Prawda

Czwartek, 28 marca 2024 - 16:52

« Poprzedni Następny »


Oni umarli wszyscy, my wszyscy żyjemy


Andrzej Koraszewski 2022-09-09


Siedzę na schodkach werandy, patrzę na kolorowy klomb kwiatów, na obsypaną jabłkami jabłonkę. Trawa rośnie już wolniej, trzeba ją będzie raz jeszcze ściąć przed zimą, ale jeszcze nie teraz, może pod koniec września. Trzeba się dowiedzieć w ośrodku dla ukraińskich uchodźców, czy chcą jabłka. Palę papierosa, zastanawiam się nad pojęciem pytań granicznych. Czy można zrozumieć świat, którego już nie ma, którego nie przeżyłeś, dla opisu którego brakuje słów, a to, co powiesz, jest tylko martwym obrazem? Za mną, w pokoju na biurku leży książka Moniki Sznajderman Fałszerze pieprzu, Historia rodzinna, Wydawnictwo Czarne 2019. Zamknąłem ją wczoraj późnym wieczorem, przed snem przeczytałem jeszcze kilkanaście stron książki Anthonego Doerra All the Light We Cannot See.

Monika Sznajderman jest młodsza ode mnie o jakieś dwadzieścia lat, więc moja pamięć jest nieco bliższa opisywanej przez nią historii. Jest antropolożką, ma warsztat pozwalający na zbieranie okruchów w przekaz, który ma sens dla odbiorcy. Opowiada jednak historię, która wykracza poza możliwości wyobraźni. Jest dziedziczką dwóch zaginionych światów, rodziny żydowskiej po ojcu i ziemiańskiej po matce. Jest dziedziczką dworku pamięci sklejonego z własnej pamięci, ze starych fotografii, z opowieści ludzi i studiów. Dominuje koszmar Zagłady, bo po drugiej stronie jest zaledwie utrata raju. „Oni wszyscy umarli, my wszyscy żyjemy” zapisze jeden z jej krewnych. To prawda, niemal cała prawda. Dwa światy międzywojennej Polski, rajskich ogrodów ziemiańskiego świata, żydowskich chałatów i straganów, bulgoczącej nienawiści i sympatii do swoich „żydków”, przerażającej obojętności i miejsc przemysłowej eksterminacji narodu, końca wojny i kontynuacji mordów, strategii przetrwania w nadal wrogim świecie.   


Wstaję ze schodków, żeby sprawdzić winogrona, są już dojrzałe, słodkie, trzeba je szybko komuś dać, bo kuszą, a ja mam cukrzycę. W głowie kłębią się zdania z czytanej wczoraj książki. „Co począć z doświadczeniami wykraczającymi poza wszelkie granice rzeczywistości, z doświadczeniami, dla których opisu nie mamy języka, pojęć ani kategorii?” Wielu, może nawet większość wybrała milczenie. Znam to z własnego dzieciństwa i późniejszych prób dotarcia do doświadczeń rodziców. Są rzeczy, które nie mieszczą się w słowach. Więc szukając zrozumienia tego,  co przeżył jej nastoletni podczas wojny ojciec Monika Sznajderman czyta świadectwa innych.

„Dla niektórych figurą najskrajniejszą, upostaciowującą działanie czystego zła i wykraczająca poza skalę ludzkiego doświadczenia była figura muzułmanina, zwanego  przez Primo Leviego ‘świadkiem całkowitym’. Była to figura oksymoroniczna, gdyż muzułmanin to świadek, który nie miał szansy przemówić i dać świadectwa i w którego imieniu przemawiają ocaleli.”

W obozach zagłady byli to ludzi na wpół martwi, snujący się bez świadomości, obojętni na wszystko, chodzące trupy. Nieliczni, którzy przeżyli i którzy często czują się winni, czasem mówią, że ocaleli cudem, czasem są oburzeni na tych, którzy mówią o cudzie, bo cud implikuje jakiegoś boga, a jaki bóg mógłby zaakceptować ten bezmiar ludzkiego zła?


Gdzie jest granica między wyobrażalnym, a niewyobrażalnym? Trwa wojna w Ukrainie, od lat trwa koszmar w Syrii, w Nigerii codziennie płoną wioski chrześcijan. Od stu lat Arabowie mordują Żydów w „Palestynie” będącej europejską nazwą starożytnego Izraela, obecnie przyjętą przez Arabów mających nadzieję na dokończenie dzieła Hitlera. Czy zwyczajny koszmar zawsze gdzieś obecnej wojny jest bardziej wyobrażalny niż obóz zagłady, gdzie oczekujący na śmierć więzień przemyka do latryny mijając wózki wypełnione do szczytu trupami? Czy umiem sobie wyobrazić gwałcenie w więzieniu skazanej na śmierć Iranki?


