Prawda

Piątek, 29 marca 2024 - 03:23

« Poprzedni Następny »


Niekochane, ale czasem pożyteczne


Athayde Tonhasca Júnior 2022-08-23

Wciornastek tytoniowiec (Thrips tabaci) po lewej i wciornastek zachodni (Frankliniella occidentalis) © Alton N. Sparks, Jr., Wikimedia Commons.
Wciornastek tytoniowiec (Thrips tabaci) po lewej i wciornastek zachodni (Frankliniella occidentalis) © Alton N. Sparks, Jr., Wikimedia Commons.

Wciornastki, zwane także przylżeńcami, są małymi (większość gatunków ma 1-3 mm długości), smukłymi owadami. Ich skrzydła mają frędzle, co jest charakterystyczne dla nazwy ich rzędu: Thysanoptera, od starożytnego greckiego thysanos (frędzel lub strzęp) i pteron (skrzydło) – choć nie wszystkie gatunki są uskrzydlone. Istnieje około 6000 znanych gatunków, głównie z tropikalnych i umiarkowanych regionów świata.

Wciornastki nie należą do najbardziej ulubionych owadów; jeśli szukasz ich w Internecie, pierwsze strony prawdopodobnie będą zawierać w swoich tytułach „jak się ich pozbyć”. W rzeczywistości wiele gatunków wciornastków to szkodniki upraw i nosiciele wirusów roślinnych. Żywią się poprzez nakłuwanie tkanki i wysysanie soków roślinnych, zmniejszając w ten sposób plony, uszkadzając komercyjne kwiaty i owoce, a także często powodując galasy lub zwijanie się liści. Są zdolne do partenogenezy (rozmnażania bez zapłodnienia), więc w sytuacjach, gdy naturalnych wrogów jest mało, np. w szklarniach, populacje wciornastków mogą eksplodować. Ogrodnicy znają wciornastki, które wyglądają jak masa ciemnych plamek przemykających nad płatkami i pąkami. Na domiar złego, te małe nicponie potrafią „gryźć” (w rzeczywistości kłują aparatami gębowymi), powodując u niektórych osób łagodne podrażnienie skóry.


Wciornastek na palcu © Daiju Azuma, Wikimedia Commons.


<span> Grupa wciornastków na kwiatku © </span><a href=\

 Grupa wciornastków na kwiatku © Laurence MoundThripsWiki.





Ale nie wszystkie wciornastki są dla nas złe. Niektóre gatunki są drapieżnikami innych szkodników, takich jak czerwce i roztocza przędziorkowate. A ponieważ tak wiele z nich kręci się wokół kwiatów, od dawna uważa się, że ich historia to coś więcej niż zjadanie pyłków. Tradycyjnie wciornastki nie były uważane za znaczące zapylacze, ponieważ są małe, słabo latają i nie mają struktur przystosowanych do przenoszenia pyłku. Z drugiej strony przemieszczają się z kwiatka na kwiatek z przyczepionym do nich pyłkiem, a ich duża liczba może kompensować niewielkie ładunki pyłku. Kiedy Charles Darwin był zajęty swoimi eksperymentami z rozmnażaniem roślin, zauważył, że nie może pozbyć się wciornastków z zamkniętych pod siatką kwiatów. Zastanawiał się, czy ci nieproszeni goście krzyżowo zapładniają rośliny, które miały być samopylne (Darwin, C. 1892). The effects of cross and self- fertilization in the vegetable kingdom).


A: Ziarna pyłku przyczepione do włosia wciornastków (szczeciny); B: bliższe spojrzenie na pyłek przylegający do odwłoka wciornastków © Eliyahu i in., 2015. Journal of Pollination Ecology 16: 64–71 .



Okazuje się, że im bardziej badacze się tym zajmą, tym więcej znajdują dowodów na zapylanie przez wciornastki, zwłaszcza roślin wcześniej zidentyfikowanych jako zapylane przez wiatr. Gatunki takie jak Wilkiea huegeliana i znajdujący się na liście roślin zagrożonych orzech brazylijski (Ocotea porosa), pochodzące odpowiednio z australijskich i brazylijskich lasów deszczowych, są zapylane przez wciornastki; i prawdopodobnie również przynajmniej częściowo kawa (Coffea spp.), kakao (Theobroma cacao) i papryczki chili (Capsicum spp.). Mącznica lekarska (Arctostaphyllos uva-ursi) oraz inne gatunki wrzosów lub wrzosowatych (rodzina Ericaceae), od dawna uważane za samopylne, są do pewnego stopnia zapylane przez wciornastki, zwłaszcza na większych szerokościach geograficznych, gdzie inne owady stają się rzadkością.


