ma ekonomii, właściwie nie ma w niej Boga. Ewolucję Pana Boga Stanisława Obirka czytelnik musi sobie wydedukować sam. W ostatnich zdaniach książki dowiadujemy się, że jest to świadomy zabieg. Nie ma znaczenia kto jest wierzący, a kto ateistą, ważne co nas łączy. Ważna wrażliwość na los drugiego człowieka, ważne jest nie tylko żądanie wolności dla mnie, ale gotowość dawania wolności innym.


Stanisław Obirek porzucił Kościół widząc, że wysiłki zmienienia tego od środka niczego nie zmieniają. Instytucja jest paskudna, by nie powiedzieć odrażająca. Dobrze mu poza Kościołem i wie, że nadal są w nim ludzie, którzy coś próbują zmienić. Wydaje się również nadal zastanawiać, jak to zrobić, żeby religia była raczej inspiracją niż kajdanami. Chrześcijańskich humanistów było sporo i są oni również inspiracją dla ateistów. Niestety, wierzący widują ich częściej na pomnikach niż dowiadują się tego, o czym oni mówili.


Skomentuj Tipsa en vn Wydrukuj




Komentarze
1. @subject Hal 2020-03-06


Znasz li ten kraj

Znalezionych 386 artykuły.

Tytuł   Autor   Opublikowany

Agenci propagandy nienawiści   Koraszewski   2023-11-05
Modne słowo: narracja   Koraszewski   2023-10-06
Jaka religia, jaki ateizm?   Koraszewski   2023-10-02
Płacimy za grzechy dziadów   Koraszewski   2023-09-26
Poranne refleksje mieszkańca Polski   Koraszewski   2023-09-22
Dlaczego film Holland jest zły   Wójcik   2023-09-20
Śmierć byłego nauczyciela historii   Kruk   2023-09-18
Jeśli mam zacząć od nowa…   Koraszewski   2023-09-12
Osiem gwiazdek na grobie, Richard Dawkins i moje miasteczko   Koraszewski   2023-09-09
Elekcja posłów polskich   Koraszewski   2023-09-07
Powróćmy jak za dawnych lat w zaczarowanych bajek świat   Koraszewski   2023-08-29
Głosuj 4 razy NIE, czyli jak Jarosław Kaczyński poszedł śladami Bolesława Bieruta   Koraszewski   2023-08-15
Przedwyborcza kampania prania mózgów   Koraszewski   2023-07-19
Poemat o oszczędnym posługiwaniu się prawdą   Koraszewski   2023-07-06
Smutek plemiennego humanizmu   Koraszewski   2023-06-19
“Ewa” i Pola. Głos kobiet żydowskich   Walter   2023-06-14
Ordo Juris, ludzkie dramaty i złe dziennikarstwo   Koraszewski   2023-05-12
Papierowym okrętem po ojczystych kałużach   Koraszewski   2023-04-24
Wobbly hypothesis i życie współczesne   Koraszewski   2023-04-21
Powrót konfederatów polskich   Koraszewski   2023-04-18
Człowieku, zbliża się Dzień Darwina   Koraszewski   2023-02-04
Śmierć prezydenta i dylemat sędziego   Koraszewski   2022-12-17
Nacjonalistyczna patoekonomia wiecznie żywa   Łukaszewski   2022-12-16
Kogo i w jaki sposób chciałby zniszczyć ob. Kaczyński?   Koraszewski   2022-12-10
Listopadowe powstanie i sprawa dla niektórych niekoszerna   Łukaszewski   2022-11-30
Polityka jest sztuką realizowania tego co jest  możliwe   Koraszewski   2022-11-28
Państwo, religia, dzieci i Żydzi   Koraszewski   2022-11-17
W poszukiwaniu katolickich konstytucyjnych demokratów   Koraszewski   2022-11-15
Polityka, czyli taniec świętego Wita   Koraszewski   2022-10-20
Czy przywódcy organizacji rolniczych są największymi wrogami rolników?   Koraszewski   2022-10-15
Oświecony lud tego nie kupi   Zbierski   2022-10-10
Potforny ftorek i ojczyzna w potszebie   Kruk   2022-10-08
Do przyjaciół Moskali   Łukaszewski   2022-09-29
List otwarty do pewnego typa   Koraszewski   2022-09-28
Hic Rhodus, hic salta!   Koraszewski   2022-09-21
Głupota zawsze dziewica   Koraszewski   2022-09-19
Jesień oświecenia i owoc poznania   Koraszewski   2022-09-13
Od sierpnia 1980 do sierpnia 2022   Koraszewski   2022-08-30
Gdybym ja był Panem Bogiem   Kruk   2022-08-11
Przemilczana pielgrzymka posłów polskich do grobu Arafata   Koraszewski   2022-08-04
Kaczyński w Kórniku i powrót towarzysza Szmaciaka   Koraszewski   2022-07-26
Polska demokracja wyznaniowa   Koraszewski   2022-05-30
Ból głowy po święcie pracy   Kruk   2022-05-02
Świat się zmienia na lepsze   Kruk   2022-04-22
Pisowska wojna z rozumem   Koraszewski   2022-04-14
Oni się nie wstydzą, państwo nie reaguje   Koraszewski   2022-03-23
Kto dostrzeże grozę wzrostu cen żywności?   Koraszewski   2022-03-18
Cicho płynie solidarność   Koraszewski   2022-03-09
Pokaż figę sykofantom   Koraszewski   2022-02-19
Nie oskarżam, tylko przypominam   Koraszewski   2022-02-10
