Prawda

Piątek, 29 marca 2024 - 08:29

« Poprzedni Następny »


Czy uczenie się metodą prób i błędów jest „nauką”?


Jerry A. Coyne 2022-01-14


To pytanie nasunęło mi się, kiedy myślałem o Māori i innych “metodach poznania” rdzennych ludów i zdałem sobie sprawę z tego, że tego rodzaju wiedza jest nabywana głównie metodą prób i błędów. Nie chodzi mi o to, że to nie jest nauka, bo to jest “nauka szeroko pojmowana”, co omawiam w książce Wiara versus fakty. A zanim mieliśmy zestaw naukowych narzędzi, których używają profesjonalni naukowcy, to było w zasadzie wszystko, co mieliśmy. W swojej nowej książce, Rationality, Steve Pinker zaczyna od długiego i absorbującego wywodu o tym, jak plemię San w Afryce wypracowało wyrafinowaną metodę śledzenia zwierząt i dokonało innych wyczynów dzięki wiekom prób i błędów. Czasami opiera się to na hipotezach, takich jak: “Antylopa gnu jest cięższa niż inne przeżuwacze i zostawi głębsze ślady”.

Więc, tak, metoda “prób i błędów” jest nauką, ale sądzę, że nowoczesna nauka obejmuje znacznie więcej niż próby i błędy i częściej opiera się na testowaniu hipotez postawionych a priori. Nie użyliśmy metody prób i błędów, żeby umieścić Kosmiczny Teleskop Webba we właściwej pozycji, bo gdybyśmy popełnili jeden błąd, zwierciadło nie otworzyłoby się. Użyliśmy także znanych praw fizyki, które nie są używane w “rdzennej wiedzy”. Darwin nie stworzył teorii ewolucji drogą doboru naturalnego przy pomocy prób i błędów, ale doznał olśnienia, kiedy czytał Malthusa, a potem wypracował konsekwencje, włącznie ze sprawdzaniem rezultatów hodowców zwierząt. Avery i inni nie odkryli metodą prób i błędów, że DNA jest materiałem dziedziczenia, ale dzięki wiedzy, że składnikami bakterii są głównie białka i kwasy nukleinowe i sprawdzenie laboratoryjnymi eksperymentami, które z nich może „zmienić” inne bakterie. Ten rodzaj nauki, bardziej niż rdzenna wiedza, kumuluje wiedzę, tak, że w miarę potwierdzania hipotez – jednej po drugiej – prowadzi ostatecznie do niezmiernie zaawansowanego zasobu wiedzy.


Pomyślałem o tym, kiedy rozważałem zdolność nawigacji między wyspami starożytnych Polinezyjczyków. To jest przypadek często zachwalany jako rodzaj rdzennej “nauki”. Sądzę jednak, że nie mogło to powstać jako zestaw hipotez a priori używanych, by przemieścić się z miejsca A do miejsca B. Musimy raczej pamiętać o tych wszystkich podróżnikach, którym nie udało się w porównaniu do tych, którym udało się dotrzeć na miejsce. Ci, którym udało się, mogli używać metody umożliwiającej im sukces: utrzymywanie gwiazd w jednej pozycji, wypatrywanie ptaków morskich itd. Z czasem podróżnicy, którzy odnieśli sukces, włączali jedną metodę po drugiej, a więc podróże stawały się coraz bardziej udane. "Metody" tych, którzy zginęli w próbach, przepadły. To była metoda prób i błędów i był to rodzaj naukowej wiedzy, ale działo się to kosztem olbrzymich strat. Był to rezultat jednej udanej próby po drugiej, a metody, które dawały udane podróże włączono do tradycji ludowej.   