Czarny bez (Sambucus nigra) to kolejny silny kandydat do zapylania przez wciornastki. Dowody pochodzą z eksperymentów wykluczających – gdzie wciornastki są trzymane z dala od kwiatów, a następnie oceniana jest płodność roślin – oraz z cech kwiatowych odpowiednich dla wciornastków, takich jak zwarte kwiatostany i pyłek sypki. Czarny bez rośnie w lasach, na łąkach, zaroślach, żywopłotach, poboczach dróg, lub w innych siedliskach z zaburzoną glebą w większości krajów Europy. Jeśli zapylenie przez wciornastki zostanie potwierdzone, wyróżniłoby to tę roślinę spośród innych pospolitych członków europejskiej flory.


Kwitnący czarny bez, schronienie dla wciornastków © Willow , Wikimedia Commons.



Zapylanie przez wciornastki jest stosunkowo rzadkie i słabo poznane, ale trwa co najmniej od wczesnej kredy (około 145 milionów lat temu). To przypomina nam o kilku ważnych rzeczach. Pszczoły i muchy mogą być w centrum uwagi, jeśli chodzi o usługi zapylania, ale istnieją inni gracze, mimo że niewiele wiemy o nich i o tym, jak wchodzą ze sobą w interakcje. Często pełnią one sprzeczne role – jako niszczycielskie szkodniki, biologiczne środki kontroli lub zapylacze – dlatego musimy być ostrożni, rozważając interwencję. Natura jest skomplikowana.


Wciornastki nie są lubiane, ale w skali empatii mogą wypadać znacznie gorzej.


Kiedy prosi się ludzi  o wymienienie najbardziej przerażających lub mających paskudną opinię zwierząt, prawie zawsze wymienia się rekiny, węże, wilki i krokodyle. Te wybory ujawniają ostry dysonans ze światem rzeczywistym, ponieważ rekiny odpowiadają za około 80 niesprowokowanych ataków rocznie i powodują około dziesięciu zgonów: pioruny są około 50 razy bardziej zabójcze. Dzikie gady i ssaki są nieco bardziej niebezpieczne, rozprawiając się z około 75 000 duszami rocznie.


Możemy mieć koszmarne sny o wielkich dzikich bestiach, ale większość z nas nie zdaje sobie sprawy, że to pestka w porównaniu z niektórymi z najskuteczniejszych agentów Kostuchy: komarami.


Według Światowej Organizacji Zdrowia choroby przenoszone przez komary zabijają około 725 000 osób rocznie, z czego około 600 000 z powodu malarii. Denga, wirus Zachodniego Nilu, żółta febra, zika i wiele innych patogenów i pasożytów przenoszonych przez komary przyczyniają się do ogromnej liczby zabitych lub osłabionych ludzi, głównie dzieci i osób starszych w krajach rozwijających się.


Rys. 6. Informacje o wirusie Zika © Światowa Organizacja Zdrowia .



Biorąc pod uwagę ogrom cierpienia, nie mówiąc już o ekonomicznym wpływie chorób przenoszonych przez komary, nikogo nie można winić za życzenie sobie, by komary zniknęły z powierzchni Ziemi. A przy dzisiejszej wiedzy i technologii likwidacja komarów zaczyna być wyobrażalna. Programy manipulacji genetycznej na dużą skalę, sterylizacja samców, infekcja bakteryjna lub inna technika mogą załatwić sprawę.


Pytanie brzmi, czy powinniśmy spróbować pozbyć się komarów?


Istnieje ponad 3000 gatunków komarów (rodzina Culicidae), a większość z nich żywi się nektarem i innymi substancjami roślinnymi, nigdy nie zbliżając się nawet do ludzi lub innych zwierząt. Tylko około 200 gatunków żywi się ludźmi, a garstka jest odpowiedzialna za rozprzestrzenianie się chorób: głównie gatunki z rodzajów AedesAnopheles i Culex.


