Prawda

Czwartek, 28 marca 2024 - 12:38

« Poprzedni Następny »


Gorzko-słodki, uzależniający lek


Athayde Tonhasca Júnior 2022-09-30

Kara Tantala za kradzież ambrozji i nektaru © Jacques Favereau, 1655r.
Kara Tantala za kradzież ambrozji i nektaru © Jacques Favereau, 1655r.

Kiedy greccy bogowie zaprosili syna Zeusa Tantala na ucztę na Olimp, nie mogli sobie wyobrazić, że ich gość ma lepkie palce. Tantal ukradł im jedzenie (ambrozję) i napój (nektar), zamierzając dać te łupy swoim ludziom, aby byli nieśmiertelni i wtajemniczeni w boskie sprawy. Bogowie nie lekceważyli zdrady: wysłali Tantala do Zaświatów i kazali mu stanąć w stawie pod gałęziami drzewa owocowego. Za każdym razem, gdy Tantal próbował urwać owoc, gałęzie odsuwały się poza zasięg jego rąk, a gdy chciał się napić, woda cofała się. Następnym razem, gdy znajdziesz się blisko czegoś kuszącego, ale nie dostaniesz tego, pomyśl o biednym Tantalu, głodnym i spragnionym przez wieczność.

Magiczna dieta Olimpijczyków wywarła takie wrażenie na kulturze zachodniej, że wiele produktów spożywczych i napojów ma przypisaną do nazwy „ambrozję” lub „nektar”. Większość z nich to pobożne życzenia lub sztuczki, ale w jednym przypadku określenie „nektar” całkiem dobrze pasuje: nazwa mieszaniny cukrów i wody, która może być wydzielana przez każdą wegetatywną część rośliny, ale przede wszystkim przez kwiaty.


Nektar kwiatowy zawiera wagowo od 15% do 75% cukrów, głównie glukozy, fruktozy i sacharozy. Wolne aminokwasy, białka, minerały i lipidy zwiększają w mieszance zawartość składników odżywczych, chociaż mamy tylko mgliste zrozumienie ich działania. Pszczoły, osy, bzygi, komary, motyle, ćmy, kolibry i nietoperze należą do najbardziej entuzjastycznych konsumentów tego energetycznego napoju. Nie wszyscy zjadacze nektaru są zapylaczami, ale podkradanie nektaru jest ceną, jaką rośliny muszą zapłacić, aby ich kwiaty odwiedzili ci, którzy zapylają. W przeciwnym razie przepływ pyłku z kwiatka na kwiatek zostaje przerwany lub zmniejszony, co osłabi lub uniemożliwi zapłodnienie roślin.


Ćma fruczak gołąbek (Macroglossum stellatarum) popijająca nektar © Charles J. Sharp, Wikimedia Commons.



Nektar jest nagrodą za przyciąganie zapylaczy, ale jest też produktem drogim metabolicznie: rośliny nie mogą sobie pozwolić na oddawanie go na prawo i lewo. Niektóre z nich uciekają się do manipulacji z udziałem metabolitów wtórnych. Są to substancje chemiczne, które nie odgrywają żadnej roli w metabolizmie rośliny, takie jak garbniki, fenole, alkaloidy, flawonoidy i terpenoidy. Niektóre metabolity wtórne są niestrawne lub nieprzyjemne (zbyt gorzkie), co zmniejsza smakowitość tkanek roślinnych dla roślinożerców. Inne są toksyczne dla zwierząt, w tym owadów zapylających: pszczoły i inne owady mogą zostać zatrute przez nadmierne spożycie wtórnych metabolitów w nektarze i pyłku.

Metabolity wtórne w służbie próżności: Donna allo specchio (Dama z lustrem) Tycjana (1490–1576) mogła używać kropli atropiny – alkaloidu wyekstrahowanego z pokrzyku wilczej jagody (Atropa belladonna) – do rozszerzenia źrenic i uwydatnienia jej urody. Przedawkowanie mogło spowodować wysłanie bella donny [pięknej damy] do kostnicy © Luwr , Wikimedia Commons:



Mimo zagrożeń, niektóre z tych substancji chemicznych mają do odegrania rolę w zapylaniu. Rośliny takie jak cytrusy, kawa i kamelie wydzielają nektar z dodatkiem kofeiny. Jak wie każdy entuzjasta Starbucks, ten uzależniający, gorzki w smaku alkaloid może poprawić pamięć. Nie inaczej jest z owadami: nakarmione kofeiną pszczoły miodne (Apis mellifera) i trzmiele (Bombus spp.) szybciej uczą się, jak znajdować kwiaty i jak do nich powracać, zwiększając tym samym szanse na zapylenie. Pszczoły miodne żywią się więcej i częściej wykonują taniec kołysania, jeśli mają łyk nektaru z dodatkiem kofeiny. I jak każdy handlarz narkotyków, niektóre rośliny mogą wykorzystać uzależnionych klientów; obniżają jakość nektaru, ale pszczoły kontynuują żerowanie. W konsekwencji pszczoły miodne produkują mniej miodu, gdy są uzależnione od kofeiny.


Kamelia japońska (Camellia japonica) w londyńskim ogrodzie, bar z kofeiną dla pszczół miodnych © Emőke Dénes , Wikimedia Commons:



Podobnie działa na trzmiele nikotyna, inny alkaloid. Nektar zawierający niewielkie ilości nikotyny pomaga trzmielom w nauce znajdowania pożywienia. Raz wyuczone trzmiele mają tendencję do pozostawania przy tym samym źródle i powracają raz za razem. Z drugiej strony nikotyna może sprawić, że niektórzy odwiedzający kwiaty zrezygnują z dalszych łyków, ponieważ nikotyna zmniejsza smakowitość nektaru, podobnie jak kofeina. Ale odrzucenie odpowiada roślinie; niektóre zapylacze spożywają mniej nektaru, ale odwiedzają więcej kwiatów, co prowadzi do wyższych wskaźników zapylenia krzyżowego. Podobny efekt ma alkaloid gelsemine, występujący w nektarze kwiatu Gelsemium sempervirens: zmniejsza częstotliwość i długość odwiedzin, ale zwiększa liczbę odwiedzanych kwiatów.

       

Nikotyna: lek wybierany przez niektórych lekarzy, łyżwiarzy figurowych, artystów cyrkowych na trapezie i pszczoły © The Wellcome Trust:



Gelsemium sempervirens zachęca zapylaczy do napicia się łyku nektaru i szukania dalej © Jim Evans, Wikimedia Commons:



Ponad połowa wszystkich roślin kwitnących wydziela metabolity wtórne wraz z nektarem, ale z wyjątkiem kilku przypadków dotyczących pszczół miodnych, trzmieli i niektórych ciem, dysponujemy skąpymi informacjami na temat wpływu tych substancji chemicznych na zapylacze. To, co wiemy, sugeruje, że nektar to coś więcej niż słodka przynęta: rośliny używają go do manipulowania odwiedzającymi kwiaty dla własnej korzyści. W naturze robi się wszystko, co zwiększa szanse na sukces.


Ale metabolity wtórne to nie tylko środki uzależniające. Odgrywają także inną rolę w życiu zapylaczy, której znaczenie jest coraz bardziej doceniane: jako środki przeciwdrobnoustrojowe. A gelsemine jest dobrym przykładem właściwości leczniczych nektaru.


Gelsemium sempervirens
, ulubiona przez ogrodników, jest naładowana gelseminą. Ta substancja chemiczna powiązana ze strychniną sprawia, że cała roślina jest toksyczna dla ludzi, zwierząt gospodarskich i pszczół miodnych. Jednak trzmiele są nie tylko na nią odporne, ale także otrzymują pewną ochronę przed Crithidia bombi, szeroko rozpowszechnionym pasożytem jelitowym, który ogranicza rozwój i przetrwanie kolonii. Nektar z dodatkiem gelsemine może obniżyć wskaźnik infekcji C. bombi o 65%.


Crithidia bombi
 © R. Schmid-Hempel, ETH Zurich:



Gelsemine nie jest jedyną naturalną profilaktyką przeciwko C. bombi. Callunene, znajdujący się w nektarze wrzosu zwyczajnego (Calluna vulgaris), zmniejsza zakaźność pasożyta trzmiela ziemnego (Bombus terrestris) i w tym przypadku wiemy jak. Crithidia bombi to wiciowaty pierwotniak, czyli jednokomórkowy organizm z wyrostkiem przypominającym bicz zwany wicią. Callunene indukuje utratę wici, którą pasożyt wykorzystuje do przyczepienia się do jelita trzmiela.


Królowa trzmiela ziemnego, podatna na kilka pasożytów jelitowych © Holger Casselmann , Wikimedia Commons:



Wrzos wraz z koniczyną białą (Trifolium repens), ostrożeniem błotnym (Cirsium palustre) i wrzoścem popielatym (Erica cinerea) odpowiadają za około 50% całego nektaru produkowanego przez rośliny kwitnące w Wielkiej Brytanii. Możemy sobie tylko wyobrazić ochronny wpływ wrzosu na populacje trzmieli.


Pole wrzosu, apteka trzmieli © Rasbak , Wikimedia Commons:



Lepsze zrozumienie farmakologii nektaru może nam przynieść bezpośrednie korzyści. Różne związki alkaloidowe, terpenoidowe i fenolowe są śmiertelne dla innych pierwotniaków spokrewnionych z C. bombi (rodzina Trypanosomatidae). Niektóre z tych świdrowców są odpowiedzialne za okropne choroby, takie jak Trypanosoma brucei, który powoduje śpiączkę u ludzi, i T. cruzi, czynnik wywołujący chorobę Chagasa. Więc kto wie: zdrowe trzmiele mogą być wskazówką, która pomaga nam znaleźć sposoby na zmniejszenie ludzkiego cierpienia.

