Photoshop czy nie photoshop?

Piotr Naskręcki

2015-07-13

Skorpion Hadogenes granulatus z twardzielca Bunga w Gorongosa, jeden z największych skorpionów na świecie.

Jedną z zabawnych konsekwencji zamieszczania w postach na tym blogu lub na mojej stronie Facebooka zdjęć mało znanych i rzadko widzianych zwierząt jest to, że czasami oskarżają mnie o fałszowanie ich, szczególnie, jeśli wątpiący w prawdziwość moich zdjęć nie znajdują w Google podobnych zdjęć innych fotografów. Zdarza się to szczególnie często ze zwierzętami, które są największe w swoim rodzaju, czy to olbrzymi krab palmowy, czy pasożytnicza mucha nietoperza. Zastanawiam się, czy zdjęcia z tego postu także spotkają się z podobnym niedowierzaniem.

Twardzielce Bunga w parku narodowym Gorongosa, Mozambik

W zeszłym miesiącu prowadziłem (zwabiłem) grupę badaczy do odległego kąta parku narodowego Gorongosa, żeby kontynuować dokumentowanie bogactwa biologicznego tego niezwykłego miejsca. Mieliśmy obóz u podnóża twardzielca Bunga, jednej z kilku małych, izolowanych gór w zachodniej części parku. Te twardzielce nigdy nie były zbadane przez biologów i chociaż nie spodziewaliśmy się znalezienia gatunków endemicznych, zawsze była szansa natknięcia się na organizmy rzadkie lub nowe dla nauki. Twardzielce Bunga są w zasadzie gigantycznymi stertami skały wulkanicznej pokrytymi bardzo cienką warstwą gleby i gęstym dywanem lesistej roślinności. Takie środowisko jest rajem dla wielu zwierząt, ale ku mojej wielkiej uldze, nie dla lwów i słoni. Znaczyło to, że mogliśmy swobodnie wędrować po twardzielcach, stosunkowo bezpieczni, bez ograniczeń potrzebą stałego towarzystwa uzbrojonych strażników. Mówię „stosunkowo”, ponieważ Afryka pełna jest stworzeń, które mogą cię dopaść, i twardzielce Bunga nie są inne – podczas pierwszej wizyty w tym miejscu moich przyjaciół i mnie zaatakowała chmara dzikich pszczół i następnego dnia wyciągnąłem niemal 150 żądeł z ramion i karku. (Pamiętam, że zanim straciłem przytomność pomyślałem: „Przynajmniej jest to koniec właściwy dla entomologa”.) Na szczęście nie mieliśmy żadnych podobnych przygód podczas tego badania, chociaż upewniłem się, że każdy członek wyprawy miał zestaw Epipen, w razie potencjalnego szoku anafilaktycznego.

Podniesione krawędzie chronią środkowe przyoczka skorpiona Hadogenes granulatus przed zadrapaniem o skały (zielona strzałka). Nie ma ich u gatunków, które żyją w równie ograniczonym, ale miększym środowisku, takich jak ten Opistacanthus (poniżej) znaleziony pod korą drzewa.

Podnoszenie ciężkich kamieni wulkanicznych w poszukiwaniu zwierząt było ciężką pracą, ale także niezmiernie nagradzającą. Każdy płaski kawałek bazaltu mógł ukrywać gekona, węża, rodzinę świerszczy, jakieś fantastyczne chrząszcze albo skorpiona i to ten ostatni najbardziej mnie zaskoczył. Skorpiony skalne rodzaju Hadogenes uważane są za największe, a przynajmniej najdłuższe skorpiony na świecie. Niektóre gatunki mogą osiągnąć długość 22 cm i kilka osobników z Bunga miało co najmniej tę długość. To prawda, że dużą częścią ciała jest długi i cienki telson („ogon”), ale nadal jest to widowiskowy stwór, który każe ci wstrzymać oddech, gdy przeplata się między twoimi palcami. Wszystkie gatunki Hadogenes są skałolubne czyli kochają skały. Ich ciała są doskonale przystosowane do wciskania się w wąskie szczeliny, a ich stopy mają sztywne szczecinki i zakrzywione pazurki, co pozwala im trzymanie się najgładszej nawet skały (i wisieć ze skały do góry nogami, czego potrafi dokonać niewiele innych skorpionów). Podniesione krawędzie chronią ich środkowe przyoczka – główną parę oczu - przed zadrapaniem o skały, a całe ciało jest bardziej spłaszczone niż u jakiegokolwiek innego skorpiona podobnych rozmiarów.

Podobnie jak wiele skorpionów rodzaj Hadogenes pokazują one piękną niebieską fluorescencję przy wystawieniu na światło ultrafioletowe. Niedawne badanie sugeruje, że pomaga to tym nocnym zwierzętom w wykrywaniu i unikaniu światła.

Jak to się jednak często zdarza, duże rozmiary i przerażający wygląd niekoniecznie idą w parze z prawdziwą zdolnością zrobienia krzywdy. Zdradza to telson, który u skorpionów skalnych jest długi i cienki, pokazując słabe mięśnie i mały gruczoł jadowy, a więc nie polegają na jadzie ani do chwytania zwierzyny, ani do obrony. Oczywiście mogą ukłuć i robią to, ale moc ich jadu nie jest większa niż pszczoły (i na szczęście nie poruszają się w wielkich rojach jak te chrzanione małe kawałki fruwającego bólu). Kilka gatunków Hadogenes ma zdolność opryskania napastnika jadem, co może spowodować bolesne podrażnienie, jeśli krople dostaną się do oczu, ale poza tym są niegroźne. W rzeczywistości artykuł (pdf) opisujący znaczenie skorpionów skalnych dla medycyny, kładzie większy nacisk na ich zdolność uszczypnięcia twoich palców niż wstrzyknięcia jadu.

Skorpiony rodzaju Hadogenes występują w środowiskach skalistych w całej południowej i wschodniej Afryce, często na izolowanych górach, co prowadzi do częstej specjacji allopatrycznej i wysokiej liczby gatunków endemicznych. Kiedy po raz pierwszy znalazłem skorpiony skalne na Bunga, miałem nadzieję na nowy, nieopisany jeszcze gatunek, ale niestety, tak się nie stało, bo wszystkie były członkami H. granulatus, gatunku znanego z innych miejsc w Mozambiku.

Fotografowałem jednego osobnika, który siedział na pionowej skale, tuż obok mojej ręki. Wiedziałem, że to zwierzę jest dość niegroźne, ale i tak nie chciałem porównywać jego jadu do pszczelego i postanowiłem nie robić jego zdjęcia w bezpośrednim sąsiedztwie mojej ręki. I, oczywiście, spowodowało to, że było znacznie łatwiej manipulować wizerunkiem w Photoshopie, żeby skorpion wydawał się większy. (Żartuję!)

Ciało skorpionów skalnych jest silnie spłaszczone, doskonale przystosowane do wciskania się w najwęższe szczeliny.

Flavio Artur, Ricardo Guta i ja 24 godziny po ataku roju dzikich pszczół afrykańskich. Tego ranka wyciągnąłem z mojej skóry niemal 150 żądeł.

Photoshop or not

The Smaller majoraty, 22 czerwca 2015

Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska

Piotr (Peter) Naskręcki

Entomolog, fotograf, popularyzator nauki. Ukończył studia na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, doktorat na University of Connecticut, pracuje w Museum of Comparative Zoology, Harvard University.

Piotr Naskręcki prowadzi znakomity blog naukowy The Smaller Majority. Jego zdjęcia owadów (i nie tylko owadów) fascynują i kuszą, żeby je sobie natychmiast ściągnąć. Nie należy tego jednak robić bez pozwolenia, gdyż zarówno zdjęcia, jak i teksty zastrzeżone są prawami autorskimi.