Gigantyczne walenie mają super elastyczne nerwy

Z jednej strony, nie miało to sensu. U ssaków nerwy mają trochę luzu, ale jeśli rozciągniesz je ponad 10 procent ich długości, przestaną prawidłowo przekazywać sygnały elektryczne. Rozciągnij je o 30 procent, a rozerwą się. Naciągnięcia są najpowszechniejszym rodzajem uszkodzeń nerwów u ludzi i mogą prowadzić do ostrego bólu, utraty czucia i paraliżu. Mówiąc po prostu: nerwy się nie rozciągają.

Z drugiej strony, rozciągliwe nerwy walenia mają ogromny sens. Jest to zwierzę, którego całe istnienie zbudowane jest na skrajnych wyczynach rozciągliwości.

Gigantyczne wieloryby fałdowce – finwale, płetwale błękitne, humpbaki, płetwale karłowate i ich krewni – karmią się maleńkimi skorupiakami o nazwie szczętki (kryl), które połykają milionami używając do tego specjalnej techniki. Fałdowiec przyspiesza w kierunku chmary krylu i nagle otwiera swoją gigantyczną paszczę pod właściwym kątem. Dwie kości dolnej szczęki wychylają się na zewnątrz, rozszerzając paszczę; język cofa się, tworząc jeszcze więcej miejsca. Cała jama gębowa rozdyma się, powiększając obwód o około 162 procent i pochłaniając zdumiewające ilości krylu i wody. Płetwal błękitny potrafi połknąć  około pół miliona kalorii za jednym łykiem.

Długie fałdy w jamie gębowej pozwalają na to rozwarcie bez rozdarcia skóry ani mięśni. Ale co z nerwami? Duże nerwy przechodzą przez dolną szczękę, łącząc ją z językiem i tłuszczem. Muszą one rozciągać się i, jak pokazali Vogl i Shadwick, robią to.

Jak?

Strategia, pisze Vogt, jest “prosta ale elegancka” Każdy nerw zawiera wiązki włókien, które siedzą w rdzeniu i są bardzo poskładane. Otacza je gruba ściana z dwóch białek: solidnego kolagenu i rozciągliwej elastyny. Kiedy waleń otwiera jamę gębową te wiązki i włókna kolagenu rozprostowują się, podczas gdy włókna elastyny rozciągają się. Kiedy włókna kolagenu rozwijają się w pełni, napinają się i nie pozwalają nerwowi na dalsze rozciągnięcie (i potencjalne zerwanie). Kiedy waleń zamyka paszczę, włókna elastyny ściągają nerw z powrotem do pierwotnego kształtu.

I tyle. Włókna nerwu nie rozciągają się. One się rozwijają. Ale to nadal je wyróżnia. Inne nerwy, które mieszczą się w szyi i klatce piersiowej finwala nie mają tej właściwości i dają się rozciągnąć niewiele więcej niż nerwy w twojej twarzy. Nerwy pyska walenia, przez większą rozciągliwość, pozwoliły mu na ewolucję tego niezwykłego sposobu odżywiania się i na bijące rekordy rozmiary. Bez rozciągliwych nerwów finwale i płetwale błękitne nigdy nie stałyby się takimi gigantami, jakimi są.

To nieoczekiwane odkrycie pokazuje, jak niewiele wiemy o olbrzymich waleniach, które od tysiącleci porywały naszą wyobraźnię. Zaledwie kilka lat temu ten sam zespół odkrył, że fałdowce mają organ czuciowy wielkości piłki do siatkówki na czubku ich dolnych szczęk – a nikt go przedtem nie widział. Niewątpliwie czekają nas dalsze niespodzianki. „Jedną z wielkich tajemnic, która pozostaje do rozwiązania, jest jak te zwierzęta połykają pokarm, który koncentrują po każdym olbrzymim łyku – mówi Vogl. – Nadal tego nie wiemy”.

Giant whales have super stretchy nerves

Not Exactly Rocket Science, 4 maja 2015

Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska