Prawda

Piątek, 29 marca 2024 - 06:41

« Poprzedni Następny »


Człowiek w labiryncie iluzji  (Część IV)


Lucjan Ferus 2018-04-02


Jest to kontynuacja tematyki opisanej w książce Darryla Reaney’a Śmierć wieczności. Przyszłość ludzkiego umysłu. W tym odcinku (jak i w następnych) zawarte będą fragmenty tekstu, który napisałem w 2009 r., zatytułowanego „Non omnis moriar”. Ten tekst (wtedy nie opublikowany) zaczynał się w taki oto sposób.

                                                           ------ // ------

„Temat śmierci poruszałem jak dotąd dwa razy: w Mojej drodze do ateizmu i w tekście pt. Tanatos czyli refleksja eschatologiczna. Ich wymowa była następująca: nie ma sensu bać się tego, co i tak jest NIEUNIKNIONE i czego na dodatek będziemy NIEŚWIADOMI. Ergo: nieistnienie nie jest straszne, inaczej balibyśmy się poprzedzającego nasze narodziny niebytu, w takim samym stopniu, w jakim boimy się niebytu mającego nastąpić po naszej śmierci. A jednak tak nie jest, czyli to tylko nasza wyobraźnia (religijnie ukształtowana) każe nam się bać niejako na zapas.

 

W niniejszym tekście chciałbym przedstawić intrygującą alternatywę dla religijnych koncepcji życia pośmiertnego, które to koncepcje (w zależności od wyznania) są chyba wszystkim dobrze znane. Nie ma ona religijnych korzeni, a raczej bardziej naukowe, chociaż co do tego, mogą być różne zdania. Jest ona opisana w książce Śmierć wieczności. Przyszłość ludzkiego umysłu autorstwa Darryla Reanney’a i traktuje o CZASIE i ŚMIERCI. Dość liczne fragmenty, które tu zacytowałem powinny przybliżyć ogólny sens rozumowania tam zawartego, a jednocześnie udzielić odpowiedzi na pytania:

 

Czy osoby, które z różnych powodów odrzucają religijną wizję zmartwychwstania człowieka, muszą być automatycznie skazane na przyjęcie poglądu, że ich świadome istnienie skończy się nieodwołalnie i raz na zawsze z chwilą ich biologicznej śmierci? Czy istnieje tylko jedna możliwość pokonania śmierci (właściwie wiara w nią) zmonopolizowana przez religie, a oprócz niej żadnej innej alternatywy? Czy ludziom o areligijnym światopoglądzie nie przystoi nawet marzyć o czymś, co jest wyłączną domeną religii i czy droga do tego spełnienia musi prowadzić przez religijne „prawdy”, dogmaty i rytuał? (czyli znane nam dobrze „Poza Kościołem nie ma zbawienia”).

 

Otóż wygląda na to, że nie! Ta książka przekonuje o istnieniu jeszcze innego sposobu rozwiązania tego problemu, a niejako przy okazji odsłania psychologiczne mechanizmy działania naszej natury; destrukcyjnego działania ludzkiego EGO. Wymowa fragmentów dotyczących tej naszej „pięty Achillesowej” jest tak wiele dająca do myślenia (to nie Matrix nas więzi lecz nasze ego), że choćby już tylko dlatego warto jest przeczytać ten tekst.

 Nawet gdyby się miało okazać, że argumenty na rzecz naukowego potwierdzenia tej oryginalnej koncepcji nieśmiertelności (umiera tylko nasze ego, a nie świadomość), są nie do utrzymania, to przedstawiony sposób na osiągnięcie owego celu, godny jest rozpropagowania tejże idei, gdyż jest z nią tak, jak ujął to Giordano Bruno: „Jeśli to nawet nie jest prawda, to jednak dobrze wymyślone”. To tyle tytułem wstępu.

