Prawda

Czwartek, 28 marca 2024 - 23:49

« Poprzedni Następny »


Powiadom znajomych o tym artykule:
Do:
Od:

Małe kroki, czyli białko, które nie jest młotem na raka (ale i tak się przydaje)


Paulina Łopatniuk 2018-02-03


Podczas jesiennego Comic Conu nie tylko opowiadałam o potworniakach i o tym, w jaki sposób uśmiercają chorych nowotwory złośliwe, ale także miałam przyjemność wraz z Katarzyną (Zwierz Popkulturalny), Łukaszem (To tylko teoria) i Mateuszem (Węglowy Szowinista) uczestniczyć w panelu dyskusyjnym o naukowych (a właściwie pseudo- i antynaukowych) bzdurach i przyczynach ich popularności. Zagadnienie jest na pewno zbyt obszerne na godzinną zaledwie konwersację, w końcu to temat-rzeka. Długo można by snuć rozważania tak na temat edukacji (zarówno wczesnej, jak i wyższej), jak i wokół samej nauki jako takiej, dywagować o uwarunkowaniach finansowych i administracyjnych, o sztuce komunikacji – zarówno na linii uczelnie/media, jak i media/reszta świata, wreszcie o popularyzacji w ogóle, stąd żadne z nas na pewno nie łudzi się, że zbliżyliśmy się choćby do wyczerpania poruszanych kwestii, rzecz została zaledwie muśnięta, zresztą mowa przecież o zagadnieniach od dawna poruszanych w kręgach naukowych i okołonaukowych.

Literatura fachowa zajmuje się wszak nie od dziś zagadnieniami kontaktu pomiędzy ludźmi parającymi się nauką zawodowo i światem dziennikarskim, a wokół tego, jak promować naukę, powstają całe zestawy poradników. A jednak komunikacja nadal kuleje.


<span>Znany portal Fronda również niestety “popularyzuje”</span>
Znany portal Fronda również niestety “popularyzuje”

Przyczyn takiego stanu rzeczy jest mnóstwo, by zacząć chociażby od trywialnej konstatacji – żeby nawiązać rzeczywiście owocną współpracę, obie strony muszą być zainteresowane kontaktem i obie muszą włożyć weń trochę wysiłku: jedna, by wytłumaczyć, druga, by zrozumieć. A i dobre chęci nie zawsze wystarczą. W końcu media rządzą się prawami nie zawsze sprzyjającymi rzetelnemu tłumaczeniu spraw często trudnych i skomplikowanych. News ma być atrakcyjny, nośny, ma się często klikać i łatwo sprzedawać. Trudno jest tymczasem sprzedać publiczności w atrakcyjny sposób historię o tym, jak to zespół badawczy, bazując na setkach opublikowanych wcześniej artykułów, zdołał zaobserwować, że małe białko X w pewnych okolicznościach może… nie, nie leczyć raka, ale może w pewnym konkretnym odsetku przypadków nowotworu Y w określonym stadium pomóc w wyborze optymalnej metody terapeutycznej. No nie brzmi to równie efektownie, jak “Potężny imbirowy MŁOT na raka!!!” (tytuł autentyczny, rozprowadzany przez pewien portal poświęcony, choć nie szerzeniu nauki niestety; szczęśliwie media chcące uchodzić za poważniejsze zazwyczaj starają się formułować swoje doniesienia nieco oględniej). W ogóle nie brzmi efektownie, a przecież tak właśnie wygląda większość postępów w nauce. To drobne kroczki popychające żmudnie naszą wiedzę o kolejne milimetry do przodu.


