Prawda

Czwartek, 28 marca 2024 - 22:36

« Poprzedni Następny »


Czy nasze wartości pochodzą od Boga?


Victor Stenger 2014-07-31


Religie świata rezerwują dla siebie rolę arbitrów zachowania ludzkiego. Ich przywódcy bezustannie potępiają rozkład moralny, jaki — ich zdaniem — zachodzi w społeczeństwie. Upierają się, że mają prawo mówić nam wszystkim co jest dobre, a co złe, ponieważ mają specjalne łącze do miejsca, w którym definiuje się dobro i zło — do umysłu Boga.

Także świeckie instytucje przychylają się do tej opinii. Gdy tylko pojawia się problem moralny, jak na przykład badania komórek macierzystych czy problem, kiedy odłączyć maszynerię podtrzymującą życie, wzywa się duchownych, by dostarczyli swojej ekspertyzy. Natomiast rzadko kiedy prosi się o opinie ateistów, wolnomyślicieli i humanistów, często zaś się je piętnuje.


Wynika z tego, że ateiści i humaniści są w pewnym sensie niepożądanymi członkami społeczeństwa, ludźmi, których nie chciałbyś zaprosić do swojego domu. Jakie szanse ma ktokolwiek z nas na wygranie wyborów na stanowisko polityczne w Stanach Zjednoczonych? Zrozumiał to Bill Clinton i wychodząc z kościoła w pewną niedzielę wielkanocną pomachał tłumowi Biblią, zanim wrócił do Białego Domu na rozkosze oralne.


Zdaniem Philipa Johnsona z Discovery Institute niewierzący myślą, że człowiek pochodzi od małp i to jest źródłem zła we współczesnym społeczeństwie, włącznie z homoseksualizmem, aborcją, pornografią, rozwodami i ludobójstwem — jak gdyby przed Darwinem świat tego nie znał.


Wiem, że fakty niewiele znaczą w naszej epoce inicjatyw opartych na wierze, jak wojna w Iraku, i pseudonauce opartej na wierze, jak inteligentny projekt. Niezależnie od tego, jak powszechny jest pogląd, że religia jest źródłem moralnego zachowania, co mówią dane? Nie widziałem żadnych dowodów, że niewierzący popełniają więcej przestępstw i działań aspołecznych niż wierzący. Niektóre badania wręcz wskazują na coś odwrotnego. Sześć z siedmiu stanów o najwyższej liczbie przestępstw znajduje się w tak zwanym Pasie Biblijnym. Katolicy stanowią pięćdziesiąt procent populacji więźniów, ateiści zaś około 0,2 procenta. Ryzyko seksualnego wykorzystania dziecka przez członka rodziny wzrasta, jeśli religijne wyznanie rodziny jest bardziej konserwatywne, to jest, kiedy bardziej dosłownie traktują nauczanie pism świętych i innych doktryn. Podobnie, problem maltretowania żon wzrasta wraz ze sztywnością nauczania kościoła dotyczącego ról płci i hierarchii.


Nie chcę jednak polegać wyłącznie na statystykach socjologicznych, w których korelacja nie zawsze oznacza związek, ze względu na wszystkie zakłócające czynniki. Także obserwatorzy chrześcijańscy wyrażają niepokój, że obecna dominacja chrześcijaństwa ewangelicznego w Ameryce nie przekłada się na wzmocnienie moralnego charakteru narodu, ani nawet charakteru samych ewangelicznych chrześcijan. W artykule w „Christianity Today" teolog Ronald Sider zauważa, że „jedno badanie za drugim pokazuje, iż chrześcijanie ewangeliczni, w równym stopniu co ludzie innych wyznań, prowadzą życie hedonistyczne, materialistyczne, egoistyczne i seksualnie niemoralne". Rozwody są częstsze wśród „ponownie narodzonych" chrześcijan niż ogólnie w całej populacji Amerykanów. Biali ewangelicy należą do ludzi najczęściej protestujących przeciwko sąsiadom innej rasy. Ewangelicka młodzież prowadzi tylko minimalnie mniej bogate życie seksualne niż jej nie-ewangeliccy rówieśnicy.