 

Tu mała dygresja. Dalszy ciąg tego tekstu, jest kontynuacją argumentacji przedstawionej w pierwszym odcinku tego cyklu. Przypominam o tym, ponieważ poprzednie dwa odcinki opisujące fenomen czasoprzestrzeni mogły spowodować u niektórych Czytelników wrażenie zaburzenia ciągłości narracji. Jednakże taka kolejność argumentacji występuje w książce.  

„Ludzka jaźń powstała tylko dzięki temu, że człowiek nauczył się mówić, czy też ujmując sprawę szerzej; nauczył się posługiwać symbolami takimi jak: słowa, liczby, nuty /../. Czym jest jaźń, która ma być świadoma wszelkich swoich działań? /../ „Jaźń jest jednym z elementów złożonej konstrukcji, modelem powiązań jednostki z otoczeniem. Model ten skonstruowany jest głównie ze słów. Jest to wizerunek własny, wyobrażenie głównie o nas samych, budowla wzniesiona przez człowieka” (Susan Blakemore, angielska neurofizjolog) /../.

 

W przeciwieństwie do przekazu ustnego cechą charakterystyczną słowa pisanego jest łatwość absorbowania nowych informacji w nieograniczonej liczbie, oraz zdolność przekształcania, sprawdzania i porównywania danych /../ A zatem największym wydarzeniem w ewolucji człowieka był nie wynalazek mowy, lecz wynalazek pisma /../. W chwili gdy powstało pismo, staliśmy się na nowo ludźmi./../ W momencie tym nastąpiło przeistoczenie się psychiki człowieka, rozdzielenie dwu różnych rodzajów świadomości /../. Myśl stała się nośnikiem ewolucji /../.

 

Nowo powstałe ego nie mogło się już opierać na bezpośrednim doświadczeniu, coraz częściej musiało posługiwać się symbolami, pojęciami oderwanymi, takimi jak praca, prawda, wina, Bóg, nie istniejącymi poza umysłem /../ narodziła się współczesna psychika zdolna sięgnąć pamięcią w przeszłość i dzięki umiejętności przewidywania zdolna również penetrować przyszłość, wyzwolona, a jednocześnie schwytana w pułapkę własnych symboli, wpatrzona w ego, dogodną fikcję, którą sama wynalazła, by uporządkować otaczającą rzeczywistość.

 

Cena przeobrażenia była wysoka. Gdy rozwiały się kolektywne marzenia Edenu, zbiorowa odpowiedzialność ustąpiła miejsca rywalizacji i poczuciu niezależności. Ego poczuło się samotne i bezbronne. Po raz pierwszy spotkało i spostrzegło przerażające widmo śmierci. /../ Gdy świadomość uległa przeobrażeniu, runęły mury chroniące Eden i śmierć weszła do świata instynktów. Czas cykliczny został zastąpiony przez czas linearny, a wtedy nowo narodzone ego musiało po raz pierwszy stawić czoło tej oczywistej prawdzie, że jest śmiertelne.

 

Powtórzę: gdy narodziło się ego, śmierć wtargnęła do świadomości i wąż wpełzł do raju. Owocem drzewa wiadomości, z którego jadł pierwszy świadomy człowiek, była śmierć/../. Obalenie wiary, fundamentu życia, naraziło ego na uświadomienie sobie własnej śmiertelności właśnie w tym momencie, w którym nauka pozbawiła je również innych punktów oparcia. Wiara była mu tarczą, osłaniającą przed widmem śmierci. Ego zachwiało się w posadach i teraz jest bezradne w swoim lęku.

 

Pętla sprzężenia zwrotnego przestała pełnić właściwą rolę. Jak mówi francuski biolog Jaques Monod „przymierze zostało zerwane” natomiast psycholog Ken Wilber pisze, że: „Odrębne ego nic nie może zrobić, by się uwolnić od lęku przed śmiercią, gdyż samo jest lękiem. Ego i lęk razem przychodzą na świat i razem znikają /../ Poczucie własnej tożsamości idzie w parze ze świadomością śmierci”.