Podobnej metody można użyć, by odkryć drogę przez rozwidlający się labirynt. Wyobraźcie sobie labirynt, w którym każde przejście rozwidla się. Po trzech rozwidleniach macie 8 odrębnych zakończeń. Następnie załóżmy, że wszystkie zakończenia poza jednym – na przykład, pójście w lewo, potem w prawo, a potem w lewo – kończy się wpadnięciem w dół, na którego dnie są spiczaste pręty, podczas gdy jeden udany wybór trzech zakrętów prowadzi do żywności. Zadaniem jest dotarcie do żywności. Wysyłasz tysiąc ludzi do labiryntu i tylko około 125 (jeden z ośmiu) wyjdzie z drugiej strony. Pytasz ich, jak tam dotarli. Wszyscy mówią: „Idź w lewo, a potem w prawo i w prawo”. Wszyscy inni byliby martwi. Masz więc teraz „wiedzę”, jak rozwiązać ten problem.


Coś podobnego musiało być zaczątkiem polinezyjskiej nawigacji – i znacznej ilości innej rdzennej wiedzy. Wydaje mi się – a mogę się mylić – że nowoczesna nauka jest czymś znacznie więcej niż rodzajem prób i błędów, i czymś znacznie więcej niż rodzaj „wiedzy”, jaką orędownicy, powiedzmy, mātauranga Māori okrzykują za równą nowoczesnej nauce. Jednak nauczanie, jak nowoczesna nauka podchodzi do problemów, jest znacznie bardziej zaawansowane niż próby i błędy, mimo że rdzenna wiedza czasami istotnie jest “wiedzą” lub “prawdą”.


Nauczanie mātauranga Māori na lekcjach nauk ścisłych nie jest możliwe, jak długo ta metoda obejmuje filozofię, mitologię, legendy i moralność, ale empiryczne metody – prób i błędów - mogłyby być nauczane. To zabrałoby co najwyżej godzinę. Czy można jednak używać metody prób i błędów jako sposobu zrozumienia kosmosu, który wymaga całego zestawu narzędzi nowoczesnej nauki, co obejmuje próby i błędy, ale jest w tym tak wiele więcej? 


Nie jestem przekonany, że istnieje jakikolwiek dobry powód do nauczania “wiedzy” rdzennych ludów na równi z naukami ścisłymi, choć istnieje powód do uczenia o metodach, jakich używali nasi poprzednicy, by zdobyć wiedzę. Chodzi tylko o to, że nie jest to równe nowoczesnej nauce.


Kiedy wiedza opiera się na metodzie prób i błędów, postęp jest powolny i uciążliwy, a czasami nie ma go wcale. Zabrało stulecia nieudanych prób i błędów, by zrozumieć, jak przekazywane są zarazki dżumy lub malarii i jak sobie z tym poradzić. Rozwiązania przychodzą z testowanych hipotez, a nie z dowolnych domysłów, które wprowadzano w życie bez testowania – i nie udawało się, raz za razem. (Spalono wielu moich przodków jako rzekomą terapię na dżumę.)


To tylko kilka myśli, by zainspirować innych do rozważenia kwestii wiedzy rdzennych ludów versus nowoczesna nauka.


Is learning through trial and error “science”?

Why Evolution Is True, 9 stycznia 2022

Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska



Jerry A. Coyne

Emerytowany profesor na wydziale ekologii i ewolucji University of Chicago, jego książka "Why Evolution is True" (Polskie wydanie: "Ewolucja jest faktem", Prószyński i Ska, 2009r.) została przełożona na kilkanaście języków, a przez Richarda Dawkinsa jest oceniana jako najlepsza książka o ewolucji.  Jerry Coyne jest jednym z najlepszych na świecie specjalistów od specjacji, rozdzielania się gatunków. Jest również jednym ze znanych "nowych ateistów" i autorem książki "Faith vs Fakt" (wydanej również po polsku przez wydawnictwo "Stapis)". Jest wielkim miłośnikiem kotów i osobistym przyjacielem redaktor naczelnej.
 

Skomentuj Tipsa en vn Wydrukuj






Nauka

Znalezionych 1470 artykuły.

