Prawda

Czwartek, 28 marca 2024 - 21:45

« Poprzedni Następny »


Dysonansy poznawcze: czekolada a muszki, wino a osy


Athayde Tonhasca Júnior 2022-08-29

Ryc. 1. Domniemany władca Majów siedzi przed naczyniem ze spienioną czekoladą. Wikipedia.

Ryc. 1. Domniemany władca Majów siedzi przed naczyniem ze spienioną czekoladą. Wikipedia.



Theobroma cacao. Nazwana pochodzi od greckiego theos (bóg) i broma (pokarm), kakaowiec jest, jak zgodziłby się każdy czekoladoholik, „pokarmem bogów”.


Ziarna kakaowca trafiły do Europy jako lekarstwo: napój kakaowy cacahuatl (gorzka woda) ludów Majów i Azteków był uważany za środek łagodzący bóle brzucha i inne choroby. Kiedy ktoś pomyślał o dosłodzeniu pasty z ziaren kakaowca, czekolada zeszła z aptecznej półki do kuchni, a potem do fabryk. Joseph Fry – który stworzył pierwszy baton czekoladowy i jajko wielkanocne – Henri Nestlé, Rodolphe Lindt, Milton Hershey i wielu innych pomogli zbudować stale rozwijający się przemysł. Dziś Amerykanie i Europejczycy konsumują rocznie czekoladę o wartości ponad 100 miliardów dolarów, z ziaren produkowanych głównie w Afryce Zachodniej.


Niewielu ludzi wie, że produkcja czekolady, a co za tym idzie, źródło utrzymania niezliczonych drobnych hodowców kakaowca w krajach rozwijających się, zależą od wybrednych wymagań kwiatu kakaowca.


Kwitnienie kakaowca następuje jednocześnie i intensywnie: w krótkim czasie pień i główne gałęzie rośliny pokrywają się tysiącami kwiatów. Ta cecha jest znana jako kaulifloria .


Ryc. 2. Kwiaty kakaowca wyrastające z pnia drzewa © Kurt Stueber , Wikimedia Commons.



Kwiaty nie samopylne, więc są całkowicie zależne od zapylaczy. Ale kwiaty są małe, mają zawiły kształt z kapturem i są skierowane w dół. Tak więc pszczoły, bzygi i inni, powszechnie odwiedzający kwiaty, nie zawracają sobie głowy nimi lub po prostu nie mogą dosięgnąć ich pyłku i nektaru. Jeśli kwiaty nie są zapłodnione, odpadają następnego dnia: tylko 1 do 10% wszystkich kwiatów rozwija się w owoc.


Ryc. 3. Kwiat kakaowca © Crista Castellanos, Wikimedia Commons.



Ryc. 4. Ziarna kakaowca w strąku © Aude, Wikipedia.



Ten pozornie niewydajny aparat rozrodczy nie ma sensu, dopóki nie przypomnimy sobie, że kakaowiec pochodzi z lasów deszczowych Ameryki Środkowej i Południowej. Są to gorące, gęste, ciemne i wilgotne środowiska, zarośnięte, ze zbutwiałym drewnem i rozkładającą się ściółką z liści. Ten typ siedliska jest nieprzyjazny dla wielu kochających słońce zapylaczy, ale jest idealny dla jednej grupy owadów – muszek gryzących.


Są to kuczmany z rodziny Ceratopogonidae, z których około 1000 gatunków z rodzaju Forcipomyia jest szczególnie ważnych dla naszej historii. Samce i samice spędzają większość dnia ukryte w zacienionych miejscach lasu, wylatując w ogromnych chmarach wczesnym rankiem i późnym popołudniem, aby zbierać nektar z kwiatów kakaowca. Żyją około tygodnia, ale rocznie jest około 12 pokoleń. Dzięki niewielkim rozmiarom – od 1 do 3 mm długości – muchówki mogą wcisnąć się w wytwarzające pyłki pylniki trudno dostępnych kwiatów kakaowca. Aby zapylenie nastąpiło na zadowalającą skalę, wystarczy kilka ziaren pyłku przyczepionych do włosków na tułowiu ułamka milionów nieznośnych much.


