Prawda

Czwartek, 28 marca 2024 - 15:06

« Poprzedni Następny »


Jacek Tabisz o nowym humanizmie

 


Jacek Tabisz 2021-12-21


Dostałem maszynopis książki, której jeszcze nie ma (ale w tym tygodniu pojawi się w księgarniach), pod ambitnym tytułem Nowy humanizm. Nowy humanizm? Jaki nowy humanizm? Humanizm jest tak stary jak nasza dwunożność, jak pierwszy uśmiech i początki abstrakcyjnego myślenia…,  a jednak Jacek Tabisz, wieloletni prezes Polskiego Stowarzyszenia Racjonalistów, przekonuje nas, że ten nowy humanizm jest starym humanizmem, uzupełnionym o zdobytą wiedzę o mikro i makrokosmosie, o nas samych, o naturze i o kulturze. Ta pierwsze bywa wroga, ta druga bywa więzieniem. Nauka zmienia nasz punkt widzenia. Jesteśmy drobiną w kosmosie, a nasze wyobrażenia o świecie i wszechświecie wyrastały z ignorancji i pychy.  Nie jesteśmy pępkiem wszechświata, nie ma również jakiegoś Pana Boga, do którego rzekomo  jesteśmy bliźniaczo podobni, nasze życie kończy się, kiedy umieramy i warto doceniać to, co nam się przydarzyło.

Humanizm, świecki humanizm, ewolucyjny humanizm. Te dwa przymiotniki są istotne. Świecki, bo porzuciliśmy religijne mity wprowadzające w błąd i zabójcze dla humanizmu; ewolucyjny, bo nie tylko nasze ciała są produktem ewolucji, jesteśmy cząstką zwierzęcego świata, ale nasze umysły i nasza moralność jest również produktem ewolucji. Czy zagraża to naszej duchowości? (To zależy jak sobie zdefiniujemy duchowość). Nie zagraża naszej zdolności do empatii, nie zagraża kulturze, nie zagraża moralności. Zmienia nasze myślenie o życiu, o naszym miejscu w kosmosie i o  stosunku do innych.


Na samym początku Jacek Tabisz przywołuje Sama Harrisa i opinię Richarda Dawkinsa o jego książce Pejzaż moralny:

„Bardzo długo sam – ze zwykłego niemyślenia, przyznam – byłem jedną z licznych ofiar mitu, iż nauka nie ma nic do powiedzenia na temat moralności. Pejzaż moralny wszystko zmienił. Mam nadzieję, że podobną przemianę wywoła też u filozofów. Filozofowie umysłu chyba wreszcie rozumieją, że nie uciekną przed neuronaukami, a najlepsi z nich nauczyli się już nawet z nich korzystać. Sam Harris pokazał, że tą samą drogą powinni podążyć filozofowie moralności, a ich świat też raptem stanie na głowie (a może wreszcie na nogach). Jeśli zaś mowa o religii i groteskowej idei, że człowiek potrzebuje boga, by być dobrym, to w tej sferze akurat Sam Harris jest od lat jednym z najlepszych szermierzy.”

U Harrisa kluczowym słowem jest dobrostan. Nauka może pytać ludzi, czy są szczęśliwi, ale nie może szczęścia obiektywnie zmierzyć, może jednak stworzyć miary dobrostanu. Poczynając od spraw najbardziej przyziemnych - czy masz co jeść, dach nad głową, ubranie, bezpieczeństwo. Mamy cały szereg dobrze opisanych miar, które mówią nam o dobrostanie ludzi. Czy dobrostan ludzkości może być celem i wyznacznikiem moralności? Sam Harris twierdzi, że tak.


Jacek Tabisz nie zatrzymuje się przy koncepcjach Sama Harrisa (trochę szkoda, że nie dotyka Zmierzchu przemocy Stevena Pinkera), zastanawia się nad pytaniem, dlaczego ten nowy humanizm jest bezbożny, dlaczego musi wybierać między religią i nauką, jakie są w tym przypadku konsekwencje akceptacji teorii ewolucji i dlaczego nieporozumieniem jest twierdzenie, że religia jest moralna, a ateizm amoralny. Czy nauka pozwala na wzrost dobrostanu społeczeństw? Trudno tu o wątpliwości. A czy może być wykorzystywana dla złych celów? Oczywiście, że może. Czy ateista może być po złej stronie mocy? Ateizm nie prowadzi do świętości, ale lepsze rozumienie świata, w którym, żyjemy, pozwala na lepsze wybory, ułatwia szukanie tego, co moralne i słuszne.     


