Prawda

Piątek, 29 marca 2024 - 07:55

« Poprzedni Następny »


Ale czy mogą cierpieć?


Richard Dawkins 2018-07-07


Wielki filozof moralności, Jeremy Bentham, założyciel utylitaryzmu, powiedział znane słowa: ''Należy pytać nie o to, czy zwierzęta mogą rozumować, ani czy mogą mówić, lecz czy mogą cierpieć''. Większość ludzi rozumie to, ale traktuje ból człowieka jako szczególnie niepokojący, ponieważ mają niewyraźne przekonanie, że jest w pewnym sensie oczywiste, iż zdolność gatunku do cierpienia musi być skorelowana pozytywnie z jego możliwościami intelektualnymi. Rośliny nie mogą myśleć i trzeba być niezłym ekscentrykiem, żeby wierzyć w ich cierpienie. Być może to samo dotyczy dżdżownic. Ale co z krowami?

Co z psami? Niemal nie potrafię uwierzyć, że René Descartes, zupełnie nie przejawiający cech potwora, pociągnął swoje przekonanie filozoficzne, że tylko ludzie mają umysły, do takiej skrajności, iż beztrosko przywiązywał żywego ssaka do stołu i przeprowadzał sekcję. Można by sądzić, że powinien był — mimo swojego filozoficznego rozumowania — dać zwierzęciu przywilej wątpliwości. Ale wpisał się w długą tradycję zwolenników wiwisekcji, włącznie z Galenem i Wesaliuszem, a po nim przyszli William Harvey i wielu innych.


Jak mogli to znieść: przywiązać walczącego, krzyczącego ssaka sznurami i wykrawawiać jego żyjące serce? Przypuszczalnie wierzyli w to, co sformułował Descartes: że zwierzęta nie będące ludźmi nie mają duszy i nie czują bólu.


Większość z nas dzisiaj uważa, że psy i inne ssaki nie będące człowiekiem odczuwają ból i żaden szanowany naukowiec nie poszedłby za koszmarnym przykładem Descartesa i Harveya i nie przeprowadzałby sekcji na żywym ssaku bez znieczulenia. Prawo karze takie okrucieństwo  (chociaż bezkręgowce nie są tak dobrze chronione, nawet ośmiornice o dużych mózgach).


Niemniej większość z nas wydaje się zakładać, że zdolność odczuwania bólu jest pozytywnie skorelowana ze sprawnością umysłową — ze zdolnością rozumowania, myślenia, zastanawiania się itd. Chcę tutaj zakwestionować to założenie. Nie widzę powodu, dla którego miałaby tu być korelacja pozytywna. Ból wydaje się pierwotny, jak zdolność widzenia kolorów lub słyszenia dźwięków. Wydaje się być rodzajem odczucia, do którego doświadczania nie potrzeba intelektu. „Wydaje się" nie znaczy wiele w nauce, ale czy przynajmniej nie powinniśmy dać zwierzętom przywileju wątpliwości?


Nie wdając się w ciekawą literaturę o cierpieniu zwierząt (patrz na przykład znakomita książka Marian Stamp Dawkins Animal Suffering i jej książka, Rethinking Animals), dostrzegam darwinowski powód, dla którego może wręcz istnieć negatywna korelacja między intelektem a podatnością na ból. Zaczynam od pytania po co, w sensie darwinowskim, jest ból. Jest to ostrzeżenie, by nie powtórzyć akcji, która powoduje uszkodzenie ciała. Nie uderzaj się znowu w palec u nogi, nie drażnij węża, nie siadaj na szerszeniu, nie podnoś głowni niezależnie od tego, jak ślicznie świecą, uważaj, żeby nie ugryźć się w język. Rośliny nie mają układu nerwowego zdolnego do nauczenia się unikania szkodliwych działań i dlatego bez żadnych skrupułów odcinamy żywą sałatę.


Nawiasem mówiąc jest tu ciekawe pytanie, dlaczego ból musi być tak diabelsko bolesny? Dlaczego nie wyposażyć mózgu w małą czerwoną flagę, podnoszoną bezboleśnie dla ostrzeżenia: „Nie rób tego więcej"? W Najwspanialszym widowisku świata sugerowałem, że mózg może być rozdarty między sprzecznymi pragnieniami i skuszony do „buntu", być może hedonistycznie, przeciwko dążeniu do najlepszych interesów genetycznej sprawności jednostki, a w takim razie trzeba go boleśnie nauczyć rozumu. Ale pominę to i powrócę do mojego zasadniczego na dzisiaj pytania: czy należy spodziewać się pozytywnej, czy negatywnej korelacji między zdolnością umysłową a zdolnością odczuwania bólu? Większość ludzi, nie myśląc, zakłada korelację pozytywną, ale dlaczego?


Czy nie jest prawdopodobne, że bystry gatunek, taki jak nasz, może potrzebować mniej bólu, właśnie dlatego, że jesteśmy zdolni do inteligentnego zrozumienia tego, co dla nas dobre i których raniących wydarzeń powinniśmy unikać? Czy nie jest prawdopodobne, że nieinteligentny gatunek może potrzebować olbrzymiego wstrząsu bólem, żeby zrozumiał lekcję, której my potrafimy nauczyć się z mniej potężnego bodźca?