Wspólne standardy


Nie zamierzam w tym artykule mówić, jak ludzie powinni się zachowywać. Działam raczej jak naukowiec, obserwując, jak rzeczywiście się zachowują. W tym sensie odrzucam myśl, że nauka nie ma nic do powiedzenia o moralności.


Kaznodzieje mówią nam, że wszelkie powszechne standardy moralne mogą pochodzić tylko z jednego źródła — od Boga. W przeciwnym wypadku standardy byłyby względne, zależne od kultury i różniące się między kulturami i jednostkami. Niemniej większość ludzi ze wszystkich kultur i wszystkich religii bądź bez żadnej religii zgadza się co do wspólnego zestawu norm moralnych.


Podczas gdy można znaleźć pewne specyficzne różnice, wydają się rzeczywiście istnieć normy uniwersalne. Jak napisał antropolog Solomon Ash: „Nie znamy społeczeństwa, w którym odwagą się pogardza, a tchórzostwo uważa za punkt honoru, w którym hojność uważana jest za występek, a niewdzięczność za cnotę".


Choć żyjemy w społeczeństwie prawa, wielu z naszych działań nie ogranicza prawo, ale wykonujemy je dobrowolnie. Na przykład mamy mnóstwo okazji oszukiwania i kradzieży w sytuacjach, w których możliwość przyłapania praktycznie nie istnieje, a jednak większość z nas nie oszukuje i nie kradnie. Choć na ogół nie przestrzegamy co do joty Złotej Reguły, zazwyczaj staramy się nie krzywdzić innych. Co więcej, odczuwamy współczucie, kiedy widzimy cierpiącego człowieka czy zwierzę i podejmujemy działania, by przynieść im ulgę. Zatrzymujemy się przy wypadkach samochodowych i dostarczamy pomocy. Wzywamy policję, kiedy widzimy popełniane przestępstwo. Jesteśmy gotowi podejmować ryzykowne prace, takie jak praca w wojsku czy przy zapewnieniu bezpieczeństwa publicznego, by chronić naszą społeczność.


To, że okradanie członków własnej społeczności jest niemoralne, nie wymaga żadnego boskiego objawienia. Objawia się to nam po chwili zastanowienia nad rodzajem społeczności, w której każdy okradałby każdego. Gdyby kłamstwo uważano za cnotę zamiast mówienia prawdy, porozumiewanie się byłoby niemożliwe. Matki kochały swoje dzieci zanim ssaki zaczęły chodzić po Ziemi — z oczywistych przyczyn ewolucyjnych. Jedyne zasady moralne unikatowe dla religii to te, które mówią nam, byśmy nie kwestionowali religijnych dogmatów.


Oczywiście nie wszyscy zgadzają się co do każdej kwestii moralnej. Te rozbieżności mogą być bardzo wyraźne — szczególnie wewnątrz społeczności religijnych, w których tych samych tekstów świętych używa się do uzasadnienia sprzecznych działań.


Spójrzmy na przykład na przeciwstawne interpretacje przykazania przeciwko zabijaniu, jakie znajdujemy w społeczności chrześcijańskiej. Konserwatywni protestanci interpretują to przykazanie, jako między innymi zakaz aborcji, badań nad komórkami macierzystymi i wyłączania aparatury podtrzymującej życie w przypadkach nieuleczalnych chorób. Nie uważają jednak, że zakaz ten dotyczy kary śmierci, wskazując na biblijny przykaz „oko za oko". Katolicy i liberalni protestanci z drugiej strony na ogół interpretują to przykazanie jako zakaz kary śmierci. Ale katolicy są przeciwni, a liberalni protestanci opowiadają się za aborcją, wyłączeniem aparatury podtrzymującej życie i badaniami nad komórkami macierzystymi. We wszystkich tych wypadkach Biblia jest w sposób oczywisty niejednoznaczna. Jak więc chrześcijanie decydują, co jest dobre, a co jest złe? Choć mogą studiować Biblię, interpretacja tego, co przeczytają, musi zależeć od idei zaczerpniętych z jakiegoś innego źródła.


Szlachetne idee


Pisma święte judeochrześcijańskie i muzułmańskie zawierają wiele akapitów uczących szlachetnych idei i rasa ludzka słusznie zaadoptowała je jako normy zachowania, a tam, gdzie to możliwe, skodyfikowała w prawo. Bez wyjątku jednak te zasady zostały rozwinięte we wcześniejszych kulturach i historia wskazuje, że religia raczej je zaadoptowała, niż ich nauczała. Choć jest rzeczą znakomitą, że religie uczą nakazów moralnych, nie mają one żadnych podstaw do twierdzenia, że te nakazy są autorstwa ich konkretnego bóstwa, czy też wręcz jakiegokolwiek bóstwa.


Najważniejszą być może zasadą, na której opiera się życie moralne, jest Złota Reguła:


Co byście chcieli, żeby wam ludzie czynili, i wy im czyńcie
.


W naszym zdominowanym przez chrześcijaństwo społeczeństwie Zachodu większość ludzi błędnie zakłada, że było to oryginalne nauczanie Jezusa w Kazaniu na Górze. Z jakiegoś powodu ich kaznodzieje, którzy z pewnością wiedzą lepiej, powtarzają to kłamstwo. Sam Jezus nigdy niczego takiego nie twierdził. Zresztą także zwrot: „miłuj bliźniego jak siebie samego" pojawia się w Księdze Kapłańskiej 19:18, napisanej mniej więcej tysiąc lat przed Chrystusem.


Co więcej, Złota Reguła nie jest wyłączną własnością małego, pustynnego plemienia z wysoką opinią o sobie. Oto kilka innych, niezależnych źródeł, pokazujących, że Złota Reguła była już szeroko rozprzestrzenionym nauczaniem na długo przed Jezusem:


Konfucjusz powiada: "Nie czyń innym tego, czego nie chcesz, by czynili tobie".

Isokrates (zm. 375 p.n.e.) powiedział: "Nie rób innym tego, co rozgniewałoby ciebie, gdyby inni ci to zrobili".

Hinduska Mahabharata, napisana około roku 150 p.n.e. naucza: "Oto suma wszelkiej prawości: zachowuj się wobec innych tak, jak chciałbyś, by oni zachowywali się wobec ciebie".

Również zawołanie „kochaj swoich wrogów" ma prastare korzenie:


"Traktuję tych, którzy są dobrzy, z dobrocią. I traktuję także tych, którzy nie są dobrzy, z dobrocią. Tak osiąga się dobroć. Jestem uczciwy wobec tych, którzy są uczciwi. I jestem uczciwy także wobec tych, którzy są nieuczciwi. Tak osiąga się uczciwość". (Taoizm. Tao Te Ching 49)


"Zwyciężaj złość miłością. Zwyciężaj zło dobrem. Zwyciężaj skąpca dawaniem. Zwyciężaj kłamcę prawdą". (Buddyzm. Dhammapada 223)

W rzeczywistości w Nowym Testamencie nie można znaleźć żadnego oryginalnego, ważnego pojęcia moralnego. Jak to napisał w początkach XX wieku historyk i były franciszkanin Joseph McCabe:

„Poglądy przypisywane Chrystusowi (...) znajdują się już w Starym Testamencie (...) Znane były w szkołach żydowskich i wszystkim faryzeuszom na długo przed czasami Chrystusa, tak jak znane były we wszystkich cywilizacjach na Ziemi - egipskiej, babilońskiej i perskiej, greckiej i hinduskiej."


Podobnie jak Biblia także Koran zawiera wiele poglądów, które większość z nas zaklasyfikowałaby jako chwalebne. Powiada muzułmanom, by byli dobrzy dla swoich rodziców, nie okradali sierot, nie pożyczali pieniędzy na lichwiarski procent, pomagali ludziom w potrzebie i nie zabijali swoich dzieci, jeśli nie jest to konieczne.


