Prawda

Piątek, 29 marca 2024 - 13:35

« Poprzedni Następny »


Powiadom znajomych o tym artykule:
Do:
Od:

Najstarsza jak dotąd identyfikacja medycyny sądowej


Jerry Coyne 2014-12-10

Pamiętacie te słynne słowa Shakespeare’a:

Tak więc nam słońce Yorku zamieniło
Zimę niesnasek w promieniste lato
I chmury zwisłe ponad naszym domem
Legły w głębokim łonie oceanu. (Tłum. Józef Paszkowski)


Są to, oczywiście, otwierające słowa Ryszarda III i wypowiada je nikczemny i garbaty król[i] chociaż w tekście sztuki nazywany jest „Gloucester”, był rzeczywistą postacią – królem Ryszardem III – i był zdeformowany z powodu skoliozy  (zdeformowanie Ryszarda potwierdzają zapisy historyczne, włącznie z opisem Thomasa More’a).


Mógłbym w skrócie opowiedzieć historię tego krótko żyjącego króla (1452-1485), ale pozwolę autorom nowego artykułu w „Nature Communications”(odnośnik i link na dole) dać wam tło. Są to bowiem naukowcy, którzy zidentyfikowali jego zwłoki znalezione dwa lata temu pod parkingiem w Leicester; i opublikowali to, co wydaje się być definitywną identyfikacją w oparciu o badanie szkieletu, datowania i DNA. Dane genetyczne są absolutnie super, bo poza zidentyfikowaniem go, mogli zdobyć niezłą orientację, jaki miał kolor oczu i włosów i sprawdzić to z zapisami historycznymi. King i in. tak piszą o Ryszardzie:


Ryszard III jest jednym z najsłynniejszych i najbardziej kontrowersyjnych królów angielskich. Jego wstąpienie na tron w 1483 r. po śmierci jego brata, Edwarda IV, było uważane za sporne, bo obejmowało dyskredytację małżeństwa Edwarda, a więc również roszczeń obu synów Edwarda do tronu. Później wypłynęło nieudowodnione jak dotąd oskarżenie, że Ryszard zamordował swoich dwóch bratanków, żeby umocnić własne roszczenie. Śmierć Ryszarda dwa lata później, 22 sierpnia 1485 r. w Bitwie pod Bosworth, oznaczała koniec dynastii Plantagenetów, którzy rządzili przez 300 lat, i początek okresu Tudorów. Ryszard III był ostatnim królem angielskim zabitym w bitwie, został jednym z najbardziej osławionych złoczyńców Shakespeare’a i jest jednym z nielicznych monarchów angielskich, którego dokładne miejsce pochówku nie było znane: tajemnica otaczająca los jego szczątek przetrwała do dnia dzisiejszego.


Zapisy historyczne donoszą, że po śmierci Ryszarda na polu bitwy w wieku 32 lat, jego zwłoki sprowadzono do Leicester i pochowano w średniowiecznym klasztorze franciszkanów. Klasztor został rozwiązany w 1538 r. na rozkaz króla Henryka VIII i większość budynków rozebrano w kolejnych latach. Mniej więcej 125 lat później rozeszła się pogłoska, że szczątki Ryszarda III zostały ekshumowane podczas rozwiązania klasztorów i wrzucone do rzeki Soar w Leicester. Długo jednak uważano, że ta pogłoska była nieuzasadniona i dlatego sądzono, że grób Ryszarda III nadal powinien leżeć wśród pozostałości po kościele franciszkanów. Choć zapisy historyczne i prowadzone analizy od dawna wskazywały przybliżone miejsce klasztoru franciszkanów i jego prawdopodobną lokalizację w nowoczesnym miejskim krajobrazie Leicester, dokładne miejsce grobu Ryszarda III poszło w zapomnienie przez 527 lat od czasu jego śmierci.


Chociaż Ryszard III rządził zaledwie nieco ponad dwa lata, istnieje sporo informacji historycznych o rozmaitych wydarzeniach w jego życiu i wokół jego śmierci. Są wśród nich aspekty jego wyglądu, takie jak szczupła budowa, jedno ramię wyższe od drugiego oraz fakt, że był ranny na polu walki, czego rezultatem była jego śmierć. We wrześniu 2012 r. szkielet (Szkielet 1) został wykopany na miejscu, gdzie jak przypuszczano stał klasztor franciszkanów w Leicester, ostatnie znane miejsce spoczynku Ryszarda III.