Często zarzuca się świeckim humanistom nadmierne poszanowanie nauki, materializm, a nawet biologizm. Otaczający nas materialny świat i biologia stanowią podstawę, na którą nakłada się kultura, humanizm oparty na wiedzy o świecie powinien prowadzić do życzliwości, bez konieczności uciekania się do utopii. Ta życzliwość coraz częściej obejmuje więcej niż tylko innych ludzi, moralność ewoluuje i jesteśmy dziś znacznie bardziej wrażliwi na los zwierząt niż byli nasi przodkowie.


Autor zauważa doniosłość Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, omawia szczegółowo jej poszczególne artykuły, chyba nie zauważa jednak, że jest to głównie zbiór pobożnych życzeń, ani tego, że dziś w Organizacji Narodów Zjednoczonych dominują państwa bandyckie, a strażnikami przestrzegania praw człowieka są dziś takie kraje jak Wenezuela, Arabia Saudyjska, Chiny, Kuba czy Rosja. Efekt jest łatwy do przewidzenia, mamy piękną deklarację praw człowieka, ale na jej straży stoją ci, którzy łamią te prawa najczęściej. Jest to (przynajmniej moim zdaniem) jedno z najważniejszych wyzwań nowego humanizmu, aby pokazywać astronomiczną hipokryzję instytucji i jednostek, posługujących się retoryką humanizmu w równie zakłamany sposób jak instytucje religijne.           


Bezbożny humanizm, w odróżnieniu od tego pobożnego, nie ma dogmatów, więc Autor podkreśla, że często możemy mieć wątpliwości lub mocno różniące się zdania w kwestiach takich jak aborcja, czy eutanazja, co oczywiście ustawia inne ramy i inny sposób dyskutowania o ważnych problemach społecznych i etycznych. (Niestety również w środowisku ludzi deklarujących się jako bezbożni humaniści często obserwujemy zacietrzewienie i brak umiejętności prowadzenia uporządkowanych dyskusji.)


Kiedy mowa o środowisku ludzi, którzy odeszli od religii wyłania się problem tradycji i rytuałów, które przez wieki miały religijną oprawę. Narodziny, śluby, pogrzeby, święta, chwile kiedy stajemy przed pytaniem „jak to teraz urządzić”.  Nie jest to sprawa, która mi specjalnie zaprząta głowę, ale rozumiem, dlaczego Jacek Tabisz poświęca jej sporo uwagi. Podobnie jak kwestii rozlicznych organizacji humanistycznych, które  nie tylko tworzą nowe wspólnoty, ale są, (a przynajmniej mogą być) forum dyskusji o życiu społecznym poza  wspólnotami religijnymi.       


Autor osobny rozdział poświęca postaci Paula Kurtza. Kurtz w 1979 roku stracił stanowisko redaktora naczelnego „The Humanist”. Opuszczając Amerykańskie Stowarzyszenie Humanistyczne, Kurtz założył czasopismo „Free Inquiry” oraz Radę Świeckiego Humanizmu (Council for Secular Humanism).


Kurtz postuluje nowe oświecenie:

Mówiąc, że dramatycznie potrzebne jest nam Nowe Oświecenie, mam na myśli radykalną reorientację religijno-moralnego sposobu postrzegania rzeczywistości, który tak głęboko przenika współczesne społeczeństwo. Zakłada to reformację kulturową, przebudowę podstawowych zasad, przekonań i wartości. Istotnym jej warunkiem jest dostatecznie mocne zaufanie do naszej zdolności rozwijania wiedzy o świecie, dokonywania odkryć naukowych i prowadzenia racjonalnych badań. Rozmaite problemy mogą wydawać się zbyt trudne lub zgoła nierozwiązywalne. Nie ma jednak żadnej obiecującej alternatywy dla posługiwania się metodami ludzkiej inteligencji. Rzetelnej pracy i pewnej dozy dobrej woli nie zastąpi ani wiara, ani objawienie, autorytet czy zwyczaj, mistycyzm czy spirytualizm. Teista wierzy, że tylko Bóg nas zbawi; odpowiadam na to, że żadne bóstwo nas nie chroni, musimy dbać o siebie sami.

