Propozycja powszechnego nauczania krytycznego myślenia

Nie ma przedmiotu, który wdrażałby do krytycznego myślenia od pierwszych klas szkoły podstawowej. Dopiero na poziomie uniwersyteckim niektórzy studenci mają możliwość skorzystania z kursów krytycznego myślenia. Tak więc, nauka krytycznego myślenia przychodzi zbyt późno i w zbyt skromnych porcjach. Ta sytuacja jest nie do zaakceptowania i musi się zmienić.   

Nie po to piszę ten artykuł, by żalić się na wadliwy systemem nauczania w szkole i wychowania w domu, ale żeby podjąć próbę naszkicowania propozycji prowadzącej do zmiany tego stanu rzeczy. Krytyczne myślenie jest często prezentowane jako sztuka, uprawiana przez nielicznych intelektualistów, głównie filozofów i naukowców. Tak jednak być nie powinno.  Zdolność krytycznego myślenia jest cechą ludzkiego gatunku. W rzeczywistości każdy człowiek ma skłonność do krytycznego myślenia i potencjał krytycznego myślenia. Człowiek jest krytyczny z natury i staje się dogmatyczny w procesie wychowania. Krytyczne dociekanie jest możliwe i dostępne dla każdego. Program nauczania krytycznego myślenia, to próba odzyskania daru, z którym się rodzimy. Taki program powinien zmierzać do popularyzacji tej umiejętności i zamienienia jej z sztuki dostępnej nielicznym jajogłowym, w dobro powszechne i dostępne dla wszystkich.              

Aby to osiągnąć, program ma na celu wprowadzenie nauki krytycznego myślenia do nigeryjskich szkół podstawowych i średnich w ciągu najbliższych pięciu lat. Jeśli krytyczne myślenia ma się rozpowszechnić w naszym społeczeństwie, trzeba go zacząć nauczać. To nauczanie musi się zaczynać od najmłodszych klas szkoły podstawowej, musi być częścią szkolnych programów. Krytyczne myślenie powinno być przedmiotem nauczania od przedszkola do matury, w szkołach zawodowych technicznych i ogólnych. Krytyczne myślenie jest tak ważne, tak pierwszoplanowe w procesie zdobywania wiedzy, że nie można jego nauczania ograniczać do fakultatywnych uniwersyteckich kursów. Powinny być niezbywalnym elementem całego systemu edukacyjnego.  

Tak więc, najbliższe dwa lata będą poświęcone na uświadamianie znaczenia krytycznego myślenia w naszym społeczeństwie.

W wybranych szkołach w całym kraju będą organizowane warsztaty, aby pokazać znaczenie krytycznego myślenia jako przedmiotu nauczania i jako niezbędnego narzędzia w codziennym życiu.  Te programy będą zmierzały do uczulenia nauczycieli, uczniów i studentów na potrzebę ćwiczenia krytycznego myślenia. Co więcej, te warsztaty pozwolą przetestować metody nauczania, tak aby odpowiadały potrzebom i zainteresowaniom uczniów i studentów.                

Te warsztaty mają również na celu przekonanie władz szkolnych, by traktowały naukę krytycznego myślenia jak przedmiot równie ważny jak nauka angielskiego, matematyki, nauk ścisłych i humanistycznych. Wybrane szkoły oraz prowadzący te warsztaty nauczyciele i uczestniczący w nich uczniowie będą stanowili kadrę programu pilotażowego. Będą przyczółkiem wprowadzającym nauczanie krytycznego myślenia do systemu oświatowego w kolejnych latach.    

Niezależnie od instytucji oświatowych, ta inicjatywa będzie również skierowana na media, które często rozpowszechniają dogmaty i przesądy. Platformy medialne bardzo często publikują dziwaczne artykuły i programy o paranormalnych zjawiskach, o rzekomych czarach i magii, o których pisze się bez najmniejszej krytycznej analizy. Transcendentalne/duchowe doświadczenia pojawiają się w doniesieniach w formie, która wyłącznie wzmacnia te wątpliwe wierzenia i idee. Tak więc, w ramach tego programu biorący udział w kampanii będą kontaktowali się z mediami, ale również ze społeczeństwem, aby edukować na temat konieczności krytycznej oceny doniesień medialnych. Będą sponsorowane programy radiowe i telewizyjne na temat umiejętności krytycznego myślenia oraz pułapek, na które naraża nas ślepa wiara we wszystko, co podają nam media i w to, co znajdujemy w Internecie.             