Jak identyfikujesz kości ze szczątek, które liczą ponad pięć wieków? No cóż, najpierw patrzysz, czy szkielet wygląda jak szkielet człowieka, który mógł być Ryszardem III. I istotnie, robił to:


Szkielet mężczyzny w wieku 30-34.  Zgadza się.
Szczupła budowa, skolioza (jedno ramię wyższe od drugiego). Zgadza się.
Datowanie radiowęglowe zgodne z danymi historycznymi. Zgadza się: datowane na 1456-1530 z 95.4% prawdopodobieństwem.
Uszkodzenia szkieletu zgodne ze śmiercią w bitwie. Zgadza się.


To całkiem nieźle, bo nie może być wielu ludzi z wykrzywionymi plecami, którzy zginęli w bitwie we właściwym czasie, będąc we właściwym wieku, pochowani w miejscu, gdzie według pogłosek pochowany był Ryszard. Dla rozstrzygnięcia sprawy jednak autorzy dokonali analizy DNA, wydostając materiał genetyczny z zębów i kości szkieletu. Użyli trzech rodzajów DNA, sekwencjonując je, a potem sprawdzając, czy odpowiadają znanym potomkom Ryszarda (tak, istnieje kilku, bo brytyjskie genealogie królewskie są skrupulatnie notowane).


Tutaj, dla zainteresowanych, są genealogie kilku krewnych Ryszarda, których DNA porównywano z jego domniemanymi szczątkami (kliknij, żeby powiększyć):



Użyli trzech rodzajów DNA i podam wyniki osobno.


1. DNA mitochondrialny (mtDNA).
 To jest DNA w mitochondrium, organellum komórkowych, które wytwarza energię i ma własną cząsteczkę DNA, różną od “normalnego” DNA w jądrze. Ponieważ znajduje się w „cytoplazmie” komórki (zawartości komórki) mtDNA przekazywany jest wyłącznie od matki do potomstwa, jako że cała cytoplazma zapłodnionego jajeczka pochodzi od matki. Ojcowski mitochondrialny DNA nie dostaje się do jajeczka podczas zapłodnienia przez plemnik, a więc część jego DNA nie jest obecna u jego dzieci.


Jeśli więc porównujesz mtDNA domniemanego Ryszarda III z jego potomkami, musisz znaleźć ciągłą linię żeńskich potomków, które pochodzą albo od matki Ryszarda, albo od jego siostry. I to, na szczęście, istnieje. Jeśli spojrzysz na prawą stronę powyższego diagramu, zobaczysz, że najstarsza siostra Richarda, Anne of York, ma ciągłą linię żeńskich potomków, która dochodzi do dwojga żyjących ludzi, Michaela Ibsena (mężczyzna) i Wendy Duldig (kobieta), którzy są obecnie kuzynami w 14 stopniu. Ponieważ Anne of York i Ryszard III mieli tę samą matkę, będą także mieli ten sam mitochondrialny DNA, ten zaś został przekazany zarówno Ibsenowi, jak Duldig.


I rzeczywiście, mtDNA tych dwojga żywych ludzi odpowiada niemal doskonale mtDNA ze szkieletu. Zsekwencjonowali cały mtDNA (kiedyś było to bardzo trudne zadanie) i jeden z krewnych odpowiadał temu całkowicie, zasada po zasadzie przez całe 16 500 zasad. U drugiego żyjącego krewnego różnica wynosiła jedną zasadę – najprawdopodobniej z powodu mutacji, jaka zdarzyła się w ciągu minionych pięciu stuleci. Prawdopodobieństwo znalezienia tak doskonałej zgodności między sekwencją szkieletu a losowo wybranym, żyjącym dzisiaj Brytyjczykiem (wyliczone na podstawie brytyjskiej bazy danych) zostało ostrożnie ocenione na 2 na 1832. Oczywiście, to prawdopodobieństwo maleje, jeśli dopuszczasz jedną różnicę mutacyjną u drugiego potomka. Na dobrą sprawę jest to więc bardzo mocny dowód na to, że Ryszard III był przodkiem dwojga żyjących potomków pokazanych powyżej po prawej stronie.