<span>badanie oceniające poziom Her2, jednego z naskórkowych receptorów czynników wzrostu, w raku piersi; Pathology Walker, </span>https://twitter.com/Patholwalker/status/930718027812806656
badanie oceniające poziom Her2, jednego z naskórkowych receptorów czynników wzrostu, w raku piersi; Pathology Walker, https://twitter.com/Patholwalker/status/930718027812806656

I wcale nie wymyślam sobie teraz na szybko historyjki o małym białku X. Nie muszę. Mam na myśli całkiem prawdziwe białko i nawet nazwę jego tylko trochę zamaskowałam. Tak naprawdę nazywa się nie X, a CDX2 i kiedyś już o nim wspominałam. Być może pamiętacie jeszcze notkę o białku, dzięki któremu nie sklejają się chromosomy. Wspominałam w niej przy okazji o kilku ważnych przeciwciałach szczególnie przydatnych w codziennej patologicznej pracy i o białkach przez nie wykrywanych. Było pośród nich także CDX2 właśnie. Niby też była to historia pewnego niepozornego białka, jednak opowieść była potencjalnie nieco bardziej zajmująca. W końcu clou przekazu stanowiło odkrycie czym właściwie i w jaki sposób biało Ki-67 się zajmuje. W badaniach nad CDX2 tymczasem najważniejsze jest, że okazało się, że czasem go nie ma, choć być powinno i że ma to pewne implikacje dla chorych. A właściwie dla pewnej ściśle wyselekcjonowanej ich grupy.


<span>Przerzut raka gruczołowego jelita grubego w płucu; brązowe paćki to jądra komórkowe wybarwione przeciwciałem przeciwko CDX2; Yale Rosen, </span>https://www.flickr.com/photos/pulmonary_pathology/5477029587/
Przerzut raka gruczołowego jelita grubego w płucu; brązowe paćki to jądra komórkowe wybarwione przeciwciałem przeciwko CDX2; Yale Rosen, https://www.flickr.com/photos/pulmonary_pathology/5477029587/

W artykule o niesklejających się chromosomach podsumowałam CDX2 jako po prostu coś, co się odpowiednimi przeciwciałami barwi w jelicie, dzięki czemu można w razie ewentualnych wątpliwości upewnić się, że to z jelita się właśnie dana tkanka wywodzi. Nie brzmi przesadnie istotnie, prawda? W końcu jelito to jelito – jakie jest, każdy widzi. Ha, chciałoby się. Tyle że główne zastosowanie naszego białka X nie polega zazwyczaj wcale na upewnianiu się, że jelitem jest jelito po prostu, bo rzeczywiście – widzimy je i zwykle nic sprawdzać nie musimy. 


<span>Przerzut raka jelita grubego w żuchwie, na dole odczyn immunohistochemiczny przeciwko CDX2; </span>https://scielo.conicyt.cl/pdf/ijodontos/v9n2/art19.pdf
Przerzut raka jelita grubego w żuchwie, na dole odczyn immunohistochemiczny przeciwko CDX2; https://scielo.conicyt.cl/pdf/ijodontos/v9n2/art19.pdf

Schody zaczynają się w przypadku nowotworów z jelita (a właściwie z nabłonka jelitowego) się wywodzących. Te już nie zawsze prezentują się w sposób całkiem oczywisty, zwłaszcza, gdy pod postacią przerzutów przycupną sobie gdzieś w płucu. I zgaduj teraz czy to z jelita te guzki, czy może skądinąd. A może to nietypowy tubylec po prostu? I odwrotnie – raki gruczołowe wywodzące się z innych niż jelito narządów potrafią wszak również zagnieździć się gdzieś w okrężnicy, udając zmianę lokalną – swój chłopak przecież, prawda? Siedzi w jelitku, ma gruczoły niczym jelitko, czegóż chcieć więcej? A tu niespodzianka. Intruz z innej dzielnicy. Takie przypadki to nie czcze hipotetyzowanie wcale, to codzienność w patomorfologii.


<span>MRI pokazuje zmianę w świetle przewodów żółciowych; </span>https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4939185/
MRI pokazuje zmianę w świetle przewodów żółciowych; https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4939185/

