Czerwonogłowe muchy


Piotr Naskręcki 2015-03-22

Czerwonogłowe muchy (Bromophila caffra) są rzucającymi się w oczy i powszechnymi owadami w Afryce Wschodniej i południowej, ale niewiele wiadomo o ich biologii.
Czerwonogłowe muchy (Bromophila caffra) są rzucającymi się w oczy i powszechnymi owadami w Afryce Wschodniej i południowej, ale niewiele wiadomo o ich biologii.

Przez dwa miesiące zaniedbywałem ten blog. Kilka osób nawet wysłało mi wiadomość, żeby sprawdzić, czy jeszcze żyję. Żyję, a miałem powód do milczenia – do zeszłego tygodnia byłem w Mozambiku, pracowałem w Laboratorium Wilsona i gorączkowo przygotowywałem następne badanie bioróżnorodności w Parku Narodowym Gorongosa.

Nie miałem tam czasu na pisanie ani fotografowanie, ale udało mi się zrobić trochę zdjęć kilku ciekawych stworzeń. W Gorongosa jest teraz pora deszczowa i życie owadzie eksploduje. Zamontowałem przed moim gabinetem ultrafioletowe światło, żeby zebrać wszystkich członków mojej grupy docelowej (owady prostoskrzydłe i pokrewne rzędy) i wybrać interesujące gatunki z rzędów, których jeszcze nie zbieramy systematycznie. W niektóre noce płachta uginała się pod ciężarem setek gatunków owadów i przez pewien czas tajemnicze czerwonogłowy przylatywały do światła.

Czerwonogłowe muchy, które w Mozambiku pojawiają się pod koniec pory deszczowej, lubią zwisać z liści w całych kiściach.
Czerwonogłowe muchy, które w Mozambiku pojawiają się pod koniec pory deszczowej, lubią zwisać z liści w całych kiściach.

Dzięki wcześniejszym wyprawom do Gorongosa rozpoznałem, że są to Bromophila caffra – duże, powoli poruszające się owady, niechętnie wzbijające się w powietrze i znacznie szczęśliwsze, kiedy zwisają w kiściach z niskich gałęzi drzew. Są naprawdę rzucającymi się w oczy zwierzętami i wyraźnie jest im obojętne, czy ściągają czyjąkolwiek uwagę, włącznie z potencjalnymi drapieżnikami. W obozie było wiele ptaków i żarłocznych koczkodanów tumbili, które nawet nie spoglądały w kierunku powoli wirujących kiści much na liściach.


Dorosłe muchy czerwonogłowe żerują na nawozie i innej rozkładającej się materii organicznej.
Dorosłe muchy czerwonogłowe żerują na nawozie i innej rozkładającej się materii organicznej.

Jak na owady tak rzucające się w oczy i tak powszechnie występujące, szokująco mało wiadomo o ich biologii. W rzeczywistości, ostatni artykuł naukowy, który wspomina je (według przeszukania rozległej bazy danych MetaLib), pochodzi z 1915 r., a jest w nim tylko porównanie uderzająco czerwonej głowy tej muchy do innego gatunku. W znakomitym poście Teda C. MacRae’a o tym gatunku już pisano o anegdotycznych dowodach, że larwy tych much mogą żerować na korzeniach drzew Terminalia, potencjalnie nabywając toksyczne triterpeny cykliczne, co wyjaśniłoby aposematyczne ubarwienie dorosłych much. Ale, podobnie jak z tak wieloma bezkręgowcami afrykańskimi, nikt naprawdę tego nie wie.


Jest także inna możliwość. Pewnego poranka w Gorongosa obudziłem się z ramionami pokrytymi dużymi, bolesnymi pęcherzami. Poprzedniego wieczoru przez parę godzin szukałem owadów w wysokiej trawie i pamiętałem, że widziałem wiele czerwonoczarnych chrząszczy z rodzaju Mylabris. “To dlatego nazywa się je oparzykami!”, co zrozumiałem nieco zbyt późno. Kiedy grasowałem w trawie, musiałem otrzeć się o kilka tych owadów i sam dotyk wywołał na skórze pęcherze, które trwały przez tydzień. Same chrząszcze są bardzo toksyczne, nawet śmiertelne i żaden ptak ani inny kręgowiec nie będzie próbował ich zjadać. Jest więc całkiem możliwe, że te muchy są oszustami – wcale nie są toksyczne, ale po prostu liczą na niechęć drapieżników do próbowania potencjalnie szkodliwego posiłku. To zjawisko, znane jako mimikra batesowska, jest częste w królestwie zwierzęcym i bardzo podejrzewam, że te muchy są tu przykładem.


Bardzo podejrzewam, że czerwonogłowe muchy są przykładem mimikry batesowskiej i upodabniają się do chrząszczy oparzyków z rodzaju Mylabris. Te chrząszcze nie tylko powodują bolesne, długotrwałe pęcherze, ale są potencjalnie śmiertelnie trujące.
Bardzo podejrzewam, że czerwonogłowe muchy są przykładem mimikry batesowskiej i upodabniają się do chrząszczy oparzyków z rodzaju Mylabris. Te chrząszcze nie tylko powodują bolesne, długotrwałe pęcherze, ale są potencjalnie śmiertelnie trujące.

Kiedy w przyszłym miesiącu wrócę do Gorongosa, muchy będą tam nadal. Będzie to również czas, kiedy młode gekony gatunku Hemidactylus mabouia będą zbierały się wokół świateł obozu, po wykluciu się w styczniu lub lutym. Może to być trochę paskudne z mojej strony, ale sądzę, że wykonam kilka eksperymentów, żeby zobaczyć, czy jaszczurki, które nadal powinny być naiwne w kwestii much, mają jakieś niepożądane reakcje po ich zjedzeniu.  Opiszę to tutaj.


Osobliwą cechą morfologiczną much czerwonogłowych jest brak przyoczek, które znajdują się na głowach innych much.
Osobliwą cechą morfologiczną much czerwonogłowych jest brak przyoczek, które znajdują się na głowach innych much.

Red-headed flies

The smaller majority, 12 marca 2015

Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska



Piotr (Peter) Naskręcki

Entomolog, fotograf, popularyzator nauki. Ukończył studia na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, doktorat na University of Connecticut, pracuje w Museum of Comparative Zoology, Harvard University.


Piotr Naskręcki prowadzi znakomity blog naukowy  The Smaller Majority.  Jego zdjęcia owadów (i nie tylko owadów) fascynują i kuszą, żeby je sobie natychmiast ściągnąć. Nie należy tego jednak robić bez pozwolenia,  gdyż zarówno zdjęcia, jak i teksty zastrzeżone są prawami autorskimi.