Monika Sznajderman próbuje odtworzyć nie tylko drogę swojego ojca przez kolejne obozy, ale również jego drogę powrotną po wyzwoleniu, zrozumieć doświadczenie zniknięcia całej rodziny, całego świata. Próbuje również zrozumieć tę drugą stronę, krewnego zaangażowanego w Stronnictwie Narodowym przed wojną i torturowanego oraz więzionego po wojnie, opisuje obojętność, mordy i grabieże.


Jeśli dziś, dziesiątki lat po tamtych wydarzeniach pójdziesz w niedzielę na dowolny pchli targ masz gwarancję, że znajdziesz tam wystawione na sprzedaż „mienie pożydowskie”. PiS żąda dziś od Niemiec reparacji wojennych. Jan Tomasz Gross pyta na łamach “Gazety Wyborczej” „Jaką część ewentualnych reparacji PiS zamierza oddać Żydom? Kilka pytań do posła Mularczyka”.


Zastanawiam się, co odpowiedziałby poseł Mularczyk, gdyby odpowiedział? Książka Moniki Sznajderman ma na końcu bibliografię, z której część pozycji znam, innych nie, My z Jedwabnego Anny Bikont, słynny artykuł Jana Błońskiego, Przez ruiny i zgliszcza Podróż po stu zgładzonych gminach żydowskich w Polsce Mordechaja Canina, książki Barbary Engelking, Jan Tomasz Gross i Henryk Grynberg, Korczak, Jacek Leociak, Primo Levi, Spowiedź Perechodnika. To zaledwie ci autorzy i te pozycje, które po przeczytaniu nie dawały spać i które pamiętam z tej listy bez ponownego zaglądania. Mam wrażenie, że nawet jeśli Mularczyk którąkolwiek z nich czytał, to był wyłącznie oburzony, gdyż wykraczała poza jego zdolność akceptacji rzeczywistości.           


Pytania graniczne, pytania znajdujące się między jedną dyscypliną nauki a drugą, poszukiwanie pomostu między wiedzą i wiedzą, czasem między wiarą i wiedzą, na innym poziomie definiowane jako pytania „które mogą zmienić twoje życie”.


Nasza wyobraźnia korzysta z fundamentu naszych osobistych doświadczeń, bez trudu możemy sobie wyobrazić sytuacje podobne do tego, co sami przeżywaliśmy, próbujemy sobie wyobrazić sytuacje nieco bardziej odległe, ale w pewnym punkcie nasza wyobraźnia staje dęba i odmawia dalszej kooperacji. Jest gorzej, obojętność przechodzi w powtórkę ścieżek, którymi poszły poprzednie pokolenia, w usprawiedliwienie zła, w sympatię dla tych, którzy już je powtarzają.


Przyjaciel pyta, co można powiedzieć na takie stwierdzenie znajomego: „Winni nienawiści są sami Żydzi, tym co mieli zapisane w Talmudzie i co przez wieki wpajano im do głów oraz przez to czym się zajmowali. Jeszcze w X/XI wieku zajmowali się handlem ludźmi, lichwą… A w czasach współczesnych twórcy i krzewiciele największej zbrodniczej ideologii czyli komunizmu. Żydokomuna to nie jakiś wymysł, to im w dużej mierze zawdzięczamy nasz kiepski los po 1989 roku, pozbawienie większej części majątku narodowego, tania siła robocza, rynek zbytu…”

 

Nie umiem dać dobrej rady. Mam wrażenie, że sprawa jest beznadziejna, że odpowiedź wykraczałaby poza możliwości jej zrozumienia przez odbiorcę.

 

Siedzę na schodkach werandy, w ostrym świetle wrześniowego słońca, powracam myślą do obrazów z książki Moniki Sznajderman, zastanawiam się, czy pisać o tej książce, czy raczej wrócić do lektury rozpoczętej wczoraj, pisanej obłędnie piękną prozą książki Doerra. Przypominam sobie liścik nienawistnika, który czasem lubi o sobie przypominać: „I po co piszesz stary dziadu, przecież i tak nikt tego nie czyta”. Wracam do biurka, na którym leży wczorajsza lektura.


Skomentuj Tipsa en vn Wydrukuj




Komentarze
2. dziękuję za piękny i mądry tekst. Rafał Potempa 2022-09-09
1. @subject Hal 2022-09-09


Notatki

Znalezionych 2574 artykuły.

