Prawda

Wtorek, 19 marca 2024 - 12:45

« Poprzedni Następny »


Psychologia ewolucyjna dla początkujących


Jerry A. Coyne 2023-03-27

Początki – laureaci nagrody Nobla Nikolaas Tinbergen (po lewej) oraz Konrad Lorenz (po prawej), który otrzymał nagrodę Nobla wspólnie z Karlem von Frischerem, za badania nad zachowaniami zwierząt. (Źródło zdjęcia: Wikipedia.)
Początki – laureaci nagrody Nobla Nikolaas Tinbergen (po lewej) oraz Konrad Lorenz (po prawej), który otrzymał nagrodę Nobla wspólnie z Karlem von Frischerem, za badania nad zachowaniami zwierząt. (Źródło zdjęcia: Wikipedia.)

Piszę ten artykuł dla tych, którzy myszkując po mrocznych zakamarkach Internetu, słyszeli wiele razy dyskredytowanie psychologii ewolucyjnej. To są różne toksyczne miejsca, w których słyszy się takie rzeczy: „Podstawowe przesłanki psychologii ewolucyjnej są fałszywe”. Wraz z tym idzie mantra zrodzona z ignorancji: „Psychologia ewolucyjna po prostu wymyśla post factum adaptacyjne wyjaśnienia wszystkich ludzkich zachowań. To tylko gra". Potem wspomną coś w rodzaju ubierania dziewczynek na różowo, bo u naszych przodków kobiety zbierały czerwone jagody.


Tacy ludzie nie nadążają za psychologią ewolucyjną, która jako dyscyplina osiąga dojrzałość. Jasne, była zła psychologia ewolucyjna i zbyt łatwe poleganie na naciąganych wyjaśnieniach. A przecież każdy aspekt ewolucji był nękany przez adaptacjonizm.


Teraz jednak Laith Al-Shawaf, profesor psychologii na University of Colorado w Colorado Springs, napisał cztery odrębne, ale powiązane ze sobą eseje na temat tego, dlaczego musimy poważnie traktować psychologię ewolucyjną. Jednym z głównych punktów tych artykułów jest pokazanie, że psychologia ewolucyjna nie zajmuje się już głównie wymyślaniem wyjaśnień ludzkiego zachowania, ale jest teraz zaangażowana w przewidywanie tego, czego spodziewamy się dowiedzieć o ludzkim zachowaniu przed dokonaniem tych obserwacji. I rzeczywiście, przytacza wiele przypadków, w których psychologia ewolucyjna oświeciła nas w kwestii źródła naszych zachowań. Co więcej, postawił nowe pytania, które same w sobie można przetestować – co jest znakiem postępu nauki.


To jest bogate źródło, więc nie będę podsumowywać tego, co mówią poszczególne eseje, podam tylko link i kilka fragmentów. Chodzi o to, aby dać wam wystarczającą ilość amunicji do przeciwstawienia się tym, którzy zakwalifikowali cały obszar jako bezużyteczny – jako huśtawkę dla figlarnych umysłów.


Pierwszy esej rozwiewa błędne przekonania na temat tej dziedziny; krótki drugi esej powtarza rozróżnienie Mayra między bezpośrednimi wyjaśnieniami zachowań (tj. mechanizmem, który je wytwarza, jak przypływ hormonów) a wyjaśnieniami ostatecznymi (wyjaśnienie ewolucyjne; dlaczego te zachowania się pojawiły); trzeci (i najbardziej treściwy) zawiera mnóstwo przykładów, w których psychologia ewolucyjna dokonała przewidywań a priori, które zostały zweryfikowane, a tym samym dały nowe spostrzeżenia; a ostatni esej, w „Psychology Today”, podsumowuje kilka przykładów zachowań, które nie mają sensu, chyba że (jak powiedział Dobzhansky) „w świetle ewolucji”.


Jak mówi Al-Shawaf, esejów nie musi się czytać w kolejności. Gdybym miał wybrać dwa najważniejsze, to byłby to nr 1 i nr 3, zwłaszcza nr 3, który jest pełen odniesień do opracowań.


