Prawda

Czwartek, 28 marca 2024 - 19:54

« Poprzedni Następny »


Jak “tubylcza medycyna” różni się od medycyny


Jerry A. Coyne 2022-02-07

Sesja terapeutyczna Rongoā Māori. 
Sesja terapeutyczna Rongoā Māori. 

Dużo czasu poświęcam ostatnio na czytanie o Mātauranga Māori (“tubylczej wiedzy” Maorysów w Nowej Zelandii dalej nazywanej MM), bowiem toczy się tam bitwa o to, czy powinna być uznawana jako “równa nauce” na lekcjach przedmiotów ścisłych i czy MM powinna być nauczana z równym przypisywaniem jej prawdziwości i poświęcaniem jej tyle samo czasu, co “nowoczesnej nauce”.  


Przyglądam się konkretnym twierdzeniom o MM i temu, jak może powiedzieć nam rzeczy, których nie potrafi powiedzieć nowoczesna nauka, lub jak uzupełnia w jakiś sposób nowoczesną naukę.


Kiedy próbujesz znaleźć twierdzenia o “nauce” w MM, nieodmiennie natrafiasz na jeden z trzech przykładów.


Pierwszy, Polinezyjczycy nauczyli się nawigacji według gwiazd i innych sygnałów (to jest rodzaj kulturowej selekcji, bo ci, którzy nie nauczyli się, nie przeżyli), co istotnie jest rodzajem wiedzy, ale nie zasługuje na równie dużo czasu w klasie szkolnej jak, na przykład, teoria i mechanizm biologicznej ewolucji.


Drugi, Maorysi uczą nas zrównoważonego zarządzania ziemią. To twierdzenie jest w najlepszym wypadku wątpliwe, biorąc pod uwagę ich historyczne zniszczenie ziemi i jej fauny, jak również nie ma wartości dla naukowej ochrony przyrody, w której używa się nowoczesnych metod, by na przykład uratować kakapo: jedyną na świecie nielotną papugę.


Trzeci, mamy powtarzające się twierdzenie, że maoryska idea wodnego demona w rzece nauczyła ludzi, że kiedy demon porusza ogonem, rzeka wyleje, co podobno skłaniało budowniczych dróg do omijania strumienia. Nie zliczę, ile razy słyszałem twierdzenie o wodnym demonie przedstawiane jako przykład prawdziwej wartości MM. Jednak hydrodynamika, na której w rzeczywistości polegają budowniczy dróg, mówi znacznie więcej o tym, gdzie zbudować drogę, niż opowieści lub metafory. Jeśli MM jest tak wartościowe, to dlaczego jego orędownicy nieustannie wracają do przykładu „wodnego demona”?


To samo dotyczy medycyny. Wielu Maorysów praktykuje tradycyjną medycynę, często używając roślin o medycznych właściwościach, ale także modłów i świętych zaklęć. Czy to działa? Może działać, bo przecież wskazówki do nowoczesnych leków otrzymaliśmy z obserwacji praktyk ludowej medycyny. Napar z kory chinowca, która zawiera chininę, był ludowym lekarstwem na malarię i twierdzi się, że 25% nowoczesnych leków opiera się na właściwościach leczniczych roślin. Odkrycie jednak, jaka substancja w korze działa i jak dobrze działa, wymagało czegoś więcej niż ludowej wiedzy.


Te przykłady mogą stanowić wiedzę zdobytą z praktyki, jednak złotym standardem testowania leków dzisiaj nie jest proces prób i błędów, ale znacznie skuteczniejsza metoda podwójnie ślepej próby. Poniżej jest artykuł z “Frontiers in Immunology”, który pokazano mi jako przykład tego, jak MM może pomóc nauce w znalezieniu nowych leków. Niestety, artykuł niczego nie pokazuje. Kliknij na link pod zrzutem z ekranu, by to przeczytać.  


Po prostu opisuje, że Maorysi cierpią w nadmiernym stopniu na cukrzycę typu 2 (za co obwinia się kolonializm, który podobno nie dostarczał im żadnych źródeł zdrowej żywności), i że istnieją tradycyjne rośliny, których spożywanie łagodzi objawy i szkody wyrządzone przez chorobę. Następnie wyliczają wszystkie możliwe rośliny, opisują zawarte w nich substancje chemiczne i mówią, które mogą działać na cukrzycę, ponieważ badania na szczurach pokazały, że wpływają na szlaki magazynowania insuliny/glukozy. (Dla wielu z wymienionych roślin nie ma nawet takiego, minimalnego dowodu.)