List otwarty do wice-ministra zdrowia Piotra Bombera, nadzorującego Departament Dialogu Społecznego   Koraszewski   2022-02-03
Pierwsza poprawka do, że tak powiem   Koraszewski   2021-12-08
Dzyndzyk patriotyczny i kwestie prawne   Kruk   2021-11-19
Głupota oparta na wiedzy   Koraszewski   2021-11-15
Jezus, Mahomet i cała reszta   Koraszewski   2021-11-11
 Byłem z Romanem na ty   Koraszewski   2021-11-09
Jarosław Kaczyński i historia polskiego analfabetyzmu   Koraszewski   2021-10-28
Czy można zrozumieć pamięć i tożsamość?   Koraszewski   2021-10-25
My naród i klops   Koraszewski   2021-10-15
Saga rodu Fedorowiczów, powiatowa walka z zaborcą i proces Katarzyny Mrówczyny   Koraszewski   2021-10-04
Historia pewnego teatru   Łukaszewski   2021-09-25
Niech żywi nie tracą nadziei   Kruk   2021-09-15
Dyskurs nasz powszedni pozwól zmienić Panie   Koraszewski   2021-09-11
Zawieszony w prawach członka   Kruk   2021-07-21
Codzienne obowiązki sołtysa honoris causa   Koraszewski   2021-06-26
Czy warto być Polakiem – wyjaśniamy   Koraszewski   2021-06-18
Polityczna kamasutra i umysł człowieka podnieconego   Koraszewski   2021-06-12
Dławiący wiatr historii   Koraszewski   2021-06-07
Piasek dla kota i inne troski   Koraszewski   2021-06-02
Nowy ład, Polski ład, czyli Nowa Ekonomiczna Polityka   Koraszewski   2021-05-29
Sen nocy wiosennej   Koraszewski   2021-05-14
Owszem żyję, ale trudno to potwierdzić   Koraszewski   2021-05-08
Święto flagi i inne święta   Kruk   2021-05-05
Demokracja umarła, niech żyje demokracja   Koraszewski   2021-04-30
Uczucia patriotyczne w promocji   Koraszewski   2021-04-28
Chuć w narodzie, czerep nadal rubaszny, dusza anielska trzepocze sztucznymi rzęsami   Kruk   2021-04-20
Czy wicepremier zarządzi wcześniejsze wybory?   Koraszewski   2021-04-14
Nie marszcz czoła, stawiaj go wyzwaniom   Kruk   2021-04-12
Bliźni gorszego sortu i problem moralności   Koraszewski   2021-04-10
Prawda, sumienie, zgoda   Koraszewski   2021-04-07
Rewolucja w NBP, nominały jawne i poufne   Koraszewski   2021-04-01
Mural w mieście Dobrzyniu   Koraszewski   2021-03-19
Groza reedukacji narodowej   Koraszewski   2021-02-27
Państwo mi nie służy   Koraszewski   2021-02-24
Prymas częściowo nieświeży   Koraszewski   2021-02-19
Teologia zniewolenia kontra społeczeństwo obywatelskie   Koraszewski   2021-02-01
Zostałem zaszczepiony przeciw wrednemu wirusowi   Koraszewski   2021-01-27
Opowieść o Polaku, który się prawdzie nie kłaniał   Koraszewski   2021-01-06
Rok parasola i parasolki?   Koraszewski   2021-01-04
Wypas środowiskowych prawd   Koraszewski   2020-12-28
„Uwaga, tu obywatelki i obywatele, to jest legalne zgromadzenie!”. Powolne budowanie mostów ponad podziałami.   Górska   2020-12-19
Doktor Dolittle i zielony kanarek    Garczyński-Gąssowski   2020-12-12
Seks bez seksizmu, kapłaństwo bez pedofilii   Koraszewski   2020-12-08
Opowieść o nocnym stróżu, kucharce i wartościach   Koraszewski   2020-12-06
Cyrkowe fikołki, teatralne gesty i realne działania opozycji   Górska   2020-11-30
Lekcja zdalna i pytanie dodatkowe   Kruk   2020-11-26
Przez okno wszedł Ziobro, a spod łóżka wylazł biskup, czyli jak Jarosław Kaczyński rozpętał wojnę domową   Górska   2020-11-24
Mowa pozasejmowa do obywatela Kaczyńskiego   Koraszewski   2020-11-21
Przekleństwo naszych czasów i wszystkich wcześniejszych   Kruk   2020-11-16
Ojczyznę wolną racz nam wrócić Panie!   Koraszewski   2020-11-11

« Poprzednia strona  Następna strona »
Polecane
artykuły

Lekarze bez Granic


Wojna w Ukrainie


Krytycy Izraela


Walka z malarią


Przedwyborcza kampania


Nowy ateizm


Rzeczywiste łamanie


Jest lepiej


Aburd


Rasy - konstrukt


Zielone energie


Zmiana klimatu


Pogrzebać złudzenia Oslo


Kilka poważnych...


Przeciwko autentyczności


Nowy ateizm


Lomborg


„Choroba” przywrócona przez Putina


„Przebudzeni”


Pod sztandarem


Wielki przekret


Łamanie praw człowieka


Jason Hill


Dlaczego BIden


Korzenie kryzysu energetycznego



Obietnica



Pytanie bez odpowiedzi



Bohaterzy chińskiego narodu



Naukowcy Unii Europejskiej



Teoria Rasy



Przekupieni



Heretycki impuls



Nie klanial



Cervantes



Wojaki Chrystusa


Listy z naszego sadu
Redaktor naczelny:   Hili
Webmaster:   Andrzej Koraszewski
Współpracownicy:   Jacek, , Małgorzata, Andrzej, Henryk