 

Readers’ wildlife photos

Why Evolution Is True, 20 września 2022

Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska

 

* Athayde Tonhasca Júnior jest brytyjskim entomologiem.

Skomentuj Tipsa en vn Wydrukuj






Nauka

Znalezionych 1469 artykuły.

Tytuł   Autor   Opublikowany

Kameleon przekazuje różne informacje różnymi częściami ciała   Yong   2013-12-14
Paradoksalne cechy genetyki inteligencji   Ridley   2013-12-18
Wielki skandal z biopaliwami   Lomborg   2013-12-19
Przedwczesna wiadomość o śmierci samolubnego genu   Coyne   2013-12-22
Czy jest życie na Europie?   Ridley   2013-12-22
Nowa data udomowienia kotów: około 5300 lat temu – i to w Chinach   Coyne   2013-12-26
Na Zeusa, natura jest przeżarta rują i korupcją   Koraszewski   2013-12-26
Proces cywilizacji   Ridley   2013-12-28
Jak karakara wygrywa z osami   Cobb   2013-12-29
Żebropławy, czyli dziwactwa ewolucji   Coyne   2013-12-30
Czy może istnieć sztuka bez artysty?    Wadhawan   2013-12-30
Zderzenie mentalności   Koraszewski   2014-01-01
Skrzydlaci oszuści i straż obywatelska   Young   2014-01-02
Delfiny umyślnie narkotyzują się truciznami rozdymków   Coyne   2014-01-04
Długi cień anglosfery   Ridley   2014-01-05
Ciemna materia genetyki psychiatrycznej   Zimmer   2014-01-06
Co czyni nas ludźmi?   Dawkins   2014-01-07
Twoja choroba na szalce   Yong   2014-01-08
Czy mamut włochaty potrzebuje adwokata?   Zimmer   2014-01-09
Pradawne rośliny kwitnące znalezione w bursztynie   Coyne   2014-01-10
Ratując gatunek możesz go niechcący skazać   Yong   2014-01-11
Ewolucja ukryta w pełnym świetle   Zimmer   2014-01-13
Koniec humanistyki?   Coyne   2014-01-15
Jak poruszasz nogą, która kiedyś była płetwą?   Yong   2014-01-16
Jak wyszliśmy na ląd, kość za kością   Zimmer   2014-01-19
Twoja wewnętrzna mucha   Cobb   2014-01-22
Ukwiał żyje w antarktycznym lodzie!   Coyne   2014-01-25
Dlaczego poligamia zanika?   Ridley   2014-01-26
Wspólne pochodzenie sygnałów płodności   Cobb   2014-01-28
Ewolucja i Bóg   Coyne   2014-01-29
O delfinach, dużych mózgach i skokach logiki   Yong   2014-01-30
Dziennikarski „statek upiorów” Greg Mayer   Mayer   2014-01-31
Dlaczego leniwce wypróżniają się na ziemi?   Bruce Lyon   2014-02-02
Moda na kopanie nauki   Coyne   2014-02-03
Neandertalczycy: bliscy obcy   Zimmer   2014-02-05
O pochodzeniu dobra i zła   Coyne   2014-02-05
Sposób znajdowania genów choroby   Yong   2014-02-07
Czy humaniści boją się nauki?   Coyne   2014-02-07
Kiedy zróżnicowały się współczesne ssaki łożyskowe?   Mayer   2014-02-10
O przyjaznej samolubności   Koraszewski   2014-02-12
Skąd wiesz, że znalazłeś je wszystkie?   Zimmer   2014-02-15
Nauka odkrywa nową niewiedzę o przeszłości   Ridley   2014-02-18
Żyjące gniazdo?   Zimmer   2014-02-19
Planeta tykwy pospolitej   Zimmer   2014-02-21
Nowe niezwykłe skamieniałości typu “Łupki z Burgess”   Coyne   2014-02-22
Dziennik z Mozambiku: Pardalota   Naskręcki   2014-02-23
Wskrzeszona odpowiedź z kredy na “chorobę królów”   Yong   2014-02-26
Dziennik z Mozambiku: Sybilla     2014-03-01
Spojrzeć ślepym okiem   Yong   2014-03-02
Intelektualne danie dnia  The Big Think   Coyne   2014-03-04
Przeczołgać się przez mózg i nie zgubić się   Zimmer   2014-03-05
Gdzie podziewają się żółwiki podczas zgubionych lat?   Yong   2014-03-10
Supergen, który maluje kłamcę   Yong   2014-03-14
Idea, którą pora oddać na złom   Koraszewski   2014-03-15
Zwycięstwa bez chwały   Ridley   2014-03-17
Twarde jak skała   Naskręcki   2014-03-18
Pasożyty informacyjne   Zimmer   2014-03-19
Seymour Benzer: humor, historia i genetyka   Cobb   2014-03-21
Kto to był Per Brinck?   Naskręcki   2014-03-23
Potrafimy rozróżnić między przynajmniej bilionem zapachów   Yong   2014-03-25
Godzina Ziemi czyli o celebrowaniu ciemności   Lomborg   2014-03-27
Słonie słyszą więcej niż ludzie   Yong   2014-03-30
Niebo gwiaździste nade mną, małpa włochata we mnie   Koraszewski   2014-03-31
Wielkoskrzydłe   Naskręcki   2014-04-02
Najstarsze żyjące organizmy   Coyne   2014-04-03
Jak zmienić bakterie jelitowe w dziennikarzy   Yong   2014-04-06
Eureka! Sprytne wrony to odkryły   Coyne   2014-04-07
Sukces upraw GM w Indiach   Lomborg   2014-04-09
Wirus, który sterylizuje owady, ale je pobudza   Yong   2014-04-12
Przystosować się do zmiany klimatu   Ridley   2014-04-14
Jeden oddech, który zmienił planetę   Naskręcki   2014-04-16
Najgorsze w karmieniu komarów jest czekanie   Yong   2014-04-17
Kłopotliwa podróż w przyszłość   Ridley   2014-04-19
Pierwsze spojrzenie na mikroby współczesnych łowców zbieraczy     2014-04-23
Seksizm w nauce o jaskiniowych owadach   Coyne   2014-04-26
Musza bakteria zaprasza inne muszki na uczty owocowe   Yong   2014-04-27
Zachwycający rabuś, który liczy sto milionów lat   Cobb   2014-04-28
Mądrość (małych) tłumów   Zimmer   2014-04-29
Tak bada się ewolucję inteligencji u zwierząt   Yong   2014-05-02
Fantastyczna mimikra tropikalnego pnącza   Coyne   2014-05-03
Dlaczego większość zasobównie wyczerpuje się   Ridley   2014-05-04
Pomidory tworzą pestycydy z zapachu swoich sąsiadów   Yong   2014-05-07
Potrawy z pasożytów   Zimmer   2014-05-08
Technologia jest często matką nauki, a nie odwrotnie   Ridley   2014-05-09
Montezuma i jego flirty   Coyne   2014-05-11
Insekt dziedziczy mikroby z plemnika taty   Yong   2014-05-12
Polowanie na nietoperze   Naskręcki   2014-05-14
Zmień swoje geny przez zmianę swojego życia   Coyne   2014-05-15
Obrona śmieciowego DNA   Zimmer   2014-05-17
Gdzie są badania zwierzęcych wagin?   Yong   2014-05-20
Niemal ssaki   Naskręcki   2014-05-21
Zobaczyć jak splątane są gałęzie drzewa   Zimmer   2014-05-23
Dlaczego ramiona ośmiornicy nie plączą się   Yong   2014-05-24
Niezwykły pasikonik szklany   Naskręcki   2014-05-27
Wąż zgubiony i ponownie odnaleziony   Mayer   2014-05-28
Niespodziewani krewni mamutaków   Yong   2014-05-30
Trochę lepszy  świat   Ridley   2014-05-31
Tam, gdzie są ptaki   Mayer   2014-06-01
Ewolucja, ptaki i kwiaty   Coyne   2014-06-02
Jestem spełniony   Naskręcki   2014-06-04

« Poprzednia strona  Następna strona »
Polecane
artykuły

Lekarze bez Granic


Wojna w Ukrainie


Krytycy Izraela


Walka z malarią


Przedwyborcza kampania


Nowy ateizm


Rzeczywiste łamanie


Jest lepiej


Aburd


Rasy - konstrukt


Zielone energie


Zmiana klimatu


Pogrzebać złudzenia Oslo


Kilka poważnych...


Przeciwko autentyczności


Nowy ateizm


Lomborg


„Choroba” przywrócona przez Putina


„Przebudzeni”


Pod sztandarem


Wielki przekret


Łamanie praw człowieka


Jason Hill


Dlaczego BIden


Korzenie kryzysu energetycznego



Obietnica



Pytanie bez odpowiedzi



Bohaterzy chińskiego narodu



Naukowcy Unii Europejskiej



Teoria Rasy



Przekupieni



Heretycki impuls



Nie klanial



Cervantes



Wojaki Chrystusa


Listy z naszego sadu
Redaktor naczelny:   Hili
Webmaster:   Andrzej Koraszewski
Współpracownicy:   Jacek, , Małgorzata, Andrzej, Henryk