A czego brakuje w tym badaniu:

a.) Jakiegokolwiek dowodu, że te środki rzeczywiście działają (oczywiście nie było żadnych podwójnie ślepych prób). Cały artykuł pełen jest stwierdzeń w rodzaju: “Tradycyjne doniesienia opisują składnik X jako mający dobry wpływ na cukrzycę” i „wiadomo, że maoryscy praktycy używają liści Y, by złagodzić objawy”. To jest twierdzenie oparte na tradycji, nie na dowodach, chociaż mogłyby istnieć dowody, gdyby rośliny lub wyciąg z nich przetestowano w poprawnych warunkach klinicznych.


b.) Jakiegokolwiek dowodu, że składniki chemiczne z długiej listy roślin pomagają złagodzić cukrzycę u ludzi.


c.) Jakiegokolwiek dowodu, że roślinne “lekarstwa” są lepsze niż leki używane obecnie do leczenia cukrzycy typu 2.

Innymi słowy, badanie pokazuje, że “to jest możliwe” i “tamto jest możliwe”, ale nie podaje dowodów skuteczności maoryskiego leczenia cukrzycy. Ten brak dowodów skuteczności nie jest oczywiście wyjątkowy dla maoryskiej “medycyny”, ale jest typowy dla większości “alternatywnej medycyny” na całym świecie, jak również innych tradycyjnych terapii takich jak reiki, uzdrawianie wiarą i tak dalej. W istocie wiara jest integralną częścią maoryskiej medycyny, jak piszą autorzy (moje podkreślenie):  

Przy unikatowości i różnorodności flory Nowej Zelandii jest prawdopodobne, że nowe leki na cukrzycę zostaną odkryte z tych źródeł. [JAC: Nie jestem pewien, że to prawda. Bardziej skuteczne rośliny mogą istnieć w innych częściach świata!] Roślinna żywność, nasiona, korzenie, orzechy i owoce, które tworzyły podstawę tradycyjnej maoryskiej diety i rongoā wydają się godnym celem do systematycznego poszukania czynników działających przeciwko cukrzycy. Ważne jest również zrozumienie, że Maorysi wierzą, iż dobroczynne skutki rākau rongoā nie są powodowane przez same rośliny, ale, co ważniejsze, są powodowane przez inne tradycyjne wpływy, takie jak wiara w Boga Te Atua, osobiste mauri (związki) z Papatūānuku (matką ziemią), i dobre poczucie siebie jako Maorysa oraz dobrą znajomość whakapapa (historii rodziny). W maoryskich społecznościach naturalne zdrowie i tradycyjne praktyki medyczne są popierane coraz szerzej (Williams, 2001).

To znaczy, że maoryska kultura odgrywa jakąś niewypowiedzianą rolę w terapiach. A potrzeba “wiary”, by lekarstwo działało, jest jawnym sposobem zabezpieczenia potencjalnej terapii przed falsyfikacją.


Jedno takie oświadczenie:

Narasta zrozumienie, że “zdrowie” jest czymś więcej niż indywidualistycznym, biomedycznym pojęciem; zdrowie określają także społeczne okoliczności i kontekst (Lines et al., 2019). Te społeczne determinanty zdrowia dotyczą warunków, w jakich ludzie żyją i pracują oraz różnych czynników, takich jak język, kultura i tożsamość. Rdzenna kultura jest dynamicznym i adaptacyjnym systemem znaczenia, które jest nauczone, podzielane i przekazywane z jednego pokolenia do następnego, i znajduje odzwierciedlenie w wartościach, normach, praktykach, symbolach, sposobie życia i innych społecznych interakcjach w danej kulturze (Kreuter and McClure, 2004). Stosunki, wzajemne powiazania i społeczność są fundamentalne dla tych dynamik (Lines et al., 2019).