Chcecie przykładów? Ot, mężczyzna, siedemdziesieciojednolatek z żółtaczką. Podwyższony poziom enzymów wątrobowych, podwyższony poziom bilirubiny, podwyższone CA19.9, marker stosowany w diagnostyce raka dróg żółciowych przede wszystkim (ale obserwowany także w innych nowotworach i chorobach nie tylko nowotworowych, o czym warto pamiętać przy badaniach tzw. markerów nowotworowych). Pacjent z historią dwóch leczonych już wcześniej nowotworów (raka jelita grubego i czerniaka), a tu wszystko wskazuje na trzeci – rezonans magnetyczny (MRI) pokazuje zmianę rozrostową w świetle wewnątrzwątrobowych przewodów żółciowych, to samo mówi ERCP (endoskopowa cholangiopankreatografia wsteczna, badanie pozwalające endoskopowo zajrzeć do dróg żółciowych, a w razie potrzeby także pobrać wycinki), a i wycinki pod mikroskopem krzyczą nieomalże o raku dróg żółciowych. Cholangiocarcinoma zatem, stwierdzono i postanowiono wyciąć odpowiedni fragment wątroby. Wycięty materiał zbadano gruntownie, odkrywając przy okazji liczne drobne guzki w samej wątrobie, a w miejscu zauważonym wcześniej w MRI – polipowaty guzek średnicy 1,2 cm.


<span>Brązowe kropeczki jąder komórkowych zawierających białko CDX2; </span>https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4939185/
Brązowe kropeczki jąder komórkowych zawierających białko CDX2; https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4939185/

Tyle że pod mikroskopem obraz zaczął budzić pewne wątpliwości. Brodawkowate układy raka gruczołowego przewodów żółciowych wyglądały nieco inaczej niż utkanie raka budującego guzki wątroby, a jeśli coś nie pasuje, należy zbadać rzecz bardziej szczegółowo, stąd sięgnięto po immunohistochemię, w tym po przeciwciała przeciwko naszemu “Białku Barwiącemu się w Jelicie”. A wyniki przypomniały nieobcą przecież patomorfologii wiedzę, że przerzuty potrafią wyglądać różnie, niekoniecznie tak, jak wyglądał guz pierwotny i niekoniecznie wcale tak, jak wyglądają kawałek choćby obok. Choć prezentujące się w histopatologii odmiennie, zarówno guzki wątroby, jak i zmiany wewnątrzprzewodowe dróg żółciowych były przerzutami. Raka gruczołowego jelita grubego. A w drugą stronę? W końcu obiecywałam także i przerzuty do jelita.


<span>Tym razem w kolonoskopii coś znaleziono; CC BY 4.0, </span>https://www.hindawi.com/journals/crigm/2017/9382486/
Tym razem w kolonoskopii coś znaleziono; CC BY 4.0, https://www.hindawi.com/journals/crigm/2017/9382486/

Cóż, w drugą stronę de facto to samo. Nowotwory bywają podstępne. Kobieta tym razem. Siedemdziesięciopięcioletnia. Trafiła do szpitala z powodu obserwowanych od miesiąca krwawień z odbytnicy. Jeśli dodać do tego dokuczające jej bóle brzucha, podejrzenie raka jelita grubego nasuwa się właściwie samo, mimo że wykonywana kilka lat wcześniej kolonoskopia nie uwidoczniła żadnych potencjalnie niepokojących zmian, żadnych niegroźnie choćby wyglądających polipków, a ewentualne polipy ani nie pojawiają się przecież z dnia na dzień, ani z dnia na dzień nie ulegają przemianie w nowotwory złośliwe. To proces wieloletni.  Cóż, kolonoskopię powtórzono jednak i tym razem coś niepokojącego znaleziono. Dwucentymetrowy owrzodziały guz nie przytykał jelita (nie przyczyniał się do powstania niedrożności, jeśli uprzeć się przy formalnej terminologii), ale też rak wcale nie musi tego czynić. Nic nie musi, choroby onkologiczne potrafią niekiedy bardzo różnie przebiegać. Obraz mikroskopowy nie był żadną niespodzianką. Ot, rak gruczołowy. Nie do końca za to spodziewane okazały się wyniki badań dodatkowych. CDX2 nie udało się wybarwić wcale, a pozostałe odczyny immunohistochemiczne wskazały również nie na jelito grube jako źródło raka, a macicę. Owrzodziały guz esicy okazał się być przerzutem raka trzonu macicy (raka endometrium), najczęstszego zresztą czysto ginekologicznego nowotworu złośliwego (dwukrotnie częstszego niż rak szyjki macicy). Samo tylko oko, choćby i specjalistyczne  czy choćby i uzbrojone w mikroskop potrafi niekiedy być bezradne bez najróżniejszych badań dodatkowych.