Tytuł   Autor   Opublikowany

Wydajmy razem "Głos Rozpaczy"   Kruk   2013-12-14
Woda wyżej   Koraszewski   2013-12-15
Izraelski apartheid   Lesser   2013-12-19
W co wierzy lewica (w sprawie islamu i Izraela)   Davidson   2013-12-21
Szokująca decyzja  autobojkotu związków uniwersyteckich   Davidson   2013-12-25
Co zrobić z wszystkimi “czarownicami”?   Igwe   2013-12-26
Wesołych Świąt!   Dawkins   2013-12-26
Tragedia dzieci-uchodźców w Syrii   Raphaeli   2013-12-29
Święty Mikołaj aresztowany w Pakistanie   Khuldune Shahid   2014-01-02
Całkowity brak zainteresowania   Treppenwitz   2014-01-02
Tajemnice palestyńskiej ambasady     2014-01-05
Zabójstwa honorowe na Zachodzie   Chesler   2014-01-10
Znak czasu   Treppenwitz   2014-01-11
Przepraszamy, zabiliśmy was z powodu nieuniknionych błędów!   Bekdil   2014-01-14
Chińską politykę jednego dziecka zainspirowali zieleni z Zachodu   Ridley   2014-01-20
Ani Marks, ani Chomsky, ani Jezus, ani Mahomet   Koraszewski   2014-01-27
Precedens w świecie arabskimOficjalna impreza upamiętniająca Holocaust     2014-01-30
Lekcje Holocaustu są międzynarodowe     2014-01-30
Gniewny śpiew o kulturze gwałtu   Chesler   2014-01-30
Kocia sprawa   Hili   2014-02-01
Rada Bezpieczeństwa żąda, by Izrael przestał być tak cholernie moralny     2014-02-04
Zakaz przechodzenia przez jezdnię po lody!   Lomborg   2014-02-08
Listy z globalnej wioski   Hili   2014-02-09
Czy ludziom bardziej przeszkadza nierówność niż bieda?   Ridley   2014-02-09
Okupacyjna Olimpiada Putina   Kontorovich   2014-02-10
Przemysł, który nie będzie bojkotował Izraela   Apfel   2014-02-11
O mordowaniu zwalczających polio     2014-02-13
Abbas potrzebuje opcji zerowej   Charney   2014-02-14
Rasa & polityka: od sali wykładowej do ONZ   Valdary   2014-02-17
Kongres i Biały Dom zgadzają się: Najlepszym rozwiązaniem jest okupacja     2014-02-18
Kultura wojny   Tobin   2014-02-19
Muzułmanie szkodzą sami sobie    Al-Dżibrin   2014-02-20
Jak wytworzyć paskudny obraz Izraela za przestrzeganie porozumień     2014-02-23
W poszukiwaniu palestyńskiej tożsamości     2014-02-26
Arabia Saudyjska: prawdziwy apartheid   Greenfield   2014-03-03
Islamskie państwo Iranu i dyskryminacja płci   Rafizadeh   2014-03-04
Niewolnictwo nadal istnieje   Koraszewski   2014-03-05
Dramat syryjskich chrześcijan   Koraszewski   2014-03-06
Palenie (i regulacje europejskie) zabijają   Ridley   2014-03-06
Naród wyklęty   Koraszewski   2014-03-07
Izraelski Apartheid i jego radzieckie korzenie   Koraszewski   2014-03-08
Miss apartheidu   Koraszewski   2014-03-09
Wspaniały sposób na dobre samopoczucie za pieniądze innych ludzi   Lomborg   2014-03-09
Tragiczna farsa Rady Praw Człowieka ONZ   Cotler   2014-03-13
Akademicy milczą w sprawie imperializmu rosyjskiego: “To nie jest Izrael”     2014-03-14
Afrykańscy więźniowie sumienia   Keita   2014-03-17
Opowieść o niedźwiedziu   Koraszewski   2014-03-20
Czy Waszyngton zakochał się w Hezbollahu?     2014-03-24
Tyrania ekspertów   Ridley   2014-03-24
Demokracja islamska: skorumpowana i niedemokratyczna   Bekdil   2014-03-26
Technika i technologia zarówno tworzą, jak i likwidują miejsca pracy   Ridley   2014-03-29
Kobiety w krajach arabskich mają prawa z epoki kamienia   Akram   2014-03-31
Egipt pozwie Izrael za dziesięć plag   Al-Gamal   2014-04-01
Chochoł królem Polski   Kruk   2014-04-01
Przeciw złemu światu   Roth   2014-04-04