2. DNA chromosomu Y.
Chromosomy Y przekazywane są tylko z ojca na syna, żeby więc porównać DNA Y domniemanego Ryszarda III z DNA żywego człowieka, musisz znaleźć nieprzerwany łańcuch męskich potomków Ryszarda. Mamy to także i jest pokazane po lewej stronie powyższego diagramu. W rzeczywistości znaleźli pięciu potomków (bez podawania nazwisk). Stwierdzili jednak, że nie pasowały one do DNA ze szkieletu Ryszarda!! Można teraz powiedzieć, że Ryszard nie był ich przodkiem, ale jest inna hipoteza (bardziej prawdopodobna biorąc pod uwagę cechy szkieletu i dopasowanie mtDNA), a mianowicie, że w brytyjskiej rodzinie królewskiej było coś, co ewolucjonista John Maynard Smith nazywał „pokątnym pieprzeniem”, a co domieszało do królewskiego DNA trochę nie-królewskiego DNA.


To znaczy, że gdzieś, dość daleko wstecz w linii rodowej (bo czterech żyjących męskich krewnych miało ten sam DNA) jakiś mężczyzna, który pozornie był potomkiem Ryszarda III w rzeczywistości był synem kogoś spoza tej linii rodowej. Innymi słowy, jakaś brytyjska członkini rodziny królewskiej miała romans. Te romanse trudniej odkryć, kiedy używasz mtDNA (co powoduje, że mtDNA jest bardziej wiarygodny w badaniach takich jak to), bo choć zawsze wiesz, kto jest matką dziecka (w końcu, to ona je urodziła), nie zawsze jest równa pewność co do ojca. (Nazywa się to „niepewnością ojcostwa”.) Chromosomalny DNA Y jest jednak dobry w dzisiejszych sprawach o to, czy mężczyzna jest rzeczywiście ojcem.


Autorzy zauważają, że niepewność ojcostwa dla danego dziecka wynosi około 1-2% i wyliczają, że prawdopodobieństwo, iż w wielu pokoleniach między Ryszardem III a dzisiejszymi potomkami zaszło w tej linii rodowej jakieś pokątne pieprzenie wynosi około 16%. Oczywiście, może być wyższe lub niższe zależnie od częstotliwości królewskich romansów.


Implikacje tego są potencjalnie duże, bo mogą oznaczać, że duże części historycznych, brytyjskich rodzin królewskich są, genealogicznie, oszustwem. Jak piszą autorzy (przeczytaj to uważnie, podkreślenie moje):


Można spekulować, że wydarzenie (lub wydarzenia) fałszywego ojcostwa w którymś punkcie (punktach) tej genealogii mogą mieć kluczowe znaczenie historyczne, szczególnie, jeśli zdarzyło się to w pięciu pokoleniach między John of Gaunt (1340–1399) a Ryszardem III (patrz Dodatek Fig. 2). Fałszywe ojcostwo między Edwardem III (1312–1377) a Johnem znaczyłoby, że syn Johna, Henryk IV (1367–1413) i bezpośredni potomkowie Henryka (Henryk V i Henryk VI) nie mieliby żadnych legalnych roszczeń do korony. Dotyczyłoby to również pośrednio całej dynastii Tudorów (Henryka VII, Henryka VIII, Edwarda VI, Mary I i Elżbiety I), ponieważ ich roszczenia do korony także spoczywały częściowo na pochodzeniu od Johna of Gaunt. Roszczenia dynastii Tudorów byłyby także wątpliwe, gdyby fałszywe ojcostwo zdarzyło się między Johnem of Gaunt a jego synem, Johnem Beaufortem, hrabią Somerset. Gdyby fałszywe ojcostwo zdarzyło się w którymkolwiek z trzech pokoleń między Edwardem III a Ryszardem, księciem Yorku, ojcem Edwarda IV i Richarda III, to żadne z ich roszczeń do korony nie byłoby legalne.