<span>Rozcięte wzdłuż jelito z owrzodziałym guzem w środku; </span>https://wjso.biomedcentral.com/articles/10.1186/1477-7819-7-33
Rozcięte wzdłuż jelito z owrzodziałym guzem w środku; https://wjso.biomedcentral.com/articles/10.1186/1477-7819-7-33

Powinnam teraz zapytać dramatycznym tonem czy myślicie, że to już wszystko, co możemy z naszego białka wyciągnąć, ale nie będę sztucznie budować napięcia, zaczęłam bowiem przecież od związku X, który, jakkolwiek nie brzmi to spektakularnie, może nam pomóc w doborze terapii dla niektórych chorych. Nie, nie chodzi o podstawową metodę leczenia, którą w raku jelita grubego będzie chirurgia. Jelito z guzem trzeba wyciąć, zmierzyć, opisać, sprawdzić jak głęboko rak nacieka, czy dotarł już do węzłów chłonnych (a jeśli tak, to do ilu), czy nie przekracza powierzchni pokrywającej jelito surowicówki lub czy nie zaczął wręcz już naciekać sąsiednich narządów. Uzbroiwszy się w te informacje, oceniamy stadium zaawansowania choroby (z angielska nazwiemy to stagingiem).


<span>Przerzutowe cewy raka jelita grubego w węźle chłonnym; Ed Uthman, </span>https://www.flickr.com/photos/euthman/2214966720/
Przerzutowe cewy raka jelita grubego w węźle chłonnym; Ed Uthman, https://www.flickr.com/photos/euthman/2214966720/

To niezwykle istotny etap pracy – zależnie od stopnia zaawansowania rokowania i dalsze losy chorej osoby mogą się różnić diametralnie – rak naciekający płytko, nieprzekraczający jeszcze warstwy mięśniowej ściany jelita i niezajmujący węzłów chłonnych rokuje doskonale. Nawet naciekanie nieco głębsze, sięgające okołojelitowej tkanki tłuszczowej czy wręcz ją przekraczające nie musi jeszcze wymagać dalszego poza chirurgią postępowania, problemem jednak było wyselekcjonowanie tej grupy pacjentów i pacjentek nowotworowych, która jednakowoż nawet na tym jeszcze etapie choroby, zanim rak dotrze do węzłów chłonnych, grożąc rozsiewem po całym organizmie, mogłaby skorzystać na włączeniu do leczenia dodatkowo chemioterapii – szacuje się, że chirurgia nie jest tu wystarczającym środkiem nawet u 20% spośród nich. U tego odsetka choroba wykazuje przygnębiającą tendencję do nawrotów, do progresji, do przerzutowania. Do tego wszystkiego, czego boimy się w schorzeniach onkologicznych. Mogłaby pomóc chemioterapia, ale trzeba by wiedzieć komu ją zaordynować.


Chemioterapia generalnie ma raczej kiepską prasę. Środowiska sprzyjające różnorakim formom tzw. medycyny alternatywnej straszą nią bezmyślnie (lub i całkiem “myślnie”, jeśli pamiętać, że altmed to wielki biznes przynoszący niemałe profity), a i całkiem z altmedami niepowiązane osoby boją się, pamiętając o działaniach niepożądanych terapii, jednak należy pamiętać, że lekarz/ka nie wdraża tej “strasznej chemii”, nie mając ku temu wskazań. W końcu jej działania niepożądane nie są mitem. Nim zaryzykuje się zdrowiem osoby i tak przecież obciążonej chorobą, trzeba wpierw wiedzieć, że ma ona szanse odnieść z tej formy leczenia wymierne korzyści i że rzeczone korzyści mają szanse przewyższyć koszt zdrowotny terapii. Jak zatem zadecydować kogo warto po zabiegu dodatkowo poczęstować koktajlem z cytostatyków? Kogo poddać leczeniu uzupełniającemu (adiuwantowemu)? Tu właśnie w sukurs przyjdzie nam być może biało CDX2.


<span>W większości raków jelita grubego wykryjemy (brązowe kropeczki) CDX2, jak na fotce po prawej, pewien jednak ich odsetek jest go pozbawiony (po lewej); </span>https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4784450/
W większości raków jelita grubego wykryjemy (brązowe kropeczki) CDX2, jak na fotce po prawej, pewien jednak ich odsetek jest go pozbawiony (po lewej); https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4784450/

Choć pisałam, że wykrywamy obecność CDX2 w nabłonku jelita grubego, kryją się w tym twierdzeniu pewne uproszczenia. Z jednej strony nie jest jelito jedynym narządem, w którym nasze białko znajdziemy (nie zawsze więc pomoże odróżnić nam od siebie poszczególne nowotwory), z drugiej – pewien odsetek raków jelita wydaje się CDX2 nie posiadać. Te właśnie, pozbawione naszego białka gruczolakoraki (a może ich być nawet około 10%), wydają się rokować gorzej i mieć znacząco większe (88–93%) ryzyko nawrotu choroby, jednocześnie jednak odnosząc istotnie większe korzyści z wcześniejszego wdrożenia leczenia uzupełniającego. Czy dalsze badania potwierdzą wnioski opublikowane w  The New England Journal of Medicine? Zobaczymy. Postęp w medycynie to nie tylko kroki małe, ale w dodatku koniecznie powtarzalne. Nie wystarczy ani jedna obserwacja, ani pojedyncze badanie, niezależnie od tego, jak cenne byłyby jego wyniki. Jednak choć rzecz wydaje się drobna, a zanim wejdzie do oficjalnych wytycznych, niemało wody jeszcze upłynie, prawdopodobnie może wpłynąć na nasze życia w dużo większym stopniu aniżeli rewelacje o potężnych młotach na raka i antyrakowych bombach z pomarańczy (tak, to też cytat). W końcu rak jelita grubego to trzeci w kolejności najczęstszy w Polsce nowotwór złośliwy mężczyzn i czwarty – kobiet, a efekty ewentualnego wdrożenia wiedzy z badań płynącej – w przeciwieństwie do skuteczności potężnego imbirowego młota – prawdziwe i widoczne nie tylko in vitro.

 

(Przypominam też, że patologów możecie śledzić również na fejsbuku – warto tam zaglądać, bo strona jest codziennie aktualizowana)


Literatura:

CDX2 as a marker for intestinal differentiation: Its utility and limitations. RS Saad, Z Ghorab, MA Khalifa, M Xu; World Journal of Gastrointestinal Surgery 2011;3(11):159-166

Intrabiliary Hepatic Metastasis of Colorectal Carcinoma Mimicking Primary Cholangiocarcinoma: A Case Report and Review of the Literature. Y Dong, H Patel, C Patel; Case Reports in Pathology 2016;2016:4704781

A Rare Case of Endometrial Cancer Metastatic to the Sigmoid Colon and Small Bowel. JA Hubers, A Soni; Case Reports in Gastrointestinal Medicine 2017;2017:Article ID 9382486

Primary Adenocarcinoma of the Colon with Metastases to the Mandible and Liver: A Case Report. ALDL Andrade, MA Gordón-Núñez, RCD Galvão, GAF Fernades, EM Santos, HC Galvão; International journal of odontostomatology 2015;9(2):307-312

CDX2 as a Prognostic Biomarker in Stage II and Stage III Colon Cancer. P Dalerba, D Sahoo, S Paik, X Guo, G Yothers, N Song, N Wilcox-Fogel, E Forgó, PS Rajendran, SP Miranda, S Hisamori, J Hutchison, T Kalisky, D Qian, N Wolmark, GA Fisher, M van de Rijn, MF Clarke; The New England journal of medicine 2016;374(3):211-222

Colon Cancer: What’s New for Stage Two? CR Boland, A Goel; The New England journal of medicine. 2016;374(3):277-278

Gastrointestinal cancer: CDX2: prognostic marker for high-risk colon cancer. L Hutchinson; Nature Reviews Clinical Oncology 2016;13(3):134-5

What We Know About Stage II and III Colon Cancer: It’s Still Not Enough. A Puccini, MD Berger, W Zhang, HJ Lenz; Targeted Oncology 2017;12(3):265-275

Prognostic Subgroups among Patients with Stage II Colon Cancer. CR Boland, A Goel; The New England journal of medicine 2016;374(3):277-278