Dobre społeczeństwo


Nie tylko osobiste, ale także społeczne zachowanie jest rzekomo regulowane przez Boga. W praktyce jednak znowu nie możemy znaleźć na to żadnych dowodów. Jednym z panujących mitów we współczesnej Ameryce jest to, że fundamenty naszego narodu zostały oparte na „zasadach chrześcijańskich". Konstytucja jest jednak świeckim dokumentem, nie zawierającym żadnego odniesienia do Boga, Jezusa, chrześcijaństwa, zbawienia czy jakiegokolwiek innego nauczania religijnego. Nigdzie w Biblii nie można odkryć zasad, na których opiera się nowoczesna demokracja i system sprawiedliwości. Z Dziesięciu Przykazań tylko trzy zostały skodyfikowane w nowoczesne prawo, a te reguły - przeciwko zabijaniu, kradzieży i fałszywemu świadectwu — są wcześniejsze niż czasy Mojżesza.


Przed wojną domową w Ameryce szeroko podpierano się Biblią, by usprawiedliwić niewolnictwo. Tak Stary, jak i Nowy Testament nie zakazują niewolnictwa, a tylko regulują je w praktyce. Podczas gdy chrześcijanie na Południu trzymali swoich niewolników tak długo, jak się dało, świecki humanista Richard Randolph z Wirginii zaczął uwalniać swoich w 1791 roku.


Katolicyzm Adolfa Hitlera
nie powstrzymał go od zabicia sześciu milionów Żydów, a wręcz mógł przyczynić się do jego spaczonej wizji. To prawda, że ateizm Józefa Stalina także nie powstrzymał go od zamordowania milionów. Ale nie sądzę, by ktokolwiek nazwał go humanistą.


Święte potworności


Stary Testament pełen jest potworności popełnionych w imieniu Boga. W szkółce niedzielnej nie wspomina się ich zbyt często, ale każdy może otworzyć Biblię i sam je przeczytać. Wspomnę tylko najgorszą:


„Zabijcie więc spośród dzieci wszystkich chłopców, a spośród kobiet te, które już obcowały z mężczyzną. Jedynie wszystkie dziewczęta, które jeszcze nie obcowały z mężczyzną, zostawicie dla siebie przy życiu". (Księga Liczb 31:17-18)


Większość chrześcijan zbywa ten i inne masakry biblijne jako anachronizmy i wyobraża sobie, że zostały one wyeliminowane wraz z przyjściem Jezusa. W Nowym Testamencie Jezus jednak często potwierdza prawa proroków, mówiąc, że nie przyszedł, by je znieść, lecz by je spełnić. Teiści mogą odpowiedzieć, że powyższy cytat nie jest prawem, a tylko sprawozdaniem ze zdarzenia, ale historie biblijne mają przecież dostarczać wskazówek właściwego zachowania.


Oczywiście nikt dzisiaj nie sądzi, że moralne jest zabicie wszystkich wziętych do niewoli w walce, zachowując przy życiu tylko dziewice dla własnej przyjemności. Niewielu współczesnych chrześcijan traktuje nakazy biblijne dosłownie. Chociaż twierdzą, że odwołują się do pisma świętego i nauczania wielkich ojców i przywódców swojej wiary, przebierają i wybierają to, co im odpowiada — wiedzeni jakimś osobistym wewnętrznym światłem. A jest to to samo wewnętrzne światło, które prowadzi niewierzących.


Naturalna moralność


George Bernard Shaw powiedział: „Żaden człowiek nie wierzy, że słowa w Biblii znaczą to, co mówią. Każdy jest przekonany, że znaczą to, co on mówi". Chrześcijanie malują Jezusa Chrystusa na własne podobieństwo. Za każdym razem, kiedy teolog na nowo interpretuje Mojżesza, Jezusa czy Mahometa, wzmacnia tezę, którą próbuję przedstawić: To my, ludzie, decydujemy czym jest dobro według standardów, które nie zostały dane nam od Boga. Ale jeśli ludzka moralność i wartości nie powstały z nakazu bożego, to skąd się wzięły? Pochodzą z naszego wspólnego człowieczeństwa.


Istnieje znacząca literatura o naturalnym (biologicznym, kulturowym, ewolucyjnym) pochodzeniu moralności. Darwin widział ewolucyjne korzyści współpracy i altruizmu. Współcześni myśliciele rozbudowali tę obserwację, pokazując szczegółowo, jak nasze poczucie moralności powstało naturalnie podczas rozwoju nowoczesnej ludzkości.