Zmiany społeczne są nieodmiennie wypadkową postaw i zachowań w społeczeństwie, a to co postulują, czy planują, myśliciele, w praktyce odbiega daleko od tego co postuluje się na papierze. Obserwujemy dziś w społeczeństwach zachodnich (i nie tylko) ucieczkę od religijnego sposobu patrzenia na życie, co wcale nie oznacza powszechnej atrakcji racjonalizmu.           


Kończąc lekturę tej panoramy nowego humanizmu Jacek Tabisz zachęca do angażowania się w ten ruch, ostrzegając przez niebezpieczeństwami zideologizowania i przypomina, żeby nie zgubić starych humanistów, którzy nadal mają nam wiele do zaoferowania. Prawdę mówiąc troszkę ubawiły mnie jego ostrzeżenia, byśmy nie stali się bigotami ważącymi słomki z plastiku i każde „niepoprawne rasowo” słowo, ani nie uznali naiwnej wizji powrotu do natury Rousseau za słowo natchnione. Oczywiście już dziś widzimy, że dla wielu odejście od religii oznacza i nadal będzie oznaczać poszukiwanie nowej utopii. Pytanie, gdzie, kto i z jaka mocą będzie się jej przeciwstawiał. Ostatecznie głupota jest odnawialna, a rozum jest zasobem rzadkim. Wszystkim nam się zdaje, że jesteśmy po stronie rozumu, pytanie jak wiele (a raczej jak niewiele) z naszych poszukiwań zda próbę czasu. Ucieczka od religii spowodowana jest częściej przez odrazę do kościelnych skandali, niż przez zamiłowanie do nauki, filozofów i manifesty. A przecież do nauki warto zachęcać, a filozofów i manifesty popularyzować, więc mam nadzieję, że ksiazka Jacka znajdzie wielu czytelników.     

 

  • Książka Jacka Tabisza Nowy humanizm
    książka ukazała się nakładem Wydawnictwa Bez Maski w serii Biblioteka Racjonalistów i jest już w przedsprzedaży. 
     



Skomentuj Tipsa en vn Wydrukuj






Nowy ateizm i krytyka religii

Znalezionych 900 artykuły.