Ponieważ jednak nie wiemy, kiedy i gdzie zdarzyło się to ukradkowe zapłodnienie, nie możemy powiedzieć z pewnością, że dynastia Tudorów istotnie była genealogicznym oszustwem.


I, oczywiście, nie ma to wpływu na drzewo genealogiczne obecnej brytyjskiej rodziny królewskiej, która jest dynastią Windsorów, bo rodzina Tudorów wymarła i zastąpili ją Stuartowie, Hannowerowie i obecnie Windsorowie (uprzednio House of Saxe-Coburg and Gotha; nazwę zmieniono w 1917 r., żeby nie brzmiała zbyt niemiecko). Tak więc, ku mojemu rozczarowaniu (nie lubię brytyjskiej rodziny królewskiej) Elżbieta i jej potomkowie i potomkowie jej potomków mogą nadal uważać się za rodzinę królewską.   


3. Autosomalny DNA.
 Większość naszego DNA mieści się w autosomach czyli zestawie 44 chromosomów (22 par), które nie determinują płci (to robi inna para, albo XX, albo XY). Z sekwencjonowania genomu człowieka i badania asocjacji wiemy, które regiony autosomalnego genomu odgrywają główną rolę w określaniu koloru włosów i oczu. Jeśli więc zsekwencjonujesz te części autosomalnego DNA, możesz mieć dobre pojęcie o kolorze włosów i oczu człowieka, którego nigdy nie widziałeś.


To właśnie zrobili z autosomalnym DNA szkieletu domniemanego Ryszarda III. Chociaż nie ma żadnych współczesnych Ryszardowi III portretów, jeden obraz z lat 1510. został namalowany około 25 lat po jego śmierci i można go zobaczyć poniżej (portret SAL). Pokazuje króla z niebieskimi oczyma i brązowawymi włosami.


DNA autosomalny szkieletu pokazuje, że miał on niebieskie oczy z prawdopodobieństwem 96% i włosy blond z prawdopodobieństwem 77%. Te same genotypy potrafią jednak dawać rozmaite kolory włosów, włącznie z włosami blond, które ciemnieją z wiekiem w brązowe, jak pokazuje górna część ilustracji poniżej. (Wszyscy ci żywi ludzie mają te same rodzaje genów na kolor oczu i włosów, jakie znaleziono w szkielecie Ryszarda III.) Z wszystkich istniejących portretów Ryszarda III, najbliższy tym cechom jest także najwcześniejszy i uznawany za najbardziej autentyczny (portret SAL).



Wynik: Autorzy powiązali wszystkie prawdopodobieństwa: genetyczne (włącznie z niepasującym chromosomem Y, ale także prawdopodobieństwem fałszywego ojcostwa), szkieletowe i datowania, żeby wyliczyć prawdopodobieństwo, iż szkielet rzeczywiście jest szkieletem Ryszarda III. W tym celu włączyli oszacowania a priori, że jest to jego szkielet i posłużyli się dwoma: prawdopodobieństwem “sceptycznym” (2.5%) i bardziej liberalnym (50%). Zestawiając wszystko razem otrzymali prawdopodobieństwo między 99.9994% a 99.99999% , że szkielet istotnie jest szkieletem Ryszarda III. To są ostrożnie wyliczane prawdopodobieństwa, więc właściwe możemy być całkowicie pewni, że znaleziony szkielet jest szkieletem Ryszarda III. 


Envoi


Wreszcie, według doniesienia BBC z 4 listopada, szczątki Ryszarda zostaną pochowane w Katedrze w Leicester 26 marca przyszłego roku w tym grobie:



Dodali także zdjęcie czaszki Ryszarda obok innego jego portretu, przypomnienie naszej śmiertelności (jakbyśmy tego potrzebowali!):


___________
King, T. E. et al. 2014.  Identification of the remains of King Richard III. Nature Communications, published online Dec. 2; DOI: 10.1038/ncomms6631


Remains of Richard III identified oldest forensic id yet

Why Evolution Is True, 5 grudnia 2014

Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska

Przypis:



[i] Ryszard III był oskarżony o zamordowanie dwóch bratanków, którzy mieli przed nim pierwszeństwo do tronu. Oskarżenia bazowały jednak na dokumentacji wrogiego Ryszardowi obozu Tudorów. Zamieszania narobiła Josephin Tey wydając w 1951 roku powieść The Daughter of Time, uznaną za najlepszy kryminał wszechczasów.Ta powieść, wydana w Polsce przez wyd. „Czytelnik” w 1974 roku, pociągnęła za sobą dyskusje i badania historyków, którzy w większości uznali, że oskarżenia pod adresem Ryszarda III były najprawdopodobniej fałszywe –M.K.



Jerry A. Coyne

Profesor na wydziale ekologii i ewolucji University of Chicago, jego książka "Why Evolution is True" (Polskie wydanie: "Ewolucja jest faktem", Prószyński i Ska, 2009r.) została przełożona na kilkanaście języków, a przez Richarda Dawkinsa jest oceniana jako najlepsza książka o ewolucji.  Jerry Coyne jest jednym z najlepszych na świecie specjalistów od specjacji, rozdzielania się gatunków.  Jest wielkim miłośnikiem kotów i osobistym przyjacielem redaktor naczelnej.

Skomentuj Tipsa en vn Wydrukuj






Nauka

Znalezionych 1470 artykuły.

Tytuł   Autor   Opublikowany

Po raz kolejny twierdzenie, że płeć nie jest binarna, ale bez żadnych nowych argumentów   Coyne   2024-03-29
Jak małpy człekokształtne (włącznie z ludźmi) straciły swoje ogony   Coyne   2024-03-26
Ale najpierw kawa   Tonhasca Júnior   2024-03-21
Ideolodzy: dlaczego nauczanie genetyki musi mieć charakter społeczno-polityczny   Coyne   2024-03-19
Przepływ genów od neandertalczyków i denisowian do ludzi „współczesnych” i odwrotnie   Coyne   2024-03-14
Wejdź – skoro nalegasz   Tonhasca Júnior   2024-03-09
Czy “bezpłciowe” bakterie tworzą biologiczne gatunki?   Coyne   2024-03-06
Carl Zimmer o gatunkach i ochronie     2024-02-29
Kolejna błędna próba skorygowania ewolucji   Coyne   2024-02-22
Ryjący w ziemi przedsiębiorcy   Tonhasca Júnior   2024-02-15
Olbrzymie armie o niezliczonych umiejętnościach    Tonhasca Júnior   2024-02-08
Wejdź, powiedziała, dam ci schronienie przed burzą   Tonhasca Júnior   2024-01-15
Czy ludzie wyewoluowali w wodzie?   Coyne   2024-01-08
Jak upadają wielcy   Tonhasca Júnior   2024-01-04
Oczy reniferów zmieniają kolor, żeby łatwiej im było dostrzec jadalne porosty   Coyne   2023-12-30
Życzliwi przestępcy   Tonhasca Júnior   2023-12-28
Conor Friedesdorf (i Alexander Barvinok) o ideologicznym przymusie na amerykańskich uczelniach   Coyne   2023-12-26
Zdumiewający manipulatorzy   Tonhasca Júnior   2023-12-25
Nie gryzie się ręki, która cię zapyla   Tonhasca Júnior   2023-10-19
Rewolucja komunikacyjna   Hannam   2023-10-18
BBC szerzy propagandę rolnictwa organicznego, a biedni na świecie cierpią   i Kathleen Hefferon   2023-10-13
Niezwykły przypadek koewolucji i specyficzności zapylacz/storczyk   Coyne   2023-10-07
Płeć męska lub żeńska: nie ma nic pomiędzy   Elliot   2023-10-03
Myślenie intuicyjne i analityczne   Novella   2023-09-29
„Kryzys klimatyczny” to mistyfikacja   Williams   2023-09-25
Jak (i dlaczego) ośmiornica edytuje swój RNA   Lewis   2023-09-23
„Najbardziej znany zabójca ludzi”: jakie są prawdziwe początki XIV-wiecznej Czarnej Śmierci?   Lewis   2023-09-15
Do jakiego stopnia pary mają wspólne cechy?   Novella   2023-09-14
Kenia daje zielone światło 58 projektom GMO – naukowcy na całym świecie kontynuują badania w dziedzinie biotechnologii, mimo procesów sądowych i dezinformacji   Ombogo   2023-09-08
Lancet atakuje anty-przebudzenie, a czytelnik odpowiada   Coyne   2023-08-24
Więcej wyrafinowanej teologii: uczony religijny zastanawia się, czy neandertalczycy mieli nieśmiertelne dusze   Coyne   2023-08-16
Aktywiści anty-GMO w Afryce szerzą mity i strach, ale nie przedstawiają żadnych naukowych dowodów   Abutu   2023-08-14
Mało znana strona ryjkowców   Tonhasca Júnior   2023-08-11
Dlaczego nie można być osobą transrasową?   Coyne   2023-08-10
Walka z malarią za pomocą inżynierii genetycznej   Novella   2023-08-08
Jak restrykcje Unii Europejskiej podsycały głosy przeciwko GMO, jak również głód na globalnym Południu, a zwłaszcza w Afryce   Oria   2023-08-02
Nieznośni mali pomocnicy   Tonhasca Junior   2023-07-29
Macedońskie skarby   Tonhasca Júnior   2023-07-26
GMO i motyle   Novella   2023-07-25
Narzucanie ideologii naturze: Kew Garden celebruje „rośliny queer”   Coyne   2023-07-24
Smak miesiąca   Tonhasca Júnior   2023-07-20
Kłopoty na wylocie   Szczęsny   2023-07-18
Ideologiczne podważanie biologii   i Luana S. Maroja   2023-07-17
Role mężczyzn i kobiet w polowaniu, raz jeszcze   Coyne   2023-07-15
David Hillis o specjacji   Coyne   2023-07-13
Niechętni dawcy i pracowici biorcy   Tonhasca Júnior   2023-07-08
Grube problemy z jelitem   Szczęsny   2023-07-07
Badaczka z Leakey Foundation twierdzi, że kości orangutanów mówią nam, że biologiczna płeć jest spektrum, a nie binarna   Coyne   2023-06-30
Przez dziurkę od klucza   Szczęsny   2023-06-24
Nowa (nie podparta żadnymi dowodami) hipoteza, która eliminuje role płciowe w społecznościach łowców-zbieraczy   Coyne   2023-06-22
Błędne wyobrażenia o ewolucji   Coyne   2023-06-16
Influencerzy z podziemia   Tonhasca Júnior   2023-06-13
Jak wyewoluowało ubarwienie ostrzegawcze?   Coyne   2023-06-12
„San Francisco Chronicle” bardzo myli się w sprawie biologicznej płci   Coyne   2023-06-09
Kolczasty problem   Tonhasca Júnior   2023-06-06
Wpaść w amok. Empiryczna analiza szaleńczych zabójstw pokazuje, że wyłaniają się dwa różne wzorce.   King   2023-06-03
Błędna krytyka genetycznych testów na pochodzenie   Coyne   2023-06-02
Zdatny do lotu   Tonhasca Júnior   2023-06-01
‘Raniąca’ idea merytorycznych podstaw nauki    i Jerry Coyne   2023-05-29
Główny problem w filogenezie zwierząt wydaje się być rozwiązany   Coyne   2023-05-26
Americana   Tonhasca Júnior   2023-05-24
Czy uprawa jabłek odzwierciedla bigoterię?   Coyne   2023-05-18
Kenia: Musimy zająć się brakiem bezpieczeństwa żywnościowego, ale najpierw musimy położyć kres dezinformacji na temat upraw modyfikowanych genetycznie   Oria   2023-05-16
Czytanie myśli z fMRI i AI   Novella   2023-05-05
Jest lepiej niż myślisz   Lomborg   2023-05-03
Dwudziestu dziewięciunaukowców publikuje artykuł w obronie merytorycznych podstaw w nauce     2023-05-01
Niewygodna historia   Ferguson   2023-04-28
Biologia rezygnacji z działania: kiedy kontynuować, a kiedy spasować   Coyne   2023-04-26
Porywacze ciał   Tonhasca Júnior   2023-04-25
Porażka jest kluczowym składnikiem innowacji   Ridley   2023-04-22
Używanie roślin jako biofrabryk   Novella   2023-04-14
Dawno zmarli przemawiają do nas   Tonhasca Júnior   2023-04-12