Czyżby to miał być następny etap tego tzw. „zrzekania się” pewnych organizmów z czegoś, na rzecz czegoś innego? Wcześniej autor napisał, iż w toku ewolucji „rozwijające się organizmy zrzekły się wiecznej młodości, w zamian za tanią metodę reprodukcji”. Człowiek również podlegał tej biologicznej regule. Z powyższego materiału wynika, iż w toku dalszej ewolucji rozwijające się organizmy nazywające się ludźmi, musiały „zrzec się” bezczasowej, kolektywnej, nieświadomości dotyczącej swego losu – na rzecz odrębnej, jednostkowej tożsamości, której ceną była niechciana świadomość własnej śmiertelności i jeszcze parę innych przypadłości.

 

Wyraźnie widać, iż „Matka Natura” od samego początku nie cackała się ze swymi tworami, które same siebie nazwały „koroną wszelkiego stworzenia”. Wychodzi na to, że za możliwośćsamoświadomościczłowiek zapłacił (i płaci w dalszym ciągu) niebagatelną cenę. Czy było warto? Oto jest pytanie! Zaczyna się robić coraz ciekawiej, a jeszcze nie doszliśmy do sedna sprawy; dopiero teraz autor zamierza odkryć karty, pisząc dalej tak oto:

„Nadszedł moment przełomu w mojej opowieści. Od tej chwili odcinam się od poglądów innych naukowców i przedstawiam własną wizję życia; życia które czerpie siły nie z unikania śmierci, ale z chłodnej oceny czym ona jest naprawdę. Nie zamierzam porzucić nauki. Nauka była moim przewodnikiem i mentorem w tej podróży. /../. Mówiłem już przedtem, że rozwój zdolności poznawczych (i związana z nim znajomość śmierci), po raz pierwszy w ewolucji przeczy życiu, zamiast je wspomagać. Jednak natura nie kłamie ani nie oszukuje. Jakikolwiek autentyczny wzrost świadomości może być tylkodobrodziejstwem.Śmierć, której się tak boimy,jest ułudą. Umiera tylko ego, nie świadomość.Jest to najważniejsza teza mojej książki /../ Najpierw jednak musimy lepiej poznać istotę ego /../.

 

Czym jest ego?; Jest to nasz środek poznania, konstrukcja wzniesiona z symboli, w znacznej mierze ze słów /../. Otóż ego powstaje w toku stopniowego pogłębiania się różnic między jednostką a innymi ludźmi. Jest ono – mówiąc krótko – sumą owychróżnic /../ Największy wpływ na rozwój ego ma przypadek, który zrządził, że urodziliśmy się tu, a nie gdzie indziej, mówimy tym językiem, a nie innym, myślimy akurat to, a nie co innego /../.

 

Ego jest kolekcją przypadkowych przeżyć, którymi nasz mózg różni się od mózgu innych ludzi, swego rodzaju egzystencjalnym szumem. Ślepy traf wykreował naszą tożsamość, której bronimy tak zaciekle, posłuszni nakazowi przeżycia. Nie ma więc ona żadnej wartości jako narzędzie poznania /../ Większość ludzi nie rozumie, że ego nie jest oknem na świat, ani że znajomość tego faktu mogłaby zmienić ich życie /../ Wyjątkowość człowieka nie jest spowodowana jego osobowością, lecz cechami świadomości, tym, że osiągnął on wysoki poziom rozwoju umysłowego /../.

 

W toku ewolucji ego nie tylko nie było źródłem świadomości, ale wręcz ukrywało prawdę pod sprawami bez znaczenia. Konieczne jest odgraniczenie pojęcia świadomości od ego /../. Jeśli czytelnik zrozumie, że są to dwie odmienne cechy ludzkiej psychiki, łatwiej będzie mu dotrzeć do sedna sprawy. Nakaz przeżycia jest realizowany przez ego, a nie przez świadomość /../ Rozwój jest możliwy tylko wtedy, gdy ego zostanie unicestwione.

