Prawda

Czwartek, 28 marca 2024 - 23:07

« Poprzedni Następny »


Humanizm jako alternatywa


Anthony C. Grayling 2016-06-12


Obecny spór między światopoglądami religijnymi i niereligijnymi jest kolejnym rozdziałem historii, której poprzednie główne epizody rozgrywały się w połowie dziewiętnastego, a wcześniej na początku siedemnastego wieku, w związku z – odpowiednio – odkryciami Darwina w biologii i rozwojem nauk przyrodniczych. Oba zaznaczają powolny, ale krwawy odwrót religii; to samo dzieje się obecnie. Mimo bowiem pozorów jesteśmy świadkami nie odrodzenia, ale upadku religii.

Chciałbym tutaj skomentować coś, czego na ogół nie zauważa się w obecnym klimacie dyskusji: fakt, że dla ludzi niereligijnych dostępny jest bogaty światopogląd etyczny, tym bogatszy, że jest wynikiem refleksji w odróżnieniu od konwencji, a jego korzenie wyrastają z klasycznej starożytności, kiedy narodziła się wielka tradycja myśli etycznej w zachodniej filozofii.


Dla wygody używam terminu „humaniści” dla określenia tych, których światopogląd etyczny nie jest oparty na religii – innymi słowy, oparty jest na najlepszych wysiłkach ludzkości, by zrozumieć własną naturę i sytuację.


Rozważmy, do czego aspirują humaniści, by być istotami etycznymi. Pragną zawsze respektować swoich bliźnich, lubić ich, honorować ich dążenia i rozumieć ich uczucia. Pragną z taką postawą rozpoczynać każde spotkanie, każdy związek, ponieważ pamiętają uwagę Emersona, że musimy dać innym to, co dalibyśmy obrazowi, a mianowicie atut dobrego oświetlenia. Większość ludzi zasługuje na to i odpowiadają podobnie. Niektórzy sami pozbawiają się tej możliwości przez własne, świadome uczynki. We wszystkich jednak wypadkach podejście humanistów opiera się na idei, że ludzi kształtuje proces nieustannych interakcji między naszą zakorzenioną w biologii naturą, a społecznymi i historycznymi zdarzeniami z jakimi spotyka się jednostka.


Zrozumienie tego – poprzez sztukę i literaturę, historię i filozofię, wspaniałe dokonania nauki, doświadczenie osobiste i refleksję, bliskie związki i, do czego to wszystko się sprowadza, poprzez nieustanny dialog — jest wielkim fundamentem starań humanistów o to, by żyć życiem dobrym i pełnym dokonań, czynić przy tym dobro dla innych i wraz z innymi budować sprawiedliwe i przyzwoite społeczeństwo, w którym wszyscy będą mieli możliwość rozkwitu – i w którym wzajemna życzliwość jest przeważającą nutą w interakcjach etycznych.


Chodzi o to życie, na tym świecie, w którym cierpimy i znajdujemy radość, gdzie możemy pomóc sobie wzajemnie i gdzie potrzebujemy wzajemnej pomocy. Bardzo wiele tej pomocy musi być skierowana na drugą stronę tego, czym po części jest ludzka natura – niedobrą, gniewną, wrogą, samolubną, okrutną stronę; zabobonną, tendencyjną, intelektualnie zniewoloną, ignorancką stronę; by ją pokonać lub zmniejszyć, złagodzić konsekwencje jej podszeptów, nauczyć ją, by była inna; jednak nigdy poprzez kłamstwo czy przekupstwo.


Humaniści odróżniają jednostki od rozmaitych systemów wiary, którą te jednostki wyznają. Zwalczają zdecydowanie jedne systemy wiary (takie jak astrologia, feng shui, uzdrawianie kryształami, animizm… lista jest długa), ponieważ ich przesłanki są fałszywe – wiele z nich to faktycznie brednie – a co więcej, aż zbyt często wiara w te fałszerstwa służy jako zachęta do morderstwa. Humaniści kwestionują je tak, jak kwestionowaliby każdy fałsz. Jednak z wyjątkiem ludzi, którzy propagują te systemy, choć powinni być mądrzejsi, humaniści nie obracają się przeciwko tym, którzy je uznają, bo wiedzą, że tak zostali wychowani lub zwrócili się do nich w chwili potrzeby, albo w poszukiwaniu nadziei (czasami, być może zbyt często, bezmyślnie).


To są bliźni i humaniści życzą im jak najlepiej; znaczy to także, że życzą im, by byli wolni, myśleli samodzielnie, patrzyli na świat otwartymi oczyma. Humanista powiada: gdyby tylko lepiej znali historię! Gdyby tylko zrozumieli, co ich przywódcy myślą o tej prostej wersji ich wiary, dla siebie zastępując ją sofistyką! Podczas gdy zwykli wierni mają nieco mglisty obraz osobowego bóstwa jako ojca-policjanta-Św. Mikołaja-magika, podejście ich teologów jest tak zawiłe, złożone, wyrafinowane, skomplikowane, że niektórzy posuwają się do twierdzeń (jak to czyni pewien znany duchowny), że Bóg nie musi istnieć, by w niego wierzyć. Standardowa podstawa wiary religijnej – subiektywna pewność – jest wystarczająco trudna do obalenia, bo jest zasadniczo nieracjonalna, ale z tym nie sposób dyskutować. Trudno powiedzieć, co jest gorsze: teolodzy, którzy poważnie traktują to, co mówią, czy też ci, którzy wiedzą, że jest to tylko gra.


W przeciwieństwie do całkowitej pewności, którą oferuje wiara, humanista podchodzi do pojęcia natury i obecnego stanu wiedzy z większą pokorą. Wszystkie dociekania ludzkiej inteligencji w celu powiększenia obszaru wiedzy zawsze postępują kosztem tworzenia nowych pytań. Odwaga intelektualna, by żyć z taką płynnością i niepewnością, ufanie rozumowi i eksperymentom, że zdobędą dla nas większe zrozumienie, absolutna prawość nakazująca opieranie własnych teorii na ścisłych i dających się sprawdzać podstawach oraz zobowiązanie do zmiany zdania, kiedy teoria okaże się błędna, są oznakami uczciwego umysłu. W przeszłości ludzkość trzymała się kurczowo legend, zabobonów i łatwowierności, by szybko mieć proste odpowiedzi na wszystko, czego nie wiedzieli i nie rozumieli, by ludzie mieli poczucie, że wiedzą i rozumieją. Humanizm uznaje ten fakt historyczny o starych mitach i rozumie potrzeby, które popychają ludzi w tym kierunku. Wskazuje na to, że to, co karmi ich serca i umysły – miłość, piękno, muzyka, odblask słońca na morzu, dźwięk deszczu na liściach, towarzystwo przyjaciół, satysfakcja z wykonanej pracy – jest czymś więcej niż to, co mogą kiedykolwiek dać im mity i że powinni nauczyć się przewartościować te rzeczy – rzeczywiste rzeczy z tego świata – jako to, co nadaje poezji życia jej znaczenie.


Bo tym właśnie jest humanizm: jest to, powtarzam i upieram się, nadawanie wartości rzeczom ludzkim. Jego pragnienie nauczenia się od przeszłości, nawoływanie do posiadania odwagi dzisiaj, głoszenie nadziei na przyszłość; wartości te dotyczą rzeczywistych rzeczy, rzeczywistych ludzi, rzeczywistych ludzkich potrzeb, możliwości i losu kruchego świata, który dzielimy. Humanizm traktuje o życiu ludzkim; nie wymaga wiary w życie pozagrobowe, jest o tym świecie; nie wymaga wiary w inny świat. Nie wymaga żadnych przykazań od bóstw, żadnych obietnic nagrody czy kary, żadnych mitów, żadnych rytuałów ani po to, żeby nadać sens sprawom, ani by służyły jako podpórki do etycznego życia. Wymaga tylko otwartych oczu, współczucia i życzliwości oraz rozumu.


Rozdział z książki Against All Gods, Oberon Books, Londyn 2007.


Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska

Pierwsza publikacja polskiego tłumaczenia dawny „Racjonalista” (2008).



Anthony C. Grayling

Ur. 1949. Brytyjski filozof i pisarz. Profesor filozofii w Birbeck, Uniwersytet Londynu, oraz  wykładowca St Anne's College w Oxfordzie. Studia filozoficzne oraz doktorat zakończył w Oxfordzie. Jest członkiem Królewskiego Towarzystwa Literackiego oraz Królewskiego Towarzystwa Sztuki. Miał stałą kolumnę w Guardianie, pisze regularnie dla Literary Review i Financial Times, ponadto dla Observer, Economist, Times Literary Supplement, Independent on Sunday oraz New Statesman. Często występuje w radio BBC. Jest redaktorem kilku akademickich czasopism. Jest członkiem Światowego Forum Ekonomicznego, członkiem grupy C-100, odpowiadającej za stosunki Zachodu ze światem muzułmańskim. Strona www autora

Skomentuj Tipsa en vn Wydrukuj






Nowy ateizm i krytyka religii

Znalezionych 900 artykuły.