Tytuł   Autor   Opublikowany

Sumerowie patrzą z osłupieniem jak Bóg tworzy świat     2014-12-23
Humanizm ewolucyjny II     2014-04-22
Dławienie krytyki przez państwo     2016-03-24
Rozdzielenie religii i państwa – warunkiem demokracji     2016-09-08
Tęsknota za bezpiecznym miejscem III.     2018-02-25
Czego Żydzi nauczyli Koptyjkę     2015-02-20
Bóg odkrywa modlitwy ludzkości w spamie     2015-01-01
Wezwanie do reformy islamu     2016-05-05
Uciekłaś od wojny, a oni przyjęli cię      2020-03-13
Pierwsze pokolenie ex-muzułmanów     2016-12-07
Kolejne wyznanie ex-muzułmanki     2016-12-21
Boże słowo głoszone z ambony     2017-08-10
Bóg ześle naukę i technikę     2016-08-30
Allah stworzył kobiety, żeby były w domach     2018-10-25
Czego naucza imam w Kopenhadze     2017-06-19
Islam nakazuje kochać Mahometa i Dżihad bardziej niż własne rodziny     2020-12-14
Credo islamu z ust autorytetu     2020-03-02
 “Islam przeżywa ostre starcie z nowoczesnością i wymaga reform”     2018-11-22
Bańki, medycyna, islam i sport     2016-08-27
Wojna pod znakiem krzyża     2022-03-11
Religia to piekło kobiet     2016-05-04
Kpatinga: wioska czarownic   Igwe   2014-04-13
W poszukiwaniu definicji islamu i islamizmu   Ahmad   2017-09-17
Indyjskie czary nad słowem sekularyzacja   Ahmad   2015-11-27
Islamizm nie jest islamem   Ahmed   2015-09-21
Trzeba przestać milczeć   Ahmed   2014-04-15
Przeciwko autorytetom islamskim i w solidarności z ofiarami islamu   Ahmed   2016-01-24
Dyskryminacja jest wynikiem fanatyzmu w systemie edukacji   Al-Dachachni   2017-03-11
Religie usprawiedliwiają zabijanie, kradzież i inne przestępstwa   Al-Tamimi   2020-03-06
Otwarty umysł jest zaletą   Andreadis   2017-02-16
Świadomość w oczach wierzących i niewierzących   Andrews   2017-07-06
Mój problem z Bogiem   Angier   2014-06-24
Cztery słowa i 1280 poszkodowanych…   Bekdil   2015-04-26
Chusta wreszcie wolna; Turcja wręcz przeciwnie   Bekdil   2014-10-10
Bandycki ramadan   Bekdil   2016-07-15
Niech przemówią tureccy uczeni: zobaczymy czym jest islamizm   Bekdil   2018-05-30
Turcja: seks islamistów z dziećmi jest w porządku; potępienie tego to przestępstwo   Bekdil   2023-03-10
Niepowodzenie islamistycznej kampanii Erdogana w Turcji   Bekdil   2020-01-25
Najlepszy sposób walki z tzw. przemysłem islamofobii   Bekdil   2015-02-21
Turcja: Czy z religijnego punktu widzenia pożądanie własnej córki jest w porządku?   Bekdil   2016-01-25
"Nic wspólnego z islamem"?   Bergman   2016-12-11
Turcja islamizuje Danię budując meczety   Bergman   2017-12-02
Turcja: Uczniowie czytają Koran i porzucają islam   Bulut   2020-06-19
Dżihad przeciwko świątyniom mniejszości   Bulut   2015-09-03
Turecki ateista zamordowany 31 lat temu   Bulut   2021-09-18
Nie, islamofobia nie jest tym samym co antysemityzm   Bulut   2020-01-26
Ogromna transformacja Indii i Bliskiego Wschodu   Bulut   2023-08-22
Turcja: ucieczka od religii?   Bulut   2019-09-25
Jak ekstremistyczny rząd traktuje dziewczynki i kobiety   Bulut   2018-10-19
Polityka Nowego Ateizmu   Bum   2014-02-28
Wywiad z Waleedem Al-Husseinim   Canlorbe   2016-09-29
Nieudacznicy, tchórze? Nie, idealiści   Carmon   2017-06-02
Zbliżają się dni religijnej zemsty   Carmon   2023-03-06
Królik jest pytaniem   Celeste Hale   2014-08-16
Machina religijnej nienawiści w działaniu   Chandra   2014-09-09
Ukarane, bo zostały zgwałcone   Chesler   2014-11-06
Groza umiarkowanego islamizmu   Chesler   2021-03-04
Prawdziwy opór przeciw fanatyzmowi   Chesler   2018-10-24
Jeśli wlazłeś między wrony...   Coyne   2014-02-17