Tak więc programy zwalczania prawdopodobnie zmiotłyby niewinnych mieszkańców ziemi, a takimi jest większość komarów. I mogą być tego konsekwencje. Larwy i dorosłe komary są pokarmem dla ważek, kijanek, niektórych żółwi i ryb; nietoperze i ptaki zjadają także dorosłe osobniki. W arktycznej tundrze biblijna liczba komarów w okresie letnim jest ważną pozycją w menu ptaków wędrownych. Jednak ekolodzy debatują nad znaczeniem komarów jako źródła pożywienia: jedni twierdzą, że liczba nietoperzy, ryb i ptaków gwałtownie zmniejszy się, z reperkusjami w całym łańcuchu pokarmowym; inni uważają, że zjadacze komarów przystosują się i łatwo przestawią na muszki i inne owady.


Komary są uważane głównie za złodziei nektaru, to znaczy pobierają nektar bez przenoszenia pyłku między kwiatami. Ale, choć brzmi to nieprawdopodobnie, niektóre z tych nieznośnych stworzeń jednak zapylają. Storczyk tępolistny (Platanthera obtusata) i storczyk bagienny północny (Platanthera flava) wydzielają słabe mieszanki zapachów, którym nie potrafią oprzeć się niektóre komary Aedes. Kiedy komar wpycha głowę w kwiaty tych storczyków, może wyjść z przyklejoną do niej pyłkowiną (torebką lepkiego pyłku). Pyłkowina może być prawie tak duża jak głowa komara i zaskakujące jest, że ten niechętny zapylacz jest w ogóle w stanie odlecieć. Oba storczyki są również zapylane przez ćmy, ale komary wydają się być ich głównym zapylaczami.


Po lewej i na dole po prawej: samiec i samica Aedes aegypti badające kwiaty storczyka tępolistnego. U góry po prawej: pyłkowina przyczepiona do oka komara © Lahondère et al., 2019. bioRxiv, obecnie opublikowane w PNAS 117: 708-716.



Inne storczyki są zapylane przez komary i prawdopodobnie także kilka innych gatunków roślin. Culex pipiens i gatunki pokrewne przyczyniają się do przenoszenia pyłku wrotyczu pospolitego (Tanacetum vulgare) i innych członków rodziny Asteraceae oraz trafnie nazwanego kwiatu komara (Lopezia racemosa) i lepnicy wąskopłatkowej (Silene otites). Aedes spp. pomagają zapylać Dryas integrifolia.


Kwiat komara © Juan Carlos Fonseca Mata , Wikimedia Commons.


<span>Lepnica wąskopłatkowa © <a href=\

Lepnica wąskopłatkowa © Stefan.lefnaer, Wikimedia Commons.





Dowody na zapylanie przez komary są często poszlakowe, ale wiarygodne. Okazy zebrane w terenie mogą być obładowane ziarnami pyłku, na poziomie porównywalnym z ćmami i motylami.


Co by się stało z tymi roślinami w świecie bez komarów? Nie da się powiedzieć. Mogą przetrwać z pomocą alternatywnych zapylaczy lub przez samozapylenie lub mogą wyginąć. Jeśli kiedykolwiek będziemy mieli środki na wyeliminowanie komarów, będziemy musieli zastanowić się nad równowagą między celowym wyniszczeniem gatunków a ratowaniem milionów ludzi i zwierząt przed śmiercią i chorobami. Dylemat nie pozwoli zasnąć w nocy niejednemu filozofowi moralności.

 

Readers’ wildlife photos

Why Evolution Is True, 8 sierpnia 2022

Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska

Athayde Tonhasca Júnior jest brytyjskim entomologiem.

 

Skomentuj Tipsa en vn Wydrukuj






Nauka

Znalezionych 1469 artykuły.

Tytuł   Autor   Opublikowany

Kameleon przekazuje różne informacje różnymi częściami ciała   Yong   2013-12-14
Paradoksalne cechy genetyki inteligencji   Ridley   2013-12-18
Wielki skandal z biopaliwami   Lomborg   2013-12-19
Przedwczesna wiadomość o śmierci samolubnego genu   Coyne   2013-12-22
Czy jest życie na Europie?   Ridley   2013-12-22
Nowa data udomowienia kotów: około 5300 lat temu – i to w Chinach   Coyne   2013-12-26
Na Zeusa, natura jest przeżarta rują i korupcją   Koraszewski   2013-12-26
Proces cywilizacji   Ridley   2013-12-28
Jak karakara wygrywa z osami   Cobb   2013-12-29
Żebropławy, czyli dziwactwa ewolucji   Coyne   2013-12-30
Czy może istnieć sztuka bez artysty?    Wadhawan   2013-12-30
Zderzenie mentalności   Koraszewski   2014-01-01
Skrzydlaci oszuści i straż obywatelska   Young   2014-01-02
Delfiny umyślnie narkotyzują się truciznami rozdymków   Coyne   2014-01-04
Długi cień anglosfery   Ridley   2014-01-05
Ciemna materia genetyki psychiatrycznej   Zimmer   2014-01-06
Co czyni nas ludźmi?   Dawkins   2014-01-07
Twoja choroba na szalce   Yong   2014-01-08
Czy mamut włochaty potrzebuje adwokata?   Zimmer   2014-01-09
Pradawne rośliny kwitnące znalezione w bursztynie   Coyne   2014-01-10
Ratując gatunek możesz go niechcący skazać   Yong   2014-01-11
Ewolucja ukryta w pełnym świetle   Zimmer   2014-01-13
Koniec humanistyki?   Coyne   2014-01-15
Jak poruszasz nogą, która kiedyś była płetwą?   Yong   2014-01-16
Jak wyszliśmy na ląd, kość za kością   Zimmer   2014-01-19
Twoja wewnętrzna mucha   Cobb   2014-01-22
Ukwiał żyje w antarktycznym lodzie!   Coyne   2014-01-25
Dlaczego poligamia zanika?   Ridley   2014-01-26
Wspólne pochodzenie sygnałów płodności   Cobb   2014-01-28
Ewolucja i Bóg   Coyne   2014-01-29
O delfinach, dużych mózgach i skokach logiki   Yong   2014-01-30
Dziennikarski „statek upiorów” Greg Mayer   Mayer   2014-01-31
Dlaczego leniwce wypróżniają się na ziemi?   Bruce Lyon   2014-02-02
Moda na kopanie nauki   Coyne   2014-02-03
Neandertalczycy: bliscy obcy   Zimmer   2014-02-05
O pochodzeniu dobra i zła   Coyne   2014-02-05
Sposób znajdowania genów choroby   Yong   2014-02-07
Czy humaniści boją się nauki?   Coyne   2014-02-07
Kiedy zróżnicowały się współczesne ssaki łożyskowe?   Mayer   2014-02-10
O przyjaznej samolubności   Koraszewski   2014-02-12
Skąd wiesz, że znalazłeś je wszystkie?   Zimmer   2014-02-15
Nauka odkrywa nową niewiedzę o przeszłości   Ridley   2014-02-18
Żyjące gniazdo?   Zimmer   2014-02-19
Planeta tykwy pospolitej   Zimmer   2014-02-21
Nowe niezwykłe skamieniałości typu “Łupki z Burgess”   Coyne   2014-02-22
Dziennik z Mozambiku: Pardalota   Naskręcki   2014-02-23
Wskrzeszona odpowiedź z kredy na “chorobę królów”   Yong   2014-02-26
Dziennik z Mozambiku: Sybilla     2014-03-01
Spojrzeć ślepym okiem   Yong   2014-03-02
Intelektualne danie dnia  The Big Think   Coyne   2014-03-04
Przeczołgać się przez mózg i nie zgubić się   Zimmer   2014-03-05
Gdzie podziewają się żółwiki podczas zgubionych lat?   Yong   2014-03-10
Supergen, który maluje kłamcę   Yong   2014-03-14
Idea, którą pora oddać na złom   Koraszewski   2014-03-15
Zwycięstwa bez chwały   Ridley   2014-03-17
Twarde jak skała   Naskręcki   2014-03-18
Pasożyty informacyjne   Zimmer   2014-03-19
Seymour Benzer: humor, historia i genetyka   Cobb   2014-03-21
Kto to był Per Brinck?   Naskręcki   2014-03-23
Potrafimy rozróżnić między przynajmniej bilionem zapachów   Yong   2014-03-25
Godzina Ziemi czyli o celebrowaniu ciemności   Lomborg   2014-03-27
Słonie słyszą więcej niż ludzie   Yong   2014-03-30
Niebo gwiaździste nade mną, małpa włochata we mnie   Koraszewski   2014-03-31
Wielkoskrzydłe   Naskręcki   2014-04-02
Najstarsze żyjące organizmy   Coyne   2014-04-03
Jak zmienić bakterie jelitowe w dziennikarzy   Yong   2014-04-06
Eureka! Sprytne wrony to odkryły   Coyne   2014-04-07
Sukces upraw GM w Indiach   Lomborg   2014-04-09
Wirus, który sterylizuje owady, ale je pobudza   Yong   2014-04-12
Przystosować się do zmiany klimatu   Ridley   2014-04-14
Jeden oddech, który zmienił planetę   Naskręcki   2014-04-16
Najgorsze w karmieniu komarów jest czekanie   Yong   2014-04-17
Kłopotliwa podróż w przyszłość   Ridley   2014-04-19
Pierwsze spojrzenie na mikroby współczesnych łowców zbieraczy     2014-04-23
Seksizm w nauce o jaskiniowych owadach   Coyne   2014-04-26
Musza bakteria zaprasza inne muszki na uczty owocowe   Yong   2014-04-27
Zachwycający rabuś, który liczy sto milionów lat   Cobb   2014-04-28
Mądrość (małych) tłumów   Zimmer   2014-04-29
Tak bada się ewolucję inteligencji u zwierząt   Yong   2014-05-02
Fantastyczna mimikra tropikalnego pnącza   Coyne   2014-05-03
Dlaczego większość zasobównie wyczerpuje się   Ridley   2014-05-04
Pomidory tworzą pestycydy z zapachu swoich sąsiadów   Yong   2014-05-07
Potrawy z pasożytów   Zimmer   2014-05-08
Technologia jest często matką nauki, a nie odwrotnie   Ridley   2014-05-09
Montezuma i jego flirty   Coyne   2014-05-11
Insekt dziedziczy mikroby z plemnika taty   Yong   2014-05-12
Polowanie na nietoperze   Naskręcki   2014-05-14
Zmień swoje geny przez zmianę swojego życia   Coyne   2014-05-15
Obrona śmieciowego DNA   Zimmer   2014-05-17
Gdzie są badania zwierzęcych wagin?   Yong   2014-05-20
Niemal ssaki   Naskręcki   2014-05-21
Zobaczyć jak splątane są gałęzie drzewa   Zimmer   2014-05-23
Dlaczego ramiona ośmiornicy nie plączą się   Yong   2014-05-24
Niezwykły pasikonik szklany   Naskręcki   2014-05-27
Wąż zgubiony i ponownie odnaleziony   Mayer   2014-05-28
Niespodziewani krewni mamutaków   Yong   2014-05-30
Trochę lepszy  świat   Ridley   2014-05-31
Tam, gdzie są ptaki   Mayer   2014-06-01
Ewolucja, ptaki i kwiaty   Coyne   2014-06-02
Jestem spełniony   Naskręcki   2014-06-04

« Poprzednia strona  Następna strona »
Polecane
artykuły

Lekarze bez Granic


Wojna w Ukrainie


Krytycy Izraela


Walka z malarią


Przedwyborcza kampania


Nowy ateizm


Rzeczywiste łamanie


Jest lepiej


Aburd


Rasy - konstrukt


Zielone energie


Zmiana klimatu


Pogrzebać złudzenia Oslo


Kilka poważnych...


Przeciwko autentyczności


Nowy ateizm


Lomborg


&#8222;Choroba&#8221; przywrócona przez Putina


&#8222;Przebudzeni&#8221;


Pod sztandarem


Wielki przekret


Łamanie praw człowieka


Jason Hill


Dlaczego BIden


Korzenie kryzysu energetycznego



Obietnica



Pytanie bez odpowiedzi



Bohaterzy chińskiego narodu



Naukowcy Unii Europejskiej



Teoria Rasy



Przekupieni



Heretycki impuls



Nie klanial



Cervantes



Wojaki Chrystusa


Listy z naszego sadu
Redaktor naczelny:   Hili
Webmaster:   Andrzej Koraszewski
Współpracownicy:   Jacek, , Małgorzata, Andrzej, Henryk