A przynajmniej uważam, że nie mamy powodu do myślenia, że zwierzęta nie będące ludźmi odczuwają ból słabiej niż my i tak czy inaczej powinniśmy dać im przywilej wątpliwości. Praktyki takie jak cechowanie bydła, kastracja bez znieczulenia lub walki byków powinny być traktowane jak moralny odpowiednik robienia tego samego istotom ludzkim.


Tekst oryginału
.

richarddawkins.net 30 czerwca 2011r.
Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska 
*Polskie tłumaczenie tego tekstu było opublikowane po raz pierwszy w dawnym "Racjonaliście".  



Richard Dawkins

Emerytowany profesor Uniwersytetu w Oxfordzie. Biolog, wybitny popularyzator nauki, jeden z czołowych tzw. nowych ateistów.


Skomentuj Tipsa en vn Wydrukuj




Komentarze
2. Ból w sensie darwinowskim Marcuch 2018-07-08
1. Dziękuję ZbigniewLebowski 2018-07-07


Nauka

Znalezionych 1470 artykuły.

Tytuł   Autor   Opublikowany

Kameleon przekazuje różne informacje różnymi częściami ciała   Yong   2013-12-14
Paradoksalne cechy genetyki inteligencji   Ridley   2013-12-18
Wielki skandal z biopaliwami   Lomborg   2013-12-19
Przedwczesna wiadomość o śmierci samolubnego genu   Coyne   2013-12-22
Czy jest życie na Europie?   Ridley   2013-12-22
Nowa data udomowienia kotów: około 5300 lat temu – i to w Chinach   Coyne   2013-12-26
Na Zeusa, natura jest przeżarta rują i korupcją   Koraszewski   2013-12-26
Proces cywilizacji   Ridley   2013-12-28
Jak karakara wygrywa z osami   Cobb   2013-12-29
Żebropławy, czyli dziwactwa ewolucji   Coyne   2013-12-30
Czy może istnieć sztuka bez artysty?    Wadhawan   2013-12-30
Zderzenie mentalności   Koraszewski   2014-01-01
Skrzydlaci oszuści i straż obywatelska   Young   2014-01-02
Delfiny umyślnie narkotyzują się truciznami rozdymków   Coyne   2014-01-04
Długi cień anglosfery   Ridley   2014-01-05
Ciemna materia genetyki psychiatrycznej   Zimmer   2014-01-06
Co czyni nas ludźmi?   Dawkins   2014-01-07
Twoja choroba na szalce   Yong   2014-01-08
Czy mamut włochaty potrzebuje adwokata?   Zimmer   2014-01-09
Pradawne rośliny kwitnące znalezione w bursztynie   Coyne   2014-01-10
Ratując gatunek możesz go niechcący skazać   Yong   2014-01-11
Ewolucja ukryta w pełnym świetle   Zimmer   2014-01-13
Koniec humanistyki?   Coyne   2014-01-15
Jak poruszasz nogą, która kiedyś była płetwą?   Yong   2014-01-16
Jak wyszliśmy na ląd, kość za kością   Zimmer   2014-01-19
Twoja wewnętrzna mucha   Cobb   2014-01-22
Ukwiał żyje w antarktycznym lodzie!   Coyne   2014-01-25
Dlaczego poligamia zanika?   Ridley   2014-01-26
Wspólne pochodzenie sygnałów płodności   Cobb   2014-01-28
Ewolucja i Bóg   Coyne   2014-01-29
O delfinach, dużych mózgach i skokach logiki   Yong   2014-01-30
Dziennikarski „statek upiorów” Greg Mayer   Mayer   2014-01-31
Dlaczego leniwce wypróżniają się na ziemi?   Bruce Lyon   2014-02-02
Moda na kopanie nauki   Coyne   2014-02-03
Neandertalczycy: bliscy obcy   Zimmer   2014-02-05
O pochodzeniu dobra i zła   Coyne   2014-02-05
Sposób znajdowania genów choroby   Yong   2014-02-07
Czy humaniści boją się nauki?   Coyne   2014-02-07
Kiedy zróżnicowały się współczesne ssaki łożyskowe?   Mayer   2014-02-10
O przyjaznej samolubności   Koraszewski   2014-02-12
Skąd wiesz, że znalazłeś je wszystkie?   Zimmer   2014-02-15
Nauka odkrywa nową niewiedzę o przeszłości   Ridley   2014-02-18
Żyjące gniazdo?   Zimmer   2014-02-19
Planeta tykwy pospolitej   Zimmer   2014-02-21
Nowe niezwykłe skamieniałości typu “Łupki z Burgess”   Coyne   2014-02-22
Dziennik z Mozambiku: Pardalota   Naskręcki   2014-02-23
Wskrzeszona odpowiedź z kredy na “chorobę królów”   Yong   2014-02-26
Dziennik z Mozambiku: Sybilla     2014-03-01
Spojrzeć ślepym okiem   Yong   2014-03-02
Intelektualne danie dnia  The Big Think   Coyne   2014-03-04
Przeczołgać się przez mózg i nie zgubić się   Zimmer   2014-03-05
Gdzie podziewają się żółwiki podczas zgubionych lat?   Yong   2014-03-10
Supergen, który maluje kłamcę   Yong   2014-03-14
Idea, którą pora oddać na złom   Koraszewski   2014-03-15
Zwycięstwa bez chwały   Ridley   2014-03-17
Twarde jak skała   Naskręcki   2014-03-18
Pasożyty informacyjne   Zimmer   2014-03-19
Seymour Benzer: humor, historia i genetyka   Cobb   2014-03-21
Kto to był Per Brinck?   Naskręcki   2014-03-23
Potrafimy rozróżnić między przynajmniej bilionem zapachów   Yong   2014-03-25
Godzina Ziemi czyli o celebrowaniu ciemności   Lomborg   2014-03-27
Słonie słyszą więcej niż ludzie   Yong   2014-03-30
Niebo gwiaździste nade mną, małpa włochata we mnie   Koraszewski   2014-03-31
Wielkoskrzydłe   Naskręcki   2014-04-02
Najstarsze żyjące organizmy   Coyne   2014-04-03
Jak zmienić bakterie jelitowe w dziennikarzy   Yong   2014-04-06
Eureka! Sprytne wrony to odkryły   Coyne   2014-04-07
Sukces upraw GM w Indiach   Lomborg   2014-04-09
Wirus, który sterylizuje owady, ale je pobudza   Yong   2014-04-12
Przystosować się do zmiany klimatu   Ridley   2014-04-14
Jeden oddech, który zmienił planetę   Naskręcki   2014-04-16
Najgorsze w karmieniu komarów jest czekanie   Yong   2014-04-17
Kłopotliwa podróż w przyszłość   Ridley   2014-04-19
Pierwsze spojrzenie na mikroby współczesnych łowców zbieraczy     2014-04-23
Seksizm w nauce o jaskiniowych owadach   Coyne   2014-04-26
Musza bakteria zaprasza inne muszki na uczty owocowe   Yong   2014-04-27
Zachwycający rabuś, który liczy sto milionów lat   Cobb   2014-04-28
Mądrość (małych) tłumów   Zimmer   2014-04-29
Tak bada się ewolucję inteligencji u zwierząt   Yong   2014-05-02
Fantastyczna mimikra tropikalnego pnącza   Coyne   2014-05-03
Dlaczego większość zasobównie wyczerpuje się   Ridley   2014-05-04
Pomidory tworzą pestycydy z zapachu swoich sąsiadów   Yong   2014-05-07
Potrawy z pasożytów   Zimmer   2014-05-08
Technologia jest często matką nauki, a nie odwrotnie   Ridley   2014-05-09
Montezuma i jego flirty   Coyne   2014-05-11
Insekt dziedziczy mikroby z plemnika taty   Yong   2014-05-12
Polowanie na nietoperze   Naskręcki   2014-05-14
Zmień swoje geny przez zmianę swojego życia   Coyne   2014-05-15
Obrona śmieciowego DNA   Zimmer   2014-05-17
Gdzie są badania zwierzęcych wagin?   Yong   2014-05-20
Niemal ssaki   Naskręcki   2014-05-21
Zobaczyć jak splątane są gałęzie drzewa   Zimmer   2014-05-23
Dlaczego ramiona ośmiornicy nie plączą się   Yong   2014-05-24
Niezwykły pasikonik szklany   Naskręcki   2014-05-27
Wąż zgubiony i ponownie odnaleziony   Mayer   2014-05-28
Niespodziewani krewni mamutaków   Yong   2014-05-30
Trochę lepszy  świat   Ridley   2014-05-31
Tam, gdzie są ptaki   Mayer   2014-06-01
Ewolucja, ptaki i kwiaty   Coyne   2014-06-02
Jestem spełniony   Naskręcki   2014-06-04

« Poprzednia strona  Następna strona »
Polecane
artykuły

Lekarze bez Granic


Wojna w Ukrainie


Krytycy Izraela


Walka z malarią


Przedwyborcza kampania


Nowy ateizm


Rzeczywiste łamanie


Jest lepiej


Aburd


Rasy - konstrukt


Zielone energie


Zmiana klimatu


Pogrzebać złudzenia Oslo


Kilka poważnych...


Przeciwko autentyczności


Nowy ateizm


Lomborg


„Choroba” przywrócona przez Putina


„Przebudzeni”


Pod sztandarem


Wielki przekret


Łamanie praw człowieka


Jason Hill


Dlaczego BIden


Korzenie kryzysu energetycznego



Obietnica



Pytanie bez odpowiedzi



Bohaterzy chińskiego narodu



Naukowcy Unii Europejskiej



Teoria Rasy



Przekupieni



Heretycki impuls



Nie klanial



Cervantes



Wojaki Chrystusa


Listy z naszego sadu
Redaktor naczelny:   Hili
Webmaster:   Andrzej Koraszewski
Współpracownicy:   Jacek, , Małgorzata, Andrzej, Henryk