Amerykanie odchodzą z Afganistanu, kto przychodzi?

Artykuły w mediach pakistańskich i indyjskich analizują historyczną decyzję Moskwy sprzedania broni Pakistanowi oraz wpływ tej decyzji na regionalną równowagę sił.

Negocjacje rosyjsko-pakistańskie dotyczą sprzedaży rosyjskich helikopterów bojowych Mi-35 Islamabadowi.

10 czerwca ambasador rosyjski Aleksiej Diedow spotkał się z doradcą ds. bezpieczeństwa narodowego, Sartajem Azizem w Islamabadzie i na konferencji prasowej potwierdził potem doniesienia o umowie w sprawie helikopterów Mi-35[2].  Ambasador rosyjski twierdził, że nie było zakazu sprzedaży broni Pakistanowi, ale nigdy nie było takiej okazji, ponieważ Pakistan polegał na USA w sprawie wyposażenia swojej armii. Ambasador Diedow powiedział także prasie: „Obecność wojowników uzbeckich, tadżyckich i z Ruchu Islamskiego Wschodniego Turkmenistanu na pakistańskich obszarach plemiennych stanowi zagrożenie bezpieczeństwa całego regionu i potrzebne są wspólne wysiłki, by rozprawić się z tą groźbą”.

Choć niektórzy komentatorzy widzą rosyjską sprzedaż broni Pakistanowi jako próbę ustabilizowania  regionu Azji Środkowej i wzmocnienia wpływów Moskwy, wywołało to także konsternację w Indiach, które zawsze uważały Moskwę za godnego zaufania przyjaciela. Poniżej podajemy fragmenty artykułu zatytułowanego „Rosja zwraca się ku Pakistanowi” autorstwa brytyjsko-indyjskiego analityka Harsha V. Panta, opublikowany w „The New Indian Express”. [3]:  

Rosja zwraca się ku Pakistanowi

"Siergiej Czemiezow, szef rosyjskiej państwowej korporacji Rostec, powiedział, że Moskwa prowadzi negocjacje dotyczące dostawy kilku śmigłowców bojowych Mi-25 dla Islamabadu. Ambasador Moskwy w Indiach, Aleksander M. Kadakin, próbował uzasadnić to sugerując, że Rosja nigdy nie wprowadziła embarga na broń do Pakistanu i że początki kooperacji technicznej i militarnej z tym krajem datują się na lata 1960. Rozgniewało to kręgi establishmentu kształtującego politykę zagraniczną Indii, ale jest to coś, czego New Delhi powinno było się spodziewać.

W próbie rozszerzenia przestrzeni strategicznej po wycofaniu się sił Zachodu z Afganistanu po roku 2014 Rosja podjęła zdecydowane próby wyciągnięcia ręki do Pakistanu. W październiku 2012 r. ówczesny szef armii pakistańskiej, generał Ashfaq Parvez Kayani, odwiedził Rosję. Jego wizyta odbyła się po odwołaniu wizyty prezydenta rosyjskiego Władimira Putina w Pakistanie. Byłaby to pierwsza w historii wizyta prezydenta rosyjskiego w Pakistanie i dlatego mająca szczególne znaczenie. Putin miał także wziąć udział w czterostronnym spotkaniu w sprawie Afganistanu z przywódcami Tadżykistanu, Pakistanu i Afganistanu. Zamiast Putina przysłano do Pakistanu jego ministra spraw zagranicznych. Mimo tego odwołania, po obu stronach podejmowano starania o wzajemne zbliżenie.

Kiedy siły NATO przygotowują się do opuszczenia Afganistanu, wyłania się nowy porządek sił regionalnych. Związki między Pakistanem a Rosją także przyjmują nową postać, a to ma wielkie znaczenie dla Indii i regionu Azji Południowej. Starania Pakistanu o poprawę stosunków z Rosją od czasu pogorszenia się stosunków Pakistanu ze Stanami Zjednoczonymi są widoczne już od pewnego czasu. Były prezydent Pakistanu Asif Ali Zardari odwiedził Rosję w maju 2012 r., a specjalny wysłannik prezydenta rosyjskiego do Afganistanu, Zamir Kabulow, odwiedził Pakistan w kolejnym miesiącu. Islamabad ma niewielu przyjaciół na świecie. Także Chiny były powściągliwe w konkretnych ofertach  dla ‘przyjaciela na każdą pogodę’. Pakistan ma obecnie nadzieję, że Rosja zacznie sprzedawać mu więcej wyposażenia obronnego.

Oba kraje próbują wzmocnić swoją obecność w Azji Środkowej. Rosja chce stabilności na swoich krańcach Azji Środkowej, a Pakistan ma decydujące znaczenie w zarządzaniu tym regionem. Wyciągnięcie ręki przez Rosję do Islamabadu jest próbą uzyskania wpływu na dynamikę regionalną. Rosja zauważyła zmianę priorytetów w indyjskiej polityce zagranicznej i obecne pogorszenie stosunków USA-Pakistan. Zbliżenie między USA i Indiami jest dla Rosji pewnym problemem. W miarę jak Indie odsuwają się od Rosji, szczególnie kiedy zmniejsza się ich zależność od wyposażenia obronnego, Moskwa także szuka alternatyw. Moskwa rozumie również znaczenie Pakistanu dla przywrócenia stabilności po 2014 r. w Afganistanie i w całej w Azji Środkowej.

Działają tu więc różne czynniki. Putin publicznie poparł prośbę Pakistanu o dołączenie do Szanghajskiej Organizacji Współpracy i zaoferował pomoc rosyjską w zarządzaniu pakistańską infrastrukturą energetyczną. Powiedział następnie, że Rosja uważa Pakistan za godnego zaufania i bardzo ważnego partnera.

Rosyjski Gazprom chce inwestować w gazociąg Turkmenistan-Afganistan-Pakistan-Indie. Tymczasem, chociaż Rosja jest jednym z głównych beneficjentów efektów zewnętrznych paktu o kooperacji w sprawie cywilnego użycia energii jądrowej między USA a Indiami, w Moskwie słychać było pomruki dotyczące sposobu, w jaki projekt jądrowy Koodankulam był prowadzony przez New Delhi oraz z powodu prawa cywilnej odpowiedzialności jądrowej w Indiach, które czyni z Indii nieatrakcyjny rynek dla rosyjskiego sektora jądrowego.

Po kilku dziesięcioleciach braku zainteresowania Pakistanem Moskwa postanowiła obecnie stopniowo zacząć sprzedaż broni do tego kraju. Rosja jest drugim na świecie eksporterem broni z 24 procentami udziału w tym handlu, a przewyższają ją tylko USA, które kontrolują niemal 30 procent globalnego rynku broni. Indie nadal są odbiorcą ponad 50 procent rosyjskiej sprzedanej broni, ale New Delhi zdywersyfikowało dostawców. W miarę, jak rynek broni staje się dla Rosjan trudniejszy, z Chinami, które zdecydowały się na produkowanie własnej broni zamiast kupowania jej od Rosji, Moskwa potrzebuje nowych klientów. Odsunięcie się Indii od Rosji było stopniowe, ale znaczące. Umowa o zakupie wielozadaniowego samolotu bojowego z francuskim Rafale została uznana za równie wielką porażkę dla Rosji, jak  dla USA.

Sprzedaż broni dla Pakistanu mogłaby potencjalnie otworzyć nowy i znaczący rynek dla Rosji, gdyż apetyt Waszyngtonu na dalszą pomoc dla pakistańskiej armii i przemysłu radykalnie zmalał. Współpraca obronna, jak jest to deklarowane przez obie strony, może obejmować wspólne manewry wojskowe, wymianę personelu i sprzedaż broni. Istnieją tu jednak wyraźne granice. Moskwa nigdy nie będzie mogła zastąpić Waszyngtonu, jeśli chodzi o środki pomocowe i wsparcie obronne dla Pakistanu. Moskwa ma poważne ograniczenia w tym, co może dać, a potrzeby Pakistanu są olbrzymie. Jest mało prawdopodobne, by Rosja wyłoniła się jako główny darczyńca, ale Pakistan chce pokazać USA, że ma inne opcje. W przeszłości Moskwa była bardzo krytyczna wobec skłonności pakistańskiego establishmentu militarnego do wykorzystywania ugrupowań ekstremistycznych, by osiągać narodowe cele strategiczne. I nadal pozostaje zaniepokojona tą tendencją, tak więc naciski na Pakistan będą trwały.

Establishment rosyjski ma także silne obawy w sprawie możliwości, że technologia jądrowa wpadnie w ręce ekstremistów w Pakistanie i głośno mówił o tym niebezpieczeństwie. Moskwa nie chciałaby również dzielić się z Pakistanem swoją technologią obronną w takim stopniu, by zraziło to Indie, jeden z największych rynków zbytu jej sprzętu obronnego. Rosja ma stosunki z Indiami na wielu poziomach, ale ich partnerstwo może być zagrożone, jeśli Pakistan stanie się dla Moskwy głównym priorytetem. Jakikolwiek kształt przyjmą ostatecznie związki Rosji z Pakistanem, fakt, że Rosja wyciąga rękę do Pakistanu i buduje nowe sojusze w Azji Południowej, pokazuje centralną rolę Pakistanu w obecnych zmianach w regionie oraz to, jak większość państw tego regionu próbuje teraz zabezpieczyć się w ciągle ewoluującym środowisku strategicznym. Przyszła także pora, by odejść od starego, wyświechtanego hasła o Rosji jako ‘odwiecznym przyjacielu’ Indii i wnieść trochę zdrowego rozsądku w stosunki Delhi z Moskwą”.

Przypisy:

[1] Dawn.com (Pakistan), 2 czerwca 2014.

[2] The News (Pakistan), 11 czerwca 2014.

[3] The New Indian Express (Indie), 12 czerwca 2014.

Źródło: MEMRI, Specjalny komunikat 5781 z  29 czerwca 2014

Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska

Harsh V. Pant

Profesor politologii, wykłada stosunki międzynarodowe i problemy bezpieczeństwa w regionie Azji i Pacyfiku na londyńskim King’s College.