Esej 1: Błędne przekonania na temat psychologii ewolucyjnej
: (wszystkie oprócz ostatniego są w „Areo”)

Celem tego eseju nie jest sugerowanie, że ewolucyjne podejścia do psychologii są doskonałe. Nie są i z pewnością jest miejsce na poprawę. Jednak powszechne nieporozumienia omówione w tym eseju utrudniają akceptację tej dziedziny zarówno wśród naukowców, jak i ogółu społeczeństwa. A biorąc pod uwagę, że obawy te są w dużej mierze bezpodstawne, odrzucenie przez wielu ludzi psychologii ewolucyjnej ma niewiele wspólnego z jej faktycznymi zaletami i ograniczeniami, a zamiast tego opiera się na błędnych przekonaniach.


Co być może ważniejsze, te błędne koncepcje hamują postęp psychologii jako całości, ponieważ nauka o umyśle i zachowaniu nie może osiągnąć pełnego potencjału, jeśli ignoruje ewolucję. Po prostu nie da się uciec przed faktem, że nasze mózgi są wytworem ewolucji i że ma to istotne konsekwencje dla tego, jak działają nasze umysły.

Esej 2: Bliższy i ostateczny poziom analizy


Ten punkt obala cytat z pierwszego akapitu:

Dlaczego wyjaśniający podział zjawisk na różne poziomy analizy miałby dotyczyć tylko biologii, a nie psychologii? Podobnie jak serce i wątroba, aspekty umysłu podlegają tym samym czterem pytaniom: jak rozwijają się podczas życia organizmu (ontogeneza  lub  rozwój); jak działają w chwili obecnej (mechanizm); jak ewoluowały w czasie (filogeneza); i dlaczego ewoluowały (funkcja).


Naukowcy od dawna wiedzą, że nie mogą pominąć ani bliższego, ani ostatecznego poziomu analizy, jeśli chcą w pełni zrozumieć narządy naszego ciała. To samo dotyczy naszych  organów umysłowych — jeśli chcemy w pełni zrozumieć, powiedzmy, uwagę, pamięć i emocje — będziemy musieli zająć się tymi aspektami umysłu zarówno na bliższym, jak i ostatecznym poziomie analizy.


Nie oznacza to, że każdy aspekt naszego umysłu ma wyewoluowaną funkcję. Jak powiedzą ci psychologowie ewolucyjni, nasze umysły zawierają mnóstwo  produktów ubocznych (skutków ubocznych), które nie mają funkcji wyewoluowanych. Ale nawet te bezfunkcjonalne produkty uboczne wymagają ostatecznego poziomu analizy: ewoluowały w czasie (więc wymagają analizy filogenetycznej) i są produktami ubocznymi adaptacji, które mają funkcję biologiczną (więc wymagają funkcjonalnego poziomu analizy). Po prostu nie da się obejść wniosku, że ostateczny poziom analizy dotyczy umysłu i jego działania.

Proszę zauważyć, że Al-Shawaf swobodnie przyznaje, że w umyśle i zachowaniu istnieją produkty uboczne: skutki uboczne wyewoluowanych cech, które nie były bezpośrednio faworyzowane przez dobór naturalny. Psychologowie ewolucyjni nie spędzają już czasu na wyszukiwaniu przypadkowych ludzkich zachowań i wymyślaniu powodów, dla których dobór mógł je faworyzować, a następnie poklepywaniu się i mówieniu „dobra robota!”


Esej 3: Przewidywanie nowych odkryć

Częstym refrenem w naukach społecznych jest to, że ewolucyjne hipotezy psychologiczne to „takie sobie historyjki”. Co zdumiewające, zwykle nie przedstawia się żadnych dowodów na poparcie tego twierdzenia - zwykle jest to po prostu oznajmienie. Sedno takiego zarzutu polega na tym, że hipotezy ewolucyjne są wygodnymi narracjami, które badacze snują po fakcie, aby zgadzały się z istniejącymi obserwacjami. Czy to prawda?

Czy podejścia ewolucyjne prowadzą do nowych prognoz? A co z nowymi odkryciami?

W rzeczywistości dowody sugerują, że podejście ewolucyjne generuje dużą liczbę  nowych przewidywań i nowych odkryć dotyczących ludzkiego umysłu. Aby uzasadnić to twierdzenie, odkrycia w tym eseju zostały przewidziane a priori przez rozumowanie ewolucyjne — innymi słowy, przewidywania zostały dokonane przed rozpoczęciem badań. Dlatego nie mogą to być historie post-hoc wymyślone w celu dopasowania do już istniejących danych.

 

Są ich całe tony. Oto przykład jednego z kilku zachowań lub emocji:

Obrzydzenie

Oczywiście nie chodzi tylko o gniew — teorie ewolucji oferują podobną moc predykcyjną w innych obszarach psychologii.


Rozważmy następujące ewolucyjne przewidywania dotyczące obrzydzenia, które wszystkie zostały dokonane a priori: 1) przedmioty stwarzające większe ryzyko infekcji będą silniej wywoływały uczucie obrzydzenia, 2) kobiety będą bardziej odczuwały obrzydzenie w pierwszym trymestrze ciąży w porównaniu do drugiego i trzeciego trymestru, 3) ludzie, którzy dorastają w regionach świata o wyższym poziomie chorób zakaźnych, będą mniej ekstrawertyczni, mniej otwarci na nowe doświadczenia i mniej zainteresowani krótkotrwałym kojarzeniem niż ich rówieśnicy, którzy dorastają w środowisku stosunkowo wolnym od patogenów, 4) międzykulturowe różnice w rozpowszechnieniu patogenu będą przepowiadać międzykulturowe różnice w indywidualizmie-kolektywizmie, 5) osoby z silniejszą skłonnością do krótkotrwałego kojarzenia będą mniej podatne na obrzydzenie, 6) eksperymentalnie wywołane obrzydzenie zmniejszy zainteresowanie krótkotrwałym kojarzeniem, 7) ludzie będą odczuwać mniejsze obrzydzenie do własnego potomstwa i jego odchodów w porównaniu z potomstwem innych, oraz 8) narażenie ludzi na zagrożenie chorobą spowoduje szereg zmian psychologicznych i fizjologicznych, które zmniejszają prawdopodobieństwo infekcji, w tym a) uwolnienie cytokin prozapalnych, b) wycofanie behawioralne, c) czasowe zmniejszenie otwartości na nowe doświadczenia oraz d) zmniejszenie chęci obcowania z ludźmi. Wszystkie te prognozy zostały wygenerowane przed faktem na podstawie rozumowania ewolucyjnego, a następnie wszystkie zostały poparte danymi.


Należy zauważyć, że niektóre z tych odkryć można było prawdopodobnie przewidzieć bez rozumowania ewolucyjnego. Dla innych byłoby to trudniejsze. A dla jeszcze innych byłoby to prawie niemożliwe.


Kluczowe jest jednak to, że w żadnym z tych przykładów wyjaśnienie ewolucyjne nie jest wymyślane post hoc, by zgadzało się z istniejącymi danymi. W każdym przypadku rozumowanie ewolucyjne jest wykorzystywane do generowania nowej hipotezy – a następnie ta hipoteza jest testowana, co prowadzi do nowych odkryć. Innymi słowy, nie idziemy od znanych obserwacji  →  wygodnych wyjaśnień post-hoc — idziemy od rozumowania ewolucyjnego  →  nowych przewidywań a priori, które są testowane, co prowadzi do →  nowych odkryć dotyczących wcześniej nieznanych zjawisk.


Zauważ, jak wyraźnie powyższe dowody stoją w sprzeczności z „tylko historyjkami”. Istotą zarzutu „tylko historyjki” jest idea, że hipotezy ewolucyjne to wiarygodnie brzmiące historie, które badacze wymyślają po fakcie, aby zgadzały się ze znanymi obserwacjami. Ale przykłady w tym eseju – które są dość standardowe – pokazują, że oskarżyciele są żałośnie źle poinformowani. Hipotezy ewolucyjne w psychologii nadstawiają karku, formułując jasne przewidywania a priori, które są następnie testowane i albo odrzucane, albo poparte dowodami.

