Maleńki, 10-centymetrowy dinosaur, który zjadał owady
Uwaga: Klasyfikacja “dinozaur” w tytule nie jest w pełni ścisła, bowiem stworzenie omawiane tutaj jest archozaurem, członkiem grupy, z której powstały dinozaury, pterozaury i krokodyle. Możemy jednak równie dobrze nazywać je dinozaurem, bo niewielu ludzi wie, co to jest „archozaur”.
Przodkowie dinozaurów nie mogli być duzi, bo wyewoluowali one z płazów, a płazy z wielu powodów mają ograniczenia rozmiarów. Ten nowy artykuł w “PNAS” pokazuje, że niektórzy z najwcześniejszych przodków dinozaurów byli bardzo mali – nie tylko mali, ale maleńcy. Nowy gatunek opisany poniżej, należący do grupy, która potem rozdzieliła się na pterozaury (latające gady) i dinozaury, miał zaledwie 10 cm długości, odległość między moimi palcami wskazującymi na poniższym zdjęciu:
Kliknij na link pod zrzutem z ekranu, żeby przeczytać artykuł; pdf jest tutaj.
https://www.pnas.org/content/117/30/17932.full
Częściowy szkielet tego maleńkiego stworzenia, którego uzębienie wskazuje na to, że zjadał owady, odkryto w 1998 roku na południowozachodnim Madagaskarze. Chociaż wiek okazu jest nieco niepewny, szacuje się go na około 237 milionów lat.
Tutaj jest kilka rysunków części szkieletu, jaki znaleźli, włącznie z kośćmi kończyny tylnej, przedramienia kończyny przedniej i szczękami (interpretowanymi jako pochodzące od jednego osobnika), oraz ilustracja pokazująca, gdzie znajdowały się w ciele (ilustracja F). Rozmiar, oceniony na podstawie kości, które umieszczają go w grupie przodków Ornithodira (także znanej jako Avemetatarsalia), pokazuje, że stworzenie miało zaledwie około 10 cm długości. Musiało być naprawdę śliczne: gad wielkości zwierzątka domowego.
Autorzy nazwali skamieniałość Kongonaphon kely, co znaczy “malutki pogromca owadów”. Wyjaśniają etymologię:
. . . pochodzi od kongona (malgaskie, “owad”) i φον (odmiana starożytnego greckiego φονεύς, “pogromca”), nawiązuje do przypuszczalnej diety zwierzęcia; kely (malgaskie, “mały”), nawiązuje do malutkich rozmiarów tego okazu.
Zęby, jak widać na rysunku poniżej, były proste: stożkowate i bez ząbkowań. To wskazuje, że stworzenie odżywiało się owadami. Ocena rozmiaru na 10 cm pochodzi z rozmiarów zachowanej kości udowej, która ma około 4 cm długości. Osobnik nie był młodociany, ponieważ autorzy widzieli ślady zakończonego wzrostu w skamieniałych kościach. Kości wskazują także, że K. kely był dwunożny, podobnie jak T. rex i teropody.
Aby umieścić to stworzenie w filogenezie dinozaurów i ich przodków, autorzy dokonali analizy komputerowej 422 cech tych kości i K. kely pasuje do grupy B poniżej, która obejmuje dinozaury i pterozaury (stosunkowa wielkość tego malutkiego gatunku pokazana jest po lewej stronie). Obramowałem K. kely.
B jest podstawą Ornithodira, grupy, która dała początek wszystkim dinozaurom i pterozaurom, i widać, że K. kely jest wczesnym (“bazalnym”) członkiem tej grupy.
Malutkie rozmiary tego stworzenia nie oznaczają, że wspólny przodek wszystkich dinozaurów i pterozaurów był taki mały. Wskazuje jednak na to, że przodek tych grup był mniejszy niż sądziliśmy. Sam K. kely mógł być wynikiem “zdarzenia miniaturyzacji”, w którym nieco większy przodek dał kilkoro malutkich potomków. Oceniona wielkość Ornithodiran wynosi 13,3 cm, a gatunek przodków Dinosauromorphs, który obejmuje dinozaury i ptaki, ale nie pterozaury, jest nawet jeszcze mniejszy, około 6,5 cm!
Jakie są implikacje tego poza pokazaniem, że przodkowie dinozaurów i pterozaurów byli prawdopodobnie dużo mniejsi niż sądziliśmy? Przede wszystkim, nie mamy pojęcia, dlaczego te wczesne stworzenia były takie małe. Ja zgaduję, że ponieważ owady już wyewoluowały, była “otwarta nisza” dla specjalistów w zjadaniu ich, a jeśli chcesz utrzymać się żyjąc jako lądowy gad na diecie z owadów, nie możesz być rozmiarów T. rexa.
Autorzy zauważają, że niewielkie rozmiary tego gatunku (i prawdopodobnie jego bliskich krewnych) wyjaśnia nieobecność Ornithodira w faunie wczesnego i środkowego triasu, bo małe stworzenia mają malutkie, kruche kości, które nie zachowują się łatwo. Nasza najlepsza wiedza o wczesnych Ornithodira pochodziła uprzednio z osadów w Argentynie, których natura pozwoliła na zachowanie małych zwierząt.
Na koniec autorzy zastanawiają się nad problem zachowania ciepła przez te małe stworzenia, ponieważ są one ektotermiczne (“zimnokrwiste”). Małe stworzenia mają wyższy stosunek powierzchni do objętości niż większe, co oznacza większą utratę ciepła. Tak więc autorzy sugerują, że włókna pokrywające ciała niektórych dinozaurów i pterozaurów – które mogły być homologiczne do piór, jakie z czasem okrywały teropody – byłyby użyteczne jako —izolacja cieplna. Brzmi to dobrze, ale oczywiście jest mnóstwo istniejących małych, odżywiających się owadami gadów, jak gekony i anolisy, które żyją doskonale bez piór. Przydałoby się jednak spojrzenie na ten wczesny, mały gatunek, żeby zobaczyć, czy są jakieś dowody na włókniste pokrycie ciała.
___________________
Kammerer, C. F., S. J. Nesbitt, J. J. Flynn, L. Ranivoharimanana, and A. R. Wyss. 2020. A tiny ornithodiran archosaur from the Triassic of Madagascar and the role of miniaturization in dinosaur and pterosaur ancestry. Proceedings of the National Academy of Sciences 117:17932-17936.
A tiny 10-cm dinosaur that ate bugs
Why Evolution Is True, 29 lipca 2020
Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska
Emerytowany profesor na wydziale ekologii i ewolucji University of Chicago, jego książka "Why Evolution is True" (Polskie wydanie: "Ewolucja jest faktem", Prószyński i Ska, 2009r.) została przełożona na kilkanaście języków, a przez Richarda Dawkinsa jest oceniana jako najlepsza książka o ewolucji. Jerry Coyne jest jednym z najlepszych na świecie specjalistów od specjacji, rozdzielania się gatunków. Jest również jednym ze znanych "nowych ateistów" i autorem książki "Faith vs Fakt". Jest wielkim miłośnikiem kotów i osobistym przyjacielem redaktor naczelnej.