Jazydzi: historia prześladowań

Według ustnej historii Jazydzi przetrwali 72 masakry przed ludobójstwem Jazydów w 2014 roku w Iraku. „Na przestrzeni 700 lat – podaje Yezidis International Organization – zamordowano niemal 23 miliony Jazydów, doprowadzając ich cywilizację na skraj wymarcia”.

Muzułmanie często walczyli na Bliskim Wschodzie o terytoria i o władzę polityczną. Wydaje się jednak, że jedna rzecz ich łączy: ich obsesyjne pragnienie eksterminowania Jazydów.

Historyk Amed Gökçen, autor kilku książek o Jazydach, powiedział w wywiadzie z 2014 roku: „Nie wiemy, kiedy miała miejsca każda z 72 masakr Jazydów. Ale wiemy, kim są sprawcy. Wszyscy na Bliskim Wschodzie: Kurdowie, Arabowie i Turkmeni”.

Inni naukowcy zgadzają się z Gökçenem. Socjolog, dr İsmail Beşikçi pisze:

“Jazydzi byli przez całą historię niezmiernie prześladowani – szczególnie przez muzułmanów. Islam powstał i szerzył się od połowy siódmego wieku. Arabscy zdobywcy straszliwie prześladowali Jazydów w Iraku, Syrii i Iranie. Podejmowali wszelkie możliwe kroki, by ich islamizować i praktykowali je. Masowo masakrowali tych, którzy chcieli pozostać Jazydami i odbierali ich własność”.

Jako przykłady kurdyjskich prześladowań Jazydów Beşikçi wymienia etnicznych kurdyjskich dowódców: “Muhammada Paszy z Rawandiz w latach 1810 i Bedira Khana Bega w latach 1830 i 1840, którzy bestialsko prześladowali Jazydów, by ich islamizować”.

Prześladowania nie przychodziły jednak tylko ze strony muzułmańskich rządów, armii i organizacji. Miejscowi muzułmanie także brali udział w poważnym nękaniu i naciskaniu na zagrożoną społeczność. Książka opublikowana w 2014 roku przez Yasara Batmana przedstawia rozmaite społeczne, religijne i ekonomiczne naciski, jakim poddani byli Jazydzi w Turcji, szczególnie z rąk swoich kurdyjskich sąsiadów.

Na przykład, “kiedy Jazyd przywiózł do młyna kilka worków pszenicy na ośle, natychmiast spytali go, skąd jest. Kiedy powiedział: ‘Jestem z Mishacerk’ [jazydzka wieś], powiedzieli: ‘Jesteś Jazydem. Dlaczego nie nawrócisz się na islam?’ Potem wysypali ziarno na ziemię. Jazyda pobili. Tymczasem osioł uciekł. Tak więc Jazyd nie tylko stracił ziarno, którym by się karmił, ale także stracił osła”.

Podczas wielu wywiadów Batman słyszał opowieści o Jazydach, którym grożono śmiercią, jeśli się nie nawrócą i o muzułmanach odmawiających handlowania z Jazydami. Muzułmanie nazywali ich “haram”, co znaczy zakazany.

Osmańskie prześladowania Jazydów

Według historyka, Gökçena, osmańską polityką wobec Jazydów były masakry i przymusowe nawrócenia. Osmańskie archiwa zawierają dowody dotyczące traktowania Jazydów przez muzułmanów, takie jak: „wysłanie odciętych języków do sułtana” i „sprzedaż kobiet… I wszędzie [w archiwach] jest mowa o śmierci”, powiedział Gökçen.

“Nie ma pozytywnych uwag o Jazydach w osmańskich archiwach. Zabijmy ich, zbudujmy meczety, żeby zrobić z nich muzułmanów, spróbujmy sprowadzić ich na właściwą drogę i dajmy płace tym, którzy próbują sprowadzić ich na właściwą drogę... Po pewnym czasie ci ludzie [Jazydzi] nie chcieli już tutaj żyć… I to jest bardzo naturalne i słuszne… Teraz żyją w Europie i nikt nie może sprowadzić ich z powrotem, nawet jeśli będzie apokalipsa”.

