Co to jest czerwona rtęć?
Nie jestem fanem filmów Star Trek reboot. Choć podoba mi się obsada i jako fan serii Trek lubiłem pomysł zrobienia ciągu dalszego, te filmy rozczarowują.
Jak zwykle w wypadku klap filmów o wielkich budżetach, problem polega na scenariuszu. Konkretnie – na czerwonej materii. Jest to tajemnicza substancja wynaleziona przez Wulkanów z przyszłości, której jedna kropla może dać osobliwe efekty. Pojawia się jako nieco czerwonego płynu. Ostatecznie jest to tylko głupa sztuczka, która ma przełamywać prawa fizyki.
Przypomniały mi o tym niedawne doniesienia o innej tajemniczej czerwonej materii – tak zwanej czerwonej rtęci. Na ile wiem, nie ma żadnego związku między tymi dwiema, a podobieństwo jest całkowicie przypadkowe. Być może jedyny prawdziwy związek jest psychologiczny. Rtęć już jest fascynująca substancją – metal, który w temperaturze pokojowej jest płynem. Byłby wspaniały do zabawy, gdyby nie był taki trujący. Czerwona rtęć byłaby jeszcze bardziej egzotyczną postacią tego zadziwiającego pierwiastka i być może jest tu ten sam czynnik cudu, który fascynuje scenarzystów.
W każdym razie – tak samo jak czerwona materia, czerwona rtęć również nie istnieje. Piszę o wielu rzeczach, które w rzeczywistości nie istnieją, żeby dekonstruować upartą wiarę w coś nieistniejącego. Ludzie najwyraźniej znakomicie potrafią wierzyć w nieistniejące rzeczy, co jest przejawem wielu wad i ograniczeń w naszej tworzącej przekonania maszynerii.
Cały szereg mechanizmów może tworzyć i podpierać nasze przekonania – bezpośrednie doświadczenie; zjawisko, które ma realny skutek w świecie; błędne postrzeganie; fałszywa pamięć; umyślne oszustwo; pobożne życzenie; kulturowa inercja; i wiele błędów poznawczych. Istnieją wystarczające mechanizmy, by stworzyć i podtrzymywać wiarę w coś bez żadnej podstawy w obiektywnej rzeczywistości.
Koncepcja czerwonej rtęci zaczęła się jako kulturowa wiara na Bliskim Wschodzie. Wiele jest tworzenia aury tajemniczości wokół egipskich piramid i mumii – są starożytne i skomplikowane, co prowokuje wyobraźnię. Według BBC pierwszym wcieleniem czerwonej rtęci było twierdzenie, że był to bardzo silny eliksir z właściwościami uzdrawiającymi, który można znaleźć w ustach egipskich mumii. Oczywiście na wszystko, co ma właściwości uzdrawiające, będzie wielki popyt.
Legenda trwała w tej kulturze, przechodząc do kultury zachodniej głównie przez archeologów, którzy natykali się na poszukiwaczy tej substancji. Ale wiara ma własne życie i energię, i kiedy pomysł rozszerzył się poza Bliski Wschód, wyewoluował. Wydaje się, że było jedno wielkie rozdwojenie tej legendy, kiedy czerwona rtęć zaczęła być kojarzona z tajnym radzieckim materiałem jądrowym. Ta czerwona rtęć ma moc destrukcyjną i może być użyta w bombach jądrowych lub jako broń sama w sobie, rodzaj brudnej bomby.
Istotnie, przynajmniej przez pewien czas terroryści starali się znaleźć i zdobyć czerwoną rtęć. Nie jest jasne, czy było to po prostu oszustwo, czy pułapka służb wywiadowczych. Niestety, używa się czasami pseudonauki w kampaniach dezinformacji lub prowokacjach policyjnych, podsycając leżącą u podstaw legendę. Sama tajemniczość podsyca także teorie spiskowe, które są jak napęd odrzutowców, kiedy łączą się z innymi przekonaniami.
A potem doszliśmy do ery mediów społecznościowych, gdzie czerwona rtęć jest tylko kolejnym sposobem zwiększania liczby kliknięć. Są rozmaite wideo na YouTube, pokazujące ludzi na przykład, przeciskających rtęć i sok z cytryny przez gęste sitko. Nie jestem pewien, co to ma pokazać, ale rtęć istotnie wygląda na czerwoną (nawet przed dodaniem soku z cytryny), co może być efektem samego filmu lub po prostu odbiciem w normalnej rtęci czerwonego światła nad kamerą. Albo płyn może być czymś zupełnie innym. W innych filmikach oczywistych efektów filmowych używa się do pokazania, że, na przykład, czerwona rtęć nie odbija się w lustrze.
To ostatnie twierdzenie wypływa bezpośrednio z innego aspektu legendy, że czerwoną rtęć znajduje się w jaskiniach, w których żyją nietoperze. I, oczywiście, kiedy wspominasz nietoperze, myśl biegnie do nietoperzy-wampirów i dalej do ludzkich wampirów, i dlatego do braku odbicia lustrzanego. Nie jest to nic innego jak strumień świadomości.
Jest fascynujące, jak mity szerzą się i podlegają mutacji w ludzkich sieciach społecznych, przekształcając się i optymalizując pod względem psychologicznej atrakcyjności i są wykorzystywane dla przyciągnięcia uwagi i wyciągnięcia pieniędzy.
NeuroLogica Blog, 12 września 2019
Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska
Neurolog, wykładowca na Yale University School of Medicine. Przewodniczący i współzałożyciel New England Skeptical Society. Twórca popularnych (cotygodniowych) podkastów o nauce The Skeptics’ Guide to the Universe. Jest również dyrektorem Science-Based Medicine będącej częścią James Randi Educational Foundation (JREF), członek Committee for Skeptical Inquiry (CSI) oraz członek założyciel Institute for Science in Medicine. Prowadzi blog Neurologica.