Tytuł   Autor   Opublikowany

Po co badać przestrzeń kosmiczną?   Jacoby   2023-01-04
Rdzenni Amerykanie żądają doczesnych resztek pumy z Griffith Park   Coyne   2023-01-03
Świetny artykuł o epigenetyce   Coyne   2022-12-30
Śmiało podążaj tam, gdzie nie dotarł jeszcze żaden owad   Tonhasca Júnior   2022-12-28
Rzecz o splątaniu nauki i wiary   Koraszewski   2022-12-26
Pradawny ekosystem zrekonstruowany przy użyciu skamieniałego DNA   Coyne   2022-12-19
Rozważania heretyckiego mediewisty o historii, wartościach i zdumiewającej głupocie   Landes   2022-12-16
Ewolucyjne ślepe zaułki i lepkie urządzenia: botanik Darwin   Tonhasca Júnior   2022-12-14
Ewolucja nie idzie prostą drogą   Novella   2022-12-08
Geny i języki   Novella   2022-11-26
Uporczywa obecność religijnego mitu   Winegard   2022-11-24
Znaleziono skrytkę posągów z brązu   Novella   2022-11-23
W oparach zrównoważonej ignorancji   Koraszewski   2022-11-21
10 twierdzeń działaczy walczących w Afryce z GMO o tym, dlaczego postępy w biotechnologii upraw powinny zostać odrzucone – i dlaczego są one błędne   Maina   2022-11-17
List otwarty do wszystkich oszołomów   Novella   2022-11-03
Po prostu nie mogę się doczekać, aby znów wyruszyć w trasę   Tonhasca Júnior   2022-10-27
Czy mizoandria może być zakaźna?   Tonhasca Júnior   2022-10-24
Niezwykła fizjologia hibernujących niedźwiedzi   Coyne   2022-10-22
Cuchnąca pułapka i przytulna kryjówka   Tonhasca Júnior   2022-10-21
Obraz Izraela na amerykańskich uniwersytetach   Mansour   2022-10-19
Kenia aprobuje GMO po 10 latach zakazu   Maina   2022-10-18
Pangenom jedwabnika morwowego   Novella   2022-10-14
Czy Samolubny gen zaszkodził publicznemu rozumieniu biologii?   Coyne   2022-10-13
Nieokrzesani goście   Tonhasca Júnior   2022-10-11
Niezrozumienie równości   Winegard   2022-10-07
Zyski klimatyczne to „niewygodna prawda” — nie wszystkie wiadomości o środowisku są złymi wieściami   Lomborg   2022-10-06
Gorzko-słodki, uzależniający lek   Tonhasca Júnior   2022-09-30
Przeciwko autentyczności   Winegard   2022-09-27
Biomedyczne znaczenie płci (i jej binarnej natury)   Coyne   2022-09-22
Mózgi neandertalczyków   Novella   2022-09-20
Oszuści i oszukani w grze w zapylanie   Tonhasca Júnior   2022-09-15
Po raz kolejny “Scientific American” wypacza biologię, a teraz także historię, by podeprzeć swoją ideologię   Coyne   2022-09-14
Upadek czasopisma “Nature”   Winegard   2022-09-08
Instynkt macierzyński i “New York Times”   Coyne   2022-09-07
Ćmy ze złym public relations   Tonhasca Júnior   2022-09-05
Studenci Uniwersytetu Ghany debatują nad wykorzystaniem upraw GMO w ich kraju   Gakpo   2022-09-02
“Scientific American” poświęca się polityce, a nie nauce; odmawia publikowania krytycznych analiz swoich fałszywych lub wprowadzających w błąd twierdzeń   Coyne   2022-09-01
Dysonansy poznawcze: czekolada a muszki, wino a osy   Júnior   2022-08-29
Patrick Matthew: prawdziwy autor idei doboru naturalnego?   Coyne   2022-08-26
Odporny na choroby, genetycznie modyfikowany maniok zapowiada przełom w Kenii   Maina   2022-08-25
Niekochane, ale czasem pożyteczne   Tonhasca Júnior   2022-08-23
Trwałość laktazy w populacjach pijących mleko: ponowna ocena klasycznej historii z ewolucji człowieka   Coyne   2022-08-19
Pierwszy znany drapieżnik: nowo opisana skamieniałość   Coyne   2022-08-16
Nie karm mózgu śmieciowym jedzeniem   Bhogal   2022-08-10
Kot Mehitabel pisze w “Science”   Coyne   2022-08-09
Nauka o wolności: rozmowa z Anną Kryłow   i Anna Kryłow   2022-08-06
Pierwsze dowody kopalne na opiekę nad lęgiem i niezwykły przypadek asymetrii kierunkowej   Coyne   2022-08-05
Badania dowodzą, że fakty nie mają znaczenia: jak propaganda wykorzystuje i normalizuje antysemityzm     2022-08-03
Horyzontalny transfer genów u owadów: jest rozpowszechniony, ale co to znaczy?   Coyne   2022-08-02
Dokonane w Afryce badanie genomu fasolnika egipskiego oznacza krok naprzód w dywersyfikacji światowego zaopatrzenia w żywność   Karavolias   2022-08-01
Grupy anty-GMO przegrywają sprawę sądową w Nigerii    i Nkechi Isaak   2022-07-30
Raz jeszcze: czy rasy są tylko społecznym konstruktem bez naukowego lub biologicznego znaczenia?   Coyne   2022-07-28
„New Yorker” pisze o hoacynie, sugeruje, że koncepcja Darwina drzew ewolucyjnych może być urojeniem   Coyne   2022-07-25
Nazistowscy lekarze i dzisiejsi antysemici: redefinicja etyki, żeby usprawiedliwić prześladowania Żydów     2022-07-18
Carl Sagan i wolność wątpienia   Jacoby   2022-07-18
Jak Darwin spowodował globalne ocieplenie swoją teorią doboru płciowego   Coyne   2022-07-16
Dieta mieszana misiów i innych   Júnior   2022-07-14
Londyńskie Natural History Museum popełnia błąd naturalistyczny - wielokrotnie   Coyne   2022-07-11
Nigeria gotowa na spełnienie oczekiwań rolników     2022-07-08
Szczepionki przeciwko grypie związane ze zmniejszonym ryzykiem choroby Alzheimera   Novella   2022-07-07
Nowoczesność Darwina: w O powstawaniu jest antycypacja neutralnej teorii i przerywanej równowagi   Coyne   2022-07-06
Pinker: “Wojna o ewolucję jest także wojną kulturową”   Coyne   2022-07-05
Raz jeszcze: błędny artykuł o tym, dlaczego teoria ewolucji jest przestarzała   Coyne   2022-07-04
Niech Moc będzie z pszczołą   Júnior   2022-06-28
Dramatyczny wzrost cen paliw kopalnych jest bolesny, ale daje niewielkie korzyści w walce z globalnym ociepleniem   Lomborg   2022-06-25
Efekt grupy – paskudny błąd poznawczy   Novella   2022-06-22
Nasiona z edytowanymi genomami będą miały przystępną cenę   Maina   2022-06-15
„Zapylisz mnie!”: nachalni bohaterowie świata roślin   Júnior   2022-06-11
Agroekologia zmienia biednych farmerów w biedniejszych   Muhumuza   2022-06-09
Kartofel z Matką Boską w jednej klapie i Karolem Marksem w drugiej   Koraszewski   2022-06-06
Jak nasze wspomnienia są powiązane   Novella   2022-06-04
Wielka Brytania dąży do zezwolenia na edytowanie genów   Novella   2022-06-02
„Grubogłowi przedsiębiorcy pogrzebowi w noc żywych trupów”   Júnior   2022-05-31
Coraz mniejsza część głównych plonów roślin jadalnych na świecie idzie na wyżywienie głodnych, a coraz więcej wykorzystuje się do celów niespożywczych     2022-05-28
Naukowiec z Ghany: “Afryka potrzebuje GMO bardziej niż reszta świata”   Gakpo   2022-05-26
GMO i edytowanie genów: jaka jest różnica?   Karavolias   2022-05-23
Toksyczny nektar, czyli ostrożnie z tureckim miodem   Júnior   2022-05-20
Kolejna nieudana i podyktowana ideologią próba wykazania, że płeć u ludzi nie jest binarna   Coyne   2022-05-18
Brian Charlesworth o błędach nowego artykułu rzekomo pokazującego, że fundamentalne założenie ewolucji neodarwinowskiej jest błędne   Coyne   2022-05-16
Trutnie i inni fruwający panowie   Junior   2022-05-13
Wygnanie z uniwersyteckiego świata – dwa lata później   Winegard   2022-05-10
Życie kwitnące po śmierci   Junior   2022-05-05
Organiczne środki owadobójcze są szkodliwe dla pożytecznych owadów     2022-04-30
Oxitec rozszerza próby z komarami GMO, by zredukować szerzenie się malarii   Conrow   2022-04-28
Słowa w wosku zapisane   Tonhasca Junior   2022-04-26
Rodzice, szkoła, państwo: kultura niskich oczekiwań   Koraszewski   2022-04-25
Nowoczesne ulepszanie roślin uprawnych przyjmuje historyczne podejście   Karavolias   2022-04-20
Pierwsza spożywcza roślina GMO w Ghanie   Baffour-Awuah   2022-04-16
Indie zwalniają edytowanie genów z wymaganej dla GMO oceny bezpieczeństwa   Paranjape   2022-04-11
Metamorfozy    Júnior   2022-04-09
Rolnicy nie mogą uprawiać tego, na co ich nie stać   Ongu   2022-04-07
Rośliny zmodyfikowane: odkłamać opinię o GMO   Conrow   2022-04-07
Odmowa szczelinowania jest szaleństwem   Ridley   2022-04-02
Jak wirusy chorób układu oddechowego ewoluują, by stać się łagodniejsze   Ridley   2022-03-22
Czy globalne ocieplenie może być dla nas dobre?   Ridley   2022-03-03
Południowa Afryka powinna przemyśleć regulacje dotyczące genetycznie modyfikowanych roślin   i Priyen Pillay   2022-03-01
Dlaczego środowiskowcy stanowią większą przeszkodę dla skutecznej polityki klimatycznej niż negacjoniści?   Boudry   2022-02-21
O figach i osach   Júnior   2022-02-18
Pień liczący 40 tysięcy lat przekazany Maorysom zamiast nauce   Coyne   2022-02-14
Propaganda anty-GMO obraża drobnych farmerów w Afryce i w Azji   Gakpo   2022-02-08

« Poprzednia strona  Następna strona »
Polecane
artykuły

Lekarze bez Granic


Wojna w Ukrainie


Krytycy Izraela


Walka z malarią


Przedwyborcza kampania


Nowy ateizm


Rzeczywiste łamanie


Jest lepiej


Aburd


Rasy - konstrukt


Zielone energie


Zmiana klimatu


Pogrzebać złudzenia Oslo


Kilka poważnych...


Przeciwko autentyczności


Nowy ateizm


Lomborg


„Choroba” przywrócona przez Putina


„Przebudzeni”


Pod sztandarem


Wielki przekret


Łamanie praw człowieka


Jason Hill


Dlaczego BIden


Korzenie kryzysu energetycznego



Obietnica



Pytanie bez odpowiedzi



Bohaterzy chińskiego narodu



Naukowcy Unii Europejskiej



Teoria Rasy



Przekupieni



Heretycki impuls



Nie klanial



Cervantes



Wojaki Chrystusa


Listy z naszego sadu
Redaktor naczelny:   Hili
Webmaster:   Andrzej Koraszewski
Współpracownicy:   Jacek, , Małgorzata, Andrzej, Henryk