 CDX2: Linking Cell and Patient Fates in Colon Cancer. ER Fearon, EH Huang; Cell stem cell2016;18(2):168-169

Lack of Caudal-Type Homeobox Transcription Factor 2 Expression as a Prognostic Biomarker in Metastatic Colorectal Cancer. BY Zhang, JC Jones, AM Briggler, JM Hubbard, BR Kipp, DJ Sargent, JG Dixon, A Grothey; Clinical Colorectal Cancer 2017;16(2):124-128

The tumor suppressor CDX2 opposes pro-metastatic biomechanical modifications of colon cancer cells through organization of the actin cytoskeleton. N Platet, I Hinkel, L Richert, D Murdamoothoo, A Moufok-Sadoun, M Vanier, P Lavalle, C Gaiddon, D Vautier, J-N Freund, I Gross; Cancer Letters 2017; 386:57-64

Prediction of chemotherapy benefit for colon cancers. JA GilbertLancet Oncology2016;17(3):e91

 



Paulina Łopatniuk


Lekarka ze specjalizacją z patomorfologii, pasjonatka popularyzacji nauki, współtwórczyni strony poświęconej nowinkom naukowym Nauka głupcze, ateistka, feministka. Prowadzi blog naukowy Patolodzy na klatce.


Skomentuj Tipsa en vn Wydrukuj






Nauka

Znalezionych 1469 artykuły.