Ryc. 5. Samiec Forcipomyia sp. muchówki © Christophe QuintinCC BY-NC 2.0



Tradycyjnie kakao uprawiano na zacienionych obszarach, poprzecinanych rodzimymi drzewami, które zostały oszczędzone, gdy las wycinano pod uprawę. Dziś kakao często rośnie na otwartych plantacjach, które nie mają wilgotnych i zacienionych warunków wymaganych przez larwy kuczmanowatych. Również na plantacjach komercyjnych czas szczytowej liczebności kwiatów może nie być zsynchronizowany ze szczytem populacji muszek. Utrata siedlisk muszek kuczmanowatych może częściowo wyjaśniać, dlaczego produkcja kakao spada, mimo że zapotrzebowanie na nią wzrasta z roku na rok.


Jakkolwiek ograniczona jest nasza wiedza na temat zapylania muchówek, jest to znacznie więcej niż to, co wiemy o innych potencjalnych kandydatach: mszycach i wciornastkach. W niektórych sytuacjach mogą zapylać więcej kwiatów kakaowca niż muszki. Bez względu na względny wkład tych owadów, jest oczywiste, że roślina kakaowa jest szczególnym klientem; nie przydają jej się tradycyjni zapylacze (pszczoły, ćmy, nietoperze czy ptaki).


Ryc. 6. Reklama kakao Cadbury's w „The Graphic”, 1885. Wikipedia.



Osa na ścianie
Gębę miała paskudną
Jak postrzega moją
Ocenić jej już trudno.  

‘Plain Murder’, A.G. Prys-Jones


Kiedy już doznaliście objawienia na temat muszek, możecie spróbować cieplej pomyśleć o osach.


Osy społeczne z rodzaju Vespula, takie jak osa pospolita (V. vulgaris) i osa dachowa (V. germanica) z pewnością są kandydatami na podium najbardziej znienawidzonych i przerażających owadów. Szkoda, bo są czymś więcej niż tylko latającymi bandytami.


Dorosłe osy żywią się głównie wysokoenergetycznymi cukrami i węglowodanami z pokarmu, takiego jak nektar i owoce. Nie są porośnięte puszystymi włoskami, więc są znacznie mniej wydajnymi zapylaczami niż pszczoły. Mimo to uważa się, że osy są głównymi zapylaczami bluszczu (Hedera spp.), który kwitnie pod koniec roku, kiedy liczba pszczół maleje. Ze względu na wysoką zawartość energii owoce bluszczu są ważne dla wielu ptaków polnych i ogrodowych, dlatego osy przyczyniają się do ich zaopatrzenia w pokarm.


Ryc. 7. Osa dachowa © Richard Bartz, Wikimedia Commons.



Ale larwom nie wystarczy cukier – potrzebują białka. Które jest dostarczane przez dorosłe osobniki w postaci bezkręgowców o miękkim ciele, takich jak gąsienice, muchy, pająki i larwy chrząszczy. Naukowcy z Nowej Zelandii (Harris, 1991. N. Zealand J. Zool. 18: 159-169 ; Brock i in. , 2021. Biol. Rev. 96: 1645-1675) oszacowali, że w sezonie osy chwytają około 0,8 do 4,8 miliona ofiar na hektar (1,4 do 8,1 kg zdobyczy/ha), co odpowiada ilości pobieranej przez wszystkie owadożerne ptaki na tym samym obszarze. Liczby gdzie indziej są prawdopodobnie niższe, ale mimo to oczywiste jest, że osy są żarłocznymi drapieżnikami, a więc sprzymierzeńcami ogrodników i rolników.


Ryc. 8. Osa pospolita chwyta muchę © Robert Goossens, Wikimedia Commons.



Osy mogą zepsuć wam piknik, ale bez nich nie mielibyście w koszu chleba, piwa i wina.


Drożdże – zwłaszcza  Saccharomyces cerevisiae  – były podstawą pieczenia, warzenia i produkcji wina w całej historii ludzkości.