Światowa Wojna Środowiskowa   Greenfield   2014-04-05
Rakiety domowej roboty?   Roth   2014-04-08
Najnowszy argument przeciw nauce   Coyne   2014-04-10
Ruda nie wróci   Koraszewski   2014-04-11
Palestyńczycy muszą prosić o pokój   Dershowitz   2014-04-12
Zmierzch Czerwonych i Zielonych   Greenfield   2014-04-14
Niespodzianka! Nowe badanie Australijczyków pokazuje, że homeopatia jest bzdurą   Coyne   2014-04-15
Szariat to… szariat tamto…   Rahman   2014-04-22
Problem z Bliskim Wschodem   Tsalic   2014-04-25
Zagadka brytyjskiego zatrudnienia i wydajności   Ridley   2014-04-25
Sojusznik NATO na pół etatu   Bekdil   2014-04-26
Kultura arabskapodwójnie zdewaluowała życie ludzkie   Al-Swailem   2014-04-27
Nie dla koniny, ani dla bredni   Tsalic   2014-04-29
Paradoks gospodarczego wzrostu   Ridley   2014-05-01
Negacja Holocaustu i ludobójstwo w Ruandzie   Boteach   2014-05-05
Izrael, kraj paradoksów   Yemini   2014-05-06
Wielka barykada na drodze chorążego pokoju   Apfel   2014-05-08
Czy powinniśmy polować na krezusy?   Koraszewski   2014-05-10
Sprawdzanie moich przywilejów   Fortgang   2014-05-10
Boko Haram i gwałcenie dzieci w Dżihadzie   Chesler   2014-05-11
Pokój ma na imię Hadassah   Ahmed   2014-05-12
Religijny humanizm   Al-Harbi   2014-05-13
Światowa stolica teorii spiskowych   Totten   2014-05-14
Spóźnione olśnienie Tony Blaira   Bekdil   2014-05-15
Wyznanie obojnaka   Kruk   2014-05-16
E-papierosy wypierają tytoń   Ridley   2014-05-18
Nakba czy porażka?   Al-Mulhim   2014-05-19
Nacjonalizm, patriotyzm, humanizm   Koraszewski   2014-05-19
Magiczne myślenie Palestyńczyków   Spyer   2014-05-21
Nakba każdego narodu   Jemini   2014-05-22
EU finansuje terroryzm   Tsalic   2014-05-24
Komu pomaga UNRWA?   Roth   2014-05-25
Małżeństwa z dziećmi  powinny być karalne   Inger Stark   2014-05-26
O wyższości podboju nad okupacją   Bekdil   2014-05-28
Obraźmy się na wiecznie obrażonych muzułmanów   Sennels   2014-05-29
Czy wstrętny generał odmieni Libię?   Greenfield   2014-05-30
Zgwałcili i powiesili   Chesler   2014-06-02
Zdumiewający głos z Syrii   Winter   2014-06-03
Palestyńczycy oskarżają Izraelo gromadzenie zapasów Żydów     2014-06-04
Przepraszam, ale się stąd nie wyniesiemy!   Bekdil   2014-06-05
Wojna i (nie) pokój   Tsalic   2014-06-09
Terroryści bezskutecznie próbują zdobyć uwagę BBC     2014-06-10
Czeski prezydent o islamie i antysemityzmie   Geenfield   2014-06-12
Nielegalne osiedla   Levick   2014-06-14
Naiwność to jeszcze nie dobroć   Lawson   2014-06-21

« Poprzednia strona  Następna strona »
Polecane
artykuły

Lekarze bez Granic


Wojna w Ukrainie


Krytycy Izraela


Walka z malarią


Przedwyborcza kampania


Nowy ateizm


Rzeczywiste łamanie


Jest lepiej


Aburd


Rasy - konstrukt


Zielone energie


Zmiana klimatu


Pogrzebać złudzenia Oslo


Kilka poważnych...


Przeciwko autentyczności


Nowy ateizm


Lomborg


„Choroba” przywrócona przez Putina


„Przebudzeni”


Pod sztandarem


Wielki przekret


Łamanie praw człowieka


Jason Hill


Dlaczego BIden


Korzenie kryzysu energetycznego



Obietnica



Pytanie bez odpowiedzi



Bohaterzy chińskiego narodu



Naukowcy Unii Europejskiej



Teoria Rasy



Przekupieni



Heretycki impuls



Nie klanial



Cervantes



Wojaki Chrystusa


Listy z naszego sadu
Redaktor naczelny:   Hili
Webmaster:   Andrzej Koraszewski
Współpracownicy:   Jacek, , Małgorzata, Andrzej, Henryk