 

Takie jest nowe znaczenie śmierci. Nie jest ona końcem, lecz początkiem, bramą do nowego świata. Gdy raz brama ta się otworzy, zniknie lęk przed fizycznym unicestwieniem, a umysł uwolni się z kajdanów czasu. Zdaję sobie sprawę, że brzmi to jakbym propagował mistycyzm lub powrót do religii. Zapewniam, że wcale tak nie jest. Spróbuję najpierw dowieść, z jakich powodów ego zmusza człowieka do pogoni za nieśmiertelnością /../.

Dostrzegam pewną sprzeczność w tej idei. Według autora książki podczas śmierci ludzkiego ciała umiera jedynie nasze ego, natomiast nasza świadomość łączy się ze świadomością kosmiczną. Tyle, że obserwując zachowania ludzi na tym naszym „najlepszym ze światów” można odnieść uzasadnione wrażenie, że u zdecydowanej większości, nad ich życiem panuje EGO kosztem daleko posuniętego uwiądu świadomości. W tej sytuacji, jakąż to oni odniosą korzyść z faktu, że umrze akurat to, co wyłącznie stanowi o ich istnieniu? Żadną! Może się jednak mylę i po śmierci ludzkiego ego coś tam jeszcze zostanie w wielu przypadkach. Oby!

„Ewolucja gatunku ludzkiego trwa nadal, właśnie dzięki indywidualnym różnicom /../. W środowisku wytworzonym przez kulturę zmieniły się zasady gry. Miarą sukcesu nie jest już reprodukcja, ale osiągnięcia takie jak; pozycja społeczna, nagromadzenie dóbr materialnych i władza. Różnice te są bardzo istotne, gdyż w aktualnej fazie ewolucji, naznaczonej piętnem ego, są one wyrazem współzawodnictwa, tej samej postawy „ja przeciw tobie” co u zwierząt.

 

Poczucie odrębnego „ja” jest siłą napędową ludzkiego życia. Dobór naturalny w społeczeństwie ludzkim, dokonuje się na zasadzie rywalizacji między jednostkami świadomymi własnej odrębności. Jak można się spodziewać, wskutek rywalizacji nasilają się głównie takie cechy jak: zachłanność, dążenie do przeżycia za wszelką cenę,nadmierne przywiązanie do dóbr, które ułatwiają ekspansję ego, pożądanie bogactwa i władzy, obojętność wobec innych, jednym słowem – egoizm /../.

 

Samolubne ego jest tworem samolubnych genów, a więc jego żądze są nienasycone. Ma ono to w swojej naturze, że wciąż poprawia mniemanie o sobie, gromadząc coraz więcej rzeczy, które pozwalają mu się określić: więcej pieniędzy, więcej władzy,więcej czasu. To ostatnie pragnienie przeradza się w niepowstrzymany pęd do trwania w nieskończoność /../. Najbardziej ze wszystkiego boimy się zmiany /../. Ego całkowicie przeobrażone jest czymś nowym. Wskutek głębokich zmian nie jest już mną, jest kimś innym /../.

 

Wbudowany w mózg automat, ślepo realizujący program przetrwania, broni się przed twórczymi doświadczeniami, zwłaszcza takimi, którym towarzyszy ból i cierpienie, i które wstrząsają całą naszą istotą /../. W głębi ludzkiej psychiki toczy się prawdziwa wojna. Automat w układzie limbicznym walczy o utrzymanie status quo, podczas gdy łowca przygód w korze, cieszy się każdą nowością. Walka przeciwieństw, podobnie jak rytmy okołodobowe, zmaterializowała się pod postacią mitów i występuje w folklorze niemal wszystkich kultur.

 

Jest to walka Boga z Diabłem, Dobra ze Złem, Światła z Ciemnością itp. Podłożem tych przeciwstawnych doświadczeń jest układ nagrody i kary/../ konflikt między popędami a rozumem /../ Dlatego boimy się światła nie mniej niż ciemności. Jesteśmy też przeciwni każdej istotnej zmianie na lepsze tak samo jak na gorsze /../. Nasi bogowie należą do dawnego, bezpiecznego świata. Wciąż oglądamy się wstecz i tęsknimy za utraconym rajem, mimo, że rozum nakazuje spoglądać w przyszłość /../ Dlatego w tylu mitach powtarza się motyw kary za zdobycie wiedzy /../.

 

Świadome siebie ego jest rezultatem milionów decyzji, podejmowanych w ciągu życia /../. Stopniowo, lecz nieuchronnie ego staje się pułapką dla świadomości, więzieniem z którego nie można oglądać świata /../ Najważniejszą cechą ego jest to, że jest ono źródłem ograniczeń/../Zamęt szerzący się we współczesnych społeczeństwach Zachodu, wynika z nadmiaru ograniczeń dyktowanych przez ego. Ego jest źródłem braku swobód, małostkowości, barier i chciwości w społeczeństwie opływającym we wszelkie dobra. W naszym życiu religijnym plenią się sekty, w życiu społecznym utrzymują się różnice klasowe, psychika pełna jest uprzedzeń. Każde z tych zjawisk jest ograniczeniem, zawęża pole widzenia, nasila złudzenia”.

No, tak,.. od dawna już wydawało mi się mocno dziwne zachowanie „naszego” Boga Jahwe  (co starałem się przekazać w swoich tekstach), który swojego czasu oddzieliłswój Naród Wybrany od innych narodów (notabene też jego dzieci), zamiast nauczyć ich pokojowej koegzystencji. Boga, który obok Dekalogu daje swym wyznawcom 613 zakazów i nakazów,dotyczących prawie każdej dziedziny życia ludzkiego. Boga, z którego zachowania i stosunku do swych stworzeń – ludzi, można wywnioskować następujące cechy jego boskiej „natury”:

 

Zapalczywość, porywczość, okrucieństwo, niesprawiedliwość, małostkowość, obłuda, mściwość, apodyktyczność, zmienność, stronniczość, a także: zawistny, zazdrosny, gniewny itd., itp., Teraz jest wszystko jasne; jakże mocno rozwinięte ego musieli mieć twórcy jego wizerunku, że tyle – i to najgorszych – cech przekazali swemu Bogu. Nie tylko nie wstydząc się tej karykatury bóstwa, ale wręcz chlubiąc się nią i domagając się dlań czci od wszystkich.

 

Kiedy czyta się Biblię, a w niej te liczne i przerażające opisy przekleństw jakie Bóg nałoży na nieposłusznych sobie, oraz opisy odrażających krzywd jakie jest im gotów wyrządzić (i jakże często wyrządzał), włosy ze strachu jeżą się na głowie i nie chce się wierzyć wręcz, że oto mamy przed sobą jakoby autentyczny boży przekaz. Jednak w kontekście niniejszego tekstu, zrozumiałe staje się to wszystko powoli i nawet niepotrzebne są słowa autora, który w taki oto sposób odniósł się do tego problemu:

„Religia chrześcijańska zawsze głosiła, że Bóg stworzył człowieka na swój obraz. Próbuję przekonać czytelnika, że jest odwrotnie; człowiek uczynił Boga na obraz i podobieństwo swoje, dokładnie i gruntownie. W mitach umysł wpatruje się uparcie sam w siebie i widzi, niczym w lustrze, własne oblicze, niewyraźne i nieodgadnione”.

W jednej z doskonałych książek Leszka Kołakowskiego (bodajże „Cywilizacja na ławie oskarżonych”), jest taka sentencja: „W całym wszechświecie człowiek nie potrafi odnaleźć studni tak głębokiej, by pochyliwszy się nad nią, nie odkrył na dnie odbicia swojej własnej twarzy”. Jakże teraz można to inaczej rozumieć, nieprawdaż?

 

                                                           ----- cdn. -----

Styczeń 2009 r.

 

 

Od Redakcji „Listów z naszego sadu”

 

Autor cytuje tu fragment, w którym pojawia się stwierdzenie: „Samolubne ego jest tworem samolubnych genów”. Z biologicznego punktu widzenia to twierdzenie jest delikatnie mówiąc kontrowersyjne. Określenie „samolubny gen” jest metaforą, która spowodowała wiele absurdalnych wręcz nieporozumień. Ta metafora informuje zaledwie, że geny „dążą” do replikacji. Nie oznacza to ani tego, że mają jakąś świadomość, ani tym bardziej nie powinno prowadzić do wniosku, że jeśli poszczególne geny mają taką cechę, to przenosi się ona automatycznie na organizmy, a w żadnym przypadku nie powinna prowadzić do wniosków o jakimś społecznym darwinizmie. Już sam fakt istnienia organizmów powinien uświadamiać, że owa „samolubność” nie tylko nie wyklucza współdziałania i altruizmu, ale do niej prowadzi. Gdyby geny były bezwzględnie samolubne istnienie organizmów nie byłoby możliwe. Używanie tej metafory do opisu cech naszego ego jest zwyczajnie niemądre i mylące.                


Skomentuj Tipsa en vn Wydrukuj






Nowy ateizm i krytyka religii

Znalezionych 900 artykuły.