Katolicki hierarcha mówi, że anioły istnieją, ale są bezskrzydłe   Coyne   2013-12-24
Artykuł ateistki w “New York Times” zachwala prawdziwe cuda dokonane przez początkujących świętych   Coyne   2016-09-16
Jesus and Mo oraz dosłowność i umiarkowani muzułmanie   Coyne   2014-10-11
Nauka kontra wiara: żadnego konfliktu!   Coyne   2014-01-21
Podsumowanie ataków na ateistów   Coyne   2014-01-07
Ewolucja teistyczna kiepsko się sprzedaje   Coyne   2014-06-29
Bonobo i pogromca ateistów. Część II   Coyne   2014-08-13
Papież akceptuje ewolucję z boskim napędem   Coyne   2014-11-08
Świadkowie Jehowy i odmowatransfuzji krwi dla dziecka   Coyne   2014-09-07
Czy ateizm jest irracjonalny? Filozof mówi “tak”   Coyne   2014-10-28
Ewolucja pomogła im pozbyć się religii   Coyne   2015-05-07
Gdyby bóg ISIS był moim bogiem, czy miałbym robić to, co nakazuje?   Coyne   2014-09-27
Bonobo i pogromca ateistów   Coyne   2014-08-12
Australijka, Świadek Jehowy (i jej płód) umierają, bo odmówiła transfuzji krwi   Coyne   2015-04-16
O rzekomym wojującym, fundamentalistycznym, ateizmie   Coyne   2014-09-15
Nowy pogląd na piekło: “warunkowa nieśmiertelność”   Coyne   2014-10-18
Ateistom ma być ciężko   Coyne   2014-01-31
Katolickie barbarzyństwo w Europie   Coyne   2014-08-19
Po wygnaniu 160 tysięcy demonów, główny egzorcysta Watykanu idzie do nieba   Coyne   2016-09-24
Jakie są “najlepsze” argumenty na rzecz istnienia Boga?   Coyne   2014-01-24
Wojna o Adama i Ewę   Coyne   2014-05-25
Kolejny kiepski argument na rzecz Boga   Coyne   2014-04-24
“Rozum został stworzony przez Boga”   Coyne   2014-01-03
Moje stanowisko wobec NOMA: stara recenzja   Coyne   2014-10-03
Jeśli ISIS nie jest islamskie, Inkwizycja nie była katolicka   Coyne   2014-09-21
Pies urojony, czyli objawienie Franciszka   Coyne   2014-12-12
Ateizm zakwefiony   Coyne   2014-06-07
Hiszpania deportuje byłego muzułmanina za krytykowanie islamu   Coyne   2014-06-20
Zmyślona podróż do nieba   Coyne   2014-01-12
Bóg, moralność i geografia   Coyne   2014-03-28
Czy ateiści są snobami intelektualnymi?   Coyne   2014-03-22
Religia rozwiąże spory religii   Coyne   2015-11-26
Złe wiadomości   Coyne   2013-12-17
Wkrótce w księgarniach: nowa apolegatyka Boga   Coyne   2014-03-07
Ken Ham vs. Dawkins: O naturze nauki i praw fizycznych   Coyne   2015-03-08
Czy wierzący uważają pismo święte za dosłowną prawdę?   Coyne   2014-07-16
Ateizm luk   Coyne   2014-04-30
Dlaczego religia może być racjonalna, ale robi to w zły sposób   Coyne   2014-02-20
Głupie twierdzenia o fundamentalistycznych ateistach   Coyne   2014-06-22
Zostałem “Cenzorem Roku"!   Coyne   2014-02-12
Pięć dowodów na istnienie Boga od teologa dla ateistów pod choinkę   Coyne   2013-12-19

« Poprzednia strona  Następna strona »
Polecane
artykuły

Lekarze bez Granic


Wojna w Ukrainie


Krytycy Izraela


Walka z malarią


Przedwyborcza kampania


Nowy ateizm


Rzeczywiste łamanie


Jest lepiej


Aburd


Rasy - konstrukt


Zielone energie


Zmiana klimatu


Pogrzebać złudzenia Oslo


Kilka poważnych...


Przeciwko autentyczności


Nowy ateizm


Lomborg


„Choroba” przywrócona przez Putina


„Przebudzeni”


Pod sztandarem


Wielki przekret


Łamanie praw człowieka


Jason Hill


Dlaczego BIden


Korzenie kryzysu energetycznego



Obietnica



Pytanie bez odpowiedzi



Bohaterzy chińskiego narodu



Naukowcy Unii Europejskiej



Teoria Rasy



Przekupieni



Heretycki impuls



Nie klanial



Cervantes



Wojaki Chrystusa


Listy z naszego sadu
Redaktor naczelny:   Hili
Webmaster:   Andrzej Koraszewski
Współpracownicy:   Jacek, , Małgorzata, Andrzej, Henryk