W książce w 2009 roku Yezidism in Europe: Different Generations Speak about their Religion, profesor Philip Kreyenbroek napisał:

“Wiemy stosunkowo niewiele o historii Jazydów od XII do XVI wieku, ale prawdopodobnie była to wpływowa, mniej lub bardziej spójna społeczność pod władzą własnego księcia. W XVI wieku jednak wielu Jazydów nawróciło się na islam, osłabiając tym społeczność, która coraz bardziej stawała się obiektem prześladowań. Masakra Jazydów przez Beja [muzułmańskiego wodza] z Rowanduz [lub Rawandiz] w 1832 jest nadal częścią wspólnej pamięci irackich Jazydów.

I dalej: “za czasów Imperium Osmańskiego, którego sercem była Turcja i które rządziło na dużej części Bliskiego Wschodu od XIV do XX wieku, Jazydów nigdy nie uznano za millet [tj. społeczność o własnych prawach, jak Żydzi lub chrześcijanie] i nie mieli żadnej ochrony państwa”.  

W latach 1914-23, podczas ludobójstwa chrześcijan w osmańskiej Turcji dokonanego na Ormianach, Asyryjczykach i Grekach, Jazydzi także byli atakowani i wyganiani ze swojej ziemi. Według Batmana, podczas ludobójstwa powtarzano hasło: “Ci, którzy zabiją 7 Ormian, pójdą do nieba. Używano także wersji: “Ci, którzy zabiją 7 Jazydów, pójdą do nieba”.

“W dodatku do Ormian - pisze dr Maria Six-Hohenbalken – demograficznie mniejsze grupy chrześcijańskich wyznań, takich jak Jazydzi, także dotknęła polityka unicestwiania. Jest niemal niemożliwe ustalenie liczby ofiar; około 12 tysiącom Jazydów udało się znaleźć schronienie w Armenii, gdzie założyli społeczność na wygnaniu pod sowiecką władzą”.

Prześladowanie Jazydów w Turcji

Po ludobójstwie w 1923 roku założono nową Turcję. Państwo czyniło wielkie wysiłki, by islamizować Jazydów przez użycie powszechnego, państwowego terroru. Jak pisze dr Beşikçi: “W wyniku tego wielu Jazydów schroniło się w innych krajach, takich jak Armenia i Gruzja… Wielu z nich emigrowało do Europy. Ci, którzy pozostali w Turcji, musieli nawrócić się na islam i prowadzić na wpół jazydzkie i na wpół muzułmańskie życie”.

Batman pisze, że państwo tureckie zmieniło nazwy jazydzkich wsi i nadało im nazwy tureckie. Zniszczyło jazydzkie świątynie i groby.

Jazydzi chowają zmarłych w grobach, kładąc ich na plecach z twarzami zwróconymi ku słońcu. Według Batmana jednak otwarto wiele grobów jazydzkich i zwłoki umieszczono zgodnie z islamskimi regułami: twarzami w kierunku Kaaby w Mekce.

30-letni mężczyzna z Diyarbakir w Turcji, który chciał zachować anonimowość, powiedział mi:

“We wsi Mishacek pozostało kilku Jazydów, których znam. Ale oni udawali że są muzułmanami, bo się bali. A kiedy umarli, pochowano ich według wiary islamskiej. Czy możesz to sobie wyobrazić? Mimo, że nie jesteś muzułmaninem, twoją ceremonię pogrzebową odprawiają w meczecie. To jest dewastujące”.

Około 80 tysięcy Jazydów żyło w Turcji do lat 1970. Większość Jazydów jednak wyemigrowała z Turcji do Europy w kolejnych dziesięcioleciach z powodu prześladowań, jakie ich dotykały, jak również z powodu pełnych przemocy konfliktów między kurdyjską PKK a turecką armią.  

“Po przeniesieniu się do Europy także ich prywatne ziemie zostały najechane. Ścięto ich drzewa. Grożono jazydzkim właścicielom i część wsi została całkowicie opuszczona, stały się miejscami nienadającymi się do zamieszkania” – brzmiał parlamentarny wniosek z 2014 roku w Turcji.