Ryc. 9. Marmite, czarna maź z ekstraktu drożdżowego (produkt uboczny warzenia piwa). Ten typowo brytyjski produkt został odkryty przez niemieckiego naukowca Justusa Liebiga (1803-1873), tego od prawa minimum Liebiga © WestportWiki, Wikimedia Commons.



W naturze komórki drożdży znajdują się głównie na dojrzałych owocach w miesiącach letnich. Ponieważ S. cerevisiae nie przenosi się w powietrzu, musi polegać na wektorach, aby przemieszczać się z rośliny na roślinę. Przez lata zakładano, że ptaki lub pszczoły były odpowiedzialne za transport komórek drożdży, ale nikt nie potrafił wyjaśnić, jak przetrwały zimę. Włoscy i francuscy badacze (Stefanini i in ., 2012. PNAS 109: 13398–13403) podejrzewali, że w grę wchodziły osy, ponieważ żywią się winogronami zawierającymi drożdże, a ich gniazda są schronieniem hibernacji dla mikroorganizmów.


Zespół badawczy przeanalizował próbki z winnic we Włoszech, aby znaleźć kilka gatunków i setki szczepów drożdży w jelitach os. Niektóre były spokrewnione ze szczepami winnych  S. cerevisiae, inne były podobne do szczepów chleba. A także, drożdże utrzymywały się przez zimę w jelitach owadów i były przenoszone do larw poprzez pokarm zwracany przez królową. Co więcej: S. cerevisiae wytwarzały zarodniki, kiełkowały i łączyły się w jelitach osy (Stefanini i in ., 2016. PNAS 113: 2247–2251). Wyniki wykazały silny związek między osami a różnorodnością i obfitością drożdży.


Ryc. 10. Osy jedzące winogrona © Thomas Quine, Wikimedia Commons.



Osy mogą być uciążliwe od czasu do czasu, ale ewentualnych starć z nami można łatwo uniknąć. Poza gniazdem nie są agresywne; kiedy unoszą się uporczywie nad twoją butelką lemoniady lub kanapką, interesują się tylko jedzeniem i nie będą cię celowo atakować. Jeśli osa leci w kierunku twojego jedzenia, poczekaj, aż zniknie; machanie rękami zwiększa szanse na uwięzienie jej, co może skończyć się łzami. Jednak osy będą agresywnie bronić swojego gniazda, jeśli zostanie zakłócone lub zagrożone. Jeśli znajdziesz się w pobliżu gniazda, wycofaj się, nie wytwarzając zbyt wielu wibracji ani hałasu.


Więc następnym razem, gdy ktoś zapyta, po co komu osy, możesz powiedzieć, że są fascynującymi stworzeniami o złożonej organizacji społecznej; pomagają zwalczać szkodniki, a twoje wino lub piwo mogą od nich zależeć. I już.


Ryc. 11. Chwila Michała Anioła dzięki skromnym osom.



Readers’ wildlife photos

Why Evolution Is True, 15 sierpnia 2022

Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska

Athayde Tonhasca Júniorjest brytyjskim entomologiem


Skomentuj Tipsa en vn Wydrukuj






Nauka

Znalezionych 1469 artykuły.

Tytuł   Autor   Opublikowany

Kameleon przekazuje różne informacje różnymi częściami ciała   Yong   2013-12-14
Paradoksalne cechy genetyki inteligencji   Ridley   2013-12-18
Wielki skandal z biopaliwami   Lomborg   2013-12-19
Przedwczesna wiadomość o śmierci samolubnego genu   Coyne   2013-12-22
Czy jest życie na Europie?   Ridley   2013-12-22
Nowa data udomowienia kotów: około 5300 lat temu – i to w Chinach   Coyne   2013-12-26
Na Zeusa, natura jest przeżarta rują i korupcją   Koraszewski   2013-12-26
Proces cywilizacji   Ridley   2013-12-28
Jak karakara wygrywa z osami   Cobb   2013-12-29
Żebropławy, czyli dziwactwa ewolucji   Coyne   2013-12-30
Czy może istnieć sztuka bez artysty?    Wadhawan   2013-12-30
Zderzenie mentalności   Koraszewski   2014-01-01
Skrzydlaci oszuści i straż obywatelska   Young   2014-01-02
Delfiny umyślnie narkotyzują się truciznami rozdymków   Coyne   2014-01-04
Długi cień anglosfery   Ridley   2014-01-05
Ciemna materia genetyki psychiatrycznej   Zimmer   2014-01-06
Co czyni nas ludźmi?   Dawkins   2014-01-07
Twoja choroba na szalce   Yong   2014-01-08
Czy mamut włochaty potrzebuje adwokata?   Zimmer   2014-01-09
Pradawne rośliny kwitnące znalezione w bursztynie   Coyne   2014-01-10
Ratując gatunek możesz go niechcący skazać   Yong   2014-01-11
Ewolucja ukryta w pełnym świetle   Zimmer   2014-01-13
Koniec humanistyki?   Coyne   2014-01-15
Jak poruszasz nogą, która kiedyś była płetwą?   Yong   2014-01-16
Jak wyszliśmy na ląd, kość za kością   Zimmer   2014-01-19
Twoja wewnętrzna mucha   Cobb   2014-01-22
Ukwiał żyje w antarktycznym lodzie!   Coyne   2014-01-25
Dlaczego poligamia zanika?   Ridley   2014-01-26
Wspólne pochodzenie sygnałów płodności   Cobb   2014-01-28
Ewolucja i Bóg   Coyne   2014-01-29
O delfinach, dużych mózgach i skokach logiki   Yong   2014-01-30
Dziennikarski „statek upiorów” Greg Mayer   Mayer   2014-01-31
Dlaczego leniwce wypróżniają się na ziemi?   Bruce Lyon   2014-02-02
Moda na kopanie nauki   Coyne   2014-02-03
Neandertalczycy: bliscy obcy   Zimmer   2014-02-05
O pochodzeniu dobra i zła   Coyne   2014-02-05
Sposób znajdowania genów choroby   Yong   2014-02-07
Czy humaniści boją się nauki?   Coyne   2014-02-07
Kiedy zróżnicowały się współczesne ssaki łożyskowe?   Mayer   2014-02-10
O przyjaznej samolubności   Koraszewski   2014-02-12
Skąd wiesz, że znalazłeś je wszystkie?   Zimmer   2014-02-15
Nauka odkrywa nową niewiedzę o przeszłości   Ridley   2014-02-18
Żyjące gniazdo?   Zimmer   2014-02-19
Planeta tykwy pospolitej   Zimmer   2014-02-21
Nowe niezwykłe skamieniałości typu “Łupki z Burgess”   Coyne   2014-02-22
Dziennik z Mozambiku: Pardalota   Naskręcki   2014-02-23
Wskrzeszona odpowiedź z kredy na “chorobę królów”   Yong   2014-02-26
Dziennik z Mozambiku: Sybilla     2014-03-01
Spojrzeć ślepym okiem   Yong   2014-03-02
Intelektualne danie dnia  The Big Think   Coyne   2014-03-04
Przeczołgać się przez mózg i nie zgubić się   Zimmer   2014-03-05
Gdzie podziewają się żółwiki podczas zgubionych lat?   Yong   2014-03-10
Supergen, który maluje kłamcę   Yong   2014-03-14
Idea, którą pora oddać na złom   Koraszewski   2014-03-15
Zwycięstwa bez chwały   Ridley   2014-03-17
Twarde jak skała   Naskręcki   2014-03-18
Pasożyty informacyjne   Zimmer   2014-03-19
Seymour Benzer: humor, historia i genetyka   Cobb   2014-03-21