Język i tożsamość? Ale jest tam więcej:

Dla Maorysów, rdzennego ludu Nowej Zelandii, istnieje wewnętrzny związek między zdrowiem ludzi a zdrowiem ich ziemi Māori, (McGowan, 2017). Maorysi przez stulecia rozwinęli mātauranga ze swoich whenua, która przechodziła od ich przodków, którzy pochodzili z Hawaiiki (Smith, 1898). Jako taka mātauranga Māori mówi o związku z Papatūānuku lub whenua ziemi (McGowan, 2017). Kiedy te związki zostają zerwane, mātauranga Māori staje się czymś mniej niż żywą wiedzą. Oddzielenie od mātauranga Māori na ogół zachodzi, kiedy wyjmuje się ją z kontekstu, w jakim powstała.

Dla mnie jest to wszystko kompletnie pozbawione sensu.


Widzimy więc, jak MM można uczynić całkowicie odporną na falsyfikację, co jest sposobem powiedzenia, że to po prostu „nie jest nauka”. Nic, co nie może zostać sfalsyfikowane, nie powinno być nauczane na lekcjach nauk ścisłych.


Można więc powiedzieć (jak to robią także orędownicy zjawisk paranormalnych, takich jak ESP), że “to nie będzie działać wyjęte z kontekstu”. Przykład (nie proście mnie o wyjaśnienia). Podkreślenie jest moje:

Wielu Maorysów popiera testowanie na zwierzętach, by zrozumieć efekty rongoā na poziomie fizjologicznym i molekularnym, jeśli tej wiedzy nie ma. Wielu Maorysów popiera testowanie na zwierzętach rākau rongoā, jeśli badanie prowadzone jest pod kierunkiem i ochroną Māori kaumatua (starszego), kairongoā (praktyka rongoā Māori) o Māori kairangahau (badacza). Jak wspomniano wcześniej Maorysi bardzo interesują się kaitiakitanga i rangatiratanga, i popierają testowanie na zwierzętach rākau rongoā, jeśli jest ono zachowane i prowadzone pod ich kierunkiem.  


Maorysi uważają przyjęcia rongoā przez zwierzęta za bardzo naturalny proces, który może pomóc kierować badaniami laboratoryjnymi, jeśli są prowadzone w kulturowo ludzkim i bezpiecznym dla zwierzęcia środowisku, a bada się rākau rongoā. Ponadto jest ważne, by karakia (modlitwy) zostały odmówione przez Māori kaumatua przed rozpoczęciem badania i po zakończeniu, włącznie z humanitarną eutanazją zwierzęcia.  

Wymaganie, by badaniu towarzyszyli specjalni maoryscy mędrcy i recytowali określone modlitwy jest kolejnym sposobem uodparniania tego rodzaju MM przed falsyfikacją.


Autorzy dyskredytują także nowoczesną medycynę, po prostu dlatego, że jest „kolonialna”. Poniższy akapit ubawił mnie – ale także niezmiernie zirytował (proszę pamiętać, to jest recenzowany przez specjalistów artykuł w fachowym piśmie o immunologii):

System opieki zdrowotnej głównego nurtu nieustannie żąda od Maorysów udowodnienia skuteczności ich praktyk rongoā Māori w oparciu o system opieki zdrowotnej głównego nurtu bez uznania, że Maorysi mają własny zestaw wiedzy i system praktyk opartych na mātauranga Māori i tikanga Māori (tradycyjny protokół kaupapa Māori) (Koia, 2016). To jest uważane za instytucjonalny rasizm i brak działania Korony w sprawie równości zdrowia na Nowej Zelandii (Came et al., 2019). Ponadto wspiera to historyczne praktyki kolonizacji i przymusowej asymilacji dokonywane przez Koronę jako głęboko rasistowskie (Smith, 2012). Ponadto kolonialna polityka zorientowana na wyżej postawionych ludzi, instytucje i systemy  Pākehā pozwoliła na prawo Pākehā do zasobów i władzy, włącznie z tymi, które odnoszą się do tradycyjnych praktyk rongoā Māori. Dlatego uważa się, że Korona Nowej Zelandii łamie zobowiązania Traktatu z Waitangi w sprawie nierówności między systemem opieki zdrowotnej głównego nurtu a tradycyjnymi praktykami uzdrawiania rongoā Māori.

Innymi słowy “Nie potrzebujemy waszych durnych testów, bo to jest tylko rasistowski kolonializm”.   