Wątpliwi pomocnicy    Tonhasca Júnior   2023-04-08
Uganda: aktywiści przeciwni biotechnologii szerzą dezinformację   Wetaya   2023-04-05
Anglia pozwala na uprawy poddane edycji genów   Novella   2023-04-03
Recenzja z książki  Can “The Whole World” Be Wrong?   Rose   2023-04-01
Psychologia ewolucyjna dla początkujących   Coyne   2023-03-27
“Konwergentna” ewolucja mrówek grzybiarek Starego i Nowego świata   Coyne   2023-03-23
Gigantyczna armia małych zabójców   Tonhasca Júnior   2023-03-22
Colin Wright broni binarności płci u zwierząt   Coyne   2023-03-15
AI: gorąca randka z “Sydneyem ”   Gotefridi   2023-03-15
Zmienić język w ekologii i biologii ewolucyjnej! Przykład anemii sierpowatej   Coyne   2023-03-13
Wzrost liczby nieobecnych ojców i towarzyszące temu społeczne problemy   Geary   2023-03-11
No pasarán    Tonhasca Júnior   2023-03-04
Dezinformacja o GMO: Kenijczykom będzie trudno podejmować racjonalne decyzje i to może kosztować życie   Mykonyo   2023-02-24
Twardy kwiat do zgryzienia    Tonhasca Júnior   2023-02-22
ChatGPT niemal zdaje lekarski egzamin końcowy   Novella   2023-02-21
“Rogi” trylobitów mogły być używane jako broń w walkach między samcami   Coyne   2023-02-15
Postmodernizm obnażony   Dawkins   2023-02-14
Powody naszych wierzeń. Jak i dlaczego irracjonalność trzyma nas w swoich szponach i jak możemy z tym walczyć?   Pinker   2023-02-13
Kiedy zapada noc i ziemia jest ciemna   Tonhasca Júnior   2023-02-10
W nowej książce jest słuszna krytyka idei, że są lepsze i gorsze gatunki, ale jest także błędne twierdzenie, że gatunki nie są realne   Coyne   2023-02-06
Kolczatki wydmuchują bąbelki śluzu z nosa, żeby się ochłodzić   Coyne   2023-02-02
Mali i zręczni influencerzy   Tonhasca Júnior   2023-01-31
Dowody na ewolucję: Bezwłose zwierzęta mają martwe geny na sierść   Coyne   2023-01-23
Krew, znój, łzy i pot   Tonhasca Júnior   2023-01-19
Bąkojady czyszczą nosorożce   Coyne   2023-01-18
Mózg używa geometrii hiperbolicznej   Novella   2023-01-16
O wspaniały nowy świecie   Tonhasca Júnior   2023-01-12
Ciepło zabija. Zimno zabija wielu więcej   Jacoby   2023-01-09

« Poprzednia strona  Następna strona »
Polecane
artykuły

Lekarze bez Granic


Wojna w Ukrainie


Krytycy Izraela


Walka z malarią


Przedwyborcza kampania


Nowy ateizm


Rzeczywiste łamanie


Jest lepiej


Aburd


Rasy - konstrukt


Zielone energie


Zmiana klimatu


Pogrzebać złudzenia Oslo


Kilka poważnych...


Przeciwko autentyczności


Nowy ateizm


Lomborg


„Choroba” przywrócona przez Putina


„Przebudzeni”


Pod sztandarem


Wielki przekret


Łamanie praw człowieka


Jason Hill


Dlaczego BIden


Korzenie kryzysu energetycznego



Obietnica



Pytanie bez odpowiedzi



Bohaterzy chińskiego narodu



Naukowcy Unii Europejskiej



Teoria Rasy



Przekupieni



Heretycki impuls



Nie klanial



Cervantes



Wojaki Chrystusa


Listy z naszego sadu
Redaktor naczelny:   Hili
Webmaster:   Andrzej Koraszewski
Współpracownicy:   Jacek, , Małgorzata, Andrzej, Henryk