Tytuł   Autor   Opublikowany

"Chrześcijańskie dziewczyny są przeznaczone tylko do jednego – do dawania przyjemności muzułmańskim mężczyznom”   Ibrahim   2016-10-03
"Nic wspólnego z islamem"?   Bergman   2016-12-11
"Time Magazine” i zachodnie podejście do islamizmu   Mahmoud   2021-10-02
#PrayForGaza #PrayForPalestina.   Koraszewski   2018-02-07
„Szczepionkowa” hipoteza powstania religii   Ferus   2021-05-02
“Atlantic” rozważa ważką kwestię: czy wczesne homininy miały dusze?   Coyne   2015-10-05
“Hańba Pakistanu”: oskarżenia o bluźnierstwo   Saeed   2023-02-03
“New York Times” głosi fałszywą przyjaźń między nauką i religią   Coyne   2023-03-30
“Newsweek” bezkrytycznie chwali brazylijskiego chirurga fantomowego -  i wychwala inne czary-mary   Coyne   2016-03-12
“Rozum został stworzony przez Boga”   Coyne   2014-01-03
 “Islam przeżywa ostre starcie z nowoczesnością i wymaga reform”     2018-11-22
Uzdrawianie wiarą zabija dzieci   Coyne   2014-11-19
Dzisiejszy strajk i encyklika z 1968 roku   Koraszewski   2016-10-03
Kościół, nauka i próby pogodzenia wiary z życiem   Koraszewski   2016-10-07
Portret wielkiego agnostyka   Coyne   2013-12-14
Ani nie manifest, ani nie tak nowego ateizmu   Koraszewski   2019-04-26
  Egzorcyści kontra Zły (II). Czyli pozorna walka „dobra ze złem”.   Ferus   2023-11-12
(Nie)Fachowe pośrednictwo religijne.Czyli nieudana próba połączenia sprzecznych ze sobą zachowań.   Ferus   2021-08-29
(Nie)zwykła opowieść wigilijna. Czyli moja nocna, niedokończona rozmowa z psem.   Ferus   2021-12-26
Adwokat diabła II.Czyli religijna wersja ludzkich umiejętności „poszukiwania wyjścia”.   Ferus   2018-12-16
Adwokat diabła. Czyli religijne racje zastępujące prawdę.   Ferus   2018-12-09
Ameryko, obudź się!   Imani   2014-08-08
Arabia Saudyjska i jej pięć minut w mediach   Koraszewski   2015-10-02
Bańki, medycyna, islam i sport     2016-08-27
Bezbożne „Ranczo”.Czyli nie jest dobrze, iż wierni mało wiedzą o religii, czy raczej bardzo dobrze?   Ferus   2021-02-21
Bezduszna duchowość ateistów   Koraszewski   2021-08-03
Biblia źródłem moralności? Żartujesz sobie!   Coyne   2014-09-10
Bogowie popkultury.Czyli jakimi religijnymi stereotypami „karmi” nas telewizja.   Ferus   2021-09-05
Boski niebyt, nauka i patriotyzm   Koraszewski   2018-11-07
Boże słowo głoszone z ambony     2017-08-10
Cena świętego spokoju.Czyli religijny raj dla oportunistów albo też azyl ignorancji (wg Spinozy).   Ferus   2024-03-10
Chrześcijanie XXI wieku   Koraszewski   2014-01-17
Czego naucza imam w Kopenhadze     2017-06-19
Czy Bóg jest bezcielesną osobą?   Coyne   2014-03-16
Czy nasze wartości pochodzą od Boga?   Stenger   2014-07-31
Czy nauka czyni zbędną wiarę w Boga?   Stenger   2017-08-25
Czym jest wszechświat wobec chodzenia po wodzie?   Ferus   2015-01-03
Duchowa służba zdrowia. Czyli oblicze Boga zatroskanego Miłosierdziem.   Ferus   2021-04-18
Duchowość i seksualność szatana XXI wieku   Kruk   2014-04-30
Ego kontra Świadomość. Czyli lepiej żyć złudzeniami czy prawdą o rzeczywistości?   Ferus   2019-03-03
Humanizm jako alternatywa   Grayling   2016-06-12
Ignorowane ludobójstwo chrześcijan w Nigerii    Ibrahim   2020-08-25
Indyjskie czary nad słowem sekularyzacja   Ahmad   2015-11-27
Islamscy towarzysze podróży w drodze do bigoterii i masowych mordów   Fernandez   2017-04-23
Jacek Tabisz o nowym humanizmie    Tabisz   2021-12-21
Jak odpowiadać na argumenty teisty   Stenger   2016-08-25
Kiedy największa na świecie sunnicka instytucja religijne potępi swój kolonializm?    Shoaaib   2019-02-24
Koran i mowa nienawiści   Rizvi   2015-03-28
Mój racjonalny ateizm.Czyli w czym upatruję siłę areligijnych poglądów.   Ferus   2024-01-28
Miecz czy Rozum? Czyli jak uczy historia religii: na jedno wychodzi!   Ferus   2021-03-28
Moja racjonalna wiara. Czyli idea bogów/Boga dla bardziej wymagających.   Ferus   2023-12-31
Najdłużej trwająca mistyfikacja w dziejach ludzkości. Suplement „B”.   Ferus   2020-01-19
Najlepszy ze światów – Ziemia? Czyli najlepsza z możliwych marności nad marnościami.   Ferus   2023-08-06
Niechciany dar Boga. Czyli trudności z akceptacją nieuniknionego.   Ferus   2018-12-02