Będą również organizowane warsztaty dla organizacji pozarządowych oraz samorządowych. Jednym z powodów niechęci do uczenia się umiejętności krytycznego myślenia jest fakt, iż często te umiejętności prezentowane są jako dziwactwa elit. Traktuje się je jako kompetencje zastrzeżone dla wysoko wykształconych.  Warsztaty są tak zaplanowane, aby zmienić te wyobrażenia i pokazać krytyczną analizę jako metodę dostępną dla każdego, niezależnie od wykształcenia. Jeśli chcemy, żeby krytyczne myślenie stało się powszechne w nigeryjskim społeczeństwie, musimy zaangażować wszystkie grupy; kupców, artystów, urzędników, kobiety i mężczyzn, mieszkańców miast i wsi, aby docenili i stosowali tę sztukę.

Tymczasem, aby pobudzić zainteresowanie projektem nauczania krytycznego myślenia w nigeryjskim społeczeństwie, trzeba wyprodukować materiały promocyjne. Koszulki i naklejki wzywające do krytycznego myślenia i do kwestionowania wszystkiego na wszystkich polach ludzkiej działalności. Mogą to być koszulki z takimi napisami jak: „Myśl krytycznie”, „Odważ się wątpić”, „Kwestionuj wszystko”. Będą również rozdawane broszury zawierające podstawy nauki o krytycznym myśleniu opracowane w sposób przystępny dla ludzi w różnym wieku, mających różne wykształcenie i wywodzących się z różnych środowisk. Przygotowane zostaną również podręczniki i materiały ćwiczeniowe dla uczniów od przedszkola do ostatnich klas szkoły średniej.   

Zadanie rozbudzenia zainteresowania krytycznym myśleniem w Nigerii nie będzie łatwe. Projekt nauczania krytycznego myślenia spotka się z oporem z wielu stron, również tych, którzy potrzebują go najbardziej i którzy z powodu braku umiejętności krytycznego myślenia doświadczani są najbardziej – ludzie biedni i pozbawieni wykształcenia. Jeśli idzie o nauczanie nauki, projekt uczenia krytycznego myślenia może być wypaczany przez tych, którzy patrzą podejrzliwie na naukę. Niektórzy mogą dostrzec w tym projekcie podstępny plan podminowania religii, więc jest prawdopodobne, że niektóre religijne instytucje przeciwstawią się tej idei.       

Musimy jednak z całą stanowczością oświadczyć, że krytyczne myślenie jest umiejętnością konieczną na wszystkich polach ludzkiej aktywności. Nie  jest ani pro- ani antyreligijne. Krytyczne myślenie, to krytyczne podejście do wszelkich twierdzeń i stanowi najlepszą broń człowieka przeciw oszustwom, ułudom i wyzyskowi we wszystkich ich postaciach. Tak więc, krytyczne myślenie może być zastosowane do religii, do polityki, na polu gospodarczym jak i w ocenie nowych idei w medycynie. Ten projekt nauczania krytycznego myślenia może przynieść nigeryjskiemu społeczeństwu ogromne korzyści.       

A Case For Critical Thinking In Nigeria

Modern Ghana, 6 lipca 2018

Tłumaczenie: Andrzej Koraszewskl 

Leo Igwe

Sekretarz Nigeryjskiego Ruchu Humanistycznego, działacz Center for Inquiry w Nigerii, członek IHEU i Atheist Alliance International. Jest redaktorem "Humanist Inquirer" i autorem wielu artykułów wolnomyślicielskich. Większość swojego czasu poświęca ratowaniu dzieci oskarżanych o czary.