Widzimy także oznaki moralnego, czy proto-moralnego, zachowania u zwierząt. Nietoperze-wampiry dzielą się żywnością. Małpy pocieszają cierpiących członków własnego stada i współpracują przy zdobywaniu żywności. Delfiny podpychają chorych członków stada na powierzchnię, by mogli zaczerpnąć powietrza. Wieloryby narażają się na niebezpieczeństwo, by pomóc zranionym osobnikom ze swojej grupy. Słonie próbują na wszelkie sposoby uratować rannych członków swojej rodziny.


W tych przykładach dostrzegamy zaczątki moralności, która awansowała na wyższe poziomy wraz z ewolucją ludzkości. Można nazywać moralność zwierzęcą instynktem wbudowanym w geny zwierzęcia przez ewolucję biologiczną. Kiedy jednak włączymy także ewolucję kulturową, mamy prawdopodobny mechanizm rozwoju moralności ludzkiej — przez dobór darwinowski.


Wydaje się prawdopodobne, że tak właśnie nabyliśmy poczucie dobra i zła. Sami się nauczyliśmy. Tak jak Bóg okazał się zbędny w naukach fizycznych i biologicznych, tak współczesne badania wypędzają siły nadnaturalne z naszego rozumienia moralności i wartości.

Sugestie lektur:

  • Alexander, Richard D., The Biology of Moral Systems, Hawthorne, NY: Aldine de Gruyter, 1987.
  • Asch, Solomon, Social Psychology, Englewood Cliffs: Prentice-Hall, 1952.
  • McCabe, Joseph, The Sources of Morality of the Gospels, London: Watts and Co., 1914.
  • De Wall, Frans B.M., Good Natured: The Origins of Right and Wrong in Humans and Other Animals, Cambridge, MS: Harvard University Prees, 1996.
  • Kurtz, Paul, Forbidden Fruit: The Ethics of Humanism, Amherst, NY: Prometheus Books, 1088.
  • Shermer, Michael, The Science of Good & Evil: Why People Cheat, Gossip, Care, Share and Follow the Golden Rule, New York: Times Books, 2004.
  • Sider, Ronal J., The Scandal of the Evangelical Conscience, „Christianity Today" 11, Nr 1 (styczeń/luty 2005): 8.
  • Wright, R., Moralne zwierzę, przeł. Hanna Jankowska, Prószyński i S-ka, Warszawa 2004


Victor J. Stenger


Emerytowany profesor fizyki i astronomii uniwersytetu na Hawajach oraz profesor filozofii Uniwersytetu w Colorado. Jest także członkiem Komitetu Badania Naukowego Twierdzeń Paranormalnych (CSICOP). Jest autorem następujących książek: "Physics and Psychics: The Search for a World Beyond the Senses" (1990); "The Unconscious Quantum: Metaphysics in Modern Physics and Cosmology"(1995); "Not By Desing: The Origin of the Universe" (1998); "Timeless Reality: Symetry, Simplicity and Multiple Universes" (2000); "Has Science Found God? The Latest Results in the Search for Purpose in the Universe" (2003), "God: The Failed Hypothesis. How Science Shows that God Does Not Exist" (2007). "The Fallacy of Fine Tuning" 2011, "God and the Folly of Faith" 2012, "God nad the Atom" 2013.

Strona www autora

Pozostałe teksty autora w bibiotece tekstów i tłumaczeń przeniesinych z portalu "Racjonalista".


Skomentuj Tipsa en vn Wydrukuj






Nowy ateizm i krytyka religii

Znalezionych 900 artykuły.

Tytuł   Autor   Opublikowany

Nowy ateizm   Koraszewski   2013-11-16
Agnostyk czy ateista?   Koraszewski   2013-12-05
Konstytucyjni ateiści   Koraszewski   2013-12-05
Portret wielkiego agnostyka   Coyne   2013-12-14
Złe wiadomości   Coyne   2013-12-17
Pięć dowodów na istnienie Boga od teologa dla ateistów pod choinkę   Coyne   2013-12-19
Katolicki hierarcha mówi, że anioły istnieją, ale są bezskrzydłe   Coyne   2013-12-24
“Rozum został stworzony przez Boga”   Coyne   2014-01-03
Opowieść o religijnym odwróceniu   Joseph   2014-01-06
Podsumowanie ataków na ateistów   Coyne   2014-01-07
Nie - dla umiłowania cierpienia   Kuhlenbeck   2014-01-07
Zmyślona podróż do nieba   Coyne   2014-01-12
Dziedzictwo nietolerancji   Shahid   2014-01-12
Islamscy radykałowie zabili kolejnych medyków   Coyne   2014-01-13
O modlitwie i petycji   Gogineni   2014-01-13
List otwarty do boga islamu   Imani   2014-01-17
Chrześcijanie XXI wieku   Koraszewski   2014-01-17
Kolejne kopniaki dla ateistów w “Slate”   Coyne   2014-01-18
Nauka kontra wiara: żadnego konfliktu!   Coyne   2014-01-21
O źródłach autocenzury   Nasreen   2014-01-24
Jakie są “najlepsze” argumenty na rzecz istnienia Boga?   Coyne   2014-01-24
Ateistom ma być ciężko   Coyne   2014-01-31
No i wydało się...   Kruk   2014-02-04
Strzelanie zza pleców Boga   Koraszewski   2014-02-06
Zostałem “Cenzorem Roku"!   Coyne   2014-02-12
Święta glina   Hili   2014-02-14
Jeśli wlazłeś między wrony...   Coyne   2014-02-17
Dlaczego religia może być racjonalna, ale robi to w zły sposób   Coyne   2014-02-20
Droga do wolności   Feldner   2014-02-24
Całun Turyński: Dlaczego religia jest pseudonauką   Coyne   2014-02-24
Jajecznica   Kruk   2014-02-27
Polityka Nowego Ateizmu   Bum   2014-02-28
Długi ateistów   Koraszewski   2014-03-03
Wkrótce w księgarniach: nowa apolegatyka Boga   Coyne   2014-03-07
Upiory religii   Ferus   2014-03-08
Życie seksualne wczoraj i dziś   Koraszewski   2014-03-11
Testowanie hipotezy Boga   Stenger   2014-03-11
Szkoły nie są polem bitwy religii!   Gogineni   2014-03-13
Czy Bóg jest bezcielesną osobą?   Coyne   2014-03-16
Głos czarnej owcy   Ferus   2014-03-18
Wyrafinowana teologia szyicka   Taheri   2014-03-19
Bóg jako lokomotywa   Koraszewski   2014-03-21
Czy ateiści są snobami intelektualnymi?   Coyne   2014-03-22
Zegarek na wrzosowisku   Ferus   2014-03-26
O nadziei w tym i owym   Koraszewski   2014-03-27
Bóg, moralność i geografia   Coyne   2014-03-28
Humanizm ewolucyjny   Ferus   2014-04-09
Kpatinga: wioska czarownic   Igwe   2014-04-13
Trzeba przestać milczeć   Ahmed   2014-04-15
Rozprawa między panem, zupą i szatanem   Kruk   2014-04-18
Kult Cargo   Szczęsny   2014-04-20
Najgłupsze dokopywanie ateistom w tym roku   Coyne   2014-04-21
Humanizm ewolucyjny II     2014-04-22
Kolejny kiepski argument na rzecz Boga   Coyne   2014-04-24
Duchowość i seksualność szatana XXI wieku   Kruk   2014-04-30
Ateizm luk   Coyne   2014-04-30
Niemago rejestruje swój związek   Kruk   2014-05-04
Ponad dobrem i złem   Ferus   2014-05-05
Recykling sił nadprzyrodzonych   Koraszewski   2014-05-22
Wojna o Adama i Ewę   Coyne   2014-05-25
O kamiennych tablicach i nieco sfałszowanych zwojach   Szczęsny   2014-06-03
Ateizm zakwefiony   Coyne   2014-06-07
Czy religia jest nałogiem?   Koraszewski   2014-06-08
Filozof gromi ateistów z głupich powodów   Coyne   2014-06-10
Państwo częściowo wyznaniowe   Koraszewski   2014-06-15
Kiedy być “ekumenicznym” – a kiedy nie   Tsalic   2014-06-16
Hiszpania deportuje byłego muzułmanina za krytykowanie islamu   Coyne   2014-06-20
Głupie twierdzenia o fundamentalistycznych ateistach   Coyne   2014-06-22
Mój problem z Bogiem   Angier   2014-06-24
Ekumeniczna nienawiść   Koraszewski   2014-06-26
Czy Bóg jest kręgowcem bez substancji?   Coyne   2014-06-26
Manifest ateisty   Harris   2014-06-27
Ewolucja teistyczna kiepsko się sprzedaje   Coyne   2014-06-29
Ostre światło nauki   Dennett   2014-07-01
Socjologia sekularyzmu   Koraszewski   2014-07-02
To nie okupacja, to islam   Greenfield   2014-07-05
Wiara szukająca ucieczki   Koraszewski   2014-07-14
Czy wierzący uważają pismo święte za dosłowną prawdę?   Coyne   2014-07-16
Gdyby Bóg istniał, miałby się z czego tłumaczyć   Fatah   2014-07-22
Dobre i złe powody, by wierzyć   Dawkins   2014-07-24
Nauka Biblii i praktyki religijne   Twain   2014-07-27
Czy nasze wartości pochodzą od Boga?   Stenger   2014-07-31
Segregowanie uczniów według wyznania jest złym pomysłem   Ridley   2014-08-01
Osaczeni   Rushdie   2014-08-05
Ameryko, obudź się!   Imani   2014-08-08
Bonobo i pogromca ateistów   Coyne   2014-08-12
Bonobo i pogromca ateistów. Część II   Coyne   2014-08-13
Królik jest pytaniem   Celeste Hale   2014-08-16
Katolickie barbarzyństwo w Europie   Coyne   2014-08-19
Religia, “Playboy” i Frank Sinatra   Coyne   2014-08-27
Myśli i materia   Stenger   2014-08-31
Świadkowie Jehowy i odmowatransfuzji krwi dla dziecka   Coyne   2014-09-07
Machina religijnej nienawiści w działaniu   Chandra   2014-09-09
Biblia źródłem moralności? Żartujesz sobie!   Coyne   2014-09-10
Marsz lunatyków do Armagedonu   Harris   2014-09-13
O rzekomym wojującym, fundamentalistycznym, ateizmie   Coyne   2014-09-15
Afrykański eksport starego chrześcijańskiego barbarzyństwa   Igwe   2014-09-16
Wolność słowa w Yale   Koraszewski   2014-09-18
Nauka dyskutowania o niczym   Coyne   2014-09-20
Jeśli ISIS nie jest islamskie, Inkwizycja nie była katolicka   Coyne   2014-09-21

« Poprzednia strona  Następna strona »
Polecane
artykuły

Lekarze bez Granic


Wojna w Ukrainie


Krytycy Izraela


Walka z malarią


Przedwyborcza kampania


Nowy ateizm


Rzeczywiste łamanie


Jest lepiej


Aburd


Rasy - konstrukt


Zielone energie


Zmiana klimatu


Pogrzebać złudzenia Oslo


Kilka poważnych...


Przeciwko autentyczności


Nowy ateizm


Lomborg


„Choroba” przywrócona przez Putina


„Przebudzeni”


Pod sztandarem


Wielki przekret


Łamanie praw człowieka


Jason Hill


Dlaczego BIden


Korzenie kryzysu energetycznego



Obietnica



Pytanie bez odpowiedzi



Bohaterzy chińskiego narodu



Naukowcy Unii Europejskiej



Teoria Rasy



Przekupieni



Heretycki impuls



Nie klanial



Cervantes



Wojaki Chrystusa


Listy z naszego sadu
Redaktor naczelny:   Hili
Webmaster:   Andrzej Koraszewski
Współpracownicy:   Jacek, , Małgorzata, Andrzej, Henryk