Jak powiedziałem, zbadanie “tradycyjnych” roślin używanych w ludowym leczeniu cukrzycy może być wartościowe. Nie można jednak tylko zapewnić, że jest skuteczne przez powiedzenie „tradycyjnie roślina X była używana i wydaje się pomocna”. Ponadto, nowe leki muszą być co najmniej równie użyteczne (biorąc pod uwagę skutki uboczne), co te, które już są używane. Może nie być rośliny równie skutecznej jak insulina w poważnych przypadkach cukrzycy typu 2. Dla mnie brzmi jak ironia, że autorzy piszą o tym pod koniec artykułu:

W oparciu o tradycyjne doniesienia i wiedzę karamu, kūmarahou i kawakawa mają potencjał antycukrzycowy. Co niezwykłe, nie przeprowadzono żadnych badań molekularnych lub biomedycznych, by potwierdzić skuteczność przeciwko cukrzycy tych rākau rongoā i zrozumieć mechanizmy, dzięki którym osiągają te skutki. Chociaż wczesne fitochemiczne badania potwierdzają znane składniki, dopiero trzeba przeprowadzić badanie potwierdzające antycukrzycowe czynniki w konkretnych rākau rongoā. Hodowla 2D komórek i systemy modeli zwierzęcych dostarczają sposobu badania skuteczności antycukrzycowych czynników pochodzących z rākau rongoā.

Tłumaczenie: w tych roślinach są substancje chemiczne, ale nie jesteśmy pewni, czy działają.


To jest przyznanie, że nie mają pojęcia, czy którakolwiek z tych roślin, jakie proponują, ma choćby potencjalną wartość („potencjalna” jest tutaj zdefiniowana bardzo słabiutko). Wreszcie, mówią, że skuteczność tych roślin zależy od specjalnego maoryskiego protokołu zbierania ich, który dochodzi bardzo blisko do praktyk religijnych (moje podkreślenie):

Przygotowanie rongoā z nich powinno być dokonywane zgodnie z pewnymi zasadami i rysunek 2 ilustruje schemat badań molekularnych kaupapa Māori, jaki należy wykonać w przedklinicznych i klinicznych badaniach, by sprawdzić skuteczność karamu, kūmarahou i kawakawa rākau rongoā w T2DM “mate huka.” Zbiór i wodne wydobycie rākau rongoā powinno być dokonane pod kierunkiem kairongoā lub Māori kaumātua. Zgodnie z tradycyjnym protokołem maoryskim karakia jest niezbędny do przyznania i podziękowania za dar Tane Mahuta przed zbiorem jakiegokolwiek materiału roślinnego rākau rongoā. Zbiór rākau rongoā obejmuje uwzględnienie potrzeb innych, zapewnienie odnawialności lasu, łagodność z odciskiem stopy w lesie, zbieraniem ręcznym od wschodniej strony rośliny, nigdy nie zbieraniu w deszcz i zrywaniu liści w sezonie wzrostu (Kerridge, 2014).

Wschodnia strona rośliny? Zrywanie tylko w sezonie wzrostu? Mogę wymyślić powody, dla których należy czynić odwrotnie – a przynajmniej należałoby sprawdzić rozmaite protokoły, jak zbieranie z zachodniej strony rośliny!


Nie znalazłem w tym artykule niczego wartościowego, ale byłem zdumiony, jak przesycona jest ta medycyna modlitwami, właściwymi maoryskim mędrcami i nieuzasadnionymi praktykami zbierania, jak również posiadaniem jakichś nieokreślonych ale niezbędnych związków z ziemią. Istnieją sposoby wykonania podwójnie ślepych prób tych roślin nawet bez klinicznego badania, ale nic z tego nie zostało zrobione.  


Będę nadal czytał obronę MM jako nauki lub uzupełniającej naukę, ale mówię wam, że to jest umysłowa tortura. I wyobraźcie sobie, co czeka szkoły medyczne w Nowej Zelandii, jeśli MM będzie nauczana (co wydaje się prawdopodobnie) jako alternatywa lub równie wartościowy sposób leczenia chorób i ran!  


How „indigenous medicine” differs from medicine

Why Evolution Is True, 25 stycznia 2022

Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska



Jerry A. Coyne

Emerytowany profesor na wydziale ekologii i ewolucji University of Chicago, jego książka "Why Evolution is True" (Polskie wydanie: "Ewolucja jest faktem", Prószyński i Ska, 2009r.) została przełożona na kilkanaście języków, a przez Richarda Dawkinsa jest oceniana jako najlepsza książka o ewolucji.  Jerry Coyne jest jednym z najlepszych na świecie specjalistów od specjacji, rozdzielania się gatunków. Jest również jednym ze znanych "nowych ateistów" i autorem książki "Faith vs Fakt" (wydanej również po polsku przez wydawnictwo "Stapis)". Jest wielkim miłośnikiem kotów i osobistym przyjacielem redaktor naczelnej.

Skomentuj Tipsa en vn Wydrukuj






Nauka

Znalezionych 1469 artykuły.

Tytuł   Autor   Opublikowany

Rdzenni Amerykanie żądają doczesnych resztek pumy z Griffith Park   Coyne   2023-01-03
Świetny artykuł o epigenetyce   Coyne   2022-12-30
Śmiało podążaj tam, gdzie nie dotarł jeszcze żaden owad   Tonhasca Júnior   2022-12-28
Rzecz o splątaniu nauki i wiary   Koraszewski   2022-12-26
Pradawny ekosystem zrekonstruowany przy użyciu skamieniałego DNA   Coyne   2022-12-19
Rozważania heretyckiego mediewisty o historii, wartościach i zdumiewającej głupocie   Landes   2022-12-16
Ewolucyjne ślepe zaułki i lepkie urządzenia: botanik Darwin   Tonhasca Júnior   2022-12-14
Ewolucja nie idzie prostą drogą   Novella   2022-12-08
Geny i języki   Novella   2022-11-26
Uporczywa obecność religijnego mitu   Winegard   2022-11-24
Znaleziono skrytkę posągów z brązu   Novella   2022-11-23
W oparach zrównoważonej ignorancji   Koraszewski   2022-11-21
10 twierdzeń działaczy walczących w Afryce z GMO o tym, dlaczego postępy w biotechnologii upraw powinny zostać odrzucone – i dlaczego są one błędne   Maina   2022-11-17
List otwarty do wszystkich oszołomów   Novella   2022-11-03
Po prostu nie mogę się doczekać, aby znów wyruszyć w trasę   Tonhasca Júnior   2022-10-27
Czy mizoandria może być zakaźna?   Tonhasca Júnior   2022-10-24
Niezwykła fizjologia hibernujących niedźwiedzi   Coyne   2022-10-22
Cuchnąca pułapka i przytulna kryjówka   Tonhasca Júnior   2022-10-21
Obraz Izraela na amerykańskich uniwersytetach   Mansour   2022-10-19
Kenia aprobuje GMO po 10 latach zakazu   Maina   2022-10-18
Pangenom jedwabnika morwowego   Novella   2022-10-14
Czy Samolubny gen zaszkodził publicznemu rozumieniu biologii?   Coyne   2022-10-13
Nieokrzesani goście   Tonhasca Júnior   2022-10-11
Niezrozumienie równości   Winegard   2022-10-07
Zyski klimatyczne to „niewygodna prawda” — nie wszystkie wiadomości o środowisku są złymi wieściami   Lomborg   2022-10-06
Gorzko-słodki, uzależniający lek   Tonhasca Júnior   2022-09-30
Przeciwko autentyczności   Winegard   2022-09-27
Biomedyczne znaczenie płci (i jej binarnej natury)   Coyne   2022-09-22
Mózgi neandertalczyków   Novella   2022-09-20
Oszuści i oszukani w grze w zapylanie   Tonhasca Júnior   2022-09-15
Po raz kolejny “Scientific American” wypacza biologię, a teraz także historię, by podeprzeć swoją ideologię   Coyne   2022-09-14
Upadek czasopisma “Nature”   Winegard   2022-09-08
Instynkt macierzyński i “New York Times”   Coyne   2022-09-07
Ćmy ze złym public relations   Tonhasca Júnior   2022-09-05
Studenci Uniwersytetu Ghany debatują nad wykorzystaniem upraw GMO w ich kraju   Gakpo   2022-09-02
“Scientific American” poświęca się polityce, a nie nauce; odmawia publikowania krytycznych analiz swoich fałszywych lub wprowadzających w błąd twierdzeń   Coyne   2022-09-01
Dysonansy poznawcze: czekolada a muszki, wino a osy   Júnior   2022-08-29
Patrick Matthew: prawdziwy autor idei doboru naturalnego?   Coyne   2022-08-26
Odporny na choroby, genetycznie modyfikowany maniok zapowiada przełom w Kenii   Maina   2022-08-25
Niekochane, ale czasem pożyteczne   Tonhasca Júnior   2022-08-23
Trwałość laktazy w populacjach pijących mleko: ponowna ocena klasycznej historii z ewolucji człowieka   Coyne   2022-08-19
Pierwszy znany drapieżnik: nowo opisana skamieniałość   Coyne   2022-08-16
Nie karm mózgu śmieciowym jedzeniem   Bhogal   2022-08-10
Kot Mehitabel pisze w “Science”   Coyne   2022-08-09
Nauka o wolności: rozmowa z Anną Kryłow   i Anna Kryłow   2022-08-06
Pierwsze dowody kopalne na opiekę nad lęgiem i niezwykły przypadek asymetrii kierunkowej   Coyne   2022-08-05
Badania dowodzą, że fakty nie mają znaczenia: jak propaganda wykorzystuje i normalizuje antysemityzm     2022-08-03
Horyzontalny transfer genów u owadów: jest rozpowszechniony, ale co to znaczy?   Coyne   2022-08-02
Dokonane w Afryce badanie genomu fasolnika egipskiego oznacza krok naprzód w dywersyfikacji światowego zaopatrzenia w żywność   Karavolias   2022-08-01
Grupy anty-GMO przegrywają sprawę sądową w Nigerii    i Nkechi Isaak   2022-07-30
Raz jeszcze: czy rasy są tylko społecznym konstruktem bez naukowego lub biologicznego znaczenia?   Coyne   2022-07-28
„New Yorker” pisze o hoacynie, sugeruje, że koncepcja Darwina drzew ewolucyjnych może być urojeniem   Coyne   2022-07-25
Nazistowscy lekarze i dzisiejsi antysemici: redefinicja etyki, żeby usprawiedliwić prześladowania Żydów     2022-07-18
Carl Sagan i wolność wątpienia   Jacoby   2022-07-18
Jak Darwin spowodował globalne ocieplenie swoją teorią doboru płciowego   Coyne   2022-07-16
Dieta mieszana misiów i innych   Júnior   2022-07-14
Londyńskie Natural History Museum popełnia błąd naturalistyczny - wielokrotnie   Coyne   2022-07-11
Nigeria gotowa na spełnienie oczekiwań rolników     2022-07-08
Szczepionki przeciwko grypie związane ze zmniejszonym ryzykiem choroby Alzheimera   Novella   2022-07-07
Nowoczesność Darwina: w O powstawaniu jest antycypacja neutralnej teorii i przerywanej równowagi   Coyne   2022-07-06
Pinker: “Wojna o ewolucję jest także wojną kulturową”   Coyne   2022-07-05
Raz jeszcze: błędny artykuł o tym, dlaczego teoria ewolucji jest przestarzała   Coyne   2022-07-04
Niech Moc będzie z pszczołą   Júnior   2022-06-28
Dramatyczny wzrost cen paliw kopalnych jest bolesny, ale daje niewielkie korzyści w walce z globalnym ociepleniem   Lomborg   2022-06-25
Efekt grupy – paskudny błąd poznawczy   Novella   2022-06-22
Nasiona z edytowanymi genomami będą miały przystępną cenę   Maina   2022-06-15
„Zapylisz mnie!”: nachalni bohaterowie świata roślin   Júnior   2022-06-11
Agroekologia zmienia biednych farmerów w biedniejszych   Muhumuza   2022-06-09
Kartofel z Matką Boską w jednej klapie i Karolem Marksem w drugiej   Koraszewski   2022-06-06
Jak nasze wspomnienia są powiązane   Novella   2022-06-04
Wielka Brytania dąży do zezwolenia na edytowanie genów   Novella   2022-06-02
„Grubogłowi przedsiębiorcy pogrzebowi w noc żywych trupów”   Júnior   2022-05-31
Coraz mniejsza część głównych plonów roślin jadalnych na świecie idzie na wyżywienie głodnych, a coraz więcej wykorzystuje się do celów niespożywczych     2022-05-28
Naukowiec z Ghany: “Afryka potrzebuje GMO bardziej niż reszta świata”   Gakpo   2022-05-26
GMO i edytowanie genów: jaka jest różnica?   Karavolias   2022-05-23
Toksyczny nektar, czyli ostrożnie z tureckim miodem   Júnior   2022-05-20
Kolejna nieudana i podyktowana ideologią próba wykazania, że płeć u ludzi nie jest binarna   Coyne   2022-05-18
Brian Charlesworth o błędach nowego artykułu rzekomo pokazującego, że fundamentalne założenie ewolucji neodarwinowskiej jest błędne   Coyne   2022-05-16
Trutnie i inni fruwający panowie   Junior   2022-05-13
Wygnanie z uniwersyteckiego świata – dwa lata później   Winegard   2022-05-10
Życie kwitnące po śmierci   Junior   2022-05-05
Organiczne środki owadobójcze są szkodliwe dla pożytecznych owadów     2022-04-30
Oxitec rozszerza próby z komarami GMO, by zredukować szerzenie się malarii   Conrow   2022-04-28
Słowa w wosku zapisane   Tonhasca Junior   2022-04-26
Rodzice, szkoła, państwo: kultura niskich oczekiwań   Koraszewski   2022-04-25
Nowoczesne ulepszanie roślin uprawnych przyjmuje historyczne podejście   Karavolias   2022-04-20
Pierwsza spożywcza roślina GMO w Ghanie   Baffour-Awuah   2022-04-16
Indie zwalniają edytowanie genów z wymaganej dla GMO oceny bezpieczeństwa   Paranjape   2022-04-11
Metamorfozy    Júnior   2022-04-09
Rolnicy nie mogą uprawiać tego, na co ich nie stać   Ongu   2022-04-07
Rośliny zmodyfikowane: odkłamać opinię o GMO   Conrow   2022-04-07
Odmowa szczelinowania jest szaleństwem   Ridley   2022-04-02
Jak wirusy chorób układu oddechowego ewoluują, by stać się łagodniejsze   Ridley   2022-03-22
Czy globalne ocieplenie może być dla nas dobre?   Ridley   2022-03-03
Południowa Afryka powinna przemyśleć regulacje dotyczące genetycznie modyfikowanych roślin   i Priyen Pillay   2022-03-01
Dlaczego środowiskowcy stanowią większą przeszkodę dla skutecznej polityki klimatycznej niż negacjoniści?   Boudry   2022-02-21
O figach i osach   Júnior   2022-02-18
Pień liczący 40 tysięcy lat przekazany Maorysom zamiast nauce   Coyne   2022-02-14
Propaganda anty-GMO obraża drobnych farmerów w Afryce i w Azji   Gakpo   2022-02-08
Jak “tubylcza medycyna” różni się od medycyny   Coyne   2022-02-07

« Poprzednia strona  Następna strona »
Polecane
artykuły

Lekarze bez Granic


Wojna w Ukrainie


Krytycy Izraela


Walka z malarią


Przedwyborcza kampania


Nowy ateizm


Rzeczywiste łamanie


Jest lepiej


Aburd


Rasy - konstrukt


Zielone energie


Zmiana klimatu


Pogrzebać złudzenia Oslo


Kilka poważnych...


Przeciwko autentyczności


Nowy ateizm


Lomborg


„Choroba” przywrócona przez Putina


„Przebudzeni”


Pod sztandarem


Wielki przekret


Łamanie praw człowieka


Jason Hill


Dlaczego BIden


Korzenie kryzysu energetycznego



Obietnica



Pytanie bez odpowiedzi



Bohaterzy chińskiego narodu



Naukowcy Unii Europejskiej



Teoria Rasy



Przekupieni



Heretycki impuls



Nie klanial



Cervantes



Wojaki Chrystusa


Listy z naszego sadu
Redaktor naczelny:   Hili
Webmaster:   Andrzej Koraszewski
Współpracownicy:   Jacek, , Małgorzata, Andrzej, Henryk