Esej 4: Wyjaśnienie znanych, ale zagadkowych wyników:

Jak się okazuje, wiele odkryć nauk społecznych i kognitywnych nie ma sensu, chyba że w świetle ewolucji. Na przykład myślenie ewolucyjne pomaga wyjaśnić, dlaczego nasze sny zawierają określone modalności sensoryczne  i dlaczego nasze ciała są podatne na choroby. Bez teorii ewolucji trudno byłoby zrozumieć efekt Coolidge'a u samców. Konkretne preferencje partnera, takie jak  symetria twarzy lub niski głos, wydają się arbitralne i niewytłumaczalne. Ewolucja dostarcza wglądu w tematy z zakresu psychologii i zachowania tak szeroko zakrojone, jak konflikt matczyno-płodowy w łonie matki, konflikt między dziećmi a rodzicami o decyzje małżeńskie dzieci, dlaczego różnice osobowości są dziedziczne, dlaczego psychopatia nie została odfiltrowana z ludzkich populacji, dlaczego pragniemy żywności, która jest dla nas zła, dlaczego zbijanie gorączki może być szkodliwe, dlaczego ostracyzm jest jedną z najbardziej bolesnych rzeczy, jaką można komuś zrobić, dlaczego tajwańskie „małżeństwa niepełnoletnich” są nękane problemami seksualnymi, dlaczego męska agresja osiąga szczyt w wieku nastoletnim i młodym dorosłym, dlaczego ludzie mają „iluzje słuchowe” wobec tonów harmonicznych, ale nie szumu szerokopasmowego, dlaczego mowa pośrednia ma takie a nie inne cechy, dlaczego zaburzenia psychiczne mają te cechy, jakie mają, dlaczego  psychologia koalicji działa tak, jak działa i dlaczego przedmioty niezakaźne czasami wywołują obrzydzenie.


Co najważniejsze, twierdzenie, że ewolucja pomaga wyjaśnić te zjawiska, nie oznacza, że wszystkie one są adaptacjami. Wiele wyjaśnień podanych powyżej ma wyraźnie nieadaptacyjny charakter.


Co równie ważne, proszę nie wpadać w powszechną pułapkę myślenia, że rozumowanie ewolucyjne może służyć jedynie do wyjaśniania znanych faktów, ale nie do przewidywania nowych. Istnieją setki przykładów nowych przewidywań (i odkryć) generowanych przez ewolucyjne podejście do umysłu. Tu opisano kilkadziesiąt.

Jest to więc elementarz psychologii ewolucyjnej. Artykuły są krótkie; Polecam czytać jedną przed snem każdego wieczoru. Posłużą jako pasteurowska szczepionka przeciwko kąsaniu wściekłych psów, które nie mają pojęcia o współczesnej psychologii ewolucyjnej, ale sprzeciwiają się jej z powodów ideologicznych. A podstawy te z pewnością muszą obejmować „postępową” ideę, że zachowanie ludzi jest nieskończenie plastyczne. Niestety, jak pokazał komunistyczny eksperyment, nie jest to prawdą.


Evolutionary psychology for the tyro

Why Evolution Is True, 21 marca 2023

Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska



Jerry A. Coyne

Emerytowany profesor na wydziale ekologii i ewolucji University of Chicago, jego książka "Why Evolution is True" (Polskie wydanie: "Ewolucja jest faktem", Prószyński i Ska, 2009r.) została przełożona na kilkanaście języków, a przez Richarda Dawkinsa jest oceniana jako najlepsza książka o ewolucji.  Jerry Coyne jest jednym z najlepszych na świecie specjalistów od specjacji, rozdzielania się gatunków. Jest również jednym ze znanych "nowych ateistów" i autorem (wydanej również po polsku przez wydawnictwo "Stapis") książki "Faith vs Fakt". Jest wielkim miłośnikiem kotów i osobistym przyjacielem redaktor naczelnej.

Skomentuj Tipsa en vn Wydrukuj






Nauka

Znalezionych 1467 artykuły.

Tytuł   Autor   Opublikowany

Kameleon przekazuje różne informacje różnymi częściami ciała   Yong   2013-12-14
Paradoksalne cechy genetyki inteligencji   Ridley   2013-12-18
Wielki skandal z biopaliwami   Lomborg   2013-12-19
Przedwczesna wiadomość o śmierci samolubnego genu   Coyne   2013-12-22
Czy jest życie na Europie?   Ridley   2013-12-22
Nowa data udomowienia kotów: około 5300 lat temu – i to w Chinach   Coyne   2013-12-26
Na Zeusa, natura jest przeżarta rują i korupcją   Koraszewski   2013-12-26
Proces cywilizacji   Ridley   2013-12-28
Jak karakara wygrywa z osami   Cobb   2013-12-29
Żebropławy, czyli dziwactwa ewolucji   Coyne   2013-12-30
Czy może istnieć sztuka bez artysty?    Wadhawan   2013-12-30
Zderzenie mentalności   Koraszewski   2014-01-01
Skrzydlaci oszuści i straż obywatelska   Young   2014-01-02
Delfiny umyślnie narkotyzują się truciznami rozdymków   Coyne   2014-01-04
Długi cień anglosfery   Ridley   2014-01-05
Ciemna materia genetyki psychiatrycznej   Zimmer   2014-01-06
Co czyni nas ludźmi?   Dawkins   2014-01-07
Twoja choroba na szalce   Yong   2014-01-08
Czy mamut włochaty potrzebuje adwokata?   Zimmer   2014-01-09
Pradawne rośliny kwitnące znalezione w bursztynie   Coyne   2014-01-10
Ratując gatunek możesz go niechcący skazać   Yong   2014-01-11
Ewolucja ukryta w pełnym świetle   Zimmer   2014-01-13
Koniec humanistyki?   Coyne   2014-01-15
Jak poruszasz nogą, która kiedyś była płetwą?   Yong   2014-01-16
Jak wyszliśmy na ląd, kość za kością   Zimmer   2014-01-19
Twoja wewnętrzna mucha   Cobb   2014-01-22
Ukwiał żyje w antarktycznym lodzie!   Coyne   2014-01-25
Dlaczego poligamia zanika?   Ridley   2014-01-26
Wspólne pochodzenie sygnałów płodności   Cobb   2014-01-28
Ewolucja i Bóg   Coyne   2014-01-29
O delfinach, dużych mózgach i skokach logiki   Yong   2014-01-30
Dziennikarski „statek upiorów” Greg Mayer   Mayer   2014-01-31
Dlaczego leniwce wypróżniają się na ziemi?   Bruce Lyon   2014-02-02
Moda na kopanie nauki   Coyne   2014-02-03
Neandertalczycy: bliscy obcy   Zimmer   2014-02-05
O pochodzeniu dobra i zła   Coyne   2014-02-05
Sposób znajdowania genów choroby   Yong   2014-02-07
Czy humaniści boją się nauki?   Coyne   2014-02-07
Kiedy zróżnicowały się współczesne ssaki łożyskowe?   Mayer   2014-02-10
O przyjaznej samolubności   Koraszewski   2014-02-12
Skąd wiesz, że znalazłeś je wszystkie?   Zimmer   2014-02-15
Nauka odkrywa nową niewiedzę o przeszłości   Ridley   2014-02-18
Żyjące gniazdo?   Zimmer   2014-02-19
Planeta tykwy pospolitej   Zimmer   2014-02-21
Nowe niezwykłe skamieniałości typu “Łupki z Burgess”   Coyne   2014-02-22
Dziennik z Mozambiku: Pardalota   Naskręcki   2014-02-23
Wskrzeszona odpowiedź z kredy na “chorobę królów”   Yong   2014-02-26
Dziennik z Mozambiku: Sybilla     2014-03-01
Spojrzeć ślepym okiem   Yong   2014-03-02
Intelektualne danie dnia  The Big Think   Coyne   2014-03-04
Przeczołgać się przez mózg i nie zgubić się   Zimmer   2014-03-05
Gdzie podziewają się żółwiki podczas zgubionych lat?   Yong   2014-03-10
Supergen, który maluje kłamcę   Yong   2014-03-14
Idea, którą pora oddać na złom   Koraszewski   2014-03-15
Zwycięstwa bez chwały   Ridley   2014-03-17
Twarde jak skała   Naskręcki   2014-03-18
Pasożyty informacyjne   Zimmer   2014-03-19
Seymour Benzer: humor, historia i genetyka   Cobb   2014-03-21