Tytuł   Autor   Opublikowany

Jak małpy człekokształtne (włącznie z ludźmi) straciły swoje ogony   Coyne   2024-03-26
Ale najpierw kawa   Tonhasca Júnior   2024-03-21
Ideolodzy: dlaczego nauczanie genetyki musi mieć charakter społeczno-polityczny   Coyne   2024-03-19
Przepływ genów od neandertalczyków i denisowian do ludzi „współczesnych” i odwrotnie   Coyne   2024-03-14
Wejdź – skoro nalegasz   Tonhasca Júnior   2024-03-09
Czy “bezpłciowe” bakterie tworzą biologiczne gatunki?   Coyne   2024-03-06
Carl Zimmer o gatunkach i ochronie     2024-02-29
Kolejna błędna próba skorygowania ewolucji   Coyne   2024-02-22
Ryjący w ziemi przedsiębiorcy   Tonhasca Júnior   2024-02-15
Olbrzymie armie o niezliczonych umiejętnościach    Tonhasca Júnior   2024-02-08
Wejdź, powiedziała, dam ci schronienie przed burzą   Tonhasca Júnior   2024-01-15
Czy ludzie wyewoluowali w wodzie?   Coyne   2024-01-08
Jak upadają wielcy   Tonhasca Júnior   2024-01-04
Oczy reniferów zmieniają kolor, żeby łatwiej im było dostrzec jadalne porosty   Coyne   2023-12-30
Życzliwi przestępcy   Tonhasca Júnior   2023-12-28
Conor Friedesdorf (i Alexander Barvinok) o ideologicznym przymusie na amerykańskich uczelniach   Coyne   2023-12-26
Zdumiewający manipulatorzy   Tonhasca Júnior   2023-12-25
Nie gryzie się ręki, która cię zapyla   Tonhasca Júnior   2023-10-19
Rewolucja komunikacyjna   Hannam   2023-10-18
BBC szerzy propagandę rolnictwa organicznego, a biedni na świecie cierpią   i Kathleen Hefferon   2023-10-13
Niezwykły przypadek koewolucji i specyficzności zapylacz/storczyk   Coyne   2023-10-07
Płeć męska lub żeńska: nie ma nic pomiędzy   Elliot   2023-10-03
Myślenie intuicyjne i analityczne   Novella   2023-09-29
„Kryzys klimatyczny” to mistyfikacja   Williams   2023-09-25
Jak (i dlaczego) ośmiornica edytuje swój RNA   Lewis   2023-09-23
„Najbardziej znany zabójca ludzi”: jakie są prawdziwe początki XIV-wiecznej Czarnej Śmierci?   Lewis   2023-09-15
Do jakiego stopnia pary mają wspólne cechy?   Novella   2023-09-14
Kenia daje zielone światło 58 projektom GMO – naukowcy na całym świecie kontynuują badania w dziedzinie biotechnologii, mimo procesów sądowych i dezinformacji   Ombogo   2023-09-08
Lancet atakuje anty-przebudzenie, a czytelnik odpowiada   Coyne   2023-08-24
Więcej wyrafinowanej teologii: uczony religijny zastanawia się, czy neandertalczycy mieli nieśmiertelne dusze   Coyne   2023-08-16
Aktywiści anty-GMO w Afryce szerzą mity i strach, ale nie przedstawiają żadnych naukowych dowodów   Abutu   2023-08-14
Mało znana strona ryjkowców   Tonhasca Júnior   2023-08-11
Dlaczego nie można być osobą transrasową?   Coyne   2023-08-10
Walka z malarią za pomocą inżynierii genetycznej   Novella   2023-08-08
Jak restrykcje Unii Europejskiej podsycały głosy przeciwko GMO, jak również głód na globalnym Południu, a zwłaszcza w Afryce   Oria   2023-08-02
Nieznośni mali pomocnicy   Tonhasca Junior   2023-07-29
Macedońskie skarby   Tonhasca Júnior   2023-07-26
GMO i motyle   Novella   2023-07-25
Narzucanie ideologii naturze: Kew Garden celebruje „rośliny queer”   Coyne   2023-07-24
Smak miesiąca   Tonhasca Júnior   2023-07-20
Kłopoty na wylocie   Szczęsny   2023-07-18
Ideologiczne podważanie biologii   i Luana S. Maroja   2023-07-17
Role mężczyzn i kobiet w polowaniu, raz jeszcze   Coyne   2023-07-15
David Hillis o specjacji   Coyne   2023-07-13
Niechętni dawcy i pracowici biorcy   Tonhasca Júnior   2023-07-08
Grube problemy z jelitem   Szczęsny   2023-07-07
Badaczka z Leakey Foundation twierdzi, że kości orangutanów mówią nam, że biologiczna płeć jest spektrum, a nie binarna   Coyne   2023-06-30
Przez dziurkę od klucza   Szczęsny   2023-06-24
Nowa (nie podparta żadnymi dowodami) hipoteza, która eliminuje role płciowe w społecznościach łowców-zbieraczy   Coyne   2023-06-22
Błędne wyobrażenia o ewolucji   Coyne   2023-06-16
Influencerzy z podziemia   Tonhasca Júnior   2023-06-13
Jak wyewoluowało ubarwienie ostrzegawcze?   Coyne   2023-06-12
„San Francisco Chronicle” bardzo myli się w sprawie biologicznej płci   Coyne   2023-06-09
Kolczasty problem   Tonhasca Júnior   2023-06-06
Wpaść w amok. Empiryczna analiza szaleńczych zabójstw pokazuje, że wyłaniają się dwa różne wzorce.   King   2023-06-03