Nieudacznicy, tchórze? Nie, idealiści   Carmon   2017-06-02
Nieudane autodafe. Czyli: kiedy ateizm był zbrodnią.    Ferus   2023-11-19
Nocna rozmowa z biskupem o sensie życia   Koraszewski   2018-04-09
Osaczeni przez religię   Rushdie   2017-02-03
Otwarty umysł jest zaletą   Andreadis   2017-02-16
Państwo częściowo wyznaniowe   Koraszewski   2014-06-15
Pod sztandarem Niebios   Foster   2015-03-15
Pod sztandarem Niebios   Foster   2017-03-09
Podsumowanie ataków na ateistów   Coyne   2014-01-07
Poznacie ich po ich owocach   Grayling   2017-07-30
Poświąteczna refleksja. Kiedy mity traktowane są jako rzeczywistość.   Ferus   2021-04-11
Religia, “Playboy” i Frank Sinatra   Coyne   2014-08-27
Republika Ateistów odparła atak religijnych ekstremistów   Stone   2017-06-07
Rozmyślając nad sensem życia (VI)   Ferus   2019-05-12
Rozum i wiara, Część III -Czyli takie sobie rozmowy o religijnych „prawdach” i problemach z nimi związanych.   Ferus   2015-12-13
Rozum i WiaraCzyli takie sobie rozmowy o religijnych „prawdach” i problemach z nimi związanych.   Ferus   2015-11-01
Sens życia   Haught   2015-11-20
Sumerowie patrzą z osłupieniem jak Bóg tworzy świat     2014-12-23
Szamani: antenaci współczesnych kapłanów. Czyli Niezależny Związek Zawodowy Duszpasterzy. (V)   Ferus   2022-08-28
Szamani: antenaci współczesnych kapłanów.Czyli Niezależny Związek Zawodowy Duszpasterzy. (II)   Ferus   2022-08-07
Szamani: antenaci współczesnych kapłanówI.Czyli Niezależny Związek Zawodowy Duszpasterzy. (III)   Ferus   2022-08-14
Tako rzecze rzecznik Nycza   Koraszewski   2016-03-28
Teologia wyzwolenia diabłów                  Kruk   2014-10-24
Tęsknota za bezpiecznym miejscem (II)Czyli Królestwo Niebieskie na Ziemi.   Ferus   2018-02-18
Tęsknota za bezpiecznym miejscem. Czyli Królestwo Niebieskie na Ziemi.   Ferus   2018-02-11
Turcja: Czy z religijnego punktu widzenia pożądanie własnej córki jest w porządku?   Bekdil   2016-01-25
Uciekłaś od wojny, a oni przyjęli cię      2020-03-13
Uprowadzenie Holocaustu dla Dżihadu: Auschwitz i KnesetCzęść 5: Wbijanie noża   Pandavar   2020-06-24
Wezwanie do reformy islamu     2016-05-05
Wspólnota (niektórych) wierzących i (niektórych) ateistów   Koraszewski   2014-10-01
Zatrute ziarnoCzyli wkład chrześcijaństwa w cywilizację europejską.   Ferus   2024-02-11
Zbiorowe zmartwychwstanie, czyli jednak Halloween   Kruk   2015-04-09
Zderzenie cywilizacji czy zderzenie idei?     Koraszewski   2015-09-06
Zwrot, który zmienił świat   Koraszewski   2016-07-01
Świadkowie Jehowy i odmowatransfuzji krwi dla dziecka   Coyne   2014-09-07
Pytanie bez odpowiedzi   Łukaszewski   2021-10-18
Wierzę w Boga Ojca   Koraszewski   2016-09-09
Agnostyk czy ateista?   Koraszewski   2013-12-05
Konstytucyjni ateiści   Koraszewski   2013-12-05
Ab ovo   Kruk   2015-02-15
Abraham aresztowany po próbie złożenia ofiary z syna   Swidler   2014-09-29
Absolwent teologii mówi o naszej rzekomej potrzebie dalszych studiów teologicznych zanim zaczniemy krytykować religię   Coyne   2015-06-12
Absurdalna awersja wierzących do ateizmu   Ferus   2021-11-07
Afrykańska ateistka ujawnia, dlaczego się ukrywa   Igwe   2016-01-21
Afrykański eksport starego chrześcijańskiego barbarzyństwa   Igwe   2014-09-16
Allah mi kazał   Greenfield   2014-10-08

« Poprzednia strona  Następna strona »
Polecane
artykuły

Lekarze bez Granic


Wojna w Ukrainie


Krytycy Izraela


Walka z malarią


Przedwyborcza kampania


Nowy ateizm


Rzeczywiste łamanie


Jest lepiej


Aburd


Rasy - konstrukt


Zielone energie


Zmiana klimatu


Pogrzebać złudzenia Oslo


Kilka poważnych...


Przeciwko autentyczności


Nowy ateizm


Lomborg


„Choroba” przywrócona przez Putina


„Przebudzeni”


Pod sztandarem


Wielki przekret


Łamanie praw człowieka


Jason Hill


Dlaczego BIden


Korzenie kryzysu energetycznego



Obietnica



Pytanie bez odpowiedzi



Bohaterzy chińskiego narodu



Naukowcy Unii Europejskiej



Teoria Rasy



Przekupieni



Heretycki impuls



Nie klanial



Cervantes



Wojaki Chrystusa


Listy z naszego sadu
Redaktor naczelny:   Hili
Webmaster:   Andrzej Koraszewski
Współpracownicy:   Jacek, , Małgorzata, Andrzej, Henryk