Tytuł   Autor   Opublikowany

Nowy ateizm   Koraszewski   2013-11-16
Agnostyk czy ateista?   Koraszewski   2013-12-05
Konstytucyjni ateiści   Koraszewski   2013-12-05
Portret wielkiego agnostyka   Coyne   2013-12-14
Złe wiadomości   Coyne   2013-12-17
Pięć dowodów na istnienie Boga od teologa dla ateistów pod choinkę   Coyne   2013-12-19
Katolicki hierarcha mówi, że anioły istnieją, ale są bezskrzydłe   Coyne   2013-12-24
“Rozum został stworzony przez Boga”   Coyne   2014-01-03
Opowieść o religijnym odwróceniu   Joseph   2014-01-06
Podsumowanie ataków na ateistów   Coyne   2014-01-07
Nie - dla umiłowania cierpienia   Kuhlenbeck   2014-01-07
Zmyślona podróż do nieba   Coyne   2014-01-12
Dziedzictwo nietolerancji   Shahid   2014-01-12
Islamscy radykałowie zabili kolejnych medyków   Coyne   2014-01-13
O modlitwie i petycji   Gogineni   2014-01-13
List otwarty do boga islamu   Imani   2014-01-17
Chrześcijanie XXI wieku   Koraszewski   2014-01-17
Kolejne kopniaki dla ateistów w “Slate”   Coyne   2014-01-18
Nauka kontra wiara: żadnego konfliktu!   Coyne   2014-01-21
O źródłach autocenzury   Nasreen   2014-01-24
Jakie są “najlepsze” argumenty na rzecz istnienia Boga?   Coyne   2014-01-24
Ateistom ma być ciężko   Coyne   2014-01-31
No i wydało się...   Kruk   2014-02-04
Strzelanie zza pleców Boga   Koraszewski   2014-02-06
Zostałem “Cenzorem Roku"!   Coyne   2014-02-12
Święta glina   Hili   2014-02-14
Jeśli wlazłeś między wrony...   Coyne   2014-02-17
Dlaczego religia może być racjonalna, ale robi to w zły sposób   Coyne   2014-02-20
Droga do wolności   Feldner   2014-02-24
Całun Turyński: Dlaczego religia jest pseudonauką   Coyne   2014-02-24
Jajecznica   Kruk   2014-02-27
Polityka Nowego Ateizmu   Bum   2014-02-28
Długi ateistów   Koraszewski   2014-03-03
Wkrótce w księgarniach: nowa apolegatyka Boga   Coyne   2014-03-07
Upiory religii   Ferus   2014-03-08
Życie seksualne wczoraj i dziś   Koraszewski   2014-03-11
Testowanie hipotezy Boga   Stenger   2014-03-11
Szkoły nie są polem bitwy religii!   Gogineni   2014-03-13
Czy Bóg jest bezcielesną osobą?   Coyne   2014-03-16
Głos czarnej owcy   Ferus   2014-03-18
Wyrafinowana teologia szyicka   Taheri   2014-03-19
Bóg jako lokomotywa   Koraszewski   2014-03-21
Czy ateiści są snobami intelektualnymi?   Coyne   2014-03-22
Zegarek na wrzosowisku   Ferus   2014-03-26
O nadziei w tym i owym   Koraszewski   2014-03-27
Bóg, moralność i geografia   Coyne   2014-03-28
Humanizm ewolucyjny   Ferus   2014-04-09
Kpatinga: wioska czarownic   Igwe   2014-04-13
Trzeba przestać milczeć   Ahmed   2014-04-15
Rozprawa między panem, zupą i szatanem   Kruk   2014-04-18
Kult Cargo   Szczęsny   2014-04-20
Najgłupsze dokopywanie ateistom w tym roku   Coyne   2014-04-21
Humanizm ewolucyjny II     2014-04-22
Kolejny kiepski argument na rzecz Boga   Coyne   2014-04-24
Duchowość i seksualność szatana XXI wieku   Kruk   2014-04-30
Ateizm luk   Coyne   2014-04-30
Niemago rejestruje swój związek   Kruk   2014-05-04
Ponad dobrem i złem   Ferus   2014-05-05
Recykling sił nadprzyrodzonych   Koraszewski   2014-05-22
Wojna o Adama i Ewę   Coyne   2014-05-25
O kamiennych tablicach i nieco sfałszowanych zwojach   Szczęsny   2014-06-03
Ateizm zakwefiony   Coyne   2014-06-07
Czy religia jest nałogiem?   Koraszewski   2014-06-08
Filozof gromi ateistów z głupich powodów   Coyne   2014-06-10
Państwo częściowo wyznaniowe   Koraszewski   2014-06-15
Kiedy być “ekumenicznym” – a kiedy nie   Tsalic   2014-06-16
Hiszpania deportuje byłego muzułmanina za krytykowanie islamu   Coyne   2014-06-20
Głupie twierdzenia o fundamentalistycznych ateistach   Coyne   2014-06-22
Mój problem z Bogiem   Angier   2014-06-24
Ekumeniczna nienawiść   Koraszewski   2014-06-26
Czy Bóg jest kręgowcem bez substancji?   Coyne   2014-06-26
Manifest ateisty   Harris   2014-06-27
Ewolucja teistyczna kiepsko się sprzedaje   Coyne   2014-06-29
Ostre światło nauki   Dennett   2014-07-01
Socjologia sekularyzmu   Koraszewski   2014-07-02
To nie okupacja, to islam   Greenfield   2014-07-05
Wiara szukająca ucieczki   Koraszewski   2014-07-14
Czy wierzący uważają pismo święte za dosłowną prawdę?   Coyne   2014-07-16
Gdyby Bóg istniał, miałby się z czego tłumaczyć   Fatah   2014-07-22
Dobre i złe powody, by wierzyć   Dawkins   2014-07-24
Nauka Biblii i praktyki religijne   Twain   2014-07-27
Czy nasze wartości pochodzą od Boga?   Stenger   2014-07-31
Segregowanie uczniów według wyznania jest złym pomysłem   Ridley   2014-08-01
Osaczeni   Rushdie   2014-08-05
Ameryko, obudź się!   Imani   2014-08-08
Bonobo i pogromca ateistów   Coyne   2014-08-12
Bonobo i pogromca ateistów. Część II   Coyne   2014-08-13
Królik jest pytaniem   Celeste Hale   2014-08-16
Katolickie barbarzyństwo w Europie   Coyne   2014-08-19
Religia, “Playboy” i Frank Sinatra   Coyne   2014-08-27
Myśli i materia   Stenger   2014-08-31
Świadkowie Jehowy i odmowatransfuzji krwi dla dziecka   Coyne   2014-09-07
Machina religijnej nienawiści w działaniu   Chandra   2014-09-09
Biblia źródłem moralności? Żartujesz sobie!   Coyne   2014-09-10
Marsz lunatyków do Armagedonu   Harris   2014-09-13
O rzekomym wojującym, fundamentalistycznym, ateizmie   Coyne   2014-09-15
Afrykański eksport starego chrześcijańskiego barbarzyństwa   Igwe   2014-09-16
Wolność słowa w Yale   Koraszewski   2014-09-18
Nauka dyskutowania o niczym   Coyne   2014-09-20
Jeśli ISIS nie jest islamskie, Inkwizycja nie była katolicka   Coyne   2014-09-21

« Poprzednia strona  Następna strona »
Polecane
artykuły

Lekarze bez Granic


Wojna w Ukrainie


Krytycy Izraela


Walka z malarią


Przedwyborcza kampania


Nowy ateizm


Rzeczywiste łamanie


Jest lepiej


Aburd


Rasy - konstrukt


Zielone energie


Zmiana klimatu


Pogrzebać złudzenia Oslo


Kilka poważnych...


Przeciwko autentyczności


Nowy ateizm


Lomborg


„Choroba” przywrócona przez Putina


„Przebudzeni”


Pod sztandarem


Wielki przekret


Łamanie praw człowieka


Jason Hill


Dlaczego BIden


Korzenie kryzysu energetycznego



Obietnica



Pytanie bez odpowiedzi



Bohaterzy chińskiego narodu



Naukowcy Unii Europejskiej



Teoria Rasy



Przekupieni



Heretycki impuls



Nie klanial



Cervantes



Wojaki Chrystusa


Listy z naszego sadu
Redaktor naczelny:   Hili
Webmaster:   Andrzej Koraszewski
Współpracownicy:   Jacek, , Małgorzata, Andrzej, Henryk