Kto to był Per Brinck?   Naskręcki   2014-03-23
Potrafimy rozróżnić między przynajmniej bilionem zapachów   Yong   2014-03-25
Godzina Ziemi czyli o celebrowaniu ciemności   Lomborg   2014-03-27
Słonie słyszą więcej niż ludzie   Yong   2014-03-30
Niebo gwiaździste nade mną, małpa włochata we mnie   Koraszewski   2014-03-31
Wielkoskrzydłe   Naskręcki   2014-04-02
Najstarsze żyjące organizmy   Coyne   2014-04-03
Jak zmienić bakterie jelitowe w dziennikarzy   Yong   2014-04-06
Eureka! Sprytne wrony to odkryły   Coyne   2014-04-07
Sukces upraw GM w Indiach   Lomborg   2014-04-09
Wirus, który sterylizuje owady, ale je pobudza   Yong   2014-04-12
Przystosować się do zmiany klimatu   Ridley   2014-04-14
Jeden oddech, który zmienił planetę   Naskręcki   2014-04-16
Najgorsze w karmieniu komarów jest czekanie   Yong   2014-04-17
Kłopotliwa podróż w przyszłość   Ridley   2014-04-19
Pierwsze spojrzenie na mikroby współczesnych łowców zbieraczy     2014-04-23
Seksizm w nauce o jaskiniowych owadach   Coyne   2014-04-26
Musza bakteria zaprasza inne muszki na uczty owocowe   Yong   2014-04-27
Zachwycający rabuś, który liczy sto milionów lat   Cobb   2014-04-28
Mądrość (małych) tłumów   Zimmer   2014-04-29
Tak bada się ewolucję inteligencji u zwierząt   Yong   2014-05-02
Fantastyczna mimikra tropikalnego pnącza   Coyne   2014-05-03
Dlaczego większość zasobównie wyczerpuje się   Ridley   2014-05-04
Pomidory tworzą pestycydy z zapachu swoich sąsiadów   Yong   2014-05-07
Potrawy z pasożytów   Zimmer   2014-05-08
Technologia jest często matką nauki, a nie odwrotnie   Ridley   2014-05-09
Montezuma i jego flirty   Coyne   2014-05-11
Insekt dziedziczy mikroby z plemnika taty   Yong   2014-05-12
Polowanie na nietoperze   Naskręcki   2014-05-14
Zmień swoje geny przez zmianę swojego życia   Coyne   2014-05-15
Obrona śmieciowego DNA   Zimmer   2014-05-17
Gdzie są badania zwierzęcych wagin?   Yong   2014-05-20
Niemal ssaki   Naskręcki   2014-05-21
Zobaczyć jak splątane są gałęzie drzewa   Zimmer   2014-05-23
Dlaczego ramiona ośmiornicy nie plączą się   Yong   2014-05-24
Niezwykły pasikonik szklany   Naskręcki   2014-05-27
Wąż zgubiony i ponownie odnaleziony   Mayer   2014-05-28
Niespodziewani krewni mamutaków   Yong   2014-05-30
Trochę lepszy  świat   Ridley   2014-05-31
Tam, gdzie są ptaki   Mayer   2014-06-01
Ewolucja, ptaki i kwiaty   Coyne   2014-06-02
Jestem spełniony   Naskręcki   2014-06-04

« Poprzednia strona  Następna strona »
Polecane
artykuły

Lekarze bez Granic


Wojna w Ukrainie


Krytycy Izraela


Walka z malarią


Przedwyborcza kampania


Nowy ateizm


Rzeczywiste łamanie


Jest lepiej


Aburd


Rasy - konstrukt


Zielone energie


Zmiana klimatu


Pogrzebać złudzenia Oslo


Kilka poważnych...


Przeciwko autentyczności


Nowy ateizm


Lomborg


„Choroba” przywrócona przez Putina


„Przebudzeni”


Pod sztandarem


Wielki przekret


Łamanie praw człowieka


Jason Hill


Dlaczego BIden


Korzenie kryzysu energetycznego



Obietnica



Pytanie bez odpowiedzi



Bohaterzy chińskiego narodu



Naukowcy Unii Europejskiej



Teoria Rasy



Przekupieni



Heretycki impuls



Nie klanial



Cervantes



Wojaki Chrystusa


Listy z naszego sadu
Redaktor naczelny:   Hili
Webmaster:   Andrzej Koraszewski
Współpracownicy:   Jacek, , Małgorzata, Andrzej, Henryk