Błędna krytyka genetycznych testów na pochodzenie   Coyne   2023-06-02
Zdatny do lotu   Tonhasca Júnior   2023-06-01
‘Raniąca’ idea merytorycznych podstaw nauki    i Jerry Coyne   2023-05-29
Główny problem w filogenezie zwierząt wydaje się być rozwiązany   Coyne   2023-05-26
Americana   Tonhasca Júnior   2023-05-24
Czy uprawa jabłek odzwierciedla bigoterię?   Coyne   2023-05-18
Kenia: Musimy zająć się brakiem bezpieczeństwa żywnościowego, ale najpierw musimy położyć kres dezinformacji na temat upraw modyfikowanych genetycznie   Oria   2023-05-16
Czytanie myśli z fMRI i AI   Novella   2023-05-05
Jest lepiej niż myślisz   Lomborg   2023-05-03
Dwudziestu dziewięciunaukowców publikuje artykuł w obronie merytorycznych podstaw w nauce     2023-05-01
Niewygodna historia   Ferguson   2023-04-28
Biologia rezygnacji z działania: kiedy kontynuować, a kiedy spasować   Coyne   2023-04-26
Porywacze ciał   Tonhasca Júnior   2023-04-25
Porażka jest kluczowym składnikiem innowacji   Ridley   2023-04-22
Używanie roślin jako biofrabryk   Novella   2023-04-14
Dawno zmarli przemawiają do nas   Tonhasca Júnior   2023-04-12
Wątpliwi pomocnicy    Tonhasca Júnior   2023-04-08
Uganda: aktywiści przeciwni biotechnologii szerzą dezinformację   Wetaya   2023-04-05
Anglia pozwala na uprawy poddane edycji genów   Novella   2023-04-03
Recenzja z książki  Can “The Whole World” Be Wrong?   Rose   2023-04-01
Psychologia ewolucyjna dla początkujących   Coyne   2023-03-27
“Konwergentna” ewolucja mrówek grzybiarek Starego i Nowego świata   Coyne   2023-03-23
Gigantyczna armia małych zabójców   Tonhasca Júnior   2023-03-22
Colin Wright broni binarności płci u zwierząt   Coyne   2023-03-15
AI: gorąca randka z “Sydneyem ”   Gotefridi   2023-03-15
Zmienić język w ekologii i biologii ewolucyjnej! Przykład anemii sierpowatej   Coyne   2023-03-13
Wzrost liczby nieobecnych ojców i towarzyszące temu społeczne problemy   Geary   2023-03-11
No pasarán    Tonhasca Júnior   2023-03-04
Dezinformacja o GMO: Kenijczykom będzie trudno podejmować racjonalne decyzje i to może kosztować życie   Mykonyo   2023-02-24
Twardy kwiat do zgryzienia    Tonhasca Júnior   2023-02-22
ChatGPT niemal zdaje lekarski egzamin końcowy   Novella   2023-02-21
“Rogi” trylobitów mogły być używane jako broń w walkach między samcami   Coyne   2023-02-15
Postmodernizm obnażony   Dawkins   2023-02-14
Powody naszych wierzeń. Jak i dlaczego irracjonalność trzyma nas w swoich szponach i jak możemy z tym walczyć?   Pinker   2023-02-13
Kiedy zapada noc i ziemia jest ciemna   Tonhasca Júnior   2023-02-10
W nowej książce jest słuszna krytyka idei, że są lepsze i gorsze gatunki, ale jest także błędne twierdzenie, że gatunki nie są realne   Coyne   2023-02-06
Kolczatki wydmuchują bąbelki śluzu z nosa, żeby się ochłodzić   Coyne   2023-02-02
Mali i zręczni influencerzy   Tonhasca Júnior   2023-01-31
Dowody na ewolucję: Bezwłose zwierzęta mają martwe geny na sierść   Coyne   2023-01-23
Krew, znój, łzy i pot   Tonhasca Júnior   2023-01-19
Bąkojady czyszczą nosorożce   Coyne   2023-01-18
Mózg używa geometrii hiperbolicznej   Novella   2023-01-16
O wspaniały nowy świecie   Tonhasca Júnior   2023-01-12
Ciepło zabija. Zimno zabija wielu więcej   Jacoby   2023-01-09
Po co badać przestrzeń kosmiczną?   Jacoby   2023-01-04

« Poprzednia strona  Następna strona »
Polecane
artykuły

Lekarze bez Granic


Wojna w Ukrainie


Krytycy Izraela


Walka z malarią


Przedwyborcza kampania


Nowy ateizm


Rzeczywiste łamanie


Jest lepiej


Aburd


Rasy - konstrukt


Zielone energie


Zmiana klimatu


Pogrzebać złudzenia Oslo


Kilka poważnych...


Przeciwko autentyczności


Nowy ateizm


Lomborg


&#8222;Choroba&#8221; przywrócona przez Putina


&#8222;Przebudzeni&#8221;


Pod sztandarem


Wielki przekret


Łamanie praw człowieka


Jason Hill


Dlaczego BIden


Korzenie kryzysu energetycznego



Obietnica



Pytanie bez odpowiedzi



Bohaterzy chińskiego narodu



Naukowcy Unii Europejskiej



Teoria Rasy



Przekupieni



Heretycki impuls



Nie klanial



Cervantes



Wojaki Chrystusa


Listy z naszego sadu
Redaktor naczelny:   Hili
Webmaster:   Andrzej Koraszewski
Współpracownicy:   Jacek, , Małgorzata, Andrzej, Henryk