Kto to był Per Brinck?   Naskręcki   2014-03-23
Potrafimy rozróżnić między przynajmniej bilionem zapachów   Yong   2014-03-25
Godzina Ziemi czyli o celebrowaniu ciemności   Lomborg   2014-03-27
Słonie słyszą więcej niż ludzie   Yong   2014-03-30
Niebo gwiaździste nade mną, małpa włochata we mnie   Koraszewski   2014-03-31
Wielkoskrzydłe   Naskręcki   2014-04-02
Najstarsze żyjące organizmy   Coyne   2014-04-03
Jak zmienić bakterie jelitowe w dziennikarzy   Yong   2014-04-06
Eureka! Sprytne wrony to odkryły   Coyne   2014-04-07
Sukces upraw GM w Indiach   Lomborg   2014-04-09
Wirus, który sterylizuje owady, ale je pobudza   Yong   2014-04-12
Przystosować się do zmiany klimatu   Ridley   2014-04-14
Jeden oddech, który zmienił planetę   Naskręcki   2014-04-16
Najgorsze w karmieniu komarów jest czekanie   Yong   2014-04-17
Kłopotliwa podróż w przyszłość   Ridley   2014-04-19
Pierwsze spojrzenie na mikroby współczesnych łowców zbieraczy     2014-04-23
Seksizm w nauce o jaskiniowych owadach   Coyne   2014-04-26
Musza bakteria zaprasza inne muszki na uczty owocowe   Yong   2014-04-27
Zachwycający rabuś, który liczy sto milionów lat   Cobb   2014-04-28
Mądrość (małych) tłumów   Zimmer   2014-04-29
Tak bada się ewolucję inteligencji u zwierząt   Yong   2014-05-02
Fantastyczna mimikra tropikalnego pnącza   Coyne   2014-05-03
Dlaczego większość zasobównie wyczerpuje się   Ridley   2014-05-04
Pomidory tworzą pestycydy z zapachu swoich sąsiadów   Yong   2014-05-07
Potrawy z pasożytów   Zimmer   2014-05-08
Technologia jest często matką nauki, a nie odwrotnie   Ridley   2014-05-09
Montezuma i jego flirty   Coyne   2014-05-11
Insekt dziedziczy mikroby z plemnika taty   Yong   2014-05-12
Polowanie na nietoperze   Naskręcki   2014-05-14
Zmień swoje geny przez zmianę swojego życia   Coyne   2014-05-15
Obrona śmieciowego DNA   Zimmer   2014-05-17
Gdzie są badania zwierzęcych wagin?   Yong   2014-05-20
Niemal ssaki   Naskręcki   2014-05-21
Zobaczyć jak splątane są gałęzie drzewa   Zimmer   2014-05-23
Dlaczego ramiona ośmiornicy nie plączą się   Yong   2014-05-24
Niezwykły pasikonik szklany   Naskręcki   2014-05-27
Wąż zgubiony i ponownie odnaleziony   Mayer   2014-05-28
Niespodziewani krewni mamutaków   Yong   2014-05-30
Trochę lepszy  świat   Ridley   2014-05-31
Tam, gdzie są ptaki   Mayer   2014-06-01
Ewolucja, ptaki i kwiaty   Coyne   2014-06-02
Jestem spełniony   Naskręcki   2014-06-04

« Poprzednia strona  Następna strona »
Polecane
artykuły

Lekarze bez Granic


Wojna w Ukrainie


Krytycy Izraela


Walka z malarią


Przedwyborcza kampania


Nowy ateizm


Rzeczywiste łamanie


Jest lepiej


Aburd


Rasy - konstrukt


Zielone energie


Zmiana klimatu


Pogrzebać złudzenia Oslo


Kilka poważnych...


Przeciwko autentyczności


Nowy ateizm


Lomborg


„Choroba” przywrócona przez Putina


„Przebudzeni”


Pod sztandarem


Wielki przekret


Łamanie praw człowieka


Jason Hill


Dlaczego BIden


Korzenie kryzysu energetycznego



Obietnica



Pytanie bez odpowiedzi



Bohaterzy chińskiego narodu



Naukowcy Unii Europejskiej



Teoria Rasy



Przekupieni



Heretycki impuls



Nie klanial



Cervantes



Wojaki Chrystusa


Listy z naszego sadu
Redaktor naczelny:   Hili
Webmaster:   Andrzej Koraszewski
Współpracownicy:   Jacek, , Małgorzata, Andrzej, Henryk