Dzisiaj turecki rząd nadal nie uznaje oficjalnie jazydyzmu jako religii. Rubryka wyznanie w dokumentach Jazydów albo zawiera słowa „religia nieznana”, albo zaznaczona jest jako “X”. W wielu wypadkach Jazydzi są zarejestrowani jako muzułmanie lub „niereligijni”.

Państwo Islamskie: najnowszy prześladowca

W sierpniu 2014 roku dżihadyści Państwa Islamskiego (ISIS) najechali zamieszkały przez Jazydów region Sindżar w Iraku. Niektórym Jazydom udało się uciec. Ci, którym się nie udało, zostali zamordowani. Jazydzkie kobiety zgwałcono i sprzedano jako niewolnice seksualne.

Jedną z ofiar była Zinab, 31-letnia Jazydka, którą ISIS pochwycił w Kocho 3 sierpnia 2014 roku. „Zrobiono z niej niewolnicę seksualną, była nieustannie gwałcona i bita; uciekała swoim prześladowcom trzy razy, chwytano ją i znowu sprzedawano cztery razy. 21 marca 2016 roku sprzedano ją mężczyźnie, który okazał się być jej wybawcą wysłanym przez jej rodzinę” - pisał kanadyjski tygodnik „Maclean”. „Dwie córki jej wujka, w wieku 12 i 15 lat, nadal są w rękach ISIS”.

Liczba zaginionych, porwanych przez ISIS jazydzkich dzieci i kobiet wynosi około 2800, według Saada Murada, dyrektora Media and Relations w organizacji Yazda.

Nawet nie “ludzie Księgi”

Co łączy tak wielu muzułmanów o różnym pochodzeniu etnicznym w nienawiści i agresji wobec Jazydów?

Islamska teologia wyróżnia dwa rodzaje nie-muzułmanów:

• Ahl al-Kitab (“Ludzie Księgi”), eufemizm na Żydów i chrześcijan
• Wszyscy inni

Powszechne zapewnianie, że “Ludzie Księgi” są chronieni prawem islamskim, jest fałszywe. “Ludzie Księgi” są dhimmi – poddanymi drugiej kategorii – którzy muszą kupować swoje życie od muzułmanów „paktem dhimmi”. Według islamskiej teologii trzeba walczyć z “Ludźmi Księgi” aż albo nawrócą się na islam, albo zapłacą podatek dżizję muzułmańskim władcom.

Podatek dżizja jest symbolem poddania się nie-muzułmanów muzułmańskiej supremacji. Tylko przejście na islam może uczynić ich „równymi” muzułmanom. W przeciwnym przypadku są wykorzystywani, upokarzani i zubożani.

Jazydzi jednak nawet nie są “ludźmi Księgi”. Tak więc nie mają okazji, by się podporządkować. Zamiast tego mają wybór: nawrócenie się lub śmierć. 

Jazydzi – podobnie jak inni nie-muzułmanie – są także uważani za „kafirów” przez islamską teologię. „Kafir jest słowem, jakiego Koran używa dla nie-muzułmanów - pisze dr Bill Warner. – Zazwyczaj tłumaczy się je jako niewierzący lub niewierny, ale to tłumaczenie jest błędne. Słowo niewierzący jest neutralne, podczas gdy postawa Koranu wobec niewierzących jest bardzo negatywna. Koran definiuje słowo ‘Kafir’ jako znienawidzony przez Allaha. Muzułmanin nigdy nie jest prawdziwym przyjacielem Kafira. Kafirów można  zniewalać, gwałcić, obcinać im głowy, spiskować przeciwko nim, terroryzować i upokarzać. Kafir nie jest w pełni człowiekiem”.  

To wydaje się być główną przyczyną, dla której Jazydzi przez wieki byli prześladowani przez różne ludy muzułmańskie od czasu przejęcia Bliskiego Wschodu przez islam.

Jazydzi, jeden z najbardziej pokojowych narodów na świecie, niesłychanie cierpią od stuleci. Rządy świata i społeczność międzynarodowa właściwie o nich zapomniały. Świat powinien wreszcie zauważyć ich w chwili ich wielkiego cierpienia.

Yezidis: A History of Persecution

Jihad